Διασφάλιση της ποιότητας των συγκολλήσεων EN ISO 14731, EN ISO 14732, EN ISO 9606, EN ISO 9712, EN ISO 3834, EN ISO 1090
Οι υποχρεώσεις που απορρέουν από την εφαρμογή του Κανονισμού 355/2011 του Ευρωπαικού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ και συγκεκριμένα των «Ευρωκωδίκων (Eurocodes)», είναι πολλές και σημαντικές.
Η νομοθεσία αυτή αναφέρεται κυρίως σε υποχρεώσεις που πρέπει να εφαρμόζουν τόσο οι μελετητές όσο και οι κατασκευαστές σε όλα τα στάδια κατασκευής και ανέγερσης μεταλλικών δομικών κατασκευών, με κρίσιμο σημείο αναφοράς την διασφάλιση της ποιότητας των συγκολλήσεων.
Στα πλαίσια εφαρμογής του προαναφερθέντος κανονισμού έχουν εκδοθεί τα τεχνικά Εναρμονισμένα Ευρωπαικά Πρότυπα (ΕΝ) της σειράς ΕΝ 1990, τα οποία και αποτελούν τους «Ευρωκώδικες» στους οποίους εμπεριέχονται όλες οι σημαντικές απαιτήσεις των κατασκευών στην Ευρωπαική Ένωση με σημαντικότερα το ΕΝ 1990 «Πλαίσιο της στατικής μελέτης» καθώς και το ΕΝ 1993 «Σχεδιασμός φερουσών κατασκευών από χάλυβα».
Οι προαναφερθέντες «Ευρωκώδικες» παραπέμπουν άμεσα σε άλλα εναρμονισμένα Ευρωπαικά Πρότυπα, σημαντικότερα των οποίων είναι αυτά της σειράς EN 1090 «Δομικές μεταλλικές κατασκευές από χάλυβα και αλουμίνιο», τα οποία παραπέμπουν άμεσα στις απαιτήσεις άλλων προτύπων, όπως της σειράς ΕΝ 3834 «Ποιοτικές απαιτήσης μεταλλικών υλικών με συγκόλληση τήξης», τα οποία και αποτελούν την ραχοκοκαλιά της διασφάλισης της ποιότητας των συγκολλήσεων.
Τα πρότυπα αυτά αναφέρονται στις ειδικές απαιτήσεις πιο εξειδικευμένων απαιτήσεων άλλων προτύπων, όπως π.χ. : ΕΝ ISO 14731 «Συντονισμός των συγκόλλήσεωνκαθήκοντα και ευθύνες» ΕΝ ISO 288 «Γενικοί κανόνες για την συγκόλληση τήξης» ΕΝ ISO 5817 «Ποιοτικά επίπεδα σφαλμάτων συγκόλλησης»
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Κ.Υ.Α. 6690 (Φ.Ε.Κ. 1914Β /15.06.2012), η πιστοποίηση των κατασκευαστών, σύμφωνα με το πρότυπο ΕΝ 1090, είναι υποχρεωτική, με ημερομηνία έναρξης την 01.10.2012. Με την ικανοποίηση των προδιαγραφών και τη σήμανση CE, διασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των Προϊόντων Δομικών Κατασκευών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σύμφωνα με το πρότυπο ΕΝ 1090-1 «κάθε εταιρία μεταλλικών κατασκευών οφείλει να διαθέτει ένα πλήρως τεκμηριωμένο σύστημα Εργοστασιακού Ελέγχου της Παραγωγής (Factory Production Control-FPC)».
To FPC προδιαγράφει απαιτήσεις που αφορούν το σχεδιασμό και τους ελέγχους σχεδίασης, το προσόντα και την εκπαίδευση του προσωπικού, την συντήρηση και την διακρίβωση του εξοπλισμού, τον έλεγχο των μη συμμορφούμενων προιόντων και την τήρηση των αρχείων.
Εαν δε μια επιχείρηση είναι πιστοποιημένη κατα ISO 9001, οφείλει να καλύπτει πλήρως την προαναφερθείσα απαίτηση για τήρηση συστήματος Εργοστασιακού Ελέγχου της Παραγωγής (FPC), έχοντας βέβαια συμπεριλάβει στα πρότυπα εφαρμογής τόσο αυτά της σειράς ΕΝ 1090 όσο και της σειράς ΕΝ ISO 3834.
Το πρότυπο ΕΝ ISO 3834 «Απαιτήσεις ποιότητας για συγκόλληση μεταλλικών υλικών με τήξη», δομεί τον πυρήνα των απαιτήσεων διασφάλισης της ποιότητας των συγκολλήσεων των μεταλλικών κατασκευών. Το πρότυπο αυτό αναπτύχθηκε για να βοηθήσει τους κατασκευαστές στην επίτευξη κατάλληλων επιπέδων ποιότητας, ανάλογου αυτού των απαιτήσεων λειτουργίας κάθε έργου το οποίο κατασκευάζουν.
Το πρότυπο ΕΝ ISO 3834 προδιαγράφει τις «απαιτήσεις ποιότητας των συγκολλήσεων» και έχει συνταχθεί προκειμένου να αναγνωρίσει τους απαιτούμενους ελέγχους και διαδικασίες, συνοδεύεται δε από 6 σχετικά μέρη τα οποία καθορίζουν τόσο τις συγκεκριμένες απαιτήσεις ποιότητας διαφόρων κατηγοριών επικινδυνότητας κατασκευών, όσο και τον τρόπο εφαρμογής των απαιτήσεων σε συγκεκριμένη Κατηγορία Εκτέλεσης (EXC1-4).
