... www.lifepositive.gr

... www.lifepositive.gr

www.lifepositive.gr 44 Περιεχόμενα 14 32 6 8 12 20 EDITORIAL 26 14 20 26 30 32 life positive > life positive > life positive > life positive > life positive AGENDA YΓΕΙΑ > Φούσκωμα και πρήξιμο μετά το φαγητό; Αντιμετωπίστε το! ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΙΤΣΙΝΗΣ > Ο Έλληνας γιατρός στερείται αξιοπιστίας για τους ασθενείς ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ > Η υγεία στην ψηφιακή εποχή ΥΓΕΙΑ > Προβλήματα στην ούρηση; Δεν φταίει μόνο ο προστάτης! ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ > Megared: O σύμμαχος της καρδιάς ΛΗΓΜΕΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ > Αξιοποιήστε τα σωστά! > Life > Positive < ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 # 41

64 www.lifepositive.gr 44 56 40 36 40 44 50 54 56 58 60 62 64 life positive > life positive > life positive > life positive > life positive > ΑΝΕΤΤΑ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ > Παίζοντας με τη φωτιά ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ > Αυτοτραυματισμός, η νέα μάστιγα των εφήβων ΔΙΑΤΡΟΦΗ > Τροφές που μας... ανεβάζουν PROJECT ΑΓΑΠΗ > Live, Love, Art PET LOVE > Φθινοπωρινές βόλτες με τον σκύλο VENI, VIDI > Τα έθνικ μπακάλικα της Αθήνας ΝΕΑ > Mικρά και πρακτικά ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΓΟΡΑΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΕΞΗ H ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ > Οσφυαλγία: Ο εφιάλτης που επιστρέφει Το επόμενο τεύχος του > Life > Positive < θα κυκλοφορήσει στις 26 Οκτωβρίου >Life>Positive< ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗ > Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε. Αγ. Νικολάου 102, 16674 Γλυφάδα Τηλ: 210 8947002, Fax: 210 8941551 e-mail: info@lifepositive.gr www.pitsilidis.gr ΕΚΔΟΤΗΣ > Μιχάλης Πιτσιλίδης ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ > Νινέττα Βατικιώτη ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ > Νεκταρία Καρακώστα ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ > Βασιλική Κούτσικου ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ > Γιώργος Παναγόπουλος SENIOR ART DIRECTOR > Γρηγορία Μαυροειδάκου ART DIRECTOR > Μάτα Παρασύρη ΔΗΜΟΣΙOΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ > Βιβέττα Λαϊνιώτη > Λυδία Παπαευαγγέλου > Ειρήνη Πιτσιλίδη ΕΙΔIΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ > Ορέστης Γιωτάκος, ψυχίατρος > Γρηγόρης Λάσκαρης, φαρμακοποιός > Θεόδωρος Ροκκάς, γαστρεντερολόγος > Χρήστος Ντέλλος, καρδιολόγος > Κώστας Σπίγγος, νευρολόγος ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ > Σοφία Κολοβού ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ > Σταμάτης Κωνσταντάτος ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ > Όλγα Κοσσυβάκη ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ > istockphoto > shutterstock images ΕΚΤΥΠΩΣΗ -ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: > ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ IRIS A.E.Β.Ε. Το >Life>Positive< είναι μηνιαίο περιοδικό και διανέμεται δωρεάν, την τελευταία Κυριακή κάθε μήνα, με τον «Τύπο της Κυριακής»

> editοrial του Mιχάλη Πιτσιλίδη pitsilidis@gmail.com 6 H Υγεία δίνει «εξετάσεις» Η παλιά, γνωστή συνήθεια των κυβερνήσεων να αλλάζουν συνεχώς νόμους και αποφάσεις, ενδεικτικό παλαιοκομματικού καθεστωτισμού, δεν λέει να κοπάσει Έτσι, για τρίτη φορά φέτος (Ιανουάριος, Μάιος, Αύγουστος) υπουργικές αποφάσεις «ρυθμίζουν» θέματα τιμών φαρμάκων και επιστροφών χρημάτων από τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις (rebate, clawback), λόγω υπέρβασης ενός πλαφόν φαρμακευτικής δαπάνης που είναι ανεπαρκές για την κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού. Οι εταιρείες καλούνται να πληρώσουν τόσο τον εμβολιασμό των παιδιών μας, όσο και τη φαρμακευτική περίθαλψη των ανασφάλιστων πολιτών! Η κυβέρνηση συμφώνησε, δυστυχώς, σε μια ετήσια δημόσια δαπάνη 2 δις ευρώ, ποσό που οδηγεί την Ελλάδα πολύ κάτω από τον μέσο όρο των χωρών της Eυρωζώνης. Το 2013, η κατά κεφαλή ετήσια φαρμακευτική δαπάνη ήταν 214 στην Ελλάδα έναντι 285 στην Eυρωζώνη. Το 2014 η διαφορά αναμένεται να αυξηθεί δραματικά, αφού η Ελλάδα αναμένεται να μην ξεπεράσει τα 185. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι το 50% των φαρμάκων που καταναλώνονται στην Ελλάδα τα πληρώνουν οι πολίτες από την τσέπη τους. Πρόσφατα, ωστόσο, το θέμα που μονοπώλησε το ενδιαφέρον των ηλεκτρονικών ΜΜΕ ήταν οι δήθεν περικοπές στις εξετάσεις που επέβαλε ο κ. Μ. Βορίδης. Από την πρώτη στιγμή, η πολιτική σπέκουλα χτύπησε κόκκινο. Θρήνοι και οιμωγές υπέρ των αδυνάτων και της πρόληψης που δήθεν εξοβελίζεται από το σύστημα υγείας και άλλα τέτοια φληναφήματα. Το δυστύχημα είναι ότι ο κ. Βορίδης δεν φαίνεται να πατάει καλά στην απόφασή του και δείχνει σχεδόν έτοιμος να υποχωρήσει, καθώς προβλέπει προσωπικό πολιτικό κόστος που δεν το αντέχει. Στην πραγματικότητα, η υπουργική αυτή απόφαση είναι ιστορικής σημασίας, αφού για πρώτη φορά αμφισβητείται ανοιχτά η «προσωπική επιστημονική άποψη» του γιατρού και επιβάλλονται επιστημονικοί όροι και προϋποθέσεις για συχνές και, μερικές φορές, ακριβές εξετάσεις, οι οποίες πραγματοποιούνται κατά κόρον χωρίς άλλο λόγο πέρα από τα άμεσα και έμμεσα οικονομικά οφέλη των εμπλεκομένων. Ας πάρουμε μια εξαιρετικά διαδεδομένη στη χώρα μας κατάσταση που αφορά στον έλεγχο λειτουργίας του θυρεοειδούς. Σε πολλούς από μας έτυχε να υποβληθούν σε πληθώρα σχετικών αιματολογικών εξετάσεων, ενώ χρειάζεται μόνο μία, η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH). Αν αυτή είναι φυσιολογική, ο έλεγχος σταματάει. Οι υπόλοιπες εξετάσεις είναι, στην κυριολεξία, πεταμένα λεφτά Εκτός από τη λεπτομερή περιγραφή λίγων, δυστυχώς - συχνών εξετάσεων, ώστε να μπει ένας φραγμός στις αλόγιστες δαπάνες, η ίδια υπουργική απόφαση περιορίζει πολύ ουσιαστικά τη δικαιοδοσία των γενικών ιατρών και ιατρών χωρίς ειδικότητα να παραγγέλλουν σωρεία εξετάσεων τις οποίες αδυνατούν να επιλέξουν, να ερμηνεύσουν αλλά και να αξιολογήσουν! Αυτό, όσο κι αν φαίνεται αυτονόητο, ήταν μια ακόμα από τις πολλές «πατέντες» του ελληνικού ΕΣΥ < > Life > Positive < ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 # 41

