Λιµάνι της Πρέβεζας Προοπτικές ανάπτυξης σε σχέση µε τη λειτουργία του παραδοσιακού κέντρου της πόλης προτάσεις εφαρµογής

ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΕΒΕΖΑΣ Λιµάνι της Πρέβεζας Προοπτικές ανάπτυξης σε σχέση µε τη λειτουργία του παραδοσιακού κέντρου της πόλης προτάσεις εφαρµογής ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΝΙΩΡΗΣ ΕΡΗ ΛΑΧΑΝΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ Μηχανολόγος Μηχανικός Αρχιτέκτων Μηχανικός Πολιτικός Μηχανικός

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Αντί προλόγου... σελ. 3 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Α. Ιστορικό...» 5 Β. Χωροθέτηση - χωροταξικό του λιµανιού» 15 Γ. Περιβαλλοντικά...» 15. Εµπορικό λιµάνι...» 18 Ε. Τουριστική υποδοµή - µαρίνα...» 20 ΣΤ. Προσβάσεις...» 21 Ζ. Επιρροές...» 22 Η. Συµπεράσµατα - Προτάσεις...» 29 Μεσοπρόθεσµη πρόταση...» 32 Μακροπρόθεσµη πρόταση...» 36 ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ Ι. Πόλεις-λιµάνια: η εξέλιξη στο χρόνο..» 37 ΙΙ. Προβληµατική...» 38 ΙΙΙ. Πολεοδοµική ανάπτυξη της Πρέβεζας ως προς το λιµάνι της...» 39 Συµπεράσµατα...» 43 ΙV. ηµόσιος χώρος...» 44 V. Λειτουργίες - χρήσεις...» 45 VI. Τρία σενάρια εξέλιξης του χώρου του λιµανιού της πόλης...» 46 VII. Πορίσµατα...» 57 Παράρτηµα Ι: Ατύχηµα στο λιµάνι...» 59 Παράρτηµα ΙI: Συµπεράσµατα ηµερίδας..» 60 Παράρτηµα IΙΙ: Έγγραφο του Προέδρου του ΤΕΕ προς τον Υπουργό ΠΕΧΩ Ε» 62 2

Αντί προλόγου Η προσπάθεια για την ανάδειξη και επίλυση του θέµατος «Λιµάνι Πρέβεζας» που για χρόνια απασχολεί όλη την πόλη δεν µπορεί να στα- µατήσει. Το ΤΕΕ άνοιξε το θέµα µε µια επιστηµονική ηµερίδα, η οποία φώτισε αρκετά σηµαντικά ζητήµατα λειτουργίας και προοπτικής που αφορούν στο µέλλον της πόλης σε σχέση µε τη σηµερινή λειτουργία του λι- µανιού. Το λιµάνι της Πρέβεζας, παρότι γενικά υπολειτουργεί, δεν παύει να αποτελεί ισχυρότατο πόλο επιρροής στην εξέλιξη και ανάπτυξη της πόλης, αφού µε το µέγεθός του δεσπόζει στο πιο ενδιαφέρον κοµµάτι της, το ιστορικό και παραδοσιακό της κέντρο, που µετά τα έργα ανάπλασής του, έχει αναβαθµιστεί σε µοναδικό χώρο δράσης, ψυχαγωγίας, διασκέδασης των κατοίκων της Πρέβεζας και της ευρύτερης περιοχής. Το λιµάνι απεναντίας, υποβαθµισµένο, εξαιρείται από κάθε µορφή ανάπτυξης καθόσον µετά την κατασκευή του (1968) ελάχιστα έχουν γίνει αλλά και παράλληλα η βιοµηχανική και ρυπογόνα λειτουργία του εµποδίζει λόγω της θέσης του, την περαιτέρω ανάπτυξη της πόλης. Η ιδέα της εργασίας και κατ επέκταση του βιβλίου είναι να δώσει στους πολίτες της Πρέβεζας τη δυνατότητα να ονειρευτούν µιαν άλλη πόλη, όπου το λιµάνι, ενταγµένο στο ιστορικό κέντρο της πόλης, µε πολλαπλές δραστηριότητες και χρήσεις, θα δώσει τη νέα πνοή στην Πρέβεζα για τον αιώνα που διανύουµε. Η δουλειά µας πιστεύουµε ότι τόλµησε και έκανε το πρώτο βήµα, δίνοντας διέξοδο και λέγοντας αλήθειες. Το λόγο τώρα τον έχουν οι συµπολίτες µας! Πρέβεζα, εκέµβρης 2009 Οι συντάκτες 3

ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΕΒΕΖΑΣ Σπύρος Κανιώρης, Πρόεδρος ηµήτρης Παππάς, Αντιπρόεδρος Θανάσης Ηλιόπουλος, Γεν. Γραµµατέας Γιώργος Λογοθέτης, Μέλος Νίκος Γεωργάκος, Μέλος Ευχαριστούµε τα υπόλοιπα µέλη της Νοµαρχιακής Επιτροπής και ιδιαίτερα τον Γενικό Γραµµατέα Θανάση Ηλιόπουλο για την πολύτιµη βοήθεια σε υλικό, ιδέες και απόψεις κατά την πορεία ολοκλήρωσης του εγχειρήµατος. Οι συντάκτες Έκδοση: TEE - Τµήµα Ηπείρου Μακέτα εξωφύλλου: Έρη Λαχανά Σελιδοποίηση - Εκτύπωση: E. Aφεντουλίδης - Α. Ρόκος Ο.Ε., Π. Τσαλδάρη 37, Πρέβεζα 4

MΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Ιστορική αναδροµή - επιρροές και υπάρχουσα κατάσταση - πρόσβαση στο µέλλον Α. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Το λιµάνι της Πρέβεζας στις αρχές του 20 ου αιώνα, αφού δρόµοι προς νότο δεν υπήρχαν, ήταν το µοναδικό επιβατηγό και εµπορικό λιµάνι της περιοχής. 5

Γύρω στο 1960 µετατράπηκε σε καθαρά εµπορικό λιµάνι, και σήµερα έχει µικτή χρήση εµπορικών και τουριστικών δραστηριοτήτων. 6

Το νέο λιµάνι της Πρέβεζας κατασκευάστηκε το 1968 µε σκοπό να παίξει το ρόλο της δυτικής πύλης της χώρας µας στις µεταφορές και συγκεκριµένα «ως µεταφορικής πύλης εξαγωγής των προϊόντων της υτικής Μακεδονίας και Ηπείρου και µεταφοράς τούτων δι αυτοκινήτων ψυγείων προς την υτικήν και Κεντρικήν Ευρώπην». Ρόλο που τελικά δεν έπαιξε ποτέ, επειδή (ορθώς) προκρίθηκε τελικά η αναβάθµιση του λιµένα Ηγουµενίτσας. Κατασκευάστηκε για να εξάγει κυρίως γεωργικά προϊόντα και κατέ - ληξε να µην εξάγει σχεδόν τίποτε και να εισάγει µόνο χύδην ζωοτροφές και λίγη ξυλεία. 7

Από τα σχέδια του χωροταξικού του 1973 φαίνονται οι χρήσεις του εµπορικού λιµανιού, ενός κλειστού χώρου µε λιµεναρχείο, κλειστά υπόστεγα, χώρους φύλαξης εµπορευµάτων, υπαίθριες αποθηκεύσεις, τελωνείο, συνεργείο, πάρκινγκ φορτηγών, περίπτερο αναψυχής, χώρο περιπάτου κλπ. Φυσικά το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε. 8

Από τότε όµως µέχρι σήµερα δεσπόζει στην καρδιά της παλιάς πόλης ένας τεράστιος χερσαίος όγκος 72 στρεµµάτων όπου: Ένα µέρος χρησιµοποιείται σαν εµπορικό λιµάνι για το εµπόριο σόγιας, καλαµποκιού, ξυλείας κλπ, µε προβλήµατα σηµαντικά ρύπανσης σκόνης για την πόλη, ανάλογα µε τους ανέµους. Ένα µέρος καταλαµβάνει το τελωνείο Πρέβεζας µε νεόδµητο κτίριο 200 τ.µ. και υπαίθρια αποθήκη για αυτοκίνητα, κατασχεµένα κλπ. Υπάρχει ένα κτίριο 150 τετραγωνικών µέτρων για τους εργαζόµενους, ο «Οίκος του Ναύτη». 9

Σε µεγάλη έκταση υπάρχουν εγκαταλελειµµένοι τσιµεντένιοι ογκόλι - θοι (µπλόκια), από τα έργα επέκτασης-εκβάθυνσης του ανατολικού προβλήτα που δεν ολοκληρώθηκε λόγω ενδιάµεσων προσφυγών στο Συµβούλιο της Επικρατείας, αλλά, παρά τη διευθέτηση της εκκρεµό- 10

τη τας, σήµερα κανείς δεν ασχολείται για την ολοκλήρωση των έργων. Ένα αρκετά µεγάλο τµήµα χρησιµοποιείται για πάρκινγκ της πόλης. Στο υπόλοιπο τµήµα γίνονται χρήσεις περιφερόµενων τσίρκων για το καλοκαίρι, πάρκινγκ φορτηγών κλπ. 11

Στο εσωτερικό του νέου λιµανιού υπάρχει ηµιτελής µαρίνα χωρητικότητας 261 τουριστικών σκαφών. Έχει 6 θέσεις κρουαζιερόπλοιων µε παροχές µόνο σε νερό, ηλεκτρικό και πρόσδεση. Ολοκληρώθηκε πρόσφατα στο βόρειο τµήµα του λιµανιού αλιευτικό καταφύγιο 350 θέσεων. 12

Με την απόφαση αριθ. Τ/481/2-5-1996 (ΦΕΚ 387Β/27-5-1996) εγ κρίνεται η χωροθέτηση του τουριστικού λιµένα στο λιµάνι της Πρέβεζας για τη κατασκευή της µαρίνας και των χερσαίων εγκαταστάσεων. Αφού δηλαδή, οριστικά και αµετάκλητα, δεν µπορούσε να εξελιχθεί σε εµπορικό λιµάνι όπως αρχικά είχε σχεδιασθεί, προχώρησε η φάση µετατροπής του εσωτερικού λιµενίσκου σε µαρίνα. Έτσι τα αρχικά σχέδια που ποτέ δεν υλοποιήθηκαν, τροποποιούνται και σχεδιάζεται η χωροθέτηση του τουριστικού λιµένα, χωρίς να διερευνηθεί η συµβατότητα της συνύπαρξης των δύο δραστηριοτήτων, δηλαδή εµπορικού τουριστικού λιµανιού, στον ίδιο χώρο. Πρόσφατα, µε τη νέα διαβάθµιση χαρακτηρισµού των λιµανιών, το λιµάνι της Πρέβεζας, µαζί µε άλλα 16 λιµάνια, χαρακτηρίστηκε λιµένας εθνικής σηµασίας (ΚΥΑ, αριθ. απόφ. 8315/2-2-2007). Σήµερα η διαχείριση του λιµανιού ασκείται από το Λιµενικό Ταµείο Πρέβεζας και εκκρεµεί η εκχώρηση της µαρίνας σε ιδιώτες µετά από δη- µοπρασία που διενεργήθηκε. 13

