ΑΠΟΚΤΗΣΤΕ ΤΗ ΖΩΗ ΠΟΥ ΘΕΛΕΤΕ

ΑΠΟΚΤΗΣΤΕ ΤΗ ΖΩΗ ΠΟΥ ΘΕΛΕΤΕ

ΑΠΟΚΤΗΣΤΕ ΤΗ ΖΩΗ ΠΟΥ ΘΕΛΕΤΕ Dr RICHARD BANDLER Επιμέλεια: Owen Fitzpatrick

Μετάφραση: Επιμέλεια κειμένων: Επιμέλεια - συντονισμός έκδοσης: Στοιχειοθεσία: Σχεδιασμός εξωφύλλου: Σελιδοποίηση: Εκτύπωση: Βιβλιοδεσία: ΣΑΜΑΝΘΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΑ ΝΕΣΤΟΡΑΣ ΧΟΥΝΟΣ ΝΙΚΟΣ ΚΟΜΝ. ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ PREVIEW Ε.Π.Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΓΙΑΛΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΑΤΡΙΚΑΡΑΚΟΣ X. ΖΑXΑΡΟΠΟΥΛΟΣ - Δ. ΣΙΤΑΡΑΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΒΑΝΗΣ Copyright C Richard Bandler 2009 C 2009, για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο. Εκδόσεις ΑΛΚΥΩΝ, Μαυρομιχάλη 44, 106 80 Αθήνα, τηλ.: 210 36 27 170, 210 36 05 667, fax: 210 36 45 667 www.alkyonp.gr e-mail: info@alkyonp.gr ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: GET THE LIFE YOU WANT I.S.B.N. 978-960-326-165-0

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος του Paul McKenna 9 Προοίμιο 11 Εισαγωγή 13 Απογραφή Η δύναμη του υποσυνείδητου: Ο δρόμος προς την αλλαγή 31 Η ποιότητα των σκέψεών σας: Οι υποφόρμες 34 Λειτουργώντας τον εγκέφαλό σας: Αλλάζοντας τη χημεία των νεύρων 39 Χτίζοντας νέες πεποιθήσεις: Η δομή της βεβαιότητας 43

Χρονοδιαγράμματα: Πώς κωδικοποιείτε τον χρόνο στο μυαλό σας 53 Μέρος 1: Ξεπερνώντας... Ξεπερνώντας κακές πεποιθήσεις 59 Ξεπερνώντας φόβους και φοβίες 67 Ξεπερνώντας κακές αναμνήσεις 81 Ξεπερνώντας τη θλίψη 89 Ξεπερνώντας κακές σχέσεις 94 Ξεπερνώντας κακές αποφάσεις 101 Μέρος 2: Αντιμετωπίζοντας... Αντιμετωπίζοντας συνήθειες και παρορμήσεις 115 Αντιμετωπίζοντας μια θεραπεία 129 Αντιμετωπίζοντας την παραίτηση 135 Αντιμετωπίζοντας μεγάλα γεγονότα 140 Αντιμετωπίζοντας τεστ (εξετάσεις και συνεντεύξεις) 144 Αντιμετωπίζοντας υποχρεώσεις 149

Μέρος 3: Φτάνοντας... Φτάνοντας στη διασκέδαση 161 Φτάνοντας στην αγάπη 165 Φτάνοντας στη γνωριμία ανθρώπων 172 Φτάνοντας σε σημαντικά καθήκοντα (φορολογία και μελέτη) 179 Φτάνοντας στην άσκηση 188 Φτάνοντας στην καλύτερη οργάνωση 194 Φτάνοντας στην απόκτηση περισσότερων χρημάτων 198 Φτάνοντας στις μεγάλες αποφάσεις 203 Συμπέρασμα 209 Υστερόγραφο του επιμελητή 213 Λεξιλόγιο όρων 218

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Πριν από χρόνια, τα κινητά τηλέφωνα ήταν ακριβά, δύσχρηστα και είχαν το μέγεθος μικρού τούβλου. Τα σημερινά κινητά χωρούν στην παλάμη σας και μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε όχι μόνο για να τηλεφωνείτε, αλλά για να παίρνετε e-mail, να σερφάρετε στο διαδίκτυο, ακόμα και να παρακολουθείτε τηλεόραση. Με τον ίδιο τρόπο, το έργο του δόκτορα Ρίτσαρντ Μπάντλερ έχει αλλάξει την κατανόησή μας γύρω από την πραγματική ικανότητα του ανθρώπινου μυαλού. Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για τη μεγαλύτερη ιδιοφυΐα στον τομέα της προσωπικής αλλαγής που υπάρχει σήμερα στον κόσμο. Αν θέλετε αποδείξεις, δεν έχετε παρά να ενημερωθείτε για τον Νευρο-Γλωσσικό Προγραμματισμό (ΝΓΠ), το επιστημονικό πεδίο που ανέπτυξε πριν από σαράντα περίπου χρόνια. Ο ΝΓΠ, που βρισκόταν κάποτε στα περιθώρια της συμβατικής ψυχολογίας, μελετάται, διδάσκεται και εφαρμόζεται σε όλο τον πλανήτη. Για παράδειγμα, οι εκπαιδευμένοι επαγγελματίες ψυχολόγοι πάσχιζαν πάνω από έξι μήνες για να γιατρέψουν τη φοβία ενός ασθενούς. Σήμερα, εφαρμόζοντας απλώς τις τεχνικές που ανέ-