Το πρότυπο ΕΝ ISO 3834-6 αναφέρει χαρακτηριστικά ότι: «Η συγκόλληση είναι μια ειδική διαδικασία όπου το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι σε θέση να επαληθευθεί με δοκιμές. Η ποιότητα της συγκόλλησης εμπεριέχεται μέσα στο ίδιο το προιόν και δεν είναι δυνατόν να επιθεωρηθεί. Αυτό σημαίνει ότι, είτε απαιτείται συνήθως συνεχής έλεγχος των συγκολλήσεων, είτε ότι πρέπει να ακολουθούνται πιστά προδιαγεγραμμένες διαδικασίες, ή ακόμη και τα δύο».
Στο πρότυπο ΕΝ 3834-6 αναφέρεται ότι: «Όταν υφίστανται σημαντικοί παράγοντες ασφαλείας με υψηλές σταικές και δυναμικές φορτίσεις και τα υλικά έχουν σχεδιαστεί για εφαρμογές υψηλής απόδοσης, το συνολικό επίπεδο των απαιτήσεων ποιότητας θα πρέπει να είναι το απαιτούμενο».
Έτσι, οι απαιτήσεις της ποιότητας των συγκολλήσεων διαχωρίζονται σε τρία βασικά επίπεδα: Σε «πλήρεις», δηλαδή αυστηρές απαιτήσεις Σε «βασικές», δηλαδή μεσαίου τύπου απαιτήσεις Σε «στοιχειώδεις», δηλαδή απαιτήσεις ελάχιστου επιπέδου
Ανάλογα με το επίπεδο του χαρακτηρισμού της «σημαντικότητας» των συγκολλήσεων, είναι επίσης και το επίπεδο των ευθυνών του «εμπλεκόμενου» προσωπικού, που είναι αρμόδιο για την διασφάλιση της ποιότητας των συγκολλήσεων (π.χ. συγκολλητές, επιβλέποντες εργοδηγοί, τεχνολόγοι, μηχανικοί).
Πρώτα απ όλα, κάθε επιχείρηση που εφαρμόζει τα πρότυπα ΕΝ 1090 και EN ISO 3834, οφείλει «να έχει στη διάθεσή της κατάλληλο προσωπικό συντονισμού των συγκολλήσεων».
Συγκεκριμένα, κάθε επιχείρηση οφείλει να έχει ορίσει ένα άτομο ως Υπεύθυνο Συντονιστή των Συγκολλήσεων (Responsible Welding Coordinator- RWC). Το άτομο αυτό, έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα και ευθύνη διασφάλισης της ποιότητας όλων των συγκολλήσεων καθώς και υπογραφής για λογαριασμό της επιχείρησης.
Στο ΕΝ 1090, παρ. 7.4.3, αναφέρεται ότι: «Για συγκολλήσεις σε κατασκευές των κατηγοριών Εκτέλεσης EXC2, EXC3 και EXC4, ο συντονισμός των συγκολλήσεων πρέπει να διατηρείται κατά την εκτέλεση της συγκόλλησης, με προσωπικό συντονισμού των συγκολλήσεων, που έχει κατάλληλα προσόντα και εμπειρία στις εργασίες συγκόλλησης που εποπτεύει, όπως αυτό ορίζεται στο πρότυπο EN ISO 14731».
Στο παράρτημα Α του προτύπου EN ISO 14731 καθορίζονται οι απαιτήσεις εκπαίδευσης, εξετάσεων και προσόντων του προσωπικού που ασχολείται με τον «Συντονισμό των συγκολλήσεων» σε διεθνές επίπεδο, όπως π.χ. είναι αυτές του διεθνούς «Μηχανικού Συγκολλήσεων (International Welding Engineer-IWE)».
Όπως αναφέρεται στο έγγραφο ΙΑΒ-002-2000/EWF- 409A του Διεθνούς Ινστιτούτου Συγκολλήσεων (International Institute of Welding-IIW), ο Μηχανικός Συγκολλήσεων είναι αυτός που αποδεδειγμένα κατέχειτημόρφωση, την εμπειρία και τη γνώση για όλα τα θέματα που αφορούν στην επιστήμη και την τεχνολογία των συγκολλήσεων και συνδέσεων.
Επίσης, έχει την ικανότητα να διευθύνει το σύνολο των εργασιών που σχετίζονται και αφορούν στις συγκολλήσεις και τις άλλες μορφές σύνδεσης των στοιχείων μιας κατασκευής, σύμφωνα με τις τεχνικές απαιτήσεις και τα πρότυπα που διέπουν την κατασκευή αυτή.
Ειδικό πρόγραμμα εκπαίδευσης οδηγεί, μετά από επιτυχημένη διαδικασία εξετάσεων, στην απόκτηση του διεθνώς αναγνωρισμένου διπλώματος του Μηχανικού Συγκολλήσεων (IWE). Το δίπλωμα αναγνωρίζεται διεθνώς και αποτελεί κριτήριο αλλά και απαίτηση για την ασφάλεια και την ποιότητα των κατασκευών, σύμφωνα με τα πρότυπα EN ISO 3834 και ΕΝ 1090.
Υπενθυμίζουμε ότι το πρότυπο ΕΝ 1090, δεν είναι άλλο από εκείνο που επιβάλλει τα προϊόντα δομικών κατασκευών, που διακινούνται στην Ευρώπη, να φέρουν την ένδειξη CE. Από τον Ιούλιο του 2014 η απαίτηση αυτή είναι υποχρεωτική και για την Ελλάδα σύμφωνα με τον κανονισμό 305/2011 του Ευρωπαικού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ.