Ι ΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Τσάµη Καρατάσου 11, 117 42 Αθήνα, Tηλ.: 210 92 11 200-10, Fax: 210 92 33 977, www.iobe.gr 11 Tsami Karatassou, 117 42 Athens, Greece, Tel.: +30 210-9211 200-10, Fax: +30210-9233 977 «Ο κλάδος των ανανεώσιµων καυσίµων στην Ελλάδα: προβλήµατα και προοπτικές» Αθήνα εκέµβριος 2010

Το Ίδρυµα Οικονοµικών και Βιοµηχανικών Ερευνών είναι ιδιωτικός, µη κερδοσκοπικός, κοινωφελής ερευνητικός οργανισµός. Ιδρύθηκε µε σκοπό να προωθεί την επιστηµονική έρευνα για τα τρέχοντα και αναδυόµενα προβλήµατα της ελληνικής οικονοµίας και να παρέχει αντικειµενική πληροφόρηση και να διατυπώνει προτάσεις οι οποίες είναι χρήσιµες στη διαµόρφωση πολιτικής Ίδρυµα Οικονοµικών και Βιοµηχανικών Ερευνών (IOBE) Τσάµη Καρατάσσου 11, 117 42 Αθήνα, Tηλ. (+30210 9211200-10), Fax:(+30210 9233977) http://www.iobe.gr 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Πολιτικοί στόχοι προώθησης των βιοκαυσίµων στην Ελλάδα 1.2 Ανασκόπηση θεσµικού πλαισίου λειτουργίας της Ελληνικής αγοράς βιοκαυσίµων 1.3 Κοινοτικές Οδηγίες 2009/28/ΕΚ & 2009/30/ΕΚ και εναρµόνιση µε εθνική νοµοθεσία 2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝ 2.1 Εθνικοί στόχοι βιοκαυσίµων πρόγραµµα κατανοµής βιοντίζελ - µέγεθος αγοράς 2.2 Βαθµός επίτευξης εθνικών στόχων / αποκλίσεις στις ποσότητες απορρόφησης βιοντίζελ σε σχέση µε επίσηµες κατανοµές 2.3 Κατάταξη της Ελλάδας µεταξύ των Κρατών Μελών της Ε.Ε. 2.4 Βασικά χαρακτηριστικά εγχώριας βιοµηχανίας βιοντίζελ 2.5 Πρώτες ύλες καθεστώς ενίσχυσης ενεργειακών καλλιεργειών 3. ΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ Α ΥΝΑΜΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝ 3.1 Λόγοι αποκλίσεων απορρόφησης βιοντίζελ σε σχέση µε επίσηµες κατανοµές 3.2 Εγχώριο δυναµικό παραγωγής πρώτων υλών 3.3 Κόστος προµήθειας α υλών & τελικού προϊόντος 3.4 Ζήτηση πετρελαίου κίνησης & βιοντίζελ 4. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝ 4.1 Προοπτικές και παράγοντες διαµόρφωσης της προσφοράς & ζήτησης 4.2 Ενίσχυση της αγροτικής οικονοµίας από την ανάπτυξη της αγοράς βιοκαυσίµων 4.3 Θέσπιση µηχανισµού ελέγχου ενεργειακών καλλιεργειών και παραγωγής βιοκαυσίµων 4.4 ιαµόρφωση ολοκληρωµένου πλαισίου προώθησης και ενίσχυσης της Ελληνική αγοράς βιοκαυσίµων 3

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Στόχοι και πολιτικές προώθησης των βιοκαυσίµων στην Ελλάδα Η εθνική πολιτική για την προώθηση των βιοκαυσίµων στην Ελληνική αγορά ικανοποιεί αφενός τη δέσµευση της Ελλάδας για σύγκλισή της µε τους στόχους που διατυπώνονται στη Στρατηγική της Ε.Ε. για τα βιοκαύσιµα 1, και αφετέρου το στόχο για µείωση των εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου και ιδιαίτερα του CO 2 στον τοµέα των µεταφορών. Ως βασικά υγρά βιοκαύσιµα στη χώρα µας θεωρήθηκαν το βιοντίζελ ως υποκατάστατο του πετρελαίου κίνησης και η βιοαιθανόλη ως υποκατάστατο της βενζίνης. Οι βασικοί πολιτικοί στόχοι που εξυπηρετούνται από την προώθηση της χρήσης των βιοκαυσίµων στις µεταφορές αφορούν επίσης στη µείωση της εξάρτησης από τα συµβατικά (ορυκτά) καύσιµα, στην ενίσχυση της ασφάλειας της ενεργειακής τροφοδοσίας και της ενεργειακής ανεξαρτησίας, στην προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και στην προοπτική ενίσχυσης της αγροτικής οικονοµίας µε την ανάπτυξη των ενεργειακών καλλιεργειών που αποτελούν την πρώτη ύλη για παραγωγή βιοκαυσίµων. Παράλληλα εξυπηρετείται ο στόχος ενίσχυσης της περιφερειακής οικονοµίας, στο βαθµό που η παραγωγή βιοκαυσίµων πραγµατοποιείται από µικροµεσαίες επιχειρήσεις σε αγροτικές κυρίως περιοχές, συµβάλλοντας στην ανάπτυξη της τοπικής επιχειρηµατικότητας και στη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελληνική κυβέρνηση προέβη: στην εναρµόνιση της εθνικής νοµοθεσίας προς την Οδηγία 2003/30/ΕΚ για την εισαγωγή των βιοκαυσίµων στην Ελληνική αγορά, στην υιοθέτηση του εθνικού στόχου διείσδυσης των βιοκαυσίµων στις µεταφορές σε ποσοστό 5,75% µέχρι τις 31.12.2010 2, στην εφαρµογή του Προγράµµατος Κατανοµής Ποσοτήτων Βιοκαυσίµων, µε το οποίο καθιερώθηκε η υποχρέωση απορρόφησης συγκεκριµένων ποσοτήτων της εγχώριας παραγωγής βιοκαυσίµων από τα διυλιστήρια, στην παροχή κινήτρων, αφενός για τη δηµιουργία µονάδων παραγωγής βιοκαυσίµων από βιοµάζα (π.χ. ενίσχυση επενδύσεων µε τη µορφή 1 «Στρατηγική της Ε.Ε. για τα Βιοκαύσιµα», Ανακοίνωση της Επιτροπής COM (2006) 34, 8.2.2006. 2 Άρθρο 8 του Ν. 3423/2005 (ΦΕΚ 304/Α/13.12.2005). 4