πτυξε ο Ρίτσαρντ, οι περισσότερες φοβίες μπορούν να εξαλειφθούν εντελώς σε διάστημα μικρότερο της μιας ώρας ενώ από τους μικρότερους, καθημερινούς φόβους μπορούμε να απαλλαγούμε μέσα σε λίγα λεπτά, ή ακόμα και δευτερόλεπτα. Ακόμα περισσότερο, η «ψυχολογική τεχνολογία» του Ρίτσαρντ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εύκολη και γρήγορη εξάλειψη μιας μεγάλης κλίμακας προβλημάτων, ώστε να βιώσουν όλοι μεγαλύτερη ευτυχία και ευημερία. Αυτό το βιβλίο αποτελεί ένα θαυμάσιο απόσταγμα πολλών από τις καλύτερες τεχνικές του Ρίτσαρντ. Μπορείτε να τις χρησιμοποιήσετε για να λύσετε τα προβλήματά σας, όσο μεγάλα κι αν φαίνονται, και να ελευθερώσετε το πραγματικό δυναμικό σας. Με το πέρασμα των χρόνων, παρακολούθησα τον δόκτορα Μπάντλερ να βοηθά χιλιάδες ανθρώπους να μεταμορφώσουν τη ζωή τους. Τώρα, σε τούτο το βιβλίο, η πραγματική ευκαιρία είναι δική σας. Όπως θ ανακαλύψετε σύντομα, ό,τι κι αν περνάτε, ό,τι κι αν αντιμετωπίζετε, αυτό το βιβλίο θα σας βοηθήσει να το ξεπεράσετε, να το αντιμετωπίσετε και να φτάσετε εκεί που θέλετε! Paul McKenna

ΠΡΟΟΙΜΙΟ Δημιουργώ τεχνολογίες συμπεριφορισμού εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Όταν ξεκίνησα για πρώτη φορά, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ο τομέας της ψυχολογίας ήταν αρένα θεραπευτών και πρακτικών ψυχολόγων, όπου ο καθένας διεκδικούσε τις δάφνες της σωστής προσέγγισης. Οι διαφωνίες μού φαίνονταν μάταιες. Πάνω από πενήντα σχολές διαφορετικών θεωριών και εφαρμογών αποτύγχαναν να επιδείξουν έστω και ένα συνεπές αποτέλεσμα. Γεννήθηκα στα πρώτα χρόνια της επιστήμης της πληροφορικής και είμαι, εξ επαγγέλματος, μαθηματικός και επιστήμονας. Έτσι, ακολούθησα διαφορετικό δρόμο από την ψυχολογία. Δεν έψαξα να βρω «τι πήγε λάθος» ή «γιατί πήγε λάθος». Δεν αναζήτησα θεραπείες. Αναζήτησα ό,τι ήταν λειτουργικό, με οποιονδήποτε τρόπο. Αν λίγοι καλοί θεραπευτές «γιάτρευαν» οτιδήποτε, μελετούσα πώς το κατόρθωναν. Όταν οι άνθρωποι ξεπερνούσαν μόνοι τα προβλήματά τους, μελετούσα τι είχε συμβεί. Το αποτέλεσμα λέγεται, σήμερα, Νευρο-Γλωσσικός Προγραμματισμός με άλλα λόγια, μια σειρά μαθημάτων που διδάσκουν λειτουργικές εφαρμογές.

Οφείλω να ξεκινήσω ευχαριστώντας τους ψυχιάτρους που με βοήθησαν στην αρχή. Μου πρόσφεραν πρόσβαση σε ασθενείς ώστε να μπορέσω να ελέγξω τη δουλειά μου. Μου έδωσαν πληροφορίες για σπάνιες περιπτώσεις επιστημόνων όπως η Βιρτζίνια Σατίρ και ο Μίλτον Χ. Έρικσον που εξασφάλισαν αποτελέσματα. Θέλω, επίσης, να ευχαριστήσω τους θαρραλέους ασθενείς που με άφησαν να τους διδάξω όσα είχα ανακαλύψει. Για παράδειγμα, εξέτασα τον τρόπο που πάνω από εκατό ασθενείς ξεπέρασαν τους φόβους τους και μελέτησα τα κοινά στοιχεία τους. Στη συνέχεια, δίδαξα τη διαδικασία. Μετά από τόσες δεκαετίες, βελτίωσα ξανά και ξανά τις διαδικασίες και σήμερα πιστεύω ότι μπορούν να βοηθήσουν όλους τους ανθρώπους να αλλάξουν τη ζωή τους. Αν σας στοιχειώνει το παρελθόν, αν έχετε παραλύσει από κάποιο φόβο ή αν απλώς δεν μπορείτε να κάνετε το μυαλό σας να δουλέψει εγκαίρως, αυτός ο οδηγός θα σας προσφέρει πολλούς τρόπους για να βάλετε τη ζωή σας σε μια τάξη. Αν έχετε ξοδέψει πολύ χρόνο και χρήμα σε θεραπείες, προσπαθώντας να λύσετε τα προβλήματά σας, αυτό το βιβλίο είναι για σας. Αν θέλετε να ανακτήσετε τον έλεγχο της ζωής σας, θα σας βοηθήσει να το κάνετε αποτελεσματικά. Αλλά φροντίστε να μην παραλείψετε τίποτα: κάνετε όλες τις ασκήσεις και μελετήστε προσεκτικά τις πληροφορίες που θα διαβάζετε. Θα διαπιστώσετε μεγάλη διαφορά. Μοίρασα το βιβλίο σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος έχει τίτλο «Ξεπερνώντας...» Το δεύτερο μέρος έχει τίτλο «Αντιμετωπίζοντάς...» Το τρίτο μέρος έχει τίτλο «Φτάνοντας...» Dr Richard Bandler

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αυτό το βιβλίο σχεδιάστηκε έτσι ώστε να αποτελεί οδηγό της συμπεριφοράς σας, έναν οδηγό που θα σας βοηθήσει να επιφέρετε αλλαγές, να αποφύγετε την αργή, μακρόχρονη διαδικασία μιας θεραπείας και να αλλάξετε πιο γρήγορα. Ένα από τα πράγματα που ανακάλυψα στη δουλειά μου είναι πως οι άνθρωποι αποκτούν προβλήματα πολύ εύκολα. Αρκεί ένα μικρό ατύχημα σε ένα αεροπορικό ταξίδι για να αναπτύξει κάποιος φοβία για τα αεροπλάνα. Μετά από ένα άσχημο τροχαίο, ένας άλλος φοβάται πλέον την οδήγηση. Αρκεί να του ριχτούν μια φορά μέλισσες, για να αναπτύξει κάποιος τρίτος φοβία για τις μέλισσες. Αν μαθαίνουμε να φοβόμαστε σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, γιατί να χρειάζεται πολύς χρόνος για να μάθουμε κάτι άλλο; Έτσι, η πολιτική μου αφορούσε πάντα στη χρήση μιας άλλης προσέγγισης, προκειμένου να γίνει κάτι γρήγορα. Ποια ακριβώς ήταν η διαφορετική προσέγγιση που ακολούθησα; Όταν οι ψυχολόγοι ήθελαν να μελετήσουν μια συγκεκριμένη δυσκολία, όπως, λόγου χάρη, οι φοβίες, συγκέντρωναν μια ομάδα φοβικών ατόμων και προσπαθούσαν να καταλάβουν