Επίσης ο ήµος Πρέβεζας έχει υποβάλει αίτηµα για τη δηµιουργία ηµοτικού Λιµενικού Ταµείου ώστε να περιέλθει η διαχείριση σε αυτόν. Επιπλέον το πεζοδροµηµένο τµήµα του παλιού λιµανιού κατά µήκος της προκυµαίας, που έχει κατασκευάσει ο ήµος και αποτελεί συνέχεια του ιστορικού κέντρου και της πόλης, ανήκει στο Λιµενικό Ταµείο και αποτελεί µόνιµο σηµείο τριβής ευθυνών, καθαρισµού, αστυνόµευσης κλπ. Σε κάθε περίπτωση η ηµοτική Αρχή θα έπρεπε να έχει θεσµικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων του Λιµενικού Ταµείου, εφόσον το λιµάνι αποτελεί µέρος της πόλης και την επηρεάζει άµεσα. Με δεδοµένο πλέον την ύπαρξη του διεθνούς λιµένα Ηγουµενίτσας και την ολοκλήρωση του εµπορικού λιµανιού του Αστακού που ήδη άρχισε να λειτουργεί, θεωρούµε αναγκαίο τον επαναπροσδιορισµό χρήσης του λιµανιού της Πρέβεζας, ώστε να είναι αναπτυξιακός, βιώσιµος και ενταγµένος στο χώρο που βρίσκεται και βλέπει, δηλαδή στον παραδοσιακό ιστό της πόλης. Το µεγάλο ερώτηµα που µας απασχολεί για το µέλλον του λιµανιού είναι οι χρήσεις του και ο προσανατολισµός σε εµπορικό ή τουριστικό ή εµπορικό-τουριστικό και η αξιοποίηση του χερσαίου τµήµατος. Επιζητούµε να κατατεθούν οι βέλτιστες λύσεις και προτάσεις για την αξιοποίηση του λιµανιού της Πρέβεζας υπό το φως των σηµερινών δεδοµένων, χωρίς συναισθηµατισµούς και µε όρους µέλλοντος. Φυσικά δίνοντας έµφαση περισσότερο στο χερσαίο τµήµα του νέου λιµένα, αφού για τα υπόλοιπα (µαρίνα, αλιευτικό καταφύγιο), ανεξαρτήτως του φορέα διαχείρισής τους, η ύπαρξη και αναγκαιότητά τους θεσµικά και ουσιαστικά είναι δεδοµένη. Στην ουσία πρέπει να απαντήσουµε στο αν θα υποστηρίξουµε στον ίδιο χώρο και το εµπορικό και το τουριστικό λιµάνι, αν αυτά µπορούν να αναπτυχθούν παράλληλα, αν αποτελούν δύο πεπόνια στην ίδια µασχάλη ή, µήπως, υπάρχει και τρίτος δρόµος για τα παραπάνω. Στην πράξη δεν επιθυµούµε να χαθεί καµία δραστηριότητα από την περιοχή µας, ούτε όµως η µία δραστηριότητα να λειτουργεί εις βάρος της άλλης (πιθάρι των αναΐδων), ούτε να αφήσουµε να απαξιωθεί η λειτουργία του λιµανιού από τις εξελίξεις στην περιοχή, ούτε να χάνονται συνεχώς ευκαιρίες ανάπτυξης της πόλης αλλά και του λιµανιού από το 1 ο, 2 ο, 3 ο, 4 ο και ούτω καθ εξής ΚΠΣ. Αντί ενωµένοι να διεκδικούµε, διαιρεµένοι και αδρανείς παρακολουθούµε. 14

Β. ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ - ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Αν υποβαλλόταν σήµερα µελέτη για προέγκριση χωροθέτησης του εµπορικού λιµανιού Πρέβεζας, γνωρίζετε φυσικά το αποτέλεσµα. Κατηγορηµατική απόρριψη για τους εξής λόγους: Μείωση διατοµής του στοµίου εισόδου στον Αµβρακικό. Αύξηση ταχύτητας των ρευµάτων εισόδου-εξόδου στον κόλπο µε αυξηµένους κινδύνους διάβρωσης της παράκτιας ζώνης. Προβλήµατα ρύπανσης, κυρίως σκόνη και θόρυβο στη λειτουργία της πόλης και του ιστορικού της κέντρου. Έλλειψη προσβάσεων στο λιµάνι και παραγωγή κυκλοφοριακών προβληµάτων στην πόλη. Υποβάθµιση της ποιότητας ζωής της πόλης και του µετώπου της παραλίας. Όλα τα παραπάνω προβλήµατα υπάρχουν. Η µη εφαρµογή των αρχικών σχεδίων της χωροταξικής µελέτης (εγκρ. απόφ. 8423/1973), οι αποσπασµατικές τροποποιήσεις (βλέπε µελέτη µαρίνας, αλιευτικού καταφυγίου κλπ) και το γεγονός ότι δεν αντιµετωπίζεται το λιµάνι σαν τµήµα της πόλης αλλά σαν ειδική ζώνη, αποτελούν µόνιµο θέµα συγκρούσεων των εµπλεκόµενων φορέων του λιµανιού αλλά και της πόλης. Γ. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ Το λιµάνι της Πρέβεζας, όπως είναι σήµερα και όπως έχει κατασκευαστεί, αποτελεί έναν περιβαλλοντικό ρύπο για τους εξής λόγους: Μειώνει τη διατοµή και το άνοιγµα του στοµίου του Αµβρακικού κατά 340 µ. περίπου, σε ποσοστό 46% (από 740 µ. σε 393 µ.). Περιορίζει τον ρευµατισµό του κόλπου προς τον όρµο «Βαθύ». Αλλοιώνει όλη τη µορφή της πόλης (µπάζωµα παραλιακού τµήµατος, καταστροφή γραφικών και ιστορικών στοιχείων της ζωής της πόλης). Εδώ και µια δεκαετία που σταµάτησε (διακόπηκε) για τυπικούς λόγους στο ΣτΕ το έργο της ανατολικής αποβάθρας, µας έχουν µείνει «παρακαταθήκη» τα µπλόκια κατασκευής του έργου και γι αυτό δεν µιλά και δεν διεκδικεί πλέον κανείς. 15

16

Ρυπαίνει λόγω κυρίως των προϊόντων που διακινούνται (χύδην δη- µητριακά). Οι ποσότητες αιωρούµενων σωµατιδίων (σκόνης) είναι αυξηµένες και αναλόγως µε τους ανέµους δηµιουργούν σηµαντικά προβλήµατα στο παραλιακό µέτωπο της πόλης. Ρυπαίνει αισθητικά. Εφόσον η πόλη της Πρέβεζας έχει επιλέξει την ήπια τουριστική ανάπτυξη, το εµπορικό λιµάνι, στη θέση που βρίσκεται, αποτελεί πρόβληµα. Προκαλεί διαβρώσεις, καθιζήσεις. εν έχει διαπιστωθεί ακριβώς και σε τι ποσοστό το λιµάνι έχει επηρεάσει τις διαβρώσεις των ακτών, λόγω της αύξησης της ταχύτητας των ρευµάτων στο στόµιο του κόλπου. Στο τµήµα της παραλίας υπάρχουν καθιζήσεις και πρέπει να µελετηθεί και προταθεί συνολική λύση για την προστασία της προκυ- µαίας, σε όλο το µήκος µέχρι το «Μνηµείο του Ναύτη». Περιορίζει το ρευµατισµό του κόλπου. Σε εγκεκριµένο σχέδιο του 1995 προβλέπονταν δύο πλακοσκεπείς διώρυγες (αγωγοί) ανανέωσης νερών του λιµανιού. Η παλαιά έχει καταργηθεί και η νέα έχει λειτουργικά προβλήµατα. 17