> agenda έως 23 Οκτωβρίου «ΑΙΓΑΙΟΝ: Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥΣ» H σπουδαία έκθεση, με τη συνεργασία του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, των Πανεπιστημίων Αιγαίου, Κρήτης και Θεσσαλονίκης και του Ιδρύματος Ευγενίδου, «εξιστορεί» μέσα από σπάνια εκθέματα, πλούσιο φωτογραφικό υλικό και οπτικοακουστικές αναπαραστάσεις την εξέλιξη του Αιγαίου πελάγους στη διάρκεια εκατομμυρίων ετών, αλλά και τις διεργασίες που συντελέστηκαν, ώστε να διαμορφωθεί το σημερινό ανάγλυφό του. Ταυτόχρονα, παρουσιάζει με εντυπωσιακό και ελκυστικό τρόπο εικόνες από τα νησιά και τις ακτές, τη χλωρίδα και την πανίδα και τις μορφές ζωής του Αρχιπελάγους, καθώς και τα φαινόμενα για την ερμηνεία των οποίων ο άνθρωπος δημιούργησε μύθους και τέχνη. Παραγωγή και επιμέλεια: Τetragon Πού; Ίδρυμα Ευγενίδου, Λ. Συγγρού 387, Π. Φάληρο, τηλ. 210 9469600 Πότε; Μέχρι 23 Οκτωβρίου. Τετάρτη Παρασκευή, 17:00-20:00, Σάββατο και Κυριακή 10:00-20:00 (εξαιρούνται οι επίσημες αργίες). Πόσο; Η είσοδος είναι δωρεάν (με σειρά προτεραιότητας). έως 19 Οκτωβρίου CAPO D ISTRIA 8 Βασισμένη στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη «Ιωάννης Καποδίστριας», την αλληλογραφία του Ιωάννη Καποδίστρια, καθώς και ιστορικό και σύγχρονο αρχειακό υλικό, η παράσταση Capo d Istria φέρνει στο φως μια χώρα που παλεύει μεταξύ νόμου και συμφερόντων, ακυβερνησίας και ελευθερίας, Ανατολής και Δύσης. Ένας άνθρωπος καλείται να επιλέξει ανάμεσα στην πολιτική ύπαρξη και στο συμβιβασμό, στα υψηλά ιδεώδη και στον έρωτα. Ένα πολιτικό θρίλερ στα ίχνη της ιστορίας, σε διασκευή και σκηνοθεσία της Αναστασίας Κουμίδου. Παίζουν: Βίκυ Μαραγκάκη, Γιώργος Κροντήρης, Νίκος Παπαδόπουλος, Ακίνδυνος Γκίκας, Άλκης Δελαντώνης. Πού; 104, Eυμολπιδών 41, Γκάζι, τηλ. 2103455020 Πότε; Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, από 26/9 έως 19/10, στις 21.15 μ.μ. Πόσο; 10 ευρώ > Life > Positive < ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 # 41