επιχορηγήσεων στο πλαίσιο του Αναπτυξιακού Νόµου 3299/2004 3, του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα 2000-2006 4, καθώς και των νέων δράσεων του ΕΠΑΝ ΙΙ 2007-2013 5 ως επιλέξιµη δραστηριότητα 6 στον τοµέα της µεταποίησης), και αφετέρου για την προώθηση των ενεργειακών καλλιεργειών µε εφαρµογή του καθεστώτος της στρεµµατικής ενίσχυσης 7, στην εφαρµογή προγράµµατος αποφορολόγησης του αυτούσιου βιοντίζελ την τριετία 2005-2007, και τέλος, στην υιοθέτηση στο «Εθνικό Σχέδιο ράσης για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας» 8 του στόχου 10% για τη συµµετοχή των Α.Π.Ε. στις µεταφορές µέχρι το 2020, και στην επιλογή επίτευξης του στόχου κυρίως µέσω της αξιοποίησης του εγχώριου δυναµικού ενεργειακών καλλιεργειών για την παραγωγή βιοντίζελ. Εντούτοις, ο κλάδος παραγωγής βιοκαυσίµων στην Ελλάδα αντιµετωπίζει επίσης µια σειρά αδυναµιών και στρεβλώσεων στη λειτουργία της αγοράς, οι οποίες έχουν προκληθεί κυρίως από αµέλειες, παραλείψεις και καθυστερήσεις εκ µέρους της ελληνικής κυβερνητικής πολιτικής, µε αποτέλεσµα η Ελλάδα να παραµένει σε χαµηλά επίπεδα στην κατάταξη των κρατών µελών της Ε.Ε. ως προς τη χρήση των βιοκαυσίµων στις µεταφορές. Ενδεικτικά αναφέρονται οι συνεχείς καθυστερήσεις έκδοσης προσκλήσεων και αποφάσεων κατανοµής που οδήγησαν στην έλλειψη βιοκαυσίµων στην Ελληνική αγορά, καθώς η πρόσφατη µείωση της ποσότητας κατανοµής αυτούσιου βιοντίζελ στα 164.000 χιλιόλιτρα για το έτος 2010. Επίσης, παρατηρείται η αδυναµία ενσωµάτωσης της εγχώριας παραγωγής βιοκαυσίµων στον µακροπρόθεσµο σχεδιασµό για την προώθηση των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας. Ενδεικτική είναι η πρόσφατη επισήµανση του Συνδέσµου Βιοµηχανιών Βιοντίζελ Ελλάδος (Σ.ΒΙ.Β.Ε.), ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής δεν συµπεριέλαβε τα βιοκαύσιµα στην «Απόφαση για την επιδιωκόµενη αναλογία εγκατεστηµένης ισχύος και την κατανοµή της στο χρόνο µεταξύ των διαφόρων τεχνολογιών Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας», η οποία 3 Άρθρο 3 β, περ. (v) του Νόµου. 4 Μέτρο 6.5 «Προώθηση συστηµάτων Α.Π.Ε., συµπαραγωγής στο ενεργειακό σύστηµα της χώρας εξοικονόµηση ενέργειας». 5 Π.χ. Πρόγραµµα «Μεταποίηση στις νέες συνθήκες». 6 Κ.Α.. 20595902 «Παραγωγή βιοκαυσίµων (στέρεων, υγρών ή αέριων)». 7 Κ.Υ.Α. 36781/23.3.2007 «Μέτρα εφαρµογής του ειδικού καθεστώτος ενίσχυσης για τις ενεργειακές καλλιέργειες στο πλαίσιο της νέας Κ.Α.Π.» (ΦΕΚ 444/Β/2.4.2007). 8 Το «Εθνικό Σχέδιο ράσης για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας» κατατέθηκε τον Ιούλιο 2010 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιµατικής Αλλαγής, σε εφαρµογή της σχετικής δέσµευσης στο πλαίσιο της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ (άρθρο 4). 5

αναφέρεται µόνο στην παραγωγή ηλεκτρισµού από Ανανεώσιµες Πήγες Ενέργειας, ενώ δεν υπάρχει ουδεµία αναφορά στα βιοκαύσιµα. Επίσης, από το 2005 έως το 2009, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κινήσει σε 5 περιπτώσεις τις νοµικές διαδικασίες κατά της Ελλάδας για µη συµµόρφωση µε την Οδηγία 2003/30 (π.χ. για µη συµµόρφωση µε τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων ή την καθυστέρηση καθορισµό εθνικού στόχου σύµφωνα µε τις τιµές αναφοράς που προβλέπονται στην Οδηγία 9 ). Η έλλειψη ενός σταθερού και µακροπροθέσµου θεσµικού πλαισίου προώθησης των βιοκαυσίµων στην Ελληνική αγορά στερεί στους εµπλεκόµενους φορείς (εταιρίες παραγωγής βιοκαυσίµων, αγρότες παραγωγούς ενεργειακών φυτών, διυλιστήρια, εταιρίες εµπορίας πετρελαιοειδών) τη δυνατότητα έγκαιρου σχεδιασµού και διασφάλισης της βιωσιµότητας των επιχειρηµατικών τους εγχειρηµάτων, ενώ έχει συντελέσει στην αδυναµία διαµόρφωσης µίας υγιούς και ανταγωνιστικής αγοράς βιοκαυσίµων, που θα ενίσχυε την ένταξή τους στο ενεργειακό δυναµικό της χώρας. Ενδεικτικά αναφέρεται το γεγονός, ότι οι αρχικές προσδοκίες των επενδυτών για την ανάπτυξη της εγχώριας ζήτησης βιοντίζελ οδήγησαν σε µια υπερωρίµανση της αγοράς µε τη δηµιουργία υπερβάλλουσας δυναµικότητας των Ελλήνων παραγωγών, µε αποτέλεσµα την υπολειτουργία και τον περιορισµό του βαθµού βιωσιµότητάς τους. 1.2 Ανασκόπηση θεσµικού πλαισίου λειτουργίας της Ελληνικής αγοράς βιοκαυσίµων Με την Οδηγία 2003/30/ΕΚ 10 για τη χρήση των βιοκαυσίµων στις µεταφορές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε ενδεικτικούς στόχους για τη συµµετοχή των βιοκαυσίµων στο σύνολο των καυσίµων των µεταφορών, µε υποχρέωση των κρατών µελών να εναρµονίσουν τις εθνικές νοµοθεσίες προκειµένου να αναπτυχθεί η παραγωγή και η χρήση των βιοκαυσίµων. Με την Οδηγία καθορίστηκε ειδικότερα τιµή αναφοράς 2% βάσει του ενεργειακού περιεχοµένου επί του συνόλου της 9 Έκθεση προόδου στον τοµέα των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας (Έκθεση της Επιτροπής σύµφωνα µε το άρθρο 3 της οδηγίας 2001/77/ΕΚ, το άρθρο 4 παράγραφος 2 της οδηγίας 2003/30/ΕΚ και σχετικά µε την εφαρµογή του Σχεδίου ράσης της ΕΕ για τη Βιοµάζα), COM (2009) 192, Βρυξέλλες, 24.4.2009. 10 Οδηγία 2003/30/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 8 ης Μαΐου 2003 σχετικά µε την προώθηση της χρήσης βιοκαυσίµων ή άλλων ανανεώσιµων καυσίµων για τις µεταφορές. 6