Προφανώς η σχεδιαστική λύση µιας ορθογωνικής πλατφόρµας, π.χ. 60 µ. x 300 µ., όπως γίνεται σήµερα (βλέπε λιµάνια Ηγουµενίτσας, Αστακού, Πάτρας) αντί µε λιµενίσκο στο εσωτερικό του λιµανιού, δεν θα δη- µιουργούσε τόσα προβλήµατα στο στόµιο του Αµβρακικού κόλπου και στην πόλη γενικότερα.. ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΛΙΜΑΝΙ Tο εµπορικό τµήµα του λιµανιού, παρότι από το έτος κατασκευής του, ελάχιστα έργα υποδοµής είχαν γίνει, µπόρεσε να διατηρήσει µια σταθερή και τελευταία ανερχόµενη λειτουργία, κυρίως λόγω των εισαγωγών χύδην δηµητριακών, κυρίως µεταλλαγµένης σόγιας, καλαµποκιού και µικρότερης ποσότητας ξυλείας. Μιλάµε δηλαδή για: 150 εµπορικά πλοία ετησίως (µέσος όρος) 500.000 τόννους φορτία ετησίως (µέσος όρος) Έσοδα Λιµενικού Ταµείου έτους 2003: 256.621 ευρώ (στοιχεία 2003, έρευνα για το λιµάνι Πρέβεζας του Κέντρου Ερευνών Πανεπιστηµίου Πειραιώς) 18

Επίσης σηµαντικά έσοδα υπάρχουν για τους λιµενεργάτες του Σωµατείου Ξηράς, όπου εργάζονται περίπου 35-40 άτοµα. Προβλεπόµενα ετήσια έσοδα εργασιών του λιµανιού (φορτοεκφόρτωση, γερανοί κλπ): 500.000 τόννοι x 6 ευρώ ανά τόννο = 3.000.000 ευρώ (πληροφορίες ΣΟΓΙΑ ΕΛΛΑΣ ΑΕ). Επιπλέον θα πρέπει να εντάξουµε στη λειτουργία του λιµανιού και τη µεταφορική δραστηριότητα των παραπάνω προϊόντων, που γίνεται από µεγάλα φορτηγά µε µικτό φορτίο από 33 έως 40 τόννους. Αυτό σηµαίνει διακίνηση από και προς το λιµάνι περίπου 20.000 φορτηγών ετησίως. Τζίρος µικτός για τα µεταφορικά: 3.500.000 ευρώ περίπου. Εξοπλισµός λιµανιού για τη φόρτωση-εκφόρτωση των παραπάνω: Τρεις τροχοφόροι γερανοί 45 και 30 τόννων 5 κλαρκ 1 γεφυροπλάστιγγα Κτιριακές εγκαταστάσεις: καµία ιαθέτει δύο προβλήτες εκ των οποίων ο ένας είναι 250 µέτρα µε βύθισµα 11 µ. και ο άλλος 111 µ. / 5 µ. αντίστοιχα. 19

Είναι εµφανές, από την παραπάνω δραστηριότητα του λιµανιού, ότι το λιµάνι της Πρέβεζας είναι υπερδιαστασιολογηµένο διότι αν επρόκειτο µόνο για ένα καράβι χύδην προϊόντων κάθε δύο ηµέρες, ή ένα καράβι ξυλείας το µήνα, δεν χρειάζεται 70 στρέµµατα χερσαία έκταση µέσα στη θάλασσα. Με µια προβλήτα 10-20 στρεµµάτων ορθογωνικής διατοµής, θα δούλευε πολύ καλά ένα οργανωµένο µικρό εµπορικό λιµάνι. Άλλωστε και σήµερα η έκταση του δυτικού προβλήτα, όπου εκτελούνται εµπορικές εργασίες, είναι περίπου 20.000 τ.µ. Ε. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟ ΟΜΗ - ΜΑΡΙΝΑ Η µαρίνα Πρέβεζας, όπως και οι υπόλοιπες δραστηριότητες, υπολειτουργεί. Με 261 θέσεις τουριστικών σκαφών, χωρίς χερσαίες εγκαταστάσεις, µε ανύπαρκτη λειτουργία εξυπηρέτησης κρουαζιερόπλοιων, αλλά και µε θέσεις τουριστικών σκαφών κατά µήκος της προκυµαίας, παρέχονται υπηρεσίες υδροδότησης, ηλεκτροδότησης, διευκολύνσεις πρόσδεσης, διαχείµασης σκαφών, ανέλκυση-καθέλκυση. Εισροές για το 2003 συνολικά: 30.200 ευρώ. Η λειτουργία της µαρίνας θίγεται άµεσα από τη λειτουργία του εµπορικού λιµανιού. Τα προβλήµατα σκόνης και θορύβου για τους τουρίστες των θαλαµηγών είναι τεράστια. Απαιτούνται µέτρα. 20

ΣΤ. ΠΡΟΣΒΑΣΕΙΣ Παρότι η µελέτη του µελετητή των υπεραστικών δρόµων Χ. Ραζή το 1974, και η µελέτη του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου (ΓΠΣ) Πρέβεζας το 1985 προέβλεπαν τη σύνδεση του λιµανιού της Πρέβεζας µε τη Βιο- µηχανική Περιοχή (ΒΙΠΕ), εντούτοις η τοπική κοινωνία δηλαδή ο ή- µος Πρέβεζας, η Νοµαρχία Πρέβεζας και οι πολίτες που θίγονταν τα συµφέροντά τους από τη σύνδεση αυτή και πίεζαν στην αντίθετη κατεύθυνση κατήργησε τον συγκεκριµένο άξονα σύνδεσης µε το λιµάνι, αφού δεν προχώρησαν οι µελέτες εφαρµογής του, ακυρώνοντας ουσιαστικά και κάθε δυνατότητα ανάπτυξης του λιµανιού. 21