> agenda 08 Οκτωβρίου ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ: 50 ΧΡΟΝΙΑ ΜΑΖΙ Μια σπάνια ευκαιρία να απολαύσουν τον κορυφαίο τραγουδοποιό Διονύση Σαββόπουλο, θα έχουν όσοι παρευρεθούν στο Ηρώδειο την Τετάρτη, 8 Οκτωβρίου. Η συναυλία «50 χρόνια μαζί» πραγματοποιείται για τους σκοπούς της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί». Σε αυτή τη μοναδική βραδιά, τον Διονύση Σαββόπουλο συνοδεύει η Ορχήστρα των Κυκλάδων. Η ιδιαίτερη και ξεχωριστή αυτή συνεργασία του Διονύση Σαββόπουλου με μουσικούς από τη Σύρο, γέννησε την ανάγκη να παρουσιαστούν -εκτός από τις αγαπημένες του επιτυχίες- και κάποια επιλεγμένα τραγούδια γραμμένα για τη θάλασσα, όπως: Οι «θαλασσινοί του Ζαμπέτα», το «Βάρδα κι αράξαμε» του Τσιτσάνη, και τα Σαββοπουλικά «Θαλασσογραφία», «Καλοκαίρι», «Μια θάλασσα μικρή» κ.ά. Πού; Ωδείο Ηρώδου Αττικού, Διονυσίου Αεροπαγίτου, τηλ. 2103232771 Πότε; Τετάρτη, 8 Οκτωβρίου, στις 21:00 μ.μ. Πόσο; 15-100 ευρώ από 02 Οκτωβρίου Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΙΚΟΛΑΣ ΠΑΕΙ ΔΙΑΚΟΠΕΣ 10 Η σχολική χρονιά έχει φτάσει στο τέλος της και έχει έλθει η ώρα για τις καλοκαιρινές διακοπές. Ο μικρός Νικόλας μαζί με τους γονείς και τη γιαγιά του πηγαίνουν σε ένα παραθαλάσσιο ξενοδοχείο, όπου ο πρωταγωνιστής δεν θα χάσει χρόνο να κάνει καινούριους φίλους. Ο αγαπημένος ήρωας εκατομμυρίων μικρών και μεγάλων επιστρέφει ολοζώντανος στη μεγάλη οθόνη. Το «Ο Μικρός Νικόλας Πάει Διακοπές» διηγείται τις ευφάνταστες περιπέτειες του μικρού, σκανταλιάρη ήρωα, σε σκηνοθεσία του Laurent Tirard και υπόσχεται να μας χαρίσει μια σπαρταριστή, συγκινητική, οικογενειακή ταινία, που μεταφέρει ιδανικά το κλίμα των εικονογραφήσεων των Goscinny και Sempé. Ανάμεσα στην παραλία, το ξενοδοχείο και το δάσος, παρέα με τους φίλους τους, την οικογένειά του, τον φροντιστή της παραλίας και τον δάσκαλο κολύμβησης, ο Μικρός Νικόλας θα κάνει αξέχαστες διακοπές. Κι εμείς θα τις απολαύσουμε... Τον Οκτώβριο, στους κινηματογράφους. > Life > Positive < ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 # 41

Από μικροί ήμασταν περίεργοι......να ανακαλύψουμε ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο. Όταν το βρήκαμε αποφασίσαμε να κάνουμε έργο ζωής την προάσπιση και εξασφάλισή του- της υγείας. Είμαστε στο πλευρό της ιατρικής κοινότητας παρέχοντας φαρμακευτικά προϊόντα υψηλής ποιότητας, προσπαθώντας να έχουν πρόσβαση σε αυτά, όλοι οι συνάνθρωποί μας. Παραμένουμε περίεργοι, παραμένουμε αποφασισμένοι, παραμένουμε στο πλευρό σας με τον ενθουσιασμό και την επιμονή μικρού παιδιού. Αθήνα: Μονής Δαμάστας 6, 12133 Περιστέρι Τηλ: 210 5777140 Fax: 210 5788791 e-mail: farmasyn@otenet.gr www.farmasyn.gr Γραφείο Β. Ελλάδος: Μαιάνδρου & Αδμήτου 27, 56224 Εύοσμος Τηλ: 2310 703856 Fax: 2310 703178 e-mail: thess@farmasyn.gr

> υγεία > Γράφει ο Δρ. Στάθης Σκληρός MD, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης, Δ/ντής Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας και Εκπαίδευσης στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Φούσκωμα και πρήξιμο μετά το φαγητό; Αντιμετωπίστε το! Το φούσκωμα στην κοιλιά είναι μια δυσάρεστη κατάσταση, που πολλές φορές έχει να κάνει με την ποιότητα, την ποσότητα, τις συνήθειες κατανάλωσης των τροφών μας και φυσικά την κατάσταση του οργανισμού και του πεπτικού συστήματος. Το φούσκωμα συνοδεύεται συχνά από κοιλιακό πόνο, ο οποίος άλλες φορές είναι ήπιας μορφής και άλλες φορές αφόρητος και ξαφνικός. Άλλα συμπτώματα είναι οι καούρες, τα αέρια, το αίσθημα βάρους, οι ερυγές, η ναυτία, η δυσκοιλιότητα κ.ά. 12 Τα βότανα, το περπάτημα μετά το φαγητό, το αργό μάσημα, το άφθονο νερό, η αποφυγή του καπνίσματος μπορεί να μας βοηθήσουν να μειώσουμε τα συμπτώματα αυτής της πολύ δυσάρεστης κατάστασης. Αποφεύγετε τροφές που φουσκώνουν, όπως όσπρια, αγκινάρες, λαχανάκια Βρυξελλών, μπρόκολο, κουνουπίδι, ανθρακούχα ποτά, μπίρα, πολλά υποκατάστατα ζάχαρης, γάλα, μαλακό τυρί, παγωτά κ.λπ. Θυμηθείτε: Ορισμένες από αυτές τις τροφές είναι πολύ θρεπτικές και απαραίτητες για την καλή λειτουργία του οργανισμού μας, γι αυτό δεν πρέπει να τις καταργήσουμε εντελώς. Μειώστε το αλάτι και τρώτε μικρά και συχνά γεύματα. Κάποιες φορές όμως που η δυσφορία και ο πόνος είναι αφόρητος, πολλοί στρέφονται σε φάρμακα, όπως τα αντιόξινα. Τα αντιόξινα είναι φάρμακα που περιέχουν υδροξείδιο του αργιλίου και υδροξείδιο μαγνησίου και κακώς χρησιμοποιούνται - εμποδίζουν και καθυστερούν την πέψη, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να παραμένει για μεγαλύτερο διάστημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συστήνεται να χρησιμοποιούνται σκευάσματα που περιέχουν αποκλειστικά και μόνο σιμεθικόνη, όπως π.χ. το Dulcogas. To Dulcogas με σιμεθικόνη χρησιμοποιείται ευρέως για την αντιμετώπιση του φουσκώματος σε πολλές χώρες, καθώς έχει άριστο προφίλ ασφάλειας. Δρα φυσικά και γρήγορα (σε λιγότερο από 15 λεπτά από τη λήψη του) και δεν απορροφάται από τον οργανισμό. Γι αυτό είναι κατάλληλο για όλες τις πληθυσμιακές ομάδες από 6 ετών (για εγκύους, στη γαλουχία, διαβητικούς και για παιδιά από 6 ετών). Το Dulcogas μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί με άριστα αποτελέσματα από όσους πάσχουν από δυσκοιλιότητα, ΣΕΕ και από όσους κάνουν χρήση υπακτικών και σπασμολυτικών. Το Dulcogas, της οικογένειας Dulcolax, προσφέρει γρήγορη ανακούφιση από το φούσκωμα μετά το φαγητό, διατίθεται στα φαρμακεία και συνίσταται από την Εταιρεία Ιατρικών Σπουδών. > Life > Positive < ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 # 41