βενζίνης και του πετρελαίου κίνησης που διατίθεται προς χρήση στις µεταφορές έως τις 31.12.2005 και 5,75% έως τις 31.12.2010. Στην Ελλάδα, η Οδηγία 2003/30/ΕΚ ενσωµατώθηκε στο εθνικό δίκαιο έγινε µε το Νόµο 3423/2005 11 για τη συµπλήρωση και τροποποίηση του Νόµου 3054/2002 12, για την εφαρµογή του οποίου εκδόθηκε σειρά εκτελεστικών πράξεων από το 2006 έως σήµερα. Με το άρθρο 3 του Νόµου έγινε υποχρεωτική η παραλαβή από τα διυλιστήρια των ποσοτήτων αυτούσιων βιοκαυσίµων που προορίζονται για ανάµειξη µε προϊόντα διύλισης αργού πετρελαίου, καθώς και η διάθεσή τους από α) κατόχους άδειας διύλισης, και β) κατόχους άδειας εµπορίας κατηγορίας Α, εφόσον αυτοί πραγµατοποιούν εισαγωγές έτοιµων προϊόντων διύλισης αργού πετρελαίου. Το 2008 ψηφίστηκε ο Νόµος 3653 13 «Θεσµικό πλαίσιο έρευνας και τεχνολογίας και άλλες διατάξεις», µε το άρθρο 55 του οποίου τροποποιήθηκαν τα άρθρα 15α και 20 του Ν. 3054/2002 και ρυθµίστηκαν τα θέµατα της προς κατανοµή ποσότητας, της πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος, της αξιολόγησης και της απόφασης κατανοµής, ειδικά για το έτος 2008. Στη συνέχεια, ψηφίστηκε το 2009 ο Νόµος 3769 14, µε το άρθρο 22 του οποίου αντικαταστάθηκε πάλι το άρθρο 15α του Ν. 3054/2002. Με τις διατάξεις του συγκεκριµένου Νόµου ουσιαστικά θεσπίζεται η εφαρµογή του προγράµµατος κατανοµής και πέραν της αρχικά προβλεπόµενης διάρκειας που ίσχυε µέχρι το 2010. Σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 22 του Νόµου 3769/2009: Επιτρέπεται η διάθεση µιγµάτων βιοκαυσίµων µε προϊόντα διύλισης του αργού πετρελαίου µε περιεκτικότητα σε βιοκαύσιµα πέραν του ορίου που καθορίζεται στις αποφάσεις του Ανώτατου Χηµικού Συµβουλίου (ΑΧΣ), εφόσον οι λοιπές προδιαγραφές των µιγµάτων αυτών βρίσκονται εντός των ορίων των προδιαγραφών, όπως καθορίζονται στις ισχύουσες αποφάσεις του ΑΧΣ για το βιοκαύσιµο (παρ. 1). Ρυθµίζονται τα θέµατα της ετήσιας κατανοµής αυτούσιου βιοντίζελ σε ότι αφορά την πρόσκληση κατανοµής, τον υπολογισµό της ποσότητας, τον 11 Ν. 3423/2005 «Εισαγωγή στην Ελληνική αγορά των βιοκαυσίµων και άλλων ανανεώσιµων καυσίµων» (ΦΕΚ 304/Α/13.12.2005). 12 Νόµος 3054/2002 «Οργάνωση της αγοράς πετρελαιοειδών και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 230/A/02.10.2002). 13 ΦΕΚ 49/Α/21.03.2008. 14 Νόµος 3769 «Εφαρµογή της αρχής της ίσης µεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον αφορά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 105/Α/01.07.2009). 7

έλεγχο των αιτήσεων συµµετοχής και τα κριτήρια αξιολόγησης και τέλος την απόφαση της κατανοµής. Η προς κατανοµή ετήσια ποσότητα αυτούσιου βιοντίζελ καθορίζεται µε Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, η οποία εκδίδεται κάθε έτος πριν την 15η Απριλίου, για την περίοδο από 1η Ιουλίου τρέχοντος έτους έως 30 Ιουνίου του επόµενου έτους (άρθρο 4, εδ. α). Με Κοινή Υπουργική Απόφαση, η οποία εκδίδεται κάθε έτος µέχρι την 1η Ιουνίου εγκρίνεται επίσης η κατανοµή της ετήσιας ποσότητας αυτούσιου βιοντίζελ (παρ. 7). Προβλέπεται η έκδοση Κοινής Υπουργικής Απόφασης των Υπουργών Οικονοµίας και Οικονοµικών, Ανάπτυξης, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων και Μεταφορών και Επικοινωνιών, µε στόχο τη θέσπιση πλαισίου για την περαιτέρω προώθηση της χρήσης των βιοκαυσίµων, στην οποία καθορίζονται τα προϊόντα αυτούσια ή σε µείγµατα, τα ποσοστά ανάµειξης, η διαδικασία και τα κίνητρα για την παραγωγή, τη διάθεση και την κατανάλωσή τους, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτοµέρεια (παρ. 12). Με την ίδια απόφαση, σε ειδικές περιπτώσεις και πέραν της διαδικασίας της κατανοµής, είναι δυνατόν να καθορίζεται ελάχιστο υποχρεωτικό ποσοστό ανάµειξης αυτούσιων βιοκαυσίµων ή άλλων ανανεώσιµων καυσίµων µε τα αντίστοιχα συµβατά προϊόντα διύλισης του αργού πετρελαίου, εφόσον αυτό είναι εντός των ορίων που καθορίζονται στις σχετικές αποφάσεις του Ανώτατου Χηµικού Συµβουλίου (παρ. 12). Σύµφωνα µε τον τύπο, βάσει του οποίου γίνεται η αξιολόγηση των κριτηρίων για την ετήσια κατανοµή βιοντίζελ (παρ. 6), η ποσότητα αυτούσιου βιοντίζελ που προέρχεται από συµβολαιοποιηµένες ελληνικές ενεργειακές καλλιέργειες ανέρχεται σε ποσοστό 25% επί του συνόλου της κατανεµόµενης ποσότητας. Ειδικά για το έτος 2009, το ποσοστό αυτό µεταβάλλεται σε 35%. Παράλληλα, µε την Οδηγία 2003/96/ΕΚ 15 για τη φορολογία των ενεργειακών προϊόντων δόθηκε η δυνατότητα στα κράτη-µέλη να µειώσουν ή / και να εξαιρέσουν τα υγρά βιοκαύσιµα από τον ειδικό φόρο κατανάλωσης (ολική ή µερική αποφορολόγηση των βιοκαυσίµων). Επίσης, µε την Οδηγία 2003/17/ΕΚ 16 για την ποιότητα των υγρών βιοκαυσίµων τροποποιήθηκε η Οδηγία 98/70/ΕΚ και ενσωµατώθηκαν στην ευρωπαϊκή νοµοθεσία οι προδιαγραφές των Ευρωπαϊκών προτύπων για το ντίζελ κίνησης και τη βενζίνη, όπως και για το αυτούσιο βιοντίζελ, 15 Οδηγία 2003/96/ΕΚ του Συµβουλίου της 27 ης Οκτωβρίου 2003 σχετικά µε την αναδιάρθρωση του κοινοτικού πλαισίου φορολογίας των ενεργειακών προϊόντων και της ηλεκτρικής ενέργειας. 16 Οδηγία 2003/17/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 3 ης Μαρτίου 2003, για τροποποίηση της οδηγίας 98/70/ΕΚ όσον αφορά την ποιότητα των καυσίµων βενζίνης και ντίζελ. 8