Πέραν τούτου εκτός της έλλειψης-κατάργησης πρόσβασης στο λιµάνι, έχει µπλοκαριστεί και η ανάπτυξη-ανάπλαση όλου του παραλιακού τµήµατος, από το λιµάνι δηλαδή προς την περιοχή Μαργαρώνας, καθώς ο δρόµος αυτός αποτελεί τη µοναδική είσοδο-έξοδο των εµπορικών φορτίων του λιµανιού. Ο ήµος Πρέβεζας είχε αναθέσει το 1988 µελέτη ανάπλασης του έργου «ιαµόρφωση χώρων Πευκάκια-Σφαγεία» (επίπεδο οριστικής µελέτης) όπου προβλέπει την έξοδο από το λιµάνι µε υπογειοποίηση της οδού και 15µετρο δρόµο µε απαλλοτριώσεις κλπ, αλλά και αυτή η πρόταση είναι πλέον ανεφάρµοστη. Η διερεύνηση νέας οδού που φιλότιµα προσπάθησε να χαράξει ο µελετητής στο υπό αναθεώρηση ΓΠΣ, θεωρούµε ότι και αυτή δεν πρόκειται να υλοποιηθεί και θα µείνει στα χαρτιά για πρακτικούς, οικονοµικούς αλλά και για τους ευνόητους λόγους. Η πρόσβαση όµως στο λιµάνι ήταν προαπαιτούµενο έργο. Έπρεπε να είχε προηγηθεί και της µαρίνας και της κατασκευής του ανατολικού προβλήτα αλλά και του Master Plan. Τελικώς το λιµάνι δεν έχει πρόσβαση. Και τα 20.000 φορτηγά ετησίως που µπαίνουν και βγαίνουν (δηλαδή 40.000 διελεύσεις) στο λιµάνι, αποτελούν µείζον πρόβληµα στην ήπια ανάπτυξη της πόλης. Αν λάβουµε υπόψη ότι όλες αυτές οι εκτάσεις που διασχίζουν σήµερα οι νταλίκες για να µπουν στο λιµάνι, πρόκειται σύµφωνα µε το ΓΠΣ, να ενταχθούν στο σχέδιο πόλης, καταλαβαίνετε ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά. Αυτό δεν λέγεται ανάπτυξη. Ζ. ΕΠΙΡΡΟΕΣ Εµπορικό λιµάνι Η κατασκευή του λιµανιού του Αστακού διακίνησης εµπορευµατικών προϊόντων, αποτελεί από µόνη της λόγο ανησυχίας για το µέλλον του εµπορικού τµήµατος του λιµανιού Πρέβεζας. Τόσο σαν µέγεθος (1.663 στρέµµατα ρυµοτοµηµένα µε 18 οικοδοµικά τετράγωνα και 400 στρέµ µατα αγκυροβόλια, αποβάθρες) όσο και σαν οργάνωση, το λιµάνι του Αστακού µπορεί να κυριαρχήσει σε όλη τη υτική Ελλάδα και αναλόγως να αυξοµειώνει τα κόστη και να ελέγχει τις τιµές. 22

Μοναδικό του µειονέκτηµα οι προσβάσεις. Με την εκτίµηση όµως ότι θα συνδεθεί σύντοµα µε την υπό κατασκευή Ιόνια Οδό, αλλά και µε το Άκτιο, είναι πολύ εύκολο να καταλάβει κανείς πώς ανατρέπονται τα µέχρι σήµερα δεδοµένα. Η απόσταση µέσω της Ιόνιας Οδού από τον Αστακό µέχρι την παράκαµψη Φιλιππιάδας θα γίνει 120 km και µέχρι τα Γιάννενα 170 km. Μέσος όρος ταχύτητας της οδού 120 km/h. Στις δε δραστηριότητές του περιλαµβάνονται η διαµετακόµιση φορτίων RO-RO, εµπορευµατοκιβωτίων, λειτουργία κέντρου µεταφόρτω σης υγρών φορτίων και φορτίων χύδην, φόρτωση-εκφόρτωση φορτίου εισαγωγής και εξαγωγής κλπ. Ήδη τον περασµένο χρόνο το ιδιωτικό λιµάνι του Αστακού διακίνησε 75.033 κοντέινερ έναντι 78.526 του Πειραιά. Επιπλέον διακίνησε ως «car terminal» 14.756 αυτοκίνητα. 23

Το λιµάνι της Ηγουµενίτσας έχει κυριαρχήσει στις επιβατηγές µεταφορές και εξελίσσεται σε διαµετακοµιστικό κέντρο µεταφορών. Έχουν κατασκευαστεί στην Α και Β φάση κρηπιδώµατα µήκους 1.131 µέτρων µε επιχώσεις χερσαίας ζώνης 268 στρεµµάτων, τερµατικό σταθ- µό 3.500 τ.µ., έργα οδοποιίας κλπ, συνολικού προϋπολογισµού 131 εκατ. ευρώ. Στη Γ φάση των έργων, προϋπολογισµού 100-120 εκατ. ευρώ, προβλέπεται επέκταση χερσαίας ζώνης µε προσχώσεις στη θάλασσα 80 στρεµµάτων και κρηπιδώµατα 700 µέτρων, εµπορευµατικός σταθµός - logistics κλπ. Η απόσταση Ηγουµενίτσα-Γιάννενα από τα 102 km µειώθηκε µε την Εγνατία Οδό στα 68 km και ο χρόνος διέλευσης είναι τώρα 40 λεπτά. Η απόσταση Ηγουµενίτσα-Πρέβεζα είναι επίσης 100 km αλλά ο χρόνος διέλευσης είναι 65 λεπτά. Το Λιµάνι της Πρέβεζας δουλεύει αποκλειστικά στην περιοχή µας, µε τη διακίνηση των χύδην δηµητριακών για τις κτηνοτροφικές µονάδες της Ηπείρου και υτικής Ελλάδας, όχι λόγω των παρεχόµενων υπηρεσιών, αλλά λόγω της ευκολότερης µέχρι σήµερα πρόσβασής του στις κτηνοτροφικές µονάδες κυρίως της Φιλιππιάδας και τις πτηνοτροφικές της Ηπείρου. Κανείς δεν εγγυάται ότι αυτό πλέον θα συνεχίσει να ισχύει. Αν δηλαδή η Ηγουµενίτσα ή ο Αστακός µε προσβάσεις άµεσες σε Εγνατία και Ιόνια Οδό, στήσουν σιλό και αποθήκες και εντάξουν ανταγωνιστικά και τα χύδην προϊόντα στις δραστηριότητές τους. Και είναι φυσικά µειονέκτηµα, ότι το λιµάνι µας διαχειρίζεται µόνο δυο-τρία προϊόντα και κατά 98% µόνο εισαγωγές. 24