14 Αποκτήστε τη Ζωή που Θέλετε γιατί ήταν φοβικοί ουσιαστικά, προσπαθούσαν να εντοπίσουν τι ήταν εκείνο που τους ωθούσε να φέρονται έτσι. Δοκίμασαν πειράματα, όπου έφεραν τους φοβικούς αντιμέτωπους με τα προβλήματά τους, και προσπάθησαν να τους βοηθήσουν ώστε να καταλαγιάσουν οι φόβοι τους με το πέρασμα του χρόνου. Χρησιμοποίησαν μια ψυχαναλυτική προσέγγιση επιστροφής στο παρελθόν και αναβίωσης τραυμάτων, αναζητώντας βαθιά, κρυμμένα, εσωτερικά νοήματα. Η ιδέα βασίστηκε στην αντίληψη πως η γνώση του εαυτού μας εξασφαλίζει την αλλαγή. Η ιδέα φαινόταν καταπληκτική: αν κατάφερνες να τα κατανοήσεις, τα προβλήματά σου θα εξαφανίζονταν. Την αντίληψη αυτή παρουσίασε ο Ζίγκμουντ Φρόιντ, και υπήρξε για την εποχή του μια μεγάλη επινόηση που δοκιμάστηκε σε διάφορες μορφές τα επόμενα εκατό χρόνια. Σύμφωνα με αυτή την ιδέα, λοιπόν, η κατανόηση του ψυχισμού μπορεί να επιφέρει αλλαγή. Η αντίληψη ότι μπορούσες να βοηθήσεις λεκτικά και όχι σωματικά ένα άτομο να αλλάξει, ήταν μια γνώση που υποσχόταν πολλά. Ωστόσο, η επίγνωση των προβλήματων μας απλώς δεν λειτουργεί. Όλα αυτά τα χρόνια, οι ειδικοί χρησιμοποίησαν τόσο ψυχολογικές όσο και σωματικές προσεγγίσεις. Δοκίμασαν, λόγου χάρη, τη λειτουργική διαμόρφωση όπου προσπάθησαν να αλλάξουν συγκεκριμένες συμπεριφορές ανταμείβοντας τους ανθρώπους για την καλή συμπεριφορά και ενισχύοντας αρνητικά την άσχημη. Έπαιρναν καπνιστές, τους έδιναν ένα τσιγάρο και τους κατατρόμαζαν. Ωστόσο, το πρόβλημα είναι πως οι περισσότεροι άνθρωποι που καπνίζουν για λίγο, ξέρουν ότι δεν κάνει καλό στην υγεία τους. Μπορεί ακόμα και να γνωρίζουν γιατί ξεκίνησαν το κάπνισμα για να νιώθουν άνετα με τους φίλους τους, για να ξεπεράσουν κάποια νευρική συνήθεια, ή για να μην τρώνε τόσο πολύ αλλά ακόμα κι αν γνωρίζουν γιατί καπνίζουν, δεν κόβουν την κακή συνήθεια.

Εισαγωγή 15 Πολλοί ξέρουν, επίσης, γιατί έχουν αναπτύξει κάποια φοβία. Είχα μια ασθενή που κατανοούσε απολύτως τους φόβους της. Όταν ήταν μικρή, της είχε επιτεθεί όχι ένα άτομο αλλά πολλά και την είχαν χτυπήσει άσχημα. Στη συνέχεια την είχαν βιάσει και από τότε ανέπτυξε ένα φόβο για τους ανθρώπους. Φοβόταν να βγει έξω για την ακρίβεια, φοβόταν τα πάντα. Είχε επισκεφτεί ψυχίατρο, που την είχε κουράρει με θεραπεία και φάρμακα. Πρέπει να παραδεχτώ ότι η χρήση βάλιουμ την βοηθούσε να χαλαρώνει ωστόσο, και η χρήση ηρωίνης χαλαρώνει τους ναρκομανείς αλλά δεν αντιμετωπίζει το πραγματικό πρόβλημα. Το πραγματικό πρόβλημα είναι πως έχουν αναπτύξει τη συνήθεια να φοβούνται, ενώ δεν υπάρχει λόγος. Έχουν υιοθετήσει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, που από μόνη της, είναι καταστροφική. Καταστρέφει την ποιότητα της ζωής τους. Καταστρέφει την ελευθερία τους. Καταστρέφει την ευκαιρία να ζήσουν σε μια ελεύθερη κοινωνία. Η συγκεκριμένη γυναίκα δεν ζούσε σε ένα τρομακτικό μέρος όπου οι βόμβες έπεφταν κάθε μέρα, ή όπου στρατιώτες βίαζαν γυναίκες. Δεν της είχε επιτεθεί κανένας τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια. Ωστόσο, κάθε μέρα ξυπνούσε φοβισμένη. Κάθε νύχτα έπεφτε για ύπνο φοβισμένη. Φοβόταν να γνωρίσει ανθρώπους, φοβόταν να βγει ραντεβού, φοβόταν να αγαπήσει, φοβόταν να δουλέψει, φοβόταν τα πάντα. Μετά από τόσα χρόνια θεραπείας, ήρθε σε μένα εντελώς τυχαία. Γράφτηκε σε ένα πρόγραμμα με άλλα 500 περίπου άτομα. Στα προγράμματα ζητώ από τον κόσμο να γράφει τις ερωτήσεις του σε ένα χαρτί και να ρίχνει το χαρτί σ ένα κουτί. Η γυναίκα έγραψε τι ακριβώς της συνέβαινε. Είπε ότι καταλάβαινε πως είχε πρόβλημα, αλλά και πάλι δεν μπορούσε να το ξεπεράσει.