> συνέντευξη > της Νεκταρίας Καρακώστα ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΙΤΣΙΝΗΣ Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΣΤΕΡΕΙΤΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ (το φαινόμενο της «δεύτερης γνώμης») Όταν έφτασα στο ιατρείο της μονάδας μαστού στο θεραπευτήριο Mediterraneo, ο ΕΟΠΥΥ είχε μόλις πάρει πίσω τις επίμαχες περικοπές στος διαγνωστικές εξετάσεις «σεβόμενος τις απόψεις των Ελλήνων γιατρών». Μοιραία λοιπόν, η συζήτησή μου με τον χειρουργό μαστού κ. Βασίλη Πιτσινή ξεκίνησε με τον σχολιασμό της απόφασης Βορίδη, που επέφερε «κούρεμα» στις διαγνωστικές εξετάσεις- μεταξύ άλλων και στο τεστ Παπ. Ο κ. Πιτσινής σχολίασε πως η αρχική απόφαση ήταν σύμφωνη με τα διεθνή στάνταρντ, σημειώνοντας πως «αν είχαν δίκιο οι Έλληνες γιατροί, τότε οι Έλληνες, που κάνουν τις περισσότερες διαγνωστικές εξετάσεις από όλους τους άλλους Ευρωπαίους θα ζούσαν και περισσότερο». 14 Ιδιαίτερα καυστικός, ο κ. Πιτσινής κατακεραυνώνει τόσο μερικούς Έλληνες γιατρούς, για τις πρακτικές και τα κινητρά τους, όσο και τους Έλληνες ασθενείς, που αν όχι όλοι, oι περισσότεροι στερούνται δυστυχώς κοινωνικής παιδείας. Ο Βασίλης Πιτσινής είναι χειρουργός Μαστού στην Cambridge Breast Clinic του νοσοκομείου Mediterraneo και μαζί με τον προϊστάμενό του, Καθηγητή Gordon Wishart έχει να επιδείξει σπουδαίο ερευνητικό έργο στον τομέα της καταπολέμησης του καρκίνου του μαστού. Ας ξεκινήσουμε με την πρόσφατη βράβευσή σας στο 48 ο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Χειρουργικής Έρευνας (εssr). Κάθε χρόνο, η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Χειρουργικής Έρευνας, διοργανώνει διαγωνισμό για την καλύτερη νέα χειρουργική τεχνολογία, εφαρμοσμένη στην κλινική πράξη. Για το 2013 ήμασταν φιναλίστ μαζί με άλλες 5 νέες εφευρέσεις και τελικά κερδίσαμε το 1 ο βραβείο για μια νέα χειρουργική τεχνική στη βιοψία του φρουρού λεμφαδένα. Η μέθοδος που έχουμε αναπτύξει, καθιστά την απαραί- > Life > Positive < ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 # 41