Αλλά και από το Master Plan που συντάχθηκε για το Λιµενικό Ταµείο Πρέβεζας το 2003, το εµπορικό και λειτουργικό σχέδιο που προτείνεται αφορά µόνο χύδην φορτία µε: ανάπτυξη συνεργασίας µε Ηγουµενίτσα για εξυπηρέτηση πλεονάζουσας κίνησης (ευχολόγιο;) ανάπτυξη οδικού δικτύου, σύνδεση µε ΒΙΠΕ Πρέβεζας, Ιωαννίνων, Ιόνια Οδό (πώς; πότε;) ανάπτυξη και κατασκευή χώρων αποθήκευσης (πού;) δυνατότητες συσκευασίας (πού;) τεχνολογική αναβάθµιση (γερανοί, ανυψωτικά) µηχανογραφική αναβάθµιση - εισαγωγή logistics (για τα χύδην;) µείωση χρόνου εκφόρτωσης (σιλό;) 25

Το λιµάνι της Αµφιλοχίας, µε αρκετά µικρότερη δραστηριότητα από το λιµάνι της Πρέβεζας, παρουσιάζει αντικείµενο ίδιο περίπου µε της Πρέβεζας σε χύδην δηµητριακά κλπ. Από τα παραπάνω διαπιστώνουµε ότι τα όρια ανάπτυξης του εµπορικού λιµανιού είναι µάλλον περιορισµένα. Η εµπορική κίνηση τα επό- µενα χρόνια θα παραµείνει περίπου σταθερή ή θα παρουσιάσει µείωση µιας και περαιτέρω ανάπτυξη δεν τεκµηριώνεται από πουθενά ότι µπορεί να υπάρξει. Πτωτική τάση (δυναµική) µπορεί να υπάρξει µετά την ολοκλήρωση της Εγνατίας και Ιόνιας Οδού και αυτό θα εξαρτηθεί περισσότερο από τις δραστηριότητες των άλλων γειτονικών λιµανιών. Στα αρνητικά του λιµανιού µας είναι και ο σχετικά στενός δίαυλος που περιορίζει το µέγεθος των εισερχόµενων πλοίων. Απαιτείται συνεχής παρακολούθηση για τον καθαρισµό του διαύλου και ρυµούλκηση των εισερχόµενων καραβιών. 26

Τουριστικό λιµάνι - µαρίνα Σε απόσταση 20 km περίπου από τη µαρίνα της Πρέβεζας, έχει κατασκευασθεί στην πόλη της Λευκάδας η ιδιωτική µαρίνα µε την επωνυ- µία «ΜΑΡΙΝΑ ΛΕΥΚΑ ΑΣ Α.Ε.». Η παραπάνω µαρίνα τέθηκε σε λειτουργία το 2002, διαθέτοντας 620 θέσεις ελλιµενισµού σε µια έκταση 70.000 τ.µ. και παρέχει πλήρεις υπηρεσίες µαρίνας όπως ηλεκτρικό ρεύµα, νερό, λήψη αλληλογραφίας, επισκευές, χερσαίο χώρο εναπόθεσης σκαφών, σταθµό καυσίµων, εστιατόριο, σούπερ µάρκετ, καφετέρια, ναυτιλιακά, πισίνα, ενοικιάσεις σκαφών, αυτοκινήτων, λιµεναρχείο, αποθήκες, πάρκινγκ, παιδική χαρά, βάση υδροπλάνων, σταθµό άντλησης βιολογικών και πετρελαϊκών καταλοίπων καθώς και ξενοδοχείο. Είναι αυτονόητο ότι δεν µπορούµε να συγκρίνουµε τη δική µας µαρίνα µε αυτή της Λευκάδας. Συµπεράσµατα όµως µπορούµε να βγάλουµε. Αν ανατρέξουµε στον δηµοσιευµένο ισολογισµό για τα οικονοµικά στοι- 27

χεία του έτους 2007 της µαρίνας της Λευκάδας θα διαπιστώσουµε ετήσια έσοδα για τις παραπάνω παροχές στο ποσό των 2.006.534 ευρώ και κέρδη µετά από φόρους 407.124 ευρώ. Με απλά µαθηµατικά, τα έσοδα της µαρίνας Λευκάδας είναι επτά (7) φορές περίπου µεγαλύτερα από τα ετήσια έσοδα του Λιµενικού Ταµείου Πρέβεζας από δραστηριότητες του εµπορικού λιµανιού και της µαρίνας (έτος 2003). Και δεν µιλάµε για τα λοιπά παρελκόµενα οφέλη για το νησί της Λευκάδας από τη λειτουργία και ύπαρξη µιας τέτοιας καλά οργανωµένης µαρίνας. Επίσης ακριβώς απέναντι από το λιµάνι, στο Άκτιο, έχει κατασκευαστεί ιδιωτική µαρίνα µε την επωνυµία «ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ ΜΑΡΙΝΑ Α.Ε.», χωρητικότητας 100 σκαφών, η κατασκευή της οποίας αποτέλεσε και αποτελεί τελευταία θέµα συγκρούσεων και επερωτήσεων στη Βουλή, λόγω των αδικαιολόγητων, εγκεκριµένων δυστυχώς, προσχώσεων που έγιναν στο στόµιο του Αµβρακικού κόλπου. Η ιστορία επαναλαµβάνεται; 28