και τέθηκε ως επιτρεπτό όριο το 5% κατ' όγκο στην ανάµιξη βιοντίζελ και βιοαιθανόλης, αντίστοιχα, σε ντίζελ κίνησης και βενζίνη. Οι Οδηγίες 2003/96/ΕΚ και 2003/17/ΕΚ (για την τροποποίηση της Οδηγίας 98/70/ΕΚ) ενσωµατώθηκαν στην Ελληνική νοµοθεσία µε το Νόµο 3336/2005 17 «περί επιβολής Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης» και µε την Απόφαση 291/2003 18 του Ανώτατου Χηµικού Συµβουλίου (Α.Χ.Σ.) αντίστοιχα. Στην κατεύθυνση υιοθέτησης της πολιτικής για την ευνοϊκή φορολογική µεταχείριση των βιοκαυσίµων εντάχθηκε επίσης στη συνέχεια σχετική διάταξη στο άρθρο 34 του Ν. 3340/2005 19, µε την οποία καθορίστηκε απαλλαγή από τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης για συγκεκριµένες κατ έτος ποσότητες βιοντίζελ για τα έτη 2005, 2006 και 2007. Σηµειώνεται, ότι το µίγµα βιοντίζελ µε πετρέλαιο κίνησης απαλλασσόταν από τον Ε.Φ.Κ κατά το κατ όγκο ποσοστό ανάµιξης του βιοντίζελ. Για την εφαρµογή της εν λόγω απαλλαγής εκδόθηκαν η Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) Φ.1643/820/23.12.2005 20 «Όροι και διατυπώσεις που διέπουν την παραγωγή, διακίνηση, ανάµιξη και θέση σε ανάλωση του αυτούσιου βιοντίζελ, της παραγράφου 6 του άρθρου 78 του Ν. 2960/2001, όπως ισχύει», καθώς και η ΚΥΑ Φ.1731/978/01.12.2006 21 που αντικατέστησε την προηγούµενη από 1 η Ιανουαρίου 2007. Το καθεστώς αποφορολόγησης του αυτούσιου βιοντίζελ έληξε στις 31.12.2007 (παρ. 1 του άρθρου 55 του Ν. 3653/2008), και από 01.01.2008 το προϊόν φορολογείται πλέον µε τον ανάλογο συντελεστή Ε.Φ.Κ., σύµφωνα µε την περίπτωση κστ της παραγράφου 1 του άρθρου 73 του Ν. 2960/2001 όπως ισχύει. Με την Απόφαση Α.Χ.Σ. 513/2004 «Προσαρµογή στην τεχνική πρόοδο της Απόφασης Α.Χ.Σ. 291/2003» ενσωµατώθηκαν στο εθνικό δίκαιο τα πρότυπα ΕΛΟΤ ΕΝ 590:2004 για το πετρέλαιο ντίζελ κίνησης και ΕΛΟΤ ΕΝ 228:2004 για τη βενζίνη, σύµφωνα µε τα οποία επιτρέπεται η ανάµιξη βιοντίζελ στο πετρέλαιο κίνησης και βιοαιθανόλης στη βενζίνη σε ποσοστό 5% κατ όγκο. Οι προδιαγραφές του προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ 14214 για το βιοντίζελ κίνησης υιοθετήθηκαν µε την Απόφαση 17 ΦΕΚ 96/Α/20.04.2005. 18 ΦΕΚ 332/Β/11.02.2004. 19 ΦΕΚ 112/Α/10.05.2005. 20 ΦΕΚ 4/Β/03.01.2006. 21 ΦΕΚ 1757/Β/04.12.2006. 9

Α.Χ.Σ. 334/2004 «Καύσιµα αυτοκινήτων πετρέλαιο βιολογικής προέλευσης (βιοντίζελ) για κινητήρες ντίζελ Απαιτήσεις και µέθοδοι δοκιµών». Στη συνέχεια, µε την Απόφαση Α.Χ.Σ 460/2009 22 αντικαταστάθηκε από 1.1.2010 το πρότυπο ΕΝ 590:2004 για το πετρέλαιο ντίζελ κίνησης µε το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 590:2009, και αυξήθηκε η µέγιστη περιεκτικότητα ανάµειξης του πετρελαίου κίνησης µε βιοντίζελ από 5% ν/ν σε 7% ν/ν. 1.3 Κοινοτικές Οδηγίες 2009/28/ΕΚ & 2009/30/ΕΚ και εναρµόνιση µε εθνική νοµοθεσία Στην Οδηγία 2009/28/ΕΚ 23, η οποία αποτελεί µέρος του νοµοθετικού πακέτου για την ενέργεια και την κλιµατική αλλαγή που υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο στις 6 Απριλίου 2009, καθορίζονται δεσµευτικοί επιµέρους στόχοι για το συνολικό µερίδιο των ανανεώσιµων πηγών στην ενεργειακή κατανάλωση, τους οποίους κάθε κράτος µέλος οφείλει να επιτύχει. Με τη νέα Οδηγία καταργήθηκε η Οδηγία 2003/30/ΕΚ για την προώθηση της χρήσης των βιοκαυσίµων και αναδιατυπώθηκε ο στόχος για τη συµµετοχή των βιοκαυσίµων στις µεταφορές, µε το µερίδιο των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας να πρέπει να αντιπροσωπεύει ως το 2020 ποσοστό τουλάχιστον 10% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας σε όλες τις µορφές µεταφορών. Ο στόχος αυτός ενσωµατώθηκε στο εθνικό δίκαιο µε το Νόµο 3851/2010 24. Επισηµαίνεται, ότι τα βιοκαύσιµα αποτελούν την κυριότερη µορφή ανανεώσιµης ενέργειας που χρησιµοποιείται στις οδικές µεταφορές. Με την ανωτέρω Οδηγία, καθώς και µε την Οδηγία 2009/30/ΕΚ 25 για την ποιότητα των καυσίµων, θεσπίστηκαν επίσης αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια για την παραγωγή ή την εισαγωγή βιοκαυσίµων («κριτήρια αειφορίας»), προκειµένου αυτά να προσµετρούνται στον εθνικό στόχο για την ανανεώσιµη ενέργεια 26. Σύµφωνα µε τα κριτήρια, προωθούνται µόνο βιοκαύσιµα που επιτυγχάνουν εξοικονόµηση αερίων θερµοκηπίου σε σύγκριση µε τη βενζίνη και το πετρέλαιο κίνησης, ενώ δεν επιτρέπεται η παραγωγή βιοκαυσίµων από πρώτες ύλες που προέρχονται από περιοχές υψηλής βιοποικιλότητας ή υψηλών αποθεµάτων σε άνθρακα ή που είχαν 22 ΦΕΚ 67/Β/28.01.2010. 23 Οδηγία 2009/28/ΕΚ της 23 ης Απριλίου 2009 για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας (ΕΕ L 140/28 της 5.6.2009, σελ. 16-62). 24 ΦΕΚ 85/Α/04.06.2010. 25 Οδηγία 2009/30/ΕΚ (ΕΕ L 140 της 5.6.2009, σελ. 88-133). 26 Άρθρο 17 (παράγραφοι 2 έως 5) της Οδηγίας 2009/28 και άρθρο 7Β της Οδηγίας 2009/30. 10