τητη αυτή χειρουργική επέμβαση φθηνότερη, ασφαλέστερη, γρηγορότερη και εφικτή ακόμη και σε νοσοκομεία που δεν έχουν αξιόλογη υλικοτεχνική υποδομή. Πρόκειται για μια επέμβαση που κάνουν κάθε χρόνο τουλάχιστον δύο εκατομμύρια γυναίκες στον κόσμο. Μέχρι τώρα, η βιοψία γινόταν με τη χρήση μιας μπλε χρωστικής και ενός ραδιοϊσότοπου. Αντί για τη μπλε χρωστική και το ραδιοϊσότοπο, εμείς χρησιμοποιούμε για τη διενέργεια της βιοψίας μια άλλη χρωστική, την ινδοκυανίνη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν χρειαζόμαστε τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής για τη διενέργεια της βιοψίας, δεν έχουμε πυρηνικά απόβλητα, δεν έχουμε έκθεση σε ραδιενέργεια για το προσωπικό και τον γιατρό, δεν χρειάζεται να έλθει ο ασθενής 4 ώρες πριν, ώστε να λάβει την ένεση με τα ραδιοϊσότοπα. Επίσης, η χρωστική που χρησιμοποιούμε είναι και 6 φορές πιο φθηνή από μια δόση ραδιοϊσοτόπων. Επιπλέον, επειδή ζούμε σε μια εποχή αποπυρηνικοποίησης, τα ραδιοϊσότοπα είναι όλο και πιο δύσκολο να τα βρούμε. Άρα, η νέα αυτή επέμβαση είναι το μέλλον. Τέλος, αυτή η μέθοδος είναι πιο εύκολη και πιο διδακτική. Σου επιτρέπει να βλέπεις στην οθόνη πώς χρωματίζεται το στήθος όσο η χρωστική πηγαίνει προς τον λεμφαδένα και αυτό είναι πολύ χρήσιμο για την εκπαίδευση των νέων χειρουργών. Σταδιακά μάλιστα, η χρωστική αυτή αρχίζει σιγά -σιγά να χρησιμοποιείται και για σε άλλες επεμβάσεις στους λεμφαδένες (π.χ. στο μελάνωμα ή στον καρκίνο του εντέρου). H κλινική μαστού του Mediterraneo λειτουργεί ήδη ως εκπαιδευτικό κέντρο για τη συγκεκριμένη χειρουργική τεχνική για όλη την Ανατολική Ευρώπη. Στην Αγγλία και στη Γερμανία η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται ήδη, περισσότερο μάλιστα σε περιφερειακά νοσοκομεία, που δεν διαθέτουν τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής. Η ερευνητική ομάδα της Μονάδας Μαστού των Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων του Cambridge, στην οποία ανήκατε έκανε και μια ενδιαφέρουσα δημοσίευση στο περιοδικό Nature. Aυτό που κάναμε είναι ότι πήραμε περίπου 3.000 καρκίνους του μαστού το διάστημα 2001-2006 και εξετάσαμε το γενετικό τους προφίλ. Είδαμε λοιπόν ότι με βάση τη Γενετική ο καρκίνος του μαστού δεν είναι ένα είδος ασθένειας, αλλά 10 διαφορετικές ασθένειες. Στο μέλλον δηλαδή, οι γιατροί θα διαγιγνώσκουν τον τύπο του καρκίνου του μαστού που έχει μια γυναίκα και θα παραπέμπουν στον τύπο των φαρμάκων που λειτουργούν μόνο για τον συγκεκριμένο καρκίνο. Προς το παρόν από τις δέκα ασθένειες, μόνο για μία υπάρχει στοχευμένη θεραπεία, κι αυτή είναι η ομάδα των γυναικών που παίρνουν transtuzamab. Το transtuzamab μπλοκάρει έναν από τους υποδοχείς μιας πρωτεΐνης που έχουν τα κύτταρα. Mπλοκάροντας τον υποδοχέα Νο2, τον HER2, οι γυναίκες που τον φέρουν έχουν καλύτερη πρόγνωση. Σύμφωνα με τα διεθνή στοιχεία, το 15% των γυναικών με καρκίνο φέρουν αυτόν τον υποδοχέα. Στην Ελλάδα όμως, συμβαίνει το εξής παράδοξο: το ποσοστό των γυναικών που εμφανίζονται με θετικό αυτόν τον υποδοχέα αγγίζει το 90%. Είμαστε άραγε διαφορετική φυλή και δεν εμπίπτουμε στα στατιστικά; Να σημειώσουμε πως η κατανάλωση του προαναφερθέντος φαρμάκου σε σχέση με τον πληθυσμό της Ελλάδας είναι μοναδική στον κόσμο. Είναι λυπηρό, όμως σε ένα σύστημα που έχει 6 φορές περισσότερους γιατρούς από εκείνους που χρειάζεται, είναι πολύ δύσκολο να έχεις επιστημονική υγεία. Η Ελλάδα είναι δυστυχώς μια κοινωνικά υποανάπτυκτη Το PREDICT είναι το πιο διαδεδομένο στην Ευρώπη και το μόνο δωρεάν προγνωστικό μοντέλο στον κόσμο αντ αυτού όμως η Ελλάδα χρησιμοποιεί το oncotype DX χώρα, όπου αντισύλληψη από το στόμα παίρνει μόλις το 2% του πληθυσμού (έναντι 98% στην Γαλία π.χ.), όπου οι γυναίκες γεννούν προγραμματισμένα με καισαρική και οι μαμάδες παίρνουν μόνες τους αντιβίωση από το φαρμακείο χωρίς συνταγή και έλεγχο. Την ίδια ώρα, στην βαθιά μουσουλμανική και «υποανάπτυκτη» Αίγυπτο, το 60% των γυναικών παίρνουν αντισύλληψη από το στόμα, ενώ στην Τουρκία γίνονται 50% λιγότερες καισαρικές σε σχέση με την Ελλάδα. Τι φέρνει το μέλλον για τους υπόλοιπους 9 καρκίνους για τους οποίους δεν έχουμε ακόμη θεραπεία; Για να αναπτυχθούν φάρμακα για αυτούς τους καρκίνους θα περάσουν τουλάχιστον 3-4 χρόνια. Στο όχι και πολύ μακρινό μέλλον, θα λέμε σε μία γυναίκα π.χ. > Life > Positive < ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 # 41

> συνέντευξη Δεν έχει κανένα νόημα μία γυναίκα να κάνει μαστογραφία κάθε χρόνο. Δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα από τον έναν χρόνο στον άλλο «έχεις διηθητικό πορογενές καρκίνωμα κατηγορίας 3 και δεν θα πάρεις χημειοθεραπεία η χημειοθεραπεία είναι σαν να καθαρίζεις με χλωρίνη, ενώ η στοχευμένη θεραπεία είναι κάτι σαν το κατάλληλο απορρυπαντικό για το δικό σου λεκεδάκι». Λογισμικό Predict: Πώς λειτουργεί και ποια είναι η χρησιμότητά του; Το ερώτημα μόλις τελειώσει η τοπική θεραπεία (χειρουργείο και ακτινοθεραπεία) σε έναν καρκίνο του μαστού, είναι τι πρόγνωση έχει αυτός ο καρκίνος και αν η γυναίκα χρειάζεται ή όχι κάποια έξτρα θεραπεία, για να αυξήσει την επιβίωσή της. Για να διαπιστωθεί αυτό, στην Αμερική υπήρχε εδώ και χρόνια ένα υπολογιστικό πρόγραμμα που λεγόταν adjuvant online. Εκεί έβαζες τα χαρακτηριστικά του καρκίνου, αυτό ανέτρεχε στις προηγούμενες γυναίκες που είχαν καρκίνο με τα ίδια χαρακτηριστικά και σου έβγαζε πόσο είχαν ωφεληθεί από την ορμονοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία κ.λπ. O κ. Wishart σκέφθηκε να κάνει ένα αντίστοιχο εργαλείο, για έναν ομογενή πληθυσμό, που θα ταίριαζε πιο πολύ στην Ευρώπη προσθέτοντας και προγνωστικούς παράγοντες που δεν είχε το προηγούμενο πρόγραμμα (π.χ. HER2, Ki67 κ.λπ.). Έτσι, έφτιαξε το PREDICT, που είναι διαθέσιμο δωρεάν και on-line για όλους (predict.nhs.uk). Σε αυτό το λογισμικό, εισάγεις την ηλικία, το αν ο καρκίνος ήταν συμπτωματικός ή αν εντοπίστηκε σε προσυμπτωματικό έλεγχο (μια μελέτη μας έδειξε ότι οι καρκίνοι που εντοπίζονται σε προσυμπτωματικό έλεγχο έχουν καλύτερη πρόγνωση- όχι γιατί έχουν άλλο μέγεθος, αλλά γιατί έχουν άλλη μοριακή σύνθεση), το μέγεθος του καρκίνου, τη διαφοροποίηση, το αν έχει θετικούς λεμφαδένες και πόσους, το αν έχει θετικούς ορμονικούς υποδοχείς και τι είδους χημειοθεραπεία μπορεί να λάβει. Με βάση όλα αυτά τα δεδομένα, το σύστημα βγάζει ποια είναι η 5ετής και η 10ετής επιβίωση για τη γυναίκα. Για να αυξήσει την επιβίωσή της η γυναίκα μπορεί π.χ. να πάρει ορμονική θεραπεία (ταμοξιφαίνη) και να κερδίσει άλλο 10% επιβίωσης, με ελάχιστο κόστος και σχεδόν με καμία παρενέργεια. Κάποιες άλλες γυναίκες θα χρειαστούν επιπλέον χημειοθεραπεία- ωστόσο δεν συστήνεται χημειοθεραπεία όταν η παράταση της επιβίωσης που χαρίζει είναι κάτω από 3,5%. Ένας από τους στόχους της χρήσης του προγράμματος είναι κάποιες γυναίκες να αποφύγουν χημειοθεραπείες που δεν χρειάζονται. Eπίσης, με αυτό το πρόγραμμα η γυναίκα συμμετέχει στην απόφαση για τη συμπληρωματική της θεραπεία με βάση επιστημονικά δεδομένα και όχι με βάση τη γνώμη κάποιου γιατρού. Το PREDICT είναι το πιο διαδεδομένο στην Ευρώπη και το μόνο δωρεάν προγνωστικό μοντέλο στον κόσμο. Πολλοί στην Ελλάδα όμως, χρησιμοποιούν αντ αυτού το oncotype DX. Πρόκειται για ένα τεστ που παίρνει 20 γονίδια από τον κάθε όγκο, τα αναλύει και βγάζει ένα σκορ. To κόστος για αυτήν την εξέταση είναι περίπου 5.000 ευρώ και την αποζημιώνουν μερικώς και τα ταμεία. Μάλιστα, η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που δέχθηκε τη συγκεκριμένη εξέταση, την ώρα που στην Αγγλία και σε πολλές άλλες πλούσιες βιομηχανικές χώρες δεν έχει γίνει δεκτή στο εθνικό σύστημα, γιατί δεν θεωρείται cost-effective. Έχετε δουλέψει στην Αγγλία. Τι διαφορές βλέπετε στους Έλληνες ασθενείς; Στην Ελλάδα έχουμε δύο προβλήματα. Πρώτον, δεν υπάρχει ένα αξιόπιστο, τελείως δωρεάν και ανεξάρτητο από υποχρεωτική ασφάλιση δημόσιο σύστημα υγείας, που να εξασφαλίζει ότι οι γιατροί που εμπλέκονται είναι αξιόπιστοι. Η διαφορά φαίνεται από το γεγονός ότι στην Αγγλία ακόμα και στον μικρό ιδιωτικό της τομέα, από τις 100 γυναίκες μόνο οι 2 ζητούν > Life > Positive < ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 # 41

