Εγκυμοσύνη και ιοντίζουσες ακτινοβολίες Δρ. Παναγιώτης Κηπουρός Φυσικός Ιατρικής - Ακτινοφυσικός
Εισαγωγή Τα βιολογικά αποτελέσματα στο κύημα λόγω ακτινοβόλησης του εξαρτώνται από : Το στάδιο της ανάπτυξης του (εβδομάδα κύησης) Τη δόση της ακτινοβολίας που δέχθηκε Τα άμεσα αποτελέσματα της ακτινοβόλησης του κυήματος είναι: Θανάτωση Εμφάνιση δυσπλασιών για δόσεις > 100 msv ( 1000 α/γ θώρακος) Νοητική καθυστέρηση μείωση του IQ κατά 3 μονάδες ανά 100 msv Η «φυσιολογική» πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων ανωμαλιών (για λόγους άσχετους με ακτινοβολίες) είναι 3-6 %
Εισαγωγή Τα απώτερα αποτελέσματα της ακτινοβόλησης του κυήματος είναι: Καρκινογένεση Λευχαιμία 1.5 % ανά 100 msv Το ποσοστό εμφάνισης καρκίνου στα άτομα του πληθυσμού (για λόγους άσχετους με ακτινοβολίες) είναι 25 %
Επιδράσεις της ακτινοβολίας στο κύημα Χρόνος μετά τη σύλληψη Πρώτες 3 εβδομάδες (περίοδος εμφύτευσης του κυήματος στη βλεννογόνο της μήτρας) 3η έως 8η εβδομάδα (περίοδος μείζονος οργανογένεσης) 8η έως 25η εβδομάδα (περίοδος διάπλασης του κεντρικού νευρικού συστήματος) 4η εβδομάδα έως τη γέννηση Επίδραση της ακτινοβολίας Κανένα αποτέλεσμα στο παιδί που θα γεννηθεί Πιθανότητα εμφάνισης δυσπλασιών Κατώφλι: 100 msv Πιθανότητα μείωσης του δείκτη νοημοσύνης και διανοητική καθυστέρηση Πιθανότητα καρκινογένεσης στην παιδική ηλικία ή στην ενήλικο ζωή
Δόσεις στο κύημα από διαγνωστικές εξετάσεις Εξέταση Δόση στο κύημα (msv) Πιθανότητα ανάπτυξης θανατηφόρου καρκίνου (%) Ακτινογραφία θώρακα 0.01 0 >> σπονδ. Στήλης 1.7 0.025 >> κοιλίας 1.7 0.025 Αξονική θώρακα 0.06 0 >> κεφαλής 0.01 0 >> πυέλου 25 0.4 >> κοιλίας 8 0.1 Σπινθηρ. οστών 3.3 0.05 >> μυοκαρδίου 3.7 0.05 Υπενθύμιση: το «σύνηθες» ποσοστό εμφάνισης νεοπλασιών είναι 25 % σύγκριση
Ακτινοπροστασία του κυήματος πριν την εξέταση Ενημερώστε το προσωπικό του εργαστηρίου αν νομίζετε ότι είστε έγκυος
Ακτινοπροστασία του κυήματος πριν την εξέταση Σε περίπτωση που η εξεταζόμενη δεν έχει παρατηρήσει καθυστέρηση στον κύκλο ή βρίσκεται εντός διαστήματος 10 ημερών από την έναρξη της τελευταίας εμμήνου ρήσεως τότε η εξέταση πραγματοποιείται κανονικά. Εάν υπάρχει υπόνοια εγκυμοσύνης η εξέταση πρέπει να αναβάλλεται μέχρι την επόμενη έμμηνο ρύση ή να πραγματοποιείται εφόσον έχει προηγηθεί αρνητικό τεστ εγκυμοσύνης. Σε περίπτωση που η εξέταση είναι αιτιολογημένη, πρέπει να πραγματοποιηθεί κανονικά. Όταν η εγκυμοσύνη είναι γνωστή τότε πρέπει να αναζητηθούν εναλλακτικές διαγνωστικές μέθοδοι με χαμηλότερη ή μηδενική ακτινική επιβάρυνση (π.χ υπέρηχοι, μαγνητική τομογραφία κλπ). Σε περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης προέχει η άμεση διάγνωση και η ασφάλεια της εγκύου.
Έκθεση της εγκύου σε ακτινοβολίες χωρίς να είναι γνωστή η εγκυμοσύνη Εάν η δόση στο κύημα δεν υπερβαίνει το 1 msv τότε δεν είναι απαραίτητη η λήψη μέτρων (δοσιμετρικοί υπολογισμοί κλπ) διότι δεν συνεπάγονται βλάβες σε αυτό ενώ η πιθανότητα εμφάνισης απώτερων αποτελεσμάτων είναι αμελητέα. Η διακοπή της κύησης δεν αιτιολογείται για δόσεις στο κύημα μικρότερες των 100 msv. Επίσης, η διακοπή δεν αιτιολογείται σε εξετάσεις όπου το κύημα είναι εκτός της κύριας δέσμης της ακτινοβολίας (π.χ α/γ άκρων, μαστογραφία κλπ). Σε περιπτώσεις όπου η δόση στο κύημα ξεπερνά τα 100 msv η απόφαση διακοπής της εγκυμοσύνης ανήκει αποκλειστικά στο οικογενειακό περιβάλλον αφού πρώτα ενημερωθεί για τις πιθανότητες εμφάνισης βλαβών. Υπενθύμιση: Σε καμία συνήθη διαγνωστική εξέταση δεν αναμένονται δόσεις της τάξης των 100 msv στο κύημα.
Επίλογος - Συμπεράσματα Οι συνήθεις διαγνωστικές εξετάσεις δεν εγκυμονούν κινδύνους για το κύημα. Η ενημέρωση του ιατρού, πριν την εξέταση, για ενδεχόμενη εγκυμοσύνη είναι μείζονος σημασίας. Η διακοπή της εγκυμοσύνης είναι αιτιολογημένη μόνο σε εξαιρετικέςακραίες περιπτώσεις. Η σωστή ενημέρωση (εκτίμηση πιθανοτήτων εμφάνισης βλαβών) των γονέων είναι βασική αφού η απόφαση είναι αποκλειστικά δική τους. Σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης (ατυχήματα, ακτινοθεραπεία) προέχει η ασφάλεια της εγκύου.