16 Αποκτήστε τη Ζωή που Θέλετε Αφού της μίλησα ιδιαιτέρως, την κάλεσα κοντά μου στην εξέδρα και της εξήγησα την πραγματική αλήθεια: ότι δεν χρειαζόμουν να καταλάβω γιατί είχε γίνει έτσι. Χρειαζόμουν να καταλάβω πώς συνέχιζε να είναι έτσι. Η αιτία της προβληματικής συμπεριφοράς της ήταν ολοφάνερη: κάτι της είχε συμβεί κι εκείνη το ξαναζούσε και τα πάντα στον κόσμο ενεργοποιούσαν αυτή την ανάμνηση. Η συμπεριφορά της δεν βασιζόταν σε όσα είχαν συμβεί, αλλά στον τρόπο που χειριζόταν όσα είχαν συμβεί. Ξεκινούσε από το γεγονός πως, όταν ξυπνούσε, ρωτούσε τον εαυτό της: Τι θα μπορούσε να πάει στραβά; και κάθε φορά έδινε την ίδια απάντηση. Φανταζόταν μια τεράστια ανάμνηση, όπου έβλεπε άσχημα πράγματα να της συμβαίνουν ξανά και ξανά. Είκοσι μόλις λεπτά ήταν αρκετά για να την σταματήσω να το κάνει, επειδή δεν χρειαζόμουν να μάθω γιατί έκανε αυτό που έκανε: απλώς, έπρεπε να την σταματήσω να το κάνει. Ακόμα καλύτερα, έπρεπε να την πείσω να κάνει κάτι πιο σημαντικό: να αναπτύξει τη συνήθεια να νιώθει ευτυχισμένη. Αν φοβάστε στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής σας, ίσως δεν έχετε καλά παραδείγματα γύρω από το τι είναι «ευτυχία». Σε μια τέτοια περίπτωση, μπορείτε να την χτίσετε κι αυτό ακριβώς κάνω. Πρέπει να προσφέρεις στους ανθρώπους ένα πραγματικά έντονο συναίσθημα χαλάρωσης, ένα πραγματικά έντονο συναίσθημα ευδαιμονίας ως οδηγό για τη συμπεριφορά τους. Το κάνεις ώστε στο μέλλον, κάθε πρωί που ξυπνούν, να ρωτούν: Πόσο μπορώ να διασκεδάσω σήμερα; Πόση ελευθερία μπορώ να βρω; Πόσα περισσότερα πράγματα μπορώ να κάνω απ όσα έκανα μέχρι τώρα; Όταν κάποιος αρχίζει να κάνει καλές ερωτήσεις, δημιουργεί καλές εικόνες στο μυαλό του. Και όταν δημιουργείς καλές εικό-

Εισαγωγή 17 νες, εξασφαλίζεις καλά συναισθήματα. Μετά, η ζωή γίνεται κάτι που σου προσφέρει περισσότερο ενθουσιασμό. Η γυναίκα που σας ανέφερα είναι ένα καλό παράδειγμα για το πώς μπορούμε να μεταπηδήσουμε από μια ουσιαστικώς ανούσια ζωή σε μια πλούσια, γεμάτη ζωή, όπου τα πράγματα γίνονται ολοένα καλύτερα. Για να μπορέσετε ν αλλάξετε τη ζωή σας, πρέπει να ξέρετε πώς δημιουργήθηκαν όλες αυτές οι ιδέες, ώστε να ανακαλύψετε γιατί είναι τόσο αποτελεσματικές. Στο ξεκίνημά μου, ρώτησα ψυχιάτρους ποια ήταν τα πιο δύσκολα προβλήματα που αντιμετώπιζαν και όλοι ανέφεραν τις φοβίες. Έτσι, ως αρχική προσέγγιση αναζήτησα τρόπους για να βοηθήσω τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τις φοβίες τους και η ίδια προσέγγιση αποδείχτηκε πολύ αποτελεσματική και για άλλα προβλήματα. Όταν μελετούσα τις φοβίες, δεν μελετούσα τους ανθρώπους που υπέφεραν από φοβίες. Μελετούσα εκείνους που τις ξεπερνούσαν. Και βρήκα, πράγματι, πολλούς που χωρίς οποιαδήποτε θεραπεία, είχαν κατορθώσει να αντιμετωπίσουν τις φοβίες τους. Αυτοί οι άνθρωποι είχαν νικήσει τους φόβους τους. Άρχισα μεθοδικά να τους παίρνω συνεντεύξεις, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία που είχα αναπτύξει γράφοντας το προηγούμενο βιβλίο μου, Η Δομή της Μαγείας: Τόμος Πρώτος. Σε εκείνο το βιβλίο ανακαλύψαμε μερικά από τα μυστικά των πιο επιτυχημένων θεραπευτών όλων των εποχών και δημιουργήσαμε ένα μοντέλο των επιδεξιοτήτων τους, που έγινε γνωστό ως Μεταμοντέλο. Το Μεταμοντέλο είναι μια μέθοδος υποβολής ερωτήσεων που σε βοηθά να μαθαίνεις πώς επεξεργάζονται οι άνθρωποι τις πληροφορίες τη συγκεκριμένη στιγμή. Δεν ασχολείται με το πώς τις επεξεργάστηκαν στο παρελθόν, ή πώς θα τις επεξεργαστούν στο μέλλον, αλλά το πώς αντιδρούν τώρα. Πώς εκφράζουν τον φόβο τους; Πώς διαμορφώνεται ως δραστηριότητα; Πώς επαναλαμβά-