χαρακτηριστεί τυρφώνες. Επίσης, οι γεωργικές ύλες που καλλιεργούνται για την παραγωγή βιοκαυσίµων πρέπει να λαµβάνονται σύµφωνα µε τις απαιτήσεις και τα πρότυπα που προβλέπονται από τον Κανονισµό (ΕΚ) 73/2009 27 και σύµφωνα µε τις στοιχειώδεις απαιτήσεις καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης που καθορίζονται µε το άρθρο 6, παράγραφος 1 του εν λόγω κανονισµού. Τα κράτη µέλη της Ε.Ε. υποχρεούνται να διασφαλίσουν τη τήρηση των κριτηρίων αειφορίας στα βιοκαύσιµα που παράγονται ή εισάγονται, προκειµένου αυτά να µπορούν να: προσµετρηθούν για την επίτευξη των εθνικών στόχων όσον αφορά την ενέργεια από ανανεώσιµες πηγές, όπως προβλέπεται από την Οδηγία 2009/28, χρησιµοποιηθούν για την τήρηση των υποχρεώσεων που αφορούν την ενέργεια από ανανεώσιµες πηγές, αποτελέσουν αντικείµενο χρηµατοδοτικής στήριξης για την κατανάλωσή τους (στο πλαίσιο εθνικού καθεστώτος στηρίξεων), προσµετρηθούν για την επίτευξη του στόχου µείωσης των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου, όπως ορίζεται στην Οδηγία 2009/30, αποτελέσουν αντικείµενο επενδυτικών ενισχύσεων ή / και ενισχύσεων λειτουργίας σύµφωνα µε τις κοινοτικές κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε τις κρατικές ενισχύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Σύµφωνα µε την Οδηγία 2009/30, οι προµηθευτές καυσίµων υποχρεούνται να προβούν σε βαθµιαία µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου στην αλυσίδα παραγωγής των καυσίµων (κύκλο ζωής ανά µονάδα ενέργειας) 28. Αυτή η µείωση πρέπει να ανέρχεται τουλάχιστον σε 6 % έως τις 31 εκεµβρίου 2020, σε σύγκριση µε το µέσο επίπεδο E.E. των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου από ορυκτά καύσιµα το 2010, και να επιτευχθεί µέσω της χρήσης βιοκαυσίµων, εναλλακτικών καυσίµων και µειώσεων της καύσης και του εξαερισµού στις εγκαταστάσεις παραγωγής. Τα κράτη µέλη µπορούν να απαιτήσουν από τους προµηθευτές να συµµορφωθούν προς στους ενδιάµεσους στόχους µείωσης κατά 2 % έως τις 31 εκεµβρίου 2014 και 4 % έως τις 31 εκεµβρίου 2017. Με τη Οδηγία 27 ιατάξεις υπό τον τίτλο «Περιβάλλον» στο µέρος Α και στο σηµείο 9 του παραρτήµατος ΙΙ του Κανονισµού (ΕΚ) 73/2009, σχετικά µε τη θέσπιση κοινών κανόνων για τα καθεστώτα άµεσης στήριξης για τους γεωργούς στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής και τη θέσπιση ορισµένων καθεστώτων στήριξης για τους γεωργούς. 28 Άρθρο 1, παρ. 5 της Οδηγίας 2009/30. 11

ορίζονται επίσης επιπρόσθετοι ενδεικτικοί (µη δεσµευτικοί) στόχοι 2% + 2% έως τις 31 εκεµβρίου 2020. Παράλληλα ορίζεται ως κριτήριο αειφορίας, ότι η µείωση των εκποµπών αερίων θερµοκηπίου που επιτυγχάνεται µε τη χρήση βιοκαυσίµων, τα οποία λαµβάνονται υπόψη για τους σκοπούς που αναφέρονται παραπάνω, θα πρέπει να ανέρχεται τουλάχιστον σε 35 % σε σύγκριση µε τα ορυκτά καύσιµα (ποσοστό που αυξάνεται σε 50 % από τον Ιανουάριο του 2017 και σε 60 % από τον Ιανουάριο του 2018 για τις εγκαταστάσεις των οποίων η παραγωγή θα έχει αρχίσει το 2017 και εφεξής) 29. Τα βιοκαύσιµα που θα παράγονται από εγκαταστάσεις, οι οποίες λειτουργούσαν στις 23 Ιανουαρίου 2008 εξαιρούνται, µέχρι την 1η Απριλίου 2013, από την τήρηση του κριτηρίου που αφορά τη µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου, προκειµένου να τους δοθεί άνεση χρόνου για να µπορέσουν προσαρµόσουν κατάλληλα τις διεργασίες τους. Τα κράτη µέλη οφείλουν να υποχρεώνουν τους οικονοµικούς φορείς να αποδεικνύουν ότι τα βιοκαύσιµα πληρούν τα κριτήρια αειφορίας που αφορούν τη µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου, υποβάλλοντας στην αρµόδια εθνική αρχή δεδοµένα σύµφωνα µε τις απαιτήσεις που έχει θεσπίσει το κράτος µέλος («εθνικό σύστηµα», που υποχρεούνται να διαθέτουν όλα τα κράτη µέλη), χρησιµοποιώντας «εθελοντικό σύστηµα», αναγνωρισµένο από την Επιτροπή για τον συγκεκριµένο σκοπό, και σύµφωνα µε τους όρους διµερούς ή πολυµερούς συµφωνίας που έχει συναφθεί από την Ένωση και έχει αναγνωριστεί από την Επιτροπή για τον συγκεκριµένο σκοπό. Στο πλαίσιο αυτό, από 1ης Ιανουαρίου 2011, οι προµηθευτές υποχρεούνται να υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις στην αρµόδια εθνική αρχή, για την ένταση εκποµπών αερίων θερµοκηπίου των καυσίµων που προµηθεύουν εντός κάθε κράτους µέλους, παρέχοντας πληροφορίες για τον συνολικό όγκο κάθε τύπου παρεχόµενου καυσίµου, αναφέροντας τον τόπο αγοράς και την προέλευσή του, καθώς και τις εκποµπές αερίων θερµοκηπίου καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των καυσίµων ανά µονάδα ενέργειας. Προθεσµία µεταφοράς των κριτηρίων αειφορίας των Οδηγιών 2009/28 και 2009/30 στις εθνικές νοµοθεσίες είναι η 5 η και η 31η εκεµβρίου 2010 αντίστοιχα. Στην 29 Άρθρο 1, παρ. 6 της Οδηγίας 2009/30. 12

Ελλάδα ωστόσο, οι απαραίτητες διαδικασίες από το αρµόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιµατικές Αλλαγής για την ενσωµάτωση των κριτηρίων αειφορίας στο Ελληνική δίκαιο δροµολογήθηκαν µόλις στα τέλη Αυγούστου 2009, µε τη συγκρότηση οµάδων εργασίας για την εναρµόνιση των Οδηγιών 2009/28/ΕΚ και 2009/30/ΕΚ. Σύµφωνα µε το Εθνικό Σχέδιο ράσης για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας, η εφαρµογή των κριτηρίων αειφορίας για τα βιοκαύσιµα στην Ελλάδα προβλέπεται να πραγµατοποιηθεί µε τροποποίηση του Ν. 3769/2009, την πρόβλεψη όρου στις προσκλήσεις κατανοµής βιοκαυσίµων, µε τον οποίο θα υποχρεούνται οι δικαιούχοι να πιστοποιούν τη τήρηση των κριτηρίων, καθώς και µε την έκδοση Κοινής Υπουργικής Απόφασης, όπως προβλέπεται από το άρθρο 15 α του Ν. 3054/2002. Το ΥΠΕΚΑ προτείνει επίσης το σχεδιασµό ενός συστήµατος πιστοποίησης της αειφορίας των βιοκαυσίµων από επιτροπή που θα επιβλέπεται από τον Ελληνικό Οργανισµό Τυποποίησης (ΕΛΟΤ) και την πιστοποίηση των παραγωγών βιοντίζελ από φορείς πιστοποίησης που έχουν λάβει διαπίστευση από το Εθνικό Σύστηµα ιαπίστευσης (ΕΣΥ ). Επίσης, µε τα άρθρα 18 και 19 της Οδηγίας ρυθµίζονται οι διαδικασίες επαλήθευσης της τήρησης των κριτηρίων αειφορίας και ο υπολογισµός του αντίκτυπου των βιοκαυσίµων και βιορευστών στα αέρια του θερµοκηπίου. Για την εφαρµογή των άρθρων της Οδηγίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε στις 19.06.2010 τις Ανακοινώσεις C160/01 «σχετικά µε τα εθελοντικά συστήµατα και τις προκαθορισµένες τιµές στο πλαίσιο του συστήµατος αειφορίας της Ε.Ε. για τα βιοκαύσιµα και τα βιορευστά» 30 και C160/02 «σχετικά µε την πρακτική εφαρµογή του συστήµατος αειφορίας της Ε.Ε. για τα βιοκαύσιµα και τα βιορευστά και µε τους κανόνες προσµέτρησης για τα βιοκαύσιµα» 31. Στο πλαίσιο των ανωτέρω Ανακοινώσεων, η Επιτροπή ενθαρρύνει τη βιοµηχανία, τις κυβερνήσεις και τις ΜΚΟ να συγκροτήσουν εκούσιους µηχανισµούς πιστοποίησης για τα βιοκαύσιµα, προκειµένου να πιστοποιείται ότι τα πάσης φύσεως βιοκαύσιµα που θα πωλούνται µε το σήµα αυτό (συµπεριλαµβανοµένων και των εισαγόµενων στην Ε.Ε.) είναι αειφόρα και παράγονται βάσει των κριτηρίων που καθορίζονται από την Οδηγία 2009/28/ΕΚ. Όλοι οι µηχανισµοί οφείλουν να διαθέτουν 30 Ανακοίνωση 2010/C 160/01, της 19.06.2010. 31 Ανακοίνωση 2010/C 160/02, της 19.06.2010. 13

