ΙΣΤΟΡΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ)

ΙΣΤΟΡΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α' 1. ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ (1814-1815) σελ. 9-12 - Αυστρία, Ρωσία, Πρωσία, Βρετανία: 1η Νοέμβρη 1814- Συνέδριο στη Βιέννη, για να τερματίσουν επίσημα τον πόλεμο με τη Γαλλία -> Συνθήκη Ειρήνης. - Ηγεμόνες της Ευρώπης: επιδίωκαν να παλινορθώσουν το «παλαιό καθεστώς» των αριστοκρατικών φεουδαλικών προνομίων. Υποστήριζαν τις πολυεθνικές αυτοκρατορίες και θεωρούσαν τα εθνικά κράτη απειλή για την «ειρήνη» που οραματίζονταν. (εθνικό κράτος = ίδια γλώσσα και θρησκεία, διακριτή ταυτότητα και ιστορία). - Συμφωνούσαν μόνο στον περιορισμό της Γαλλίας στα προπολεμικά της σύνορα και στην αποκατάσταση του παλαιού εδαφικού και πολιτικού καθεστώτος στις άλλες χώρες της Ευρώπης. - Υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας: κόμης Κάσλρι Καγκελάριος της Αυστρίας: πρίγκιπας Μέτερνιχ Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας: Ταλεϋράνδος - Οι λαοί της Ευρώπης έδειχναν να αποφαίνονται υπέρ της εθνικής ανεξαρτησίας. Μέτερνιχ: εχθρός των εθνικών κινημάτων και των εθνικών κρατών, επειδή απειλούσαν τη συνοχή της πολύγλωσσης και πολύδοξης αυτοκρατορίας των Αψβούργων, η οποία στέγαζε Γερμανούς, Πολωνούς, Μαγυάρους, Νοτιοσλάβους, Σλοβένους, Τσέχους κ.ά. και υπονόμευαν το όραμα της ευρωπαϊκής ενότητας. Εχθρός της δημοκρατίας και των ριζοσπαστικών αλλαγών. 1

- Γαλλία: δημιουργήθηκε ανάχωμα ισχυρών κρατών στα ανατολικά της (σύνορα Γερμανικής Συνομοσπονδίας). - Ναπολέων Βοναπάρτης: το 1815 δραπέτευσε και αποβιβάστηκε στη Γαλλία για να ανατρέψει το συνέδριο. Αυτοανακηρύχθηκε ξανά αυτοκράτορας και αντιμετώπισε τα στρατεύματα υπό τον Βρετανό στρατηγό Ουέλινγκτον και τον Ρώσο στρατηγό Μπλύχερ, χωρίς συμμάχους. - Μάχη στο Βατερλό (φλαμανδικό χωριό): Συντριπτική ήττα του Ναπολέοντα (παραιτήθηκε και εξορίστηκε). - Οι νικήτριες Ευρωπαϊκές δυνάμεις υποχρέωσαν τη Γαλλία να υπογράψει νέα συνθήκη ειρήνης, με την οποία: α) έχασε την περιοχή του Σάαρ,β) κατέβαλε στους νικητές πολεμική αποζημίωση και γ) δέχτηκε στρατό κατοχής στο έδαφός της. - 26 Σεπτεμβρίου 1815: Ιερή Συμμαχία μεταξύ της Αυστρίας, της Ρωσίας και της Πρωσίας, την οποία καταδίκασε η Βρετανία. Ιερή Συμμαχία: αποσκοπούσε να ανακόψει την πρόοδο των φιλελεύθερων και εθνικών κινημάτων. Οι 3 αυτοκράτορες : Φραγκίσκος Β' της Αυστρίας, Αλέξανδρος Α' της Ρωσίας, Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ' της Πρωσίας = ύψωσαν ανάχωμα εναντίον των δυνάμεων που προωθούσαν τις αρχές της εθνικής αυτοδιάθεσης και της λαϊκής κυριαρχίας. 2

2. ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΚΑΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (σελ. 13-15) - Οι δυνάμεις της συντήρησης (= νικητές συνεδρίου) συγκρούονταν με αυτές τις προόδου, τις οποίες εξέφραζαν ο εθνικισμός, ο φιλελευθερισμός και ο ριζοσπαστισμός. - Αναπτύχθηκαν ρωμαλέα εθνικά και φιλελεύθερα κινήματα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και του κόσμου, όπου έφθασαν τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης (1789-1815). - Εθνικά κινήματα (έθνος): οι κινήσεις μεταξύ ανθρώπινων κοινοτήτων με κοινή γλώσσα ή και θρήσκευμα, με διακριτές παραδόσεις και ιστορία, με αντίληψη κοινής ταυτότητας μεταξύ των μελών τους, οι οποίες κοινότητες επιδίωκαν την ανεξαρτησία τους από την εξουσία άλλης διακριτής κοινότητας. Τα εθνικά κινήματα αποσκοπούσαν στην προβολή και την επικράτηση ενός έθνους, μιας πολιτιστικής κοινότητας. - Φιλελεύθερα κινήματα (λαός- πολιτική κοινότητα- Σύνταγμα): οι κινήσεις που προωθούσαν συνταγματικούς και κοινοβουλευτικούς θεσμούς για την εξασφάλιση των πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των πολιτών. Τα φιλελεύθερα κινήματα επιδίωκαν την κατοχύρωση των δικαιωμάτων ενός λαού, του λαού με την έννοια της πολιτικής κοινότητας, η οποία αποκτά πραγματική υπόσταση και έχει συγκεκριμένο ρόλο στο πλαίσιο ενός καταστατικού χάρτη, του Συντάγματος. - Αμερικανική Επανάσταση του 1776. ΚΙΝΗΜΑΤΑ - 19ος αι.: εθνικά κινήματα κατά των ισπανών στη λατινική Αμερική. Την ανεξαρτησία των χωρών της λατινικής Αμερικής κατοχύρωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μονρόε -> Δόγμα Μονρόε (1823) («η αμερικανική ήπειρός δεν επρόκειτο ποτέ στο μέλλον να αφεθεί στη διάκριση των αποικιακών δυνάμεων της Ευρώπης»). - Εθνικό κίνημα των Γερμανών («ο πολιτισμός έχει εθνικό χαρακτήρα»). Γερμανοί: αντέδρασαν όχι μόνο κατά της γαλλικής παρουσίας, αλλά και κατά των επαναστατικών ιδεών και του Διαφωτισμού. Ήταν η εποχή του κινήματος που ονομάστηκε ρομαντισμός (= αρχές 19 ου αι. σημασία του συναισθήματος, της φαντασίας και του ονείρου)και που αμφισβήτησε τον ορθολογισμό (ή ρασιοναλισμός = βασίζεται στην ανθρώπινη λογική). 3

ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ( α τέταρτο του 19 ου αι.) - Η πρώτη σοβαρή πρόκληση κατά της νομιμότητας της παλινόρθωσης εκδηλώθηκε το 1820 στην Ισπανία. Βασιλική αντεπανάσταση (= εσωτερική ανατροπή) το 1822 οδήγησε τη χώρα σε ακυβερνησία, με συνέπεια την επέμβαση γαλλικών στρατευμάτων για την προστασία της μοναρχίας με την έγκριση των μεγάλων δυνάμεων που συνεδρίαζαν στη Βερόνα. - Τον Αύγουστο του 1820: επανάσταση και στην Πορτογαλία. - Επανάσταση τον Ιούλιο του 1820 με την υποστήριξη των Καρμπονάρων (=μυστικοί επαναστάτες, πατριωτικού και φιλελεύθερου χαρακτήρα) ριζοσπαστών που προωθούσαν ριζικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις και αβασίλευτο πολίτευμα). - Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία πρώτοι οι Έλληνες άκουσαν και δέχτηκαν τα ανατρεπτικά μηνύματα των Γάλλων και ανέπτυξαν ισχυρό εθνικό κίνημα που οδήγησε στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ρωσία: ο Νικόλαος Α' αντέδρασε δυναμικά στην επανάσταση των Δεκεμβριστών (1825) ενάντια στο απολυταρχικό καθεστώς, όπως ονομάστηκε η εξέγερση των αξιωματικών του στρατού, και την κατέστειλε. 4

3. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 - ΕΝΑ ΜΗΝΥΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (σελ.16-33) - Η επανάσταση των Ελλήνων το 1821 εξασφάλισε στο έθνος ανεξάρτητη εθνική εστία. - Ελληνική Εθνική Παλιγγενεσία: ονομάστηκε το εθνικό κίνημα των Ελλήνων (πολιτικό). - Εθνικό κίνημα -> απελευθέρωση του γένους και σύσταση αντιπροσωπευτικής και ευνομούμενης πολιτείας. - Από τα κυριότερα συστατικά στοιχεία του ελληνικού εθνικού κινήματος υπήρξαν: 1) η προβολή των Ελλήνων της εποχής ως απογόνων και κληρονόμων των αρχαίων Ελλήνων, 2) η ταύτιση των Ελλήνων με τους άλλους Ευρωπαίους και η διάκρισή τους από τους Τούρκους, 3) η καταγγελία της τουρκικής κυριαρχίας ως παράνομης και της εξουσίας του Οθωμανού σουλτάνου ως αυθαίρετης, 4) η προβολή του δικαιώματος των Ελλήνων να διεκδικήσουν την απελευθέρωσή τους από την κυριαρχία και την εξουσία των Τούρκων και να συστήσουν ανεξάρτητη και ευνομούμενη πολιτεία στη βάση των αρχών της εθνικής αυτοδιάθεσης και της λαϊκής κυριαρχίας. 5

- Φιλική Εταιρεία: Μυστική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας από τρεις Έλληνες: τον Εμμανουήλ Ξάνθο, το Νικόλαο Σκουφά και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ. Σημαντικά στελέχη της εταιρείας ήταν: ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος και ο Παναγιώτης Σέκερης. -Αρχική πρόθεση των συνωμοτών πατριωτών ήταν να προκληθεί γενική επανάσταση των Ελλήνων για την απελευθέρωση της πατρίδας από τους Οθωμανούς Τούρκους. - Στόχοι τους: 1) να αναθέσουν την ηγεσία στον Ιωάννη Καποδίστρια (Υπ. Εξωτερικών της Ρωσίας τότε) και μέσω αυτού να εξασφαλίσουν τη βοήθεια των Ρώσων 2) να κατηχήσουν στην Εταιρεία όσο το δυνατόν περισσότερους σημαίνοντες Έλληνες - Καποδίστριας: αρνήθηκε να αναλάβει την ηγεσία (δεν ευνοούσαν οι περιστάσεις - οι άλλες δυνάμεις θα στρέφονταν εναντίον της Ρωσίας ). - Η ηγεσία της Εταιρείας δόθηκε το 1820 στον Αλέξανδρο Υψηλάντη ( γόνος Φαναριωτών αξιωματικός ρωσικού στρατού). Ρομαντικός πατριώτης, υπολόγιζε λιγότερο στην ελληνική εξέγερση και περισσότερο σε έναν νέο ρωσοτουρκικό πόλεμο. - Επαναστατικές εστίες σε όλη την Ελλάδα. - Παντού οι Έλληνες ύψωσαν τη σημαία με τον σταυρό και κατήγγειλαν την εξουσία του σουλτάνου ως παράνομη, αυθαίρετη και τυραννική. - Αλέξανδρος Υψηλάντης στη Μολδαβία και τη Βλαχία, Εμμανουήλ Παππάς στη Μακεδονία, Αθανάσιος Διάκος, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Μάρκος Μπότσαρης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γρηγόριος Δικαίος ή Παπαφλέσσας. 21 Φεβρουαρίου 1821: α μάχη μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων στο Γαλάτσι - Νίκη Ελλήνων (150 Κεφαλονίτες ναύτες με επικεφαλής τον Βασίλειο Καραβιά) Αλέξανδρος Υψηλάντης: εισήλθε στη Μολδαβία στις 22 Φεβρουαρίου 1821 - συνεργάστηκε με τον Μιχαήλ Σούτσο. 6

- Υψηλάντης: άνω των 6.000 ανδρών, Μολδαβών, Βλάχων, Αλβανών, Ηπειρωτών, Μακεδόνων, Επτανησίων, Σέρβων, Βουλγάρων, Κοζάκων και ιππέων από τις γερμανικές χώρες, την Πολωνία και την Ουγγαρία, συνιστούσε το αρχικό στράτευμα. - Περίπου 2.000 ήταν Έλληνες, εκ των οποίων 450 αποτελούσαν τον περίφημο Ιερό Λόχο. - Βοήθεια από τη Ρωσία -> Στη μάχη που έγινε στο Γαλάτσι την 1η Μαϊου, οι Έλληνες αμύνθηκαν με γενναιότητα, αλλά υποχρεώθηκαν να αποχωρήσουν από τον Προύθο, με κατεύθυνση τη Ρωσία -> ήττα των Ελλήνων. - Μεγάλη σύγκρουση με τους Τούρκους στο Δραγατσάνι, στις 7 Ιουνίου 1821: οι Έλληνες οδηγήθηκαν σε πραγματική σφαγή -> Ο Υψηλάντης με τα απομεινάρια του στρατού κατευθύνθηκε προς τα σύνορα της Αυστρίας. - Ιανουάριος 1828: Ο Υψηλάντης πέθανε έγκλειστος σε αυστριακό φρούριο, απαρηγόρητος που δεν έφτασε στην μαχόμενη Ελλάδα. 17 Ιουνίου: Μάχη στο Σκουλένι της Μολδαβίας: ήττα των Ελλήνων. - Μέλη της Φιλικής ξεσηκώνουν την Ελλάδα: - Στα Καλάβρυτα, στις 21 Μαρτίου: ο Ασημάκης Φωτήλας και ο Ασημάκης Ζαϊμης. - Στο Αίγιο: ο Ανδρέας Λόντος, - Στην Πάτρα: ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, - Στην Καλαμάτα: ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο Παπαφλέσσας, ο Κολοκοτρώνης, ο Αναγνωσταράς και ο Νικηταράς. - Στην Καρύταινα: οι Δεληγιανναίοι και οι Πλαπουταίοι. - Στην Κυπαρισσία: ο Αμβρόσιος Φραντζής. - Στον Μυστρά: ο Μητροπολίτης Βρεσθένης Θεοδωρήτος και ο Παναγιώτης Γιατράκος. -Στο Άργος και στο Ναύπλιο: ο Χαραλάμπης Περούκας. - Στην Άμφισσα: ο Πανουργιάς. 7

- Στο Γαλαξίδι: ο Γκούρας. - Στο Λιδορίκι: ο Δήμος Σκαλτσάς. - Στη Λιβαδειά: ο Αθανάσιος Διάκος. Στη Μενδενίτσα: ο Ιωάννης Δυοβουνιώτης. - Μάχη της Αλαμάνας - στις 23 Απριλίου 1821: Αθανάσιος Διάκος (θάνατος δια ανασκολοπισμού). - Χάνι της Γραβιάς - 8 Μαϊου 1821: Οδυσσέας Ανδρούτσος εναντίον του Ομέρ Βρυώνη: κλείστηκε στο Χάνι με 120 άνδρες και αντιστάθηκε με πείσμα. - Στο Βαλτέτσι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, οι Μαυρομιχαλαίοι, ο Πλαπούτας και ο Γιατράκος ανάγκασαν στην περίφημη ομώνυμη μάχη με τους Τούρκους -> πρώτη μεγάλη νίκη των ελληνικών στρατευμάτων στην Πελ/σο. - Τριπολιτσά: κυριεύτηκε από τους επαναστάτες. -Απαγχονισμός Πατριάρχη Γρηγορίου Ε. - Η πρώτη αντίδραση των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης στην επανάσταση των Ελλήνων ήταν αρνητική. - Ο αγώνας των Ελλήνων ήταν νόμιμη επανάσταση εναντίον παράνομου ηγεμόνα. - Καταστροφή της μεγάλης στρατιάς του Μαχμούτ πασά Δράμαλη στα Δερβενάκια από τις ελληνικές δυνάμεις υπό την ηγεσία του Θ.Κολοκοτρώνη. - Καταστροφή της Χίου, τον Απρίλη του 1822 και η σφαγή των κατοίκων της. - Κων/νος Κανάρης: πυρπόλησε μεγάλο ιστιοφόρο του τουρκικού στόλου στα ανοιχτά της Τενέδου. - Μάρκος Μπότσαρης και οι Σουλιώτες: όρμησαν μέσα στο στρατόπεδο του Μουσταφά τον Αύγουστο του 1823, στη θέση Κεφαλόβρυσο και προκάλεσαν μεγάλη φθορά. - Μεσολόγγι: η πόλη που είχε δεχτεί τον μεγάλο Άγγλο φιλέλληνα Λόρδο Μπάυρον. 8