18 Αποκτήστε τη Ζωή που Θέλετε νεται ως δραστηριότητα; Και, ακόμα καλύτερα, πώς ξεπέρασαν τον φόβο τους; Ποια στάδια ακολούθησαν για να ξεπεράσουν μια φοβία που τους παρέλυε ολόκληρα χρόνια; Μερικοί λίγοι από εκείνους με τους οποίους μίλησα, δεν μπορούσαν να μπουν σε ασανσέρ. Άλλοι φοβούνταν τις μέλισσες. Κάποιος άλλος φοβόταν τα σκυλιά και αρκετοί φοβούνταν να οδηγήσουν. Μερικοί φοβούνταν τα ύψη και τους ανοιχτούς χώρους. Πήρα, επίσης, συνεντεύξεις από ανθρώπους οι οποίοι υπέφεραν από αγοραφοβία που φοβούνταν ακόμα και να βγουν από το σπίτι τους. Ξαφνικά, ο φόβος τους εξανεμίστηκε και μπορούσαν να πάνε οπουδήποτε. Στις ιστορίες όλων αυτών των ανθρώπων υπήρχαν κάποια κοινά στοιχεία. Ένα από αυτά ήταν πως είχαν φτάσει σ ένα σημείο όπου, «μπουχτισμένοι» πια, άρχισαν να αναλύουν τους φόβους τους, να βλέπουν τον εαυτό τους φοβισμένο και να σκέφτονται: Είναι πολύ ανόητο. Κάτι τέτοια στοιχεία, που συμμερίζονταν όλοι, μου επέτρεψαν να αναπτύξω την πρώτη «θεραπεία της φοβίας». Δεν ήταν τόσο «θεραπεία», όσο «μάθημα». Σε εκείνη τη φάση, ο ψυχίατρος με τον οποίο συνεργαζόμουν μου έστειλε πολλούς ανθρώπους με διαφορετικά είδη φοβίας, ώστε να μπορέσω να δοκιμάσω τη μέθοδο που είχα αναπτύξει. Εξέτασα την πνευματική διεργασία ανθρώπων που είχαν ξεπεράσει με επιτυχία τις φοβίες τους και ανέλαβα την εγκατάσταση ή, με πιο απλά λόγια, μπήκα στη διαδικασία να τους μάθω να σκέφτονται διαφορετικά. Η σκέψη δεν είναι παθητική διαδικασία, εκτός αν γίνεται παθητικά. Η σκέψη πρέπει να είναι πάντα μια ενεργητική διαδικασία, όπου σκεφτόμαστε με έναν τρόπο ο οποίος εξασφαλίζει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αυτή η προσέγγιση αποδείχτηκε εφαρμόσιμη σχεδόν σε όλα τα άλλα προβλήματα που αντιμετώπιζε ο κόσμος. Αν μπορέσεις

Εισαγωγή 19 να βοηθήσεις τους ανθρώπους να σκέφτονται διαφορετικά και ενεργητικά, τότε ίσως αλλάξουν τη ζωή τους. Λέω πάντα στους πελάτες μου: Αν αναζητείτε δυσκολίες, θα τις βρίσκετε πάντα μπροστά σας. Αν αναρωτιέστε συνεχώς, Τι μπορεί να πάει στραβά; τότε είναι πιθανό κάτι να πάει πράγματι στραβά. Από την άλλη, αν κάνετε την ερώτηση, Τι μπορεί να λειτουργήσει; τότε θα το βρείτε όπως το βρήκα κι εγώ, στη συγκεκριμένη περίπτωση. Από το 1974 που ξεκίνησα, μέχρι σήμερα, δεν θυμάμαι έστω έναν ασθενή που να ήρθε με μια πραγματική φοβία και να έφυγε διατηρώντας τη φοβία του. Πολλοί με ρωτούν για το ποσοστό της αντίστασης που συνάντησα τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια, αλλά ποτέ δεν συνάντησα σημαντική αντίσταση για έναν απλό λόγο: Αυτό που έκανα δούλευε! Όταν μάθεις πώς σκέφτεται κάποιος, μπορείς να τον διδάξεις να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του. Η διαδικασία που έμαθα από αυτούς τους ανθρώπους ήταν κάτι που θα μπορούσε να διαπιστωθεί όχι μόνο από μένα, αλλά και από άλλους. Μπορούσα να την διδάξω σε ένα σύντομο μάθημα είκοσι λεπτών και το έχω κάνει, από τότε, πάρα πολλές φορές. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 γύρισα ταινίες με πρωταγωνιστές τρεις ανθρώπους: έναν που βασανιζόταν από κρίσεις πανικού, έναν που υπέφερε από μια τρομερή φοβία στην προοπτική της αναχώρησής του από την πόλη του, το Χάντινγκτον της Δυτικής Βιρτζίνια, και έναν που φοβόταν τις φυσιογνωμίες εξουσίας. Οι φοβίες τους εξαφανίστηκαν. Ακολούθησα διαφορετική προσέγγιση για τον καθένα, αλλά όλοι έμαθαν να σκέφτονται τον φόβο τους με διαφορετικό τρόπο. Όταν αρχίσετε να σκέφτεστε διαφορετικά, κάνετε νέα πράγματα και αισθάνεστε νέα πράγματα. Όλο αυτό το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας είναι αφιερωμένο στους τρόπους που θα

20 Αποκτήστε τη Ζωή που Θέλετε σας βοηθήσουν να σκεφτείτε διαφορετικά. Αντιμετωπίστε το σαν σχέδιο μελλοντικής διαβίωσης. Είναι μόνο ένα παράδειγμα των πραγματικά σημαντικών πραγμάτων, όταν κάποιοι θέλουν να επιφέρουν αλλαγές στη ζωή τους. Μπορείτε να πάρετε τη διαδικασία που είναι κοινή για πολλούς ανθρώπους οι οποίοι έκαναν κάτι με επιτυχία και να την διαμορφώσετε έτσι ώστε να την διδάξετε σε ένα άλλο άτομο. Το κάναμε επίσης με απλά πράγματα, όπως η ορθογραφία. Έχει αποδειχτεί πως ένας καλός ορθογράφος μπορεί να δημιουργήσει εικόνες των λέξεων. Θυμάται τις εικόνες και τις συγκρίνει με τα συναισθήματά του, προκειμένου να βεβαιωθεί πως είναι σωστά. Έτσι, αναπτύξαμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα όπου διδάξαμε παιδιά να κοιτάζουν τις λέξεις και να δίνουν σε κάθε γράμμα διαφορετικό χρώμα. Αφού κοίταξαν τις λέξεις, ζητήσαμε από τα παιδιά να κλείσουν τα μάτια και να δημιουργήσουν μια εικόνα στο μυαλό τους μετά, αρχίσαμε να τους κάνουμε ερωτήσεις, όπως: Τι χρώμα είχε το τρίτο γράμμα; Τι χρώμα είχε το τελευταίο γράμμα; Ο μόνος τρόπος για να απαντηθούν αυτές οι ερωτήσεις ήταν να θυμούνται τα παιδιά την εικόνα της λέξης και στη συνέχεια, τους ζητήσαμε να την συγκρίνουν με τα συναισθήματά τους. Τους δείχναμε την ίδια λέξη γραμμένη λάθος, ώστε να αποκτήσουν ένα κακό συναίσθημα, και μετά τους την δείχναμε με τη σωστή ορθογραφία, ώστε να αναπτύξουν ένα καλό συναίσθημα. Διανοητικά, άρχισαν να εμπλέκονται σε μια διαδικασία που αποδείχτηκε λειτουργική. Όταν βλέπετε μια λέξη, μπορείτε να κωδικοποιήσετε την εικόνα της. Για να θυμάστε διάφορα πράγματα, πρέπει πρώτα να κωδικοποιείτε τη μνήμη. Αν μάθουμε στα παιδιά να κωδικοποιούν σωστά την ορθογραφία των λέξεων, θα μπορούν επίσης να την