> συνέντευξη Βασίλης Πιτσινής 18 δεύτερη γνώμη, ενώ στην Ελλάδα από τις 100 γυναίκες μόνο δύο ΔΕΝ ζητούν δεύτερη γνώμη. Επίσης, απουσία ενός εθνικού προληπτικού προγράμματος για τον καρκίνο του μαστού που να παρέχεται δωρεάν στην πηγή του με πρόσκληση σε όλες τις γυναίκες της αναγκαίας για έλεγχο ηλικίας, οι γυναίκες ψωνίζουν μόνες τους εξετάσεις, και οδηγούνται άλλοτε σε υπεργνωμάτευση (με πολλές άχρηστες εξετάσεις και χειρουργεία) και άλλοτε σε υπογνωμάτευση επειδή κανείς δεν μπορεί να γνωματεύσει σωστά τις εξετάσεις. Μύθοι σχετικά με τον καρκίνο του μαστού υπάρχουν; Ναι, είναι μύθος αυτό που λένε ότι αν έχει η 70χρονη γιαγιά σου καρκίνο του μαστού, έχεις μεγαλύτερες πιθανότητες να πάθεις κι εσύ. Οι καρκίνοι που εμφανίζονται σε συγγενείς μας άνω των 60 ετών είναι σποραδικοί καρκίνοι και δεν έχουν καμία σχέση με την κληρονομικότητα. Είναι επίσης μύθος ότι οι γυναίκες με μεγαλο στήθος έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο. Ή ότι όταν κάνεις διαδερμική βιοψία σε καρκίνο, ο καρκίνος «τρελαίνεται», ότι τα ενθέματα, ο στηθόδεσμος ή το αποσμητικό προκαλούν καρκίνο κ.ά. Πόσο συχνά πρέπει να κάνει μία γυναίκα μαστογραφία; Ο καρκίνος είναι μία αργά αναπτυσσόμενη ασθένεια. Ένας καρκίνος, από τη στιγμή που θα γεννηθεί σε ένα κύτταρο, μέχρι να τον πιάσει μια γυναίκα, να τον καταλάβει σαν ογκίδιο, θα περάσουν 3-4 χρόνια. Γι αυτό και δεν έχει κανένα νόημα μία γυναίκα να κάνει μαστογραφία κάθε χρόνο. Δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα από τον έναν χρόνο στον άλλο. Τα εθνικά προληπτικά προγράμματα στις βιομηχανικές χώρες προβλέπουν την πραγματοποίηση μαστογραφίας συνήθως κάθε δύο χρόνια. Εκτός από κάποιο εύρημα στην ψηλάφηση, ποιο άλλο σύμπτωμα θα πρέπει να οδηγήσει μία γυναίκα στον γιατρό; Ό,τι έχει αλλάξει στο στήθος, που δεν υπήρχε πριν: μια έκκριση από τη θηλή που δεν υπήρχε πριν, ένα γρομπαλάκι στη μασχάλη που δεν υπήρχε, κάποια αλλαγή στο σχήμα ή στο χρώμα της θηλής, ή κάποια αλλαγή στο δέρμα, θα πρέπει να οδηγήσει τη γυναίκα στον γιατρό για βοήθεια. < > WHO IS WHO Bασίλης Πιτσινής Χειρουργός Μαστού, Cambridge Breast Clinic στο ΜEDITERRANEO MD, PhD, FRCS, EBSQ Breast Surgery Aποφοίτησε από την Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Semelweis το 1999 και ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 2004. Διετέλεσε πανεπιστημιακός βοηθός στο τμήμα ανατομίας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ το 2001-2002 και κλινικός εκπαιδευτής στη νοσηλευτική σχολή του Πανεπιστημίου του Έσεξ το 2003-2006. Η χειρουργική του εκπαίδευση έλαβε χώρα στις κομητείες του Έσεξ και του Κέιμπριτζ στη Μεγάλη Βρετανία καθώς επίσης και στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Στρασβούργου και στο Αρεταίειο Νοσοκομείο στην Αθήνα. Εκπαιδεύτηκε στην απόκτηση του διπλώματος του Βασιλικού Κολεγίου των Χειρουργών της Αγγλίας και έλαβε δίπλωμα στη λαπαροσκοπική χειρουργική από το Πανεπιστήμιο Louis Pasteur το 2006 στο Στρασβούργο. Ο κύριος Πιτσινής εργάζεται στη Μονάδα μαστού του Κέιμπριτζ με ειδίκευση στην ογκοπλαστική χειρουργική του μαστού. Το 2010 εξελέγη κλινικός επόπτης στην κλινική πρακτική από την Κλινική Σχολή του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ. Ο κύριος Πιτσινής έλαβε το 2011 το Ευρωπαϊκό Δίπλωμα στη Χειρουργική του μαστού (European Board of Breast Surgery), λαμβάνοντας τη 2 η θέση πανευρωπαϊκά στις αντίστοιχες εξετάσεις στη Στοκχόλμη. Επίσης, το 2013 έλαβε από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Χειρoυργικής Έρευνας το βραβείο B.Braun (για την καλύτερη νέα χειρουργική τεχνική και έρευνα) για την ανακάλυψη της βιοψίας λεμφαδένα φρουρού με τη χρήσης ινδοκυανίνης και φωτό δυναμικής κάμερας αντί για ραδιοϊσότοπα. www.cambridgebreastclinic.com > Life > Positive < ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 # 41

> υγεία > της Νεκταρίας Καρακώστα Η υγεία στην ψηφιακή εποχή Φανταστείτε μια εποχή όπου το κινητό σας θα σας θυμίζει να παίρνετε τα φάρμακά σας, θα αναλύει τα περιεχόμενα του... στομαχιού σας, ενώ θα σας προειδοποιεί ότι έχετε ξεπεράσει τα όρια στο στρες και ήλθε η ώρα να χαλαρώσετε... Επιστημονική φαντασία; Καθόλου. Η εξέλιξη της τεχνολογίας όλα τα μπορεί... > Life > Positive < ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 # 41

Πρόκειται για ένα νέο μοντέλο περίθαλψης που έχει επικρατήσει να αναφέρεται ως behavioral nudge και σήμερα βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ. Χρησιμοποιώντας κινητές και μη συσκευές, ο ασθενής του αύριο θα μπορεί να αξιολογεί πόσες και ποιες συνήθειες και συμπεριφορές του πρέπει να αλλάξει και ποιες πρακτικές να υιοθετήσει προκειμένου να παραμείνει υγιής. Το νέο μοντέλο υγείας που βασίζεται στη χρήση της τεχνολογίας, προϋποθέτει την ενεργή συμμετοχή του ασθενούς. «Η εποχή που οι ασθενείς αλλά και το ευρύ κοινό απλά μάθαινε ή διάβαζε για τις εξελίξεις στον χώρο της υγείας, μας έχει προσπεράσει. Όχι μόνο ζούμε το μέλλον μας, αλλά συμμετέχουμε σε αυτό. Οι εξελίξεις στον χώρο της ψηφιακής υγείας και η μελλοντική υγειονομική περίθαλψη έχουν ως βασική προϋπόθεση την ενεργό συμμετοχή του κοινού τόσο στην έρευνα, όσο και στην αλλαγή του τρόπου ζωής που γνωρίζουμε σήμερα. Η αυξανόμενη ανάγκη για έγκυρη και τεκμηριωμένη πληροφόρηση, η μείωση του κόστους περίθαλψης και η ποιότητα ζωής των ασθενών, είναι βασικοί παράγοντες για τη λήψη των αποφάσεων που θα συμβάλουν στον μέλλον της υγείας», σημειώνει ο κ. Αντώνης Θεοδωρίδης, ειδικός στις ψηφιακές επικοινωνίες, υπεύθυνος οn-line επικοινωνίας στην Boehringer Ingelheim Hellas. Η εξατομικευμένη περίθαλψη (behavioral nudge), έχοντας ως σύμμαχο τις ραγδαίες εξελίξεις στην wearable τεχνολογία (την τεχνολογία που μπορούμε να... φορέσουμε), στην ασύρματη επικοινωνία, στο mobile internet και στις mobile εφαρμογών δίνει τη δυνατότητα σε επαγγελματίες υγείας, ασθενείς και συστήματα υγείας, μέσα από ένα αλληλεπιδραστικό πλαίσιο συνεργασίας, να προωθήσουν ένα πιο ενεργό μοντέλο υγείας, το οποίο θα βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν τις συμπεριφορές τους και θα τους ενθαρρύνει να κάνουν πιο υγιεινές επιλογές τρόπου ζωής. To αποτέλεσμα, μακροπρόθεσμα, είναι ένας πληθυσμός πιο υγιής που θα έχει ανάγκη από όλο και λιγότερες υπηρεσίες υγείας. Άρα αποτελεί έναν τομέα στον οποίο αξίζει να επενδύσουμε. «Αυτό θα συμβάλει σημαντικά στην εξατομικευμένη βαθύτερη γνώση των χρηστών για την ευεξία τους και την ποιότητα της υγείας τους. Ο στόχος της προσέγγισης αυτής είναι ένας υγιέστερος πληθυσμός, λιγότερο εξαρτώμενος από τους πόρους που παρέχονται από το ευρύτερο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης», τονίζει ο κ. Θεοδωρίδης. Τρισ-διάστατο μοντέλο Πιο αναλυτικά, το νέο μοντέλο της εξατομικευμένης περίθαλψης εκτείνεται σε τρεις διαστάσεις: 1. holistic tracking/ ολιστική παρακολούθηση Η βασική φιλοσοφία αυτής της προσέγγισης είναι πως όσα κάνουμε καθημερινά (και όσα δεν κάνουμε) έχουν άμεσο αντίκτυπο στην κατάσταση της υγείας μας. Συσκευές που φέρει ή φορά ο ασθενής, ή εφαρμογές που μπορούν εύκολα να κατέβουν και να ενεργοποιηθούν σε ένα κινητό τηλέφωνο, θα βοηθούν τον ασθενή να εντοπίζει και να επεξεργάζεται σημαντικές πληροφορίες για την υγεία του και τον τρόπο ζωής του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι εφαρμογές και οι συσκευές που μετρούν τα επίπεδα της άσκησης, με πιο κοινό παράδειγμα τους σημερινούς βηματομετρητές. Mια πιο sophisticated εκδοχή αυτών των συσκευών αποτελεί το Athos (www.liveathos.com). Πρόκειται 21 > Life > Positive < ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 # 41