Η. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Από τα παραπάνω αναφερόµενα στην εισήγησή µας, προκύπτει ότι το λιµάνι της Πρέβεζας, κατασκευάστηκε πριν 40 χρόνια για εθνικούς λόγους, σαν το εµπορικό λιµάνι της υτικής Ελλάδας και θα µπορούσαν σήµερα να αξιολογηθούν τα οφέλη ή οι ζηµιές από αυτή την επέµβαση. Αυτό όµως δεν µπορεί να γίνει, αφού το λιµάνι ποτέ δεν λειτούργησε κανονικά, γιατί εγκαταλείφθηκε στη µέση. Σαν να µην πέρασε µια µέρα, παραµένει 40 χρόνια ίδιο και περιµένει να αποφασίσουµε τι θα το κάνουµε. Σήµερα η πόλη της Πρέβεζας έχει πάρει καθαρά τουριστικό χαρακτήρα ανάπτυξης και έτσι πρέπει να αντιµετωπιστεί. Απ ό,τι φαίνεται, στο συγκεκριµένο χώρο που κατασκευάστηκε δεν έχει θέση ούτε το εµπορικό, αλλά ούτε και όλο το λιµάνι και η κατασκευαστική λύση µε λιµενίσκο για πρόβλεψη και µαρίνας, αποδεικνύεται και αυτή λάθος και για το περιβάλλον και για την πόλη καθόσον σχεδιάστηκε ένα εµπορικό λιµάνι µε προδιαγραφές τουριστικού. Να προτείνουµε την αποξήλωσή του είναι ανεφάρµοστο. Παρ όλα ταύτα, µε µεγάλη ευαισθησία οφείλουµε να προσεγγίσουµε το θέµα, και να προτείνουµε λύσεις ανάπτυξης, ανατρέποντας και κάθε στερεότυπο για το µέλλον και τις χρήσεις του. Κάθε απόφαση οφείλει να λάβει υπόψη της, την υπάρχουσα κατάσταση και τις δραστηριότητες που είναι εξαρτηµένες από το εµπορικό λι- µάνι και στηρίζουν την ανάπτυξή τους σε αυτό. Κάθε ανάπτυξη του εµπορικού λιµανιού µπορεί να αποβαίνει εις βάρος της ανάπτυξης της πόλης. Και όσο η πόλη θα αναπτύσσεται τουριστικά, θα πιέζει ασφυκτικά το εµπορικό λιµάνι. Είναι όµως βέβαιο ότι εάν οι φορείς της πόλης και εµείς στηρίξουµε µια ανάπτυξη για το λιµάνι, µε συµβατές δραστηριότητες ήπιου µεγέθους, µε το συγκριτικό πλεονέκτηµα που η πόλη µας κατέχει, λόγω των πολλαπλών στοιχείων φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς, διεθνούς, ευρωπαϊκής και εθνικής σηµασίας (Αµβρακικός, Αρχαία Νικόπολη, κάστρα, µνηµεία), τότε οι πιθανότητες να αποτύχουµε στο σχεδιασµό φαίνονται ελάχιστες. 29

Αντίθετα, µια κατεύθυνση µεγαλύτερης βιοµηχανοποίησης του λιµανιού που δεν τεκµαίρεται από κανένα σενάριο, µάλλον θα οδηγήσει και την ανάπτυξη της πόλης και του λιµανιού άλλα τόσα χρόνια (40) πίσω. Ένα νέο Master Plan του λιµανιού από το ΥΠΕΧΩ Ε µε στόχο µόνο την εµπορική εκµετάλλευση των χερσαίων εγκαταστάσεων τύπου real estate (ανασύσταση-πώληση) νοµίζουµε ότι αδικεί την πόλη και µας βρίσκει πέρα για πέρα αντίθετους. Στη µεσαιωνικών προδιαγραφών πόλη µας, µε τους στενούς δρόµους, τα σοκάκια και χωρίς πλατείες, η χερσαία έκταση του λιµανιού µε ανάλογη αξιοποίηση, µπορεί να αποβεί και θησαυρός, αρκεί να δούµε ότι το σύστηµα: λιµάνι, παραδοσιακό κέντρο, πρώην στρατόπεδο Σολωµού και το κάστρο - πρώην στρατόπεδο Αγίου Ανδρέα (αµφότερα εγκαταλελειµ- µένα) πρέπει να αντιµετωπισθούν σαν µια ενότητα, καθόσον το ένα επηρεάζει το άλλο και απαιτείται µεγάλη προσοχή στη διαχείρισή τους (βλ. εικόνα σελ. 25). Ερχόµαστε τώρα να διαχειριστούµε το κακό που µας συνέβη, δηλαδή το κακώς χωροθετηµένο λιµάνι στην καρδιά της πόλης. Επιτέλους, έστω και αργά, µπορούµε να προτείνουµε τι θέλουµε για την πόλη µας, τι θέλουµε για το λιµάνι µας. Σαν σηµαντικότερη παρέµβαση στην υπάρχουσα κατάσταση που θα συµπαρασύρει λύσεις στα περισσότερα προβλήµατα της πόλης, θεωρούµε την αποκοπή και µεταφορά της δραστηριότητας του εµπορικού τµήµατος του λιµανιού σε άλλη θέση. Από τη διερεύνηση που έχουµε κάνει, ενδιαφέρουσα θέση για τη µεταφορά αποτελεί το υπάρχον λιµάνι στην ιχθυόσκαλα Πρέβεζας. Με µια επέκταση του υπάρχοντος λιµανιού της από τη άλλη πλευρά, µπορεί να διαµορφωθεί ένας προβλήτας 15.000 τ.µ., µήκους 350 µ. περίπου. Τα βάθη της θάλασσας στο σηµείο (µετά τον προβλήτα) είναι περίπου 20-25 µέτρα και η χάραξη νέας οδού από Άγιο Θωµά ή Νεοχώρι θα οδηγήσει στην αποµάκρυνση των φορτηγών από την πόλη. Η θέση είναι ήδη βιοµηχανικό λιµάνι, λειτουργεί ήδη η ιχθυόσκαλα Πρέβεζας µε συσκευαστήρια και τυποποίηση αλιευµάτων, αποτελεί χώρο διακίνησης ιχθυοτροφών προς τις µονάδες ιχθυοκαλλιέργειας στον Αµβρακικό κόλπο και υπάρχει ήδη λιµάνι για τα σκάφη και τα πλωτά των µονάδων. Είναι εκτός των ζωνών προστασίας της ΚΥΑ για τον Αµβρακικό, εκτός των περιοχών συνθήκης RAMSAR και NATURA. 30