- Απρίλης 1826: οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι του Δ.Σολωμού πραγματοποίησαν έξοδο που σήμαινε και την αναζωπύρωση της φλόγας της επανάστασης. Γεώργιος Καραϊσκάκης: Αράχοβα. - 3 πρώτες τοπικές γερουσίες: Πελ/σιακή Γερουσία, Άρειος Πάγος της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, Γερουσία της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος. - Διαμάχη ανάμεσα στον Δημήτριο Υψηλάντη και στους προκρίτους (ψήφος λαού) της Πελ/σου, όπου ο Υψηλάντης και οι περί αυτόν Φιλικοί «ολιγαρχικοί» αμφισβητούσαν την εξουσία των προκρίτων «δημοκρατικοί». - Δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για να αναπτυχθεί η Μεγάλη Ιδέα, δηλ. η εθνική πολιτική που αποσκοπούσε στην απελευθέρωση των ιστορικών ελληνικών χωρών και των τόπων γενικά όπου κατοικούσαν Έλληνες, οι οποίοι στο εξής ονομάστηκαν από την ελεύθερη ελληνική εστία αλύτρωτοι Έλληνες. - Α Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου (τέλη 1821) - Ιανουάριος 1822 ψηφίζεται το α δημοκρατικό σύνταγμα της χώρας (νίκη αιρετής εξουσίας από τον λαό αρχή λαϊκής κυριαρχίας). - Το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος» (1822) αποτέλεσε διακήρυξη και υπόσχεση μάλλον παρά πραγματικότητα. - Η αγγλική τράπεζα ενθάρρυνε τους τραπεζικούς κύκλους, ώστε να χορηγήσουν δάνεια στις ελληνικές επαναστατικές κυβερνήσεις. - Βίαιες εμφύλιες συγκρούσεις (διαμάχες για τον έλεγχο της εξουσίας). - Δημιουργία των πρώτων πολιτικών κομμάτων: «γαλλικό», «αγγλικό», «ρωσικό»). - Πρωτόκολλο Ανεξαρτησίας 1830: Ανεξαρτησία και εδαφική έκταση της νέας χώρας (με την εποπτεία της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας). - 1830 και 1832: ίδρυση Ελλάδας = Στ. Ελλάδα, Πελ/σο, Κυκλάδες. (Έμειναν εκτός του ελληνικού κράτους: Κρήτη, Επτάνησα, Β.Α. Αιγαίο, Δωδεκάνησα, Θεσσαλία, Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη.) 9

- Το πολίτευμα της χώρας διαμόρφωσαν εν τέλει οι «φυσικοί ηγέτες» του τόπου (= προεστοί και αρχιερείς). - Η Γ Εθνοσυνέλευση (1828) καλεί τον Ιωάννη Καποδίστρια. - Ιωάννης Καποδίστριας: έφτασε στην Ελλάδα το 1828 παραλαμβάνοντας ένα συγκεντρωτικό και πατερναλιστικό ελληνικό σύστημα. Δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο το 1831 έχοντας όμως θέσει τις βάσεις της: οικονομίας, δημόσιας διοίκησης, στρατού και εκπαίδευσης. 10