> υγεία η υγεία στην ψηφιακή εποχή Με σύμμαχο τις ραγδαίες εξελίξεις στην wearable τεχνολογία, στην ασύρματη επικοινωνία, στο mobile internet και στις mobile εφαρμογές, προωθείται ένα πιο ενεργό μοντέλο υγείας. Αντώνης Θεοδωρίδης Digital Communication Manager για μια συσκευή, που δίνει σημαντικές πληροφορίες για την ένταση της άσκησης (καταγράφοντας λ.χ. τον καρδιακό ρυθμό και τον ρυθμό της αναπνοής, αλλά και πιο σημαντικές πληροφορίες, όπως τον βαθμό καταπόνησης που υφίστανται οι μύες του σώματος. Η πληροφορία αυτή είναι παραπάνω από πολύτιμη στους αθλητές, που ανά πάσα στιγμή ξέρουν πόσο καταπονούν τους μύες τους, άρα ξέρουν πότε να σταματήσουν ή τι να αλλάξουν στην προπόνησή τους, προκειμένου να αποφύγουν τους τραυματισμούς. Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της προσέγγισης είναι το βραχιολάκι airo (www.getairo.com), ένα βραχιολάκι που σκανάρει το αίμα αυτού που το φοράει και δίνει αναλυτικές πληροφορίες για το τι έχει φάει. Πόσες πρωτεΐνες, πόσα λίπη και πόσους υδατάνθρακες είχε το γεύμα που μόλις καταναλώσατε; Αντί να αναλύεις το πιάτο σου, τώρα πια βρίσκεις όλες τις απαντήσεις στο κομψό hi-tech μπρασελέ που κρέμεται στο χέρι σου. Το ίδιο βραχιολάκι μπορεί να καταγράψει επίσης τα επίπεδα άσκησής σου, το πόσο και το πώς κοιμάσαι, αλλά και να μετρήσεις το πόσο άγχος βιώνεις καθημερινά. 2. incentivized wellness/ wellness με...καρότο! Πρόκειται για εφαρμογές που ενθαρρύνουν την υιοθέτηση καλών διατροφικών και άλλων συμπεριφορών που μακροπρόθεσμα κάνουν καλό τόσο στην υγεία, όσο και στην τσέπη σας! Xαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας εφαρμογής είναι η FWD health (www. fwdhealth.co). Με αυτήν την εφαρμογή, κάθε πιρουνιά, κάθε χτύπος της καρδιάς και κάθε βήμα που κάνεις... μετράει! Το FWD health είναι ένα φιλικό σύστημα που σου επιτρέπει να εισάγεις όλα τα δεδομένα της υγείας σου, ώστε να παρακολουθείς καλύτερα την κατάστασή της. Το σημαντικό στοιχείο αυτής της εφαρμογής είναι ότι επιτρέπει στον χρήστη, στον βαθμό που το επιθυμεί, να δώσει πρόσβαση σε ειδικούς ώστε οι τελευταίοι να μπαίνουν στο σύστημα, να μελετούν το προφίλ του και να του δίνουν οδηγίες και συμβουλές ή απλώς ενθάρρυνση, για να συνεχίσει την προσπάθειά του. Εντυπωσιακό είναι ότι πολλές από τις εφαρμογές που ενθαρρύνουν τους ασθενείς να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους, όπως η FWD health παρέχονται από ασφαλιστικές εταιρείες. Γιατί υγιείς πελάτες, σημαίνουν λιγότερα έξοδα περίθαλψης και άρα μεγαλύτερα κέρδη για τις εταιρείες! 3. game therapy/ παιγνιδο-θεραπεία Τα παιχνίδια που θα βρεις εδώ δεν τα παίζεις απλώς για να σκοτώνεις την ώρα σου... Αντί λοιπόν να «λιώνεις» παίζοντας Candy Crush Saga, μπορείς να παίξεις ένα παιχνίδι το οποίο θα σε βοηθήσει να > Life > Positive < IOYΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014 # 40