Εισαγωγή 21 αποκωδικοποιούν σωστά. Το ίδιο ισχύει για όλες τις εργασίες που σχετίζονται με τη μνήμη. Έτσι, το εκπαιδευτικό σύστημα επηρεάστηκε από το έργο μου, που εξαπλώθηκε παντού. Αν επισκεφτείτε την ιστοσελίδα Meta- 4Education της Κέιτ Μπένσον (www.meta4education.co.uk) θα βρείτε κάθε είδους πληροφορίες για καθηγητές. Σήμερα κυκλοφορούν πολλά βιβλία για τον Νευρο-Γλωσσικό Προγραμματισμό στον τομέα της εκπαίδευσης. Υπάρχουν βιβλία για τις εφαρμογές του ΝΓΠ στον τομέα του αθλητισμού. Ανακαλύψαμε στρατηγικές που περιγράφουν πώς περνούν οι μεγάλοι παίκτες του γκολφ σε μια εναλλακτική κατάσταση και ρυθμίζουν το σώμα τους. Πυγμάχοι και ποδοσφαιριστές χρησιμοποιούν, επίσης, τον ΝΓΠ για να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους. Όλοι μπορούν να μάθουν να κάνουν διάφορα πράγματα καλύτερα. Κάθε εργασία περιλαμβάνει ένα πνευματικό στοιχείο. Μεγάλο μέρος αυτού που αποκαλούμε «ταλέντο», είναι η δυνατότητα των ανθρώπων να εφαρμόζουν εύκολα αυτές τις στρατηγικές. Σίγουρα δεν μπορείς να νικήσεις ένα καλό πακέτο γονιδίων. Αν έχεις ύψος δυο μέτρα, είναι πιο εύκολο να γίνεις καλός μπασκετμπολίστας. Αν σου αρέσει το μπάσκετ, είναι πιο εύκολο να προπονηθείς. Αν σου αρέσει η κιθάρα, είναι πιο εύκολο να εξασκηθείς, αλλά αν δεν έχεις την πνευματική ικανότητα ενός μεγάλου μουσικού, μπορείς ν αρχίσεις να ρυθμίζεις το μυαλό σου και να μαθαίνεις το ταλέντο. Το ταλέντο μόνο εν μέρει είναι δώρο Θεού το υπόλοιπο μέρος επιτρέπει πρόσβαση σε ανθρώπινα πλάσματα, αρκεί να μπορούν να αλληλοδιδαχτούν. Τα μαθήματα δεν αφορούν μόνο το τι μπορούμε να μάθουμε. Αφορούν και το πώς μπορούμε να μάθουμε. Δεν αρκεί να δείξεις σε ένα παιδί λέξεις και να του ζητήσεις να τις θυμάται. Πρέπει να του πεις πώς να τις θυμάται. Δεν αρκεί να πεις σε έναν φοβικό να

22 Αποκτήστε τη Ζωή που Θέλετε μη φοβάται. Πρέπει να του διδάξεις τι είναι εκείνο που θα κάνει τον φόβο να εξαφανιστεί. Για τέσσερις σχεδόν δεκαετίες, εξέτασα και μελέτησα τα πάντα γύρω από ανθρώπους με κάθε λογής προβλήματα. Δούλεψα με σχιζοφρενείς και έμαθα από άλλους που δεν ήταν σχιζοφρενείς, αλλά μπορούσαν να κάνουν κάτι που δεν μπορούσαν οι σχιζοφρενείς. Μια από τις πιο διάσημες περιπτώσεις μου ήταν μια ασθενής που την έφερε στο γραφείο μου ένας ψυχίατρος πριν από μερικά χρόνια. Η συγκεκριμένη γυναίκα δεν μπορούσε να καταλάβει τη διαφορά ανάμεσα στις φαντασιώσεις και στις αναμνήσεις. Κάθε φορά που επισκεπτόταν τον ψυχίατρο, έκλαιγε και θρηνούσε επειδή είχε σκοτώσει τους γονείς της. Ο ψυχίατρος καλούσε τους γονείς της και η ασθενής μιλούσε ήρεμα μαζί τους αλλά όταν έφευγαν, ισχυριζόταν πάλι ότι τους είχε σκοτώσει. Σημαντικό δεν είναι γιατί φανταζόταν ότι τους είχε σκοτώσει, αλλά το γεγονός πως δεν μπορούσε να καταλάβει ποιες αναμνήσεις της ήταν πραγματικές. Έτσι, ρώτησα τον ψυχίατρο πώς ήξερε ποιες αναμνήσεις του ήταν πραγματικές και ποιες φανταστικές. Ζήτησα και από τους δυο να ανακαλέσουν μια ανάμνηση επί τόπου. Και οι δυο ανέφεραν την ίδια ανάμνηση: πώς έφτασαν στο γραφείο μου, προσθέτοντας όλες τις απαραίτητες λεπτομέρειες. Στη συνέχεια τους ρώτησα ποιο μεταφορικό μέσο είχαν χρησιμοποιήσει για να φτάσουν. Ο ψυχίατρος απάντησε ήρεμα. Η ασθενής βογκούσε και θρηνούσε, αναφέροντας πρώτα το ένα μέσον και μετά το άλλο ήταν αδύνατον να τα ξεχωρίσει. Όταν ρώτησα τον ψυχίατρο πώς εκείνος ήταν τόσο σίγουρος, μου είπε πως οι φαντασιώσεις του είχαν γύρω τους ένα μαύρο πλαίσιο, ενώ οι αναμνήσεις του δεν είχαν. Ήταν ένας πολύ ακριβής τρόπος για να καταλαβαίνει