Η παραπάνω πρόταση µεταφοράς στην ιχθυόσκαλα: 1. εν αποτελεί νέα εστία ρύπανσης, ούτε αυξάνει τις επικίνδυνες δραστηριότητες στον Αµβρακικό κόλπο. Έχουµε απλώς αποµάκρυνση συγκεκριµένων εµπορικών δραστηριοτήτων από ένα σηµείο µεγάλου κινδύνου πιθανής ρύπανσης στο πιο στενό σηµείο του στοµίου του κόλπου, µε πολύ µεγάλες ταχύτητες ρευµατισµού των υδάτων και µε επιβεβαιωµένες ήδη µεγάλες δυσκολίες και κινδύνους ατυχήµατος στο χειρισµό ελλιµενισµού και απόπλου των εµπορικών πλοίων (βλ. σελ. 59, Παράρτηµα Ι: ΒΗΜΑ της Πρέβεζας, 11-10-2005) σε µια πιο ανοικτή, διαµορφωµένη και υπάρχουσα θέση λιµανιού, µε µικρότερες ταχύτητες ρευµάτων και άρα ελεγχόµενη κατάσταση σε περίπτωση ναυτικού ατυχήµατος. 2. Λύνει τεράστια προβλήµατα στην πόλη, στους κατοίκους, στον τουρισµό, καταργώντας τα δισεπίλυτα προβλήµατα περιβαλλοντικής ρύπανσης από τη σκόνη της πιο επιβαρυµένης εµπορικής δραστηριότητας, των χύδην δηµητριακών σόγιας, καλαµποκιού, κλπ και της µεταφοράς αδρανών υλικών (νέο είδος), τον συνεχή θόρυβο από γερανούς και φορτηγά, δίπλα στα τουριστικά σκάφη της µαρίνας αλλά και στην καρδιά της πόλης, την αισθητική-οπτική ρύπανση για την ανάπτυξη αυτής της πόλης από τη µη ανατρέψιµη και αποκρουστική εικόνα του εµπορικού λιµανιού. 3. ηµιουργούνται δυνατότητες διάνοιξης καναλιών ρευµατισµού στον υπάρχοντα προβλήτα µετά την αποµάκρυνση της εµπορικής χρήσης του λιµένα. Έτσι µπορεί να αποκατασταθεί σε κάποιο βαθµό το µεγάλο περιβαλλοντικό πρόβληµα που προκάλεσε η κατασκευή του λι- µανιού, δηλ. θα αυξηθεί η παροχέτευση (άρα θα µειωθεί η ταχύτητα) κατά την είσοδο-έξοδο των υδάτων στον Αµβρακικό κόλπο, γεγονός που θα έχει σαν αποτέλεσµα λιγότερη διάβρωση των ακτών στο στό- µιο του κόλπου. 4. Απελευθερώνεται το οδικό δίκτυο από τα 40.000 φορτηγά και ρυ- µουλκούµενα που διέρχονται ετησίως από την παραλιακή οδό και δη- µιουργούνται προϋποθέσεις ανάπλασης όλης της λιµενικής ζώνης µέχρι τον όρµο «Βαθύ», σύµφωνα µε τις εγκεκριµένες µελέτες που σή- µερα, εξαιτίας της πρόσβασης των φορτηγών αυτών στο λιµάνι, είναι ανεφάρµοστες. 31

ΜΕΣΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΠΡΟΤΑΣΗ 1. Η θέση των εµπορικών δραστηριοτήτων του λιµανιού που σήµερα καλύπτει το δυτικό τµήµα του λιµανιού σε µια έκταση περίπου 20 στρεµ- µάτων, σε θέση ακριβώς απέναντι του ιστορικού κέντρου και της προκυµαίας, θεωρούµε ότι είναι ακατάλληλη τόσο περιβαλλοντικά όσο και αισθητικά για την πόλη. Τυχόν ανεγέρσεις αποθηκών και σιλό 10.000-20.000 τ.µ., όπως κατά καιρούς έχει αναφερθεί ή όπως σχεδιάστηκαν το 1970, τις κρίνουµε ανεπίκαιρες και επιεικώς απαράδεκτες στη θέση αυτή. 2. Να διερευνηθεί η πιθανότητα µεταφοράς του εµπορικού τµήµατος του λιµανιού σε άλλη θέση στα όρια του ήµου, µε συγκεκριµένη στοχοποίηση του αντικειµένου για τις σηµερινές δραστηριότητες, σχετικού µεγέθους. Προτεινόµενη θέση για τη µεταφορά αποτελεί το υπάρχον λιµάνι στην ιχθυόσκαλα Πρέβεζας. Με µια επέκταση του λιµανιού της ιχθυόσκαλας από την άλλη πλευρά του υπάρχοντος λιµενίσκου, µπορεί να διαµορφωθεί ένας προβλήτας 15.000 τ.µ., µήκους 350 µέ- Η ϖροτεινόµενη νέα θέση του εµϖορικού λιµανιού 32

Σχέδια υϖάρχοντος λιµανιού ιχθυόσκαλας και ϖρότασης εϖέκτασής του για µεταφορά του εµϖορικού λιµανιού 33

Εγκαταστάσεις της ιχθυόσκαλας τρων περίπου και σχετικά πολύ χαµηλού κόστους. Τα βάθη θάλασσας στο σηµείο (µετά τον προβλήτα) είναι 20-25 µέτρα. Με τη χάραξη νέας οδού ή διαπλάτυνση των υπαρχόντων δρόµων από Άγιο Θωµά ή Νεοχώρι και την αποµάκρυνση των φορτηγών από την πόλη, τα πλεονεκτήµατα είναι εµφανή. 3. Στην περίπτωση που δεν υπάρξει δυνατότητα µεταφοράς του λιµανιού σε νέα θέση, θα πρέπει να ολοκληρωθεί η κατασκευή του ανατολικού προβλήτα και να µεταφερθεί εκεί όλη η δραστηριότητα του εµπορικού λιµένα και µε πιο σύγχρονες προδιαγραφές. Σε αυτή όµως την περίπτωση θα συνεχίσουν να υπάρχουν για την πόλη τα προβλήµατα στην ανάπτυξη του παραλιακού µετώπου, τα κυκλοφοριακά προβλήµατα πρόσβασης στο λιµάνι, η αρνητική επίδραση της ρύπανσης στην ανάπτυξη της µαρίνας κλπ. Και τα προβλήµατα αυτά θα γίνουν µόνιµα και ίσως ανεπίλυτα. Το δυτικό τµήµα, ελεύθερο πλέον από εµπορικές χρήσεις, θα πρέπει να µετεξελιχθεί σύµφωνα µε τις µελέτες που θα προκύψουν και να συνδεθεί µε το ιστορικό κέντρο της πόλης. 34