ανεξάρτητους ελεγκτές οι οποίοι επιθεωρούν ολόκληρη την παραγωγική αλυσίδα, από τον αγρότη έως τον έµπορο και τον προµηθευτή καυσίµων. Με την Οδηγία 30/2009 για την ποιότητα των καυσίµων, η οποία αντικατέστησε την Οδηγία 70/98, προκειµένου να υλοποιηθεί η Οδηγία 28/2009, τροποποιήθηκαν οι προδιαγραφές στο ντίζελ (ΕΝ590) ώστε να µπορεί πλέον να διανέµεται µείγµα βιοντίζελ 7% (Β7), ενώ παράλληλα τέθηκαν και προδιαγραφές για την βενζίνη ως προς την τάση ατµών. Με την ίδια Οδηγία παροτρύνεται επίσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN) να προβεί στην έκδοση προτύπου για το Β10. Η Οδηγία 30/2009 ενσωµατώθηκε στο Ελληνικό δίκαιο µε την έκδοση της Απόφασης Α.Χ.Σ 460/2009 32, µε την οποία αντικαταστάθηκε από 1.1.2010 το πρότυπο ΕΝ 590:2004 για το πετρέλαιο ντίζελ κίνησης µε το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ590:2009, και αυξήθηκε η µέγιστη περιεκτικότητα ανάµειξης του πετρελαίου κίνησης µε βιοντίζελ από 5% ν/ν σε 7% ν/ν. 32 ΦΕΚ 67/Β/28.01.2010. 14

2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝ 2.1 Εθνικοί στόχοι βιοκαυσίµων πρόγραµµα κατανοµής βιοντίζελ - µέγεθος αγοράς Σύµφωνα µε την πρώτη Οδηγία της Ε.Ε. για την προώθηση των βιοκαυσίµων (2003/30/ΕΚ), τα κράτη µέλη της Ε.Ε. έπρεπε να διασφαλίσουν ότι µια ελάχιστη αναλογία βιοκαυσίµων και άλλων ανανεώσιµων καυσίµων θα διατίθεται στις αγορές τους και κλήθηκαν να υιοθέτησαν ενδεικτικούς στόχους χρήσης των βιοκαυσίµων στις µεταφορές, υπολογιζόµενους βάσει του ενεργειακού περιεχοµένου επί του συνόλου της βενζίνης και του πετρελαίου κίνησης. Τα περισσότερα κράτη µέλη, µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, καθόρισαν ως τιµή αναφοράς για το 2010 τον προτεινόµενο από την Οδηγία στόχο του 5,75%, µε ενδιάµεση κλιµάκωση των ετήσιων στόχων υποκατάστασης των υγρών καυσίµων µε βιοκαύσιµα, όπως αναφέρονται στους πίνακες 2.1.1. και 2.1.2. Για την επίτευξη αυτών των στόχων διείσδυσης των βιοκαυσίµων στην Ελλάδα, καθιερώθηκε το «Πρόγραµµα Κατανοµής Ποσοτήτων Βιοκαυσίµων» 33 που διατίθενται στα διυλιστήρια για υποχρεωτική ανάµιξη µε τις ποσότητες βενζινών και πετρελαίου κίνησης που διακινούνται στην εγχώρια αγορά, έως και 5% κατ όγκο, σύµφωνα µε τα πρότυπα ΕΝ228:2004 και ΕΝ 590:2004 αντίστοιχα (το πρότυπο ΕΝ 590:2004 για το βιοντίζελ ήταν σε ισχύ µέχρι τον Ιανουάριο 2010). Στην 1 η Εθνική Έκθεση για την προώθηση των βιοκαυσίµων στην Ελλάδα 34, προβλεπόταν ότι για να επιτευχθεί ο ενδεικτικός στόχος 5,75% έως το 2010, θα έπρεπε η ετήσια διατιθέµενη ποσότητα βιοκαυσίµων στην Ελληνική αγορά να ανέλθει σε περίπου 150.000 τόνους βιοντίζελ και 390.000 τόνους βιοαιθανόλης. Για το 2005, ως πρώτο έτος εφαρµογής του προγράµµατος, ο στόχος 2% σε ενεργειακό περιεχόµενο, υπολογίστηκε ότι αντιστοιχούσε σε περίπου 45.000 τόνους βιοντίζελ και 120.000 τόνους βιοαιθανόλης (πίνακες 2.1.1 και 2.1.2). Οι ποσότητες αυτές υπολογίστηκαν βάσει της εκτιµούµενης κατανάλωσης υγρών καυσίµων κατά την προβλεπόµενη περίοδο εφαρµογής του προγράµµατος (2005-2010). 33 Άρθρο 6.4, Ν. 3423/2005. 34 «1 η Εθνική Έκθεση σχετικά µε την προώθηση των βιοκαυσίµων ή άλλων ανανεώσιµων καυσίµων για µεταφορές στην Ελλάδα την περίοδο 2005-2010», Υπουργείο Ανάπτυξης, Ιούλιος 2004. 15

Πίνακας 2.1.1: Εκτιµώµενες ποσότητες βιοντίζελ 2005-2010 Έτος Εκτιµώµενη κατανάλωση πετρελαίου κίνησης ( 000 τόνοι) Ποσοστό υποκατάστασης (%) Απαιτούµενες ποσότητες βιοντίζελ (τόνοι) 2005 2.055 2,00 46.976 2006 2.125 3,00 71.851 2007 2.167 4,00 97.695 2008 2.208 4,50 114.000 2009 2.249 5,00 126.739 2010 2.290 5,75 148.407 Πίνακας 2.1.2: Εκτιµώµενες ποσότητες βιοαιθανόλης 2005-2010 Έτος Εκτιµώµενη κατανάλωση βενζινών ( 000 τόνοι) Ποσοστό υποκατάστασης (%) Απαιτούµενες ποσότητες βιοαιθανόλης (τόνοι) 2005 3.707 2,00 120.442 2006 3.800 3,00 154.329 2007 3.892 4,00 189.678 2008 3.984 4,50 258.883 2009 4.077 5,00 331.157 2010 4.169 5,75 389.424 Η διάρκεια του προγράµµατος ορίστηκε αρχικά ως τα τέλη 2010. Εντούτοις, η κατανοµή βιοκαυσίµων από το 2005 έως σήµερα δεν έγινε βάσει ενός µακροπρόθεσµου προγραµµατισµού, αλλά µε καθορισµό σε ετήσια βάση της ποσότητας αυτούσιου βιοντίζελ που θα κατανεµόταν στους ενδιαφερόµενους παραγωγούς ή εµπόρους εισαγωγείς, κατόπιν πρόσκλησης και µε έκδοση Κοινής Υπουργικής Απόφασης των Υπουργείων Ανάπτυξης και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων. Σύµφωνα πλέον µε τα προβλεπόµενα στο άρθρο 22 του Ν. 3769/2009 η εφαρµογή του καθεστώτος ετήσιας κατανοµής του βιοντίζελ συνεχίζεται εσαεί. εδοµένης της έλλειψης εγχώριας παραγωγής βιοαιθανόλης, το πρόγραµµα που εφαρµόστηκε την εξαετία 2005-2010 περιορίστηκε αποκλειστικά στην κατανοµή ποσοτήτων βιοντίζελ προς ανάµιξη µε το πετρέλαιο κίνησης. Το δυνητικό µέγεθος της Ελληνικής αγοράς βιοκαυσίµων σε όρους ποσότητας διαµορφώθηκε συνεπώς 16