Εισαγωγή 23 ποιες εικόνες δημιουργούσε και ποιες θυμόταν. Δίχως άλλο, δεν δυσκολευόταν καθόλου να διαχωρίσει τις φαντασιώσεις του από την πραγματικότητα. Υπνώτισα βαθιά την ασθενή και της ζήτησα να σηκώσει το χέρι της, να θυμηθεί τις φαντασιώσεις που είχε δημιουργήσει και να τις περικλείσει μέσα σε μαύρα πλαίσια. Έπρεπε να το κάνει σε όλες τις φαντασιώσεις της από τη δολοφονία των γονιών της, μέχρι οποιαδήποτε άλλη φαντασίωση, ακόμα και εκείνη που είχε σκαρφιστεί στο γραφείο μου. Μετά, της είπα πως όταν το μυαλό της εξέταζε και κατέγραφε όλες αυτές τις πληροφορίες, θα μπορούσε να κατεβάσει το χέρι της. Όταν άνοιξε τα μάτια, την ρώτησα αν είχε σκοτώσει τους γονείς της και, ήρεμα, η ασθενής απάντησε αρνητικά. Αυτή η προσέγγιση σημαίνει να διδάσκεις τους ανθρώπους, αντί να τους «θεραπεύεις». Η αλήθεια είναι πως μετά από τόσα χρόνια ψυχανάλυσης χωρίς αξιοσημείωτη αλλαγή, το μάθημα που διδάσκεται είναι πως η ψυχανάλυση και η εξασφάλιση γνώσεων γύρω από τον εαυτό μας είναι σπουδαία ιδέα, αλλά όχι λειτουργική. Ο κομμουνισμός ήταν μια καλή ιδέα που δεν λειτούργησε πρακτικά. Όταν οι ιδέες δεν λειτουργούν πρέπει να τις αφήνουμε στην αποθήκη μαζί με τους τετράγωνους τροχούς, επειδή όταν κάτι δεν δουλεύει, απλώς δεν δουλεύει. Έτσι, αυτό που προσπάθησα να κάνω με το πέρασμα των χρόνων ήταν να μάθω ποια πράγματα λειτουργούν στους ανθρώπους απλά πράγματα, που μπορούν να διδαχτούν. Κάποιοι διδάσκονται καλύτερα όταν βρίσκονται σε πλήρη συναίσθηση, άλλοι διδάσκονται καλύτερα σε κατάσταση ύπνωσης. Για μένα δεν έχει σημασία ποιο από τα δυο λειτουργεί αρκεί να λειτουργεί. Με ενδιαφέρει οι άνθρωποι να έχουν την ελευθερία να ζήσουν, την ελευθερία να είναι ευ-

24 Αποκτήστε τη Ζωή που Θέλετε τυχισμένοι και την ελευθερία να μη χάνουν τον χρόνο τους με κακές συνήθειες. Πιστεύω ότι τα περισσότερα μόνιμα προβλήματα αποτελούν απλώς εξέλιξη των ίδιων κακών συνηθειών που επαναλαμβάνουμε, ξανά και ξανά. Στην προσπάθεια να απομακρύνουν την ανησυχία τους, άτομα που πάσχουν από Ιδεοληπτική Διαταραχή έχουν την κακή συνήθεια να επινοούν ιεροτελεστίες. Κάθε ιεροτελεστία μπορεί να τους προσφέρει λίγο μεγαλύτερη ανακούφιση, αλλά στο τέλος εξακολουθεί να συσσωρεύει περισσότερο φόβο. Όσο περισσότερη ανακούφιση αναγκάζεστε να συσσωρεύσετε, τόσο μεγαλύτερο φόβο αναγκάζεστε να αποκτήσετε. Είναι ένας φαύλος κύκλος και με αυτό τον τρόπο λειτουργεί η μεγαλύτερη ανοησία. Δεν εννοώ την ανοησία με κακή έννοια: αν, όταν ανακαλύψετε κάτι ανόητο ή βλακώδες, γελάσετε, σταματήσετε να το κάνετε και δημιουργήσετε κάτι πιο αποτελεσματικό, η ζωή απλώς γίνεται καλύτερη. Πιστεύω σθεναρά ότι μπορείτε να μάθετε να ξεπερνάτε τα προβλήματά σας. Επί τριάντα πέντε χρόνια, κάθε λογής άνθρωποι έφταναν στην πόρτα μου δυστυχισμένοι και έφευγαν νιώθοντας πιο ελεύθεροι. Έφευγαν πιο ευτυχισμένοι και εξακολουθούν να φεύγουν πιο ευτυχισμένοι. Οι ασθενείς ανησυχούσαν: Λοιπόν, αυτή η θεραπεία της φοβίας είναι πολύ καλή, αλλά τι θα συμβεί αν εμφανιστεί ξανά σε έξι μήνες; Απλό: θα αφιερώσετε άλλα είκοσι λεπτά και θα την εξαφανίσετε ξανά. Η αλήθεια είναι πως η φοβία θα επανέλθει μόνο αν αρχίσετε να κάνετε τα ίδια πράγματα που κάνατε πριν, και να σκέφτεστε να ίδια πράγματα που σκεφτόσαστε πριν. Διαφορετικά, θα παραμείνει μακριά για πάντα. Για την ακρίβεια, θα συμβεί κάτι θαυμάσιο: θα έχετε περισσότερο διαθέσιμο χρόνο για να απολαύσετε τη ζωή σας.

Εισαγωγή 25 Όλο τον χρόνο που διαθέσατε νιώθοντας άσχημα, θα μπορούσατε να τον διαθέσετε νιώθοντας όμορφα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν συμβαίνουν άσχημα πράγματα. Άνθρωποι πεθαίνουν, συμβαίνουν τρομακτικά ατυχήματα, πολλοί τραυματίζονται άσχημα σε τροχαία δυστυχήματα, ή υπερχρεώνονται. Υπάρχουν πολλά πράγματα για τα οποία αξίζει να νιώθετε άσχημα, αλλά το ίδιο αξίζει να τα αντιμετωπίσετε ώστε να συνεχίσετε τη ζωή σας όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και να γίνετε το καλύτερο άτομο που μπορείτε. Αν μπορείτε να κοιτάζετε το χθες και να λέτε ότι σήμερα είστε ένα καλύτερο άτομο, έστω και ελάχιστα, τότε βαδίζετε προς τη σωστή κατεύθυνση. Αυτό το βιβλίο θα σας δείξει πώς να το πετύχετε. Σε γενικές γραμμές, είναι πολύ απλό. Περιγράφω αρχικά μια απογραφή, όπου εξηγούνται τα βασικά στοιχεία και προσφέρεται βοήθεια ώστε να χρησιμοποιήσετε τα εργαλεία που έχετε στη διάθεσή σας. Στη συνέχεια θα καταπιαστώ με πολλά από τα προβλήματα που ίσως αντιμετωπίζετε στη ζωή σας. Θα μάθετε πώς να ξεπερνάτε προβλήματα, όπως άσχημους φόβους, αναμνήσεις και σχέσεις. Θα μάθετε πώς να ξεπερνάτε καταστάσεις όπως κακές συνήθειες, περίοδο θεραπείας και στιγμές όπου θέλετε να εγκαταλείψετε τα πάντα. Θα ανακαλύψετε πώς να φτάνετε σε πράγματα που δίνουν χρώμα στη ζωή όπως η διασκέδαση, η αγάπη, το σεξ και πώς να παίρνετε μεγάλες αποφάσεις. Προχωρώντας στο βιβλίο, θα μοιράζομαι μαζί σας ορισμένες ιστορίες και γνώσεις που απέκτησα δουλεύοντας με κάθε πρόβλημα και όλες τις προκλήσεις που αντιμετώπισα. Θα βρείτε, επίσης, πολλές τεχνικές και συμβουλές που περιγράφονται σε έναν οδηγό, βήμα προς βήμα έτσι ώστε, καθώς θα διαβάζετε, να αλλάζετε αμέσως. Και πάλι, είναι απαραίτητο να διαβάζετε τα στάδια και να τα εφαρμόζετε με κάθε λεπτομέρεια.

26 Αποκτήστε τη Ζωή που Θέλετε Πήρα κάποτε μια καρτ ποστάλ από το Γκραντ Κάνιον. Όταν έγραψα το βιβλίο Η Δομή της Μαγείας, δεν πήρα πολλές κάρτες, αλλά όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο μου Οι Βάτραχοι μέσα στους Πρίγκιπες, που περιέγραφε τρόπους για να ξεπεράσουν οι άνθρωποι τους φόβους και τις αγωνίες τους, πήρα μια καρτ ποστάλ από το Γκραντ Κάνιον. Ο αποστολέας της έγραφε τα εξής: «Κρέμομαι από την πλαγιά του Γκραντ Κάνιον. Υπέφερα από υψοφοβία για πολλά χρόνια και ξόδεψα αρκετά χρήματα σε ψυχοθεραπεία. Ωστόσο, πληρώνοντας μόνο 8 δολάρια και 95 σεντς, όλα τα προβλήματά μου εξαφανίστηκαν. Ευχαριστώ». Όταν αποφάσισα να γράψω αυτό τον οδηγό αντιμετώπισης των προβλημάτων σας, το έκανα με τη σκέψη ότι θα σας πρόσφερα τον λόγο να μου στείλετε κι εσείς μια καρτ ποστάλ.

ΑΠΟΚΤΗΣΤΕ ΤΗ ΖΩΗ ΠΟΥ ΘΕΛΕΤΕ

ΑΠΟΓΡΑΦΗ Είναι καιρός να κάνουμε μια πνευματική απογραφή. Προκειμένου να επιφέρετε αλλαγές, θέλω να συνειδητοποιήσετε κάποια πνευματικά εργαλεία που διαθέτετε ήδη στο οπλοστάσιό σας. Καθώς διαβάζετε αυτό το βιβλίο, θα ανακαλύπτετε όλο και περισσότερο πώς μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτά τα εργαλεία για να απαλλαγείτε από τα προβλήματά σας. Μόλις κατανοήσετε πώς λειτουργούν το μυαλό σας και η σκέψη σας, θα συνειδητοποιήσετε γιατί μπορείτε να πραγματοποιήσετε τόσο δυναμικές και μόνιμες αλλαγές στη ζωή σας. Για να ξεκινήσουμε, ας εξετάσουμε τον ρόλο και τη δύναμη του υποσυνείδητου.

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΥΠΟΣΥΝΕΙΔΗΤΟΥ: Ο δρόμος προς την αλλαγή Σκεφτείτε το μυαλό σας σαν να αποτελείται από ένα συνειδητό και ένα υποσυνείδητο τμήμα. Το συνειδητό μυαλό σας είναι εκείνο που αναλύει, κρίνει και σκέφτεται λογικά όλη την ημέρα. Εκεί αφιερώνετε την προσοχή σας. Το υποσυνείδητό σας είναι το μέρος του μυαλού σας που ελέγχει τις σωματικές λειτουργίες σας, από τον ρυθμό της καρδιάς μέχρι την αναπνοή σας. Εκεί αποθηκεύονται όλες οι αναμνήσεις σας και εκεί εδρεύουν η σοφία, η δημιουργικότητα και οι ικανότητες για επίλυση των προβλημάτων σας. Όταν κοιμάστε, το συνειδητό μυαλό σας αναπαύεται και δεν κάνει πολλά πράγματα, αλλά το υποσυνείδητό σας ονειρεύεται ανεξέλεγκτα και συνεχίζει να σας βοηθά να επεξεργαστείτε όσα συνέβησαν στη διάρκεια της ημέρας. Όσοι διαβάζουν αυτό το βιβλίο θα έχουν ακούσει την έκφραση Κοιμηθείτε με τούτη τη σκέψη, σαν συμβουλή για την αντιμετώπιση κάποιου προβλήματος. Αυτό συμβαίνει επειδή το υποσυνείδητό σας μπορεί να σας βοηθήσει να δείτε τα πράγματα από μια διαφορετική προοπτική. Το υποσυνείδητό σας είναι, επίσης,