από το πρόγραµµα ετήσιας κατανοµής ποσοτήτων αυτούσιου βιοντίζελ που εφαρµόστηκε από το 2005 έως σήµερα και σε εξάρτηση από την ετήσια κατανάλωση πετρελαίου κίνησης. Στο πρόγραµµα συµµετέχουν εκτός από τους εγχώριους παραγωγούς και µονάδες παραγωγής βιοντίζελ εγκαταστηµένες σε άλλα κράτη µέλη της Ε.Ε., καθώς και εισαγωγείς από εταιρίες παραγωγής βιοντίζελ εγκαταστηµένες στην Ε.Ε. (κάτοχοι αδειών διάθεσης βιοκαυσίµων). 2.2 Βαθµός επίτευξης εθνικών στόχων / αποκλίσεις στις ποσότητες απορρόφησης βιοντίζελ σε σχέση µε επίσηµες κατανοµές Το 2005, η Ελλάδα απείχε δραµατικά από τον ενδεικτικό στόχο του 2% για τη συµµετοχή των βιοκαυσίµων στις µεταφορές. Η διάθεση βιοντίζελ στην Ελληνική αγορά ξεκίνησε µόλις τον εκέµβριο 2005, όταν διακινήθηκαν οι πρώτες ποσότητες προς τα διυλιστήρια της χώρας, ενώ µίγµα 2% κατ όγκο βιοντίζελ σε πετρέλαιο κίνησης διατέθηκε στους τελικούς καταναλωτές για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο 2006. Το 2006, µετά και την ψήφιση του Ν. 3423/2005, το επιδειχθέν ενδιαφέρον της αγοράς για την ανάπτυξη εγχώριας παραγωγής βιοκαυσίµων δηµιούργησε προσδοκίες για την επίτευξη των στόχων στα επόµενα έτη, αλλά και για τη δυνατότητα «υπερπαραγωγής» βιοκαυσίµων πέραν των ποσοτήτων που θα αντιστοιχούσαν στο όριο του 5,75% ως το 2010 (περίπου 150.000 τόνοι βιοντίζελ και 390.000 τόνοι βιοαιθανόλης σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις του τότε Υπουργείου Ανάπτυξης). Σύµφωνα µε το ισχύον θεσµικό πλαίσιο, τα διυλιστήρια είναι υποχρεωµένα να απορροφούν κάθε χρόνο συγκεκριµένη ποσότητα βιοκαυσίµων για ανάµιξη µε τις βενζίνες και το πετρέλαιο κίνησης. Όπως έχει προαναφερθεί, στην Ελλάδα διακινείται µέχρι σήµερα αποκλειστικά βιοντίζελ µέσω των διυλιστηρίων, τα οποία υποχρεούνται να το αναµιγνύουν µε το πετρέλαιο κίνησης που διαθέτουν στην εγχώρια αγορά σε ποσοστό µέχρι 5% κατ όγκο, και µέχρι 7% από 1.1.2010. Στον πίνακα 2.2.1 παρουσιάζονται για κάθε έτος οι ποσότητες βιοντίζελ που διατέθηκαν στην Ελληνική αγορά και οι πραγµατοποιηθέντες στόχοι χρήσης βιοκαυσίµων, έναντι των αρχικά υπολογιζόµενων ποσοτήτων και ενδεικτικών στόχων, όπως αυτοί είχαν κοινοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Όπως προκύπτει από την ανάγνωση του πίνακα, από το 2005, όταν ξεκίνησε η διάθεση βιοντίζελ στην Ελληνική αγορά, δεν µπόρεσαν να επιτευχθούν για κανένα έτος οι 17

στόχοι που το ίδιο το κράτος όριζε σε ετήσια βάση. Πολύ δε περισσότερο δεν επετεύχθη ο εθνικός στόχος διείσδυσης των βιοκαυσίµων σε ποσοστό 5,75% µέχρι το 2010. Το γεγονός αυτό αντανακλά τη µεγάλη καθυστέρηση της χώρας στην προώθηση της διείσδυσης των βιοκαυσίµων στις µεταφορές. Σύµφωνα µε τα στοιχεία των ετήσιων εκθέσεων για την προώθηση της χρήσης των βιοκαυσίµων 35, κατά την πενταετία 2005-2009 διατέθηκαν στην εγχώριο αγορά συνολικά περίπου 354.000 χιλιόλιτρα βιοντίζελ έναντι προβλεπόµενης ποσότητας 515.500 χιλιόλιτρων. Σηµειώνεται, ότι για το έτος 2010 έχει εγκριθεί η κατανοµή 164.000 χιλιόλιτρων βιοντίζελ, ποσότητα που αντιστοιχεί στο στόχο χρήσης βιοκαυσίµων σε ποσοστό 2,02%. Πίνακας 2.2.1: Αρχικές εκτιµήσεις κατανάλωσης και εθνικοί στόχοι διάθεσης βιοντίζελ έναντι πραγµατοποιηθεισών στόχων 36 Έτος Εκτιµούµενες ποσότητες κατανάλωσης* Αρχικός στόχος ιατεθείσα ποσότητα* ΜΤ Χιλιόλιτρα ΜΤ Χιλιόλιτρα Πραγµατοποίηση στόχου 2005 44.880 51.000 0,7% 420 477 0,01% 2006 80.000 91.000 1,15% 53.600 60.909 0,75% 2007 100.000 114.000 1,40% 94.470 107.350 1,29% 2008 108.240 123.000 1,47% 76.255 86.653 1,01% 2009 120.000 136.500 1,59% 86.224 97.982 n.a. 37 ΣΥΝΟΛΟ 453.120 515.500-310.969 353.371 * Η µετατροπή ΜΤ σε χιλιόλιτρα υπολογίζεται µε ειδικό βάρος του βιοντίζελ 0,88 kg/lt. Στον πίνακα 2.2.2 αναλύεται η ετήσια κατανοµή βιοντίζελ, αφενός στο συνολικό αριθµό δικαιούχων και αφετέρου σε εγχώριους παραγωγούς και εισαγωγείς, βάσει των ποσοτήτων που εγκρίθηκαν µε Υπουργικές Αποφάσεις στο πλαίσιο εφαρµογής του προγράµµατος κατανοµής. Σηµειώνεται, ότι αυτές οι εγκεκριµένες ποσότητες διαφέρουν από τις προβλεπόµενες ποσότητες που δηµοσιευόντουσαν στις ετήσιες εκθέσεις, οι οποίες υπολογίζονταν µε βάση τις τότε εκτιµήσεις κατανάλωσης του πετρελαίου κίνησης. Στον πίνακα 2.2.2. συµπεριλαµβάνεται επίσης και το έτος 2010, για το οποίο έχει εγκριθεί η κατανοµή 164.000 χιλιόλιτρων βιοντίζελ που θα 35 Ετήσιες Εθνικές Εκθέσεις σχετικά µε την προώθηση της χρήσης των βιοκαυσίµων ή άλλων ανανεώσιµων καυσίµων για µεταφορές στην Ελλάδα την περίοδο 2005-2010. 36 Πηγή: Ετήσιες Εθνικές Εκθέσεις σχετικά µε την προώθηση της χρήσης των βιοκαυσίµων ή άλλων ανανεώσιµων καυσίµων για µεταφορές στην Ελλάδα την περίοδο 2005-2010. 37 Το ποσοστό διείσδυσης του βιοντίζελ στην αγορά καυσίµων για το 2009 δεν έχει ακόµη υπολογιστεί επίσηµα, καθώς εκκρεµεί από το ΥΠΕΚΑ η επιβεβαίωση των τελικών στοιχείων κατανάλωσης υγρών καυσίµων του συγκεκριµένου έτους, βάσει των οποίων υπολογίζεται ο βαθµός πραγµατοποίησης του στόχου. 18

διατεθούν στην Ελληνική αγορά κατά το δωδεκάµηνο από Ιούλιο 2010 ως Ιούνιο 2011. Πίνακας 2.2.2: Εγκεκριµένες Ποσότητες Ετήσιας Κατανοµής Βιοντίζελ (2005-2010) σε τόνους (ΜΤ) και Χιλιόλιτρα (ΧΛ) Έτος Ποσότητα κατανοµής* ΜΤ ΧΛ Συνολικός αριθµός δικαιούχων Αριθµός Εγχώρια παραγωγή Ποσότητα (ΧΛ) Αριθµός Εισαγωγές Ποσότητα (ΧΛ) 2005 2.200 2.500 1 1 2.500 0 0 2006 80.000 91.000 14 12 86.500 2 4.500 2007 100.000 114.000 13 10 107.000 3 7.000 2008 108.240 123.000 17 13 111.717 4 11.283 2009 136.180 154.750 38 19 13 137.450 6 17.300 2010 144.320 164.000 16 12 147.226 4 16.774 ΣΥΝΟΛΟ 570.940 649.250 - - 592.393-56.857 * Η µετατροπή ΜΤ σε χιλιόλιτρα υπολογίζεται µε ειδικό βάρος του βιοντίζελ 0,88 kg/lt. Σύµφωνα µε τα στοιχεία των ετήσιων εκθέσεων, το πρώτο έτος (2005), µετά από πρόσκληση για κατανοµή συνολικής ποσότητας 51.000 χιλιόλιτρων αυτούσιου βιοντίζελ, εγκρίθηκε τελικά η κατανοµή µόνο 2.500 τόνων σε µια εταιρία, ενώ το 2006 κατανεµήθηκαν 91.000 χιλιόλιτρα ποσοτήτων σε 14 συνολικά δικαιούχους (παραγωγούς και εισαγωγείς). Για το έτος 2007 η κατανοµή έφτασε τα 114.000 χιλιόλιτρα σε 13 εταιρίες, το 2008 τα 123.000 χιλιόλιτρα σε 17 εταιρίες, το 2009 τα 136.500 χιλιόλιτρα σε 19 εταιρίες, και τέλος, το 2010 τα 164.000 χιλιόλιτρα σε συνολικά 16 εταιρίες. Σηµειώνεται, ότι το 2008 συνέχισαν να διατίθενται ποσότητες βιοντίζελ, οι οποίες είχαν κατανεµηθεί για το έτος 2007 και δεν είχαν διατεθεί µέχρι και την 31.12.2007. Οι ποσότητες αυτές αφορούσαν στην ανακατανοµή για το έτος 2007 συνολικής ποσότητας 4.405 χιλιόλιτρων αυτούσιου βιοντίζελ, σύµφωνα µε την υπ αριθµ. 1/Α/879/11.01.2008 Κοινή Υπουργική Απόφαση 39, η οποία προέκυψε κατόπιν επιβολής κυρώσεων σε δικαιούχους που δεν συµµορφώθηκαν µε την απόφαση κατανοµής του έτους 2007. 38 Λαµβάνεται υπόψη η Απόφαση 1/Α/12725/18.06.2010 του ΥΠΕΚΑ «για την τροποποίηση της Κ.Υ.Α. 1/Α/25573/10.12.2009 για την κατανοµή αυτούσιου βιοντίζελ έτους 2009, λόγω απόκλισης της πρόβλεψης ζήτησης πετρελαίου για χρήση στις µεταφορές», βάσει της οποίας µειώθηκε η εγκεκριµένη ποσότητα βιοντίζελ από αρχικά 182.000 χιλιόλιτρα σε 154.750 χιλιόλιτρα. 39 ΦΕΚ 33/Β/16.01.2008. 19

Ως προς τη συµµετοχή των προβλεπόµενων εισαγωγών στην κατανοµή βιοντίζελ για διάθεση στην εγχώρια αγορά, παρατηρούνται µεγάλες διακυµάνσεις σε ετήσια βάση, µε µηδενική συµµετοχή το πρώτο έτος (2005), όταν η περιορισµένη ποσότητα που κατανεµήθηκε στην αγορά αφορούσε αποκλειστικά στη προµήθεια βιοντίζελ από µια εγχώρια παραγωγική µονάδα. Την επόµενη πενταετία (2006-2010), η ποσοστιαία συµµετοχή των εισαγωγών επί της εγκεκριµένης ποσότητας κατανοµής σηµείωσε συνεχή αύξηση (από 4,9% σε 11,4%). Σύµφωνα µε τα στοιχεία κατανοµής, εισαγωγές από την Ε.Ε. φαίνεται ότι πραγµατοποιούν οι εταιρίες «KATOIL Α.Ε.Β.Ε.» (από Αυστρία και Ιταλία), «BIODIESEL A.E.» (από Ιταλία και Κύπρο) και «MOTOR OIL (ΕΛΛΑΣ) ΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ Α.Ε.» (από Βουλγαρία), ενώ απευθείας εισαγωγές στην Ελλάδα η εταιρία «OIL.B S.R.L.». Επίσης, τα προηγούµενα έτη φαίνεται ότι πραγµατοποίησαν εισαγωγές και οι εταιρίες «ΜΥΛΟΙ ΣΟΓΙΑΣ Α.Ε. (2006), ΕΤΒ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ Α.Ε. (2007) από Γερµανία, και η «ΒΙΟΕΝΕΡΓΕΙΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ» (2006), και απευθείας εισαγωγές οι ιταλικές εταιρίες DP Lubrificanti SRL και CAFFARO CHΙMICA SRL και η Αυστριακή BIODIESEL VIENNA GmbH (2009). Στον ακόλουθο πίνακα 2.2.3 παρουσιάζεται ανά έτος η κατανοµή ποσοτήτων βιοντίζελ ανά δικαιούχο, σύµφωνα µε τις αποφάσεις κατανοµής, καθώς και τα διαθέσιµα στοιχεία τελικής διάθεσης βιοντίζελ από τους δικαιούχους. 20