Παραδείγματα Καλής Πρακτικής στην Προαγωγή της Ψυχικής Υγείας των εργαζομένων - ΑΝΙΜΑ αμκε - Στοιχεία Επιχείρησης Οργανισμού Επιχείρηση/ Οργανισμός ΑΝΙΜΑ αμκε-μκο Εταιρεία Αρωγής Ψυχικής Υγείας & Κοινωνικής Στήριξης Διεύθυνση Καυκάσου 84, 18121 Πόλη Κορυδαλλός Χώρα Ελλάδα E-mail info@animahome.gr Τηλέφωνο 210.49 55 025 Ιστοσελίδα Αριθμός Εργαζομένων www.animahome.gr 25 Ο φορέας Εταιρεία Αρωγής Ψυχικής Υγείας & Κοινωνικής Στήριξης ΑΝΙΜΑ αμκεμκο δραστηριοποιείται στο χώρο της ψυχικής υγείας από το 2005 και εποπτεύεται από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Είναι, επίσης, εγγεγραμμένος στο εθνικό και νομαρχιακό μητρώο φορέων κοινωνικής φροντίδας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και στο ειδικό μητρώο εθελοντικών μη κυβερνητικών οργανώσεων. Η ΑΝΙΜΑ αποτελεί μέλος του Δικτύου Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας "Αργώς" και είναι υποστηρικτής και μέλος των Ευρωπαϊκών δικτύων Mental Health Europe (associate member), Gamian.eu, Enusp (support member) και Unlock (support member). 1
Η πρώτη και βασική δραστηριότητα του φορέα είναι η Μονάδα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης «ΑΝΙΜΑ», η οποία φιλοξενεί 15 άνδρες και γυναίκες πρώην εγκλείστους στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής «Δρομοκαΐτειο». Γενικότερα, οι δράσεις που αναπτύσσει σχετίζονται με την προαγωγή της ψυχικής υγείας στο γενικό πληθυσμό και σε ειδικές ομάδες αυτού, την καταπολέμηση του στίγματος της ψυχικής διαταραχής στις συνειδήσεις των πολιτών, την προώθηση δράσεων πρόληψης ψυχικών διαταραχών και την αποκατάσταση ψυχολογική, κοινωνική, σωματική ατόμων που έχουν βιώσει τις συνέπειες μιας μακρόχρονης ή ιδρυματικής ψυχιατρικής περίθαλψης. Η ενασχόληση με την υγεία, και ιδιαίτερα την ψυχική και κοινωνική ευεξία, των εργαζομένων του φορέα δεν αποτέλεσε μέχρι σήμερα ξεχωριστό τμήμα της εταιρικής στρατηγικής, αλλά διαπνέει κάθε δράση του φορέα οριζόντια. 1. Στρατηγική και Εργασιακή Κουλτούρα Βασική φιλοσοφική αρχή του φορέα αποτελεί η πεποίθηση ότι δεν νοείται υγεία δίχως ψυχική υγεία και ότι δεν μπορεί να διαχωριστεί η σωματική από την ψυχική υγεία με όρους τεχνικούς. Είναι σημαντικό οι εργαζόμενοι, όπως και οι χρήστες των υπηρεσιών του φορέα, όχι μόνο να μην εμφανίζουν μια νόσο ή διαταραχή αλλά και να νιώθουν ευεξία και να λαμβάνουν ικανοποίηση από τη ζωή και την εργασία τους. Η στρατηγική του φορέα για την υγεία, βασισμένη στα παραπάνω, σχεδιάστηκε από τη διοίκηση, δηλαδή τη Νόμιμη Εκπρόσωπο (ψυχολόγος), τη Συντονίστρια της Μονάδας Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης ΑΝΙΜΑ (κοινωνιολόγος) και το Πρόσωπο Αναφοράς Προσωπικού (θεραπευτής). Η ΑΝΙΜΑ έχει μπει σε διαδικασία πιστοποίησης ποιότητας κατά το πρότυπο ISO και η στρατηγική αυτή θα συμπεριληφθεί στο νέο Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας και θα αναπτυχθεί σε ξεχωριστό κεφάλαιο ως «Ικανοποίηση εργαζομένων». 2
Οι βασικοί στόχοι της στρατηγικής αυτής είναι η εξασφάλιση υγιούς εργασιακού κλίματος, η διασφάλιση δημιουργικού και ικανού εργατικού δυναμικού δίχως προβλήματα και έριδες, η αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων και συγκρούσεων μεταξύ εργαζομένων και διοίκησης ή μεταξύ των εργαζομένων και η ικανοποίηση των στόχων του φορέα που αφορούν στην προώθηση θετικής στάσης απέναντι στη ζωή, δίνοντας έμφαση στην υγεία και όχι στην ασθένεια. Οι επιμέρους στόχοι που θέτει ο φορέας συνίστανται στην πρόληψη της εργασιακής εξουθένωσης (burnout), καθώς και στην ικανότητα και ετοιμότητα αντιμετώπισης (πρόληψης και αποφυγής) περιστατικών επιθετικότητας των ατόμων με ψυχική διαταραχή που φιλοξενούνται στην Μονάδα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης ΑΝΙΜΑ. Η κοινοποίηση της στρατηγικής στους εργαζομένους γίνεται μέσα στις ομάδες προσωπικού και καταγράφεται στα πρακτικά, για τα οποία τηρούνται και ηχητικά αρχεία. Συμπληρωματικά, οτιδήποτε χρειάζεται κοινοποίηση, αναγράφεται σε ειδικό έντυπο εσωτερικής επικοινωνίας και αναρτάται σε πίνακες ανακοινώσεων. Η στρατηγική για την υγεία του φορέα πρόκειται να ενσωματωθεί, επίσης, στο νέο Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας της Μονάδας Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και στο Εγχειρίδιο Ποιότητας. Η συμμετοχή των εργαζομένων στη διαμόρφωση της στρατηγικής είναι ιδιαίτερα ενεργή καθώς αποτελούν τον κύριο μοχλό σχεδιασμού του οργανισμού. Μέσω των ομάδων προσωπικού, οι οποίες λαμβάνουν χώρα τουλάχιστον μία φορά το μήνα για το σύνολο των εργαζομένων και τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα για μικρότερες ομάδες εργαζομένων, λαμβάνονται αποφάσεις για την πορεία λειτουργίας των δράσεων του φορέα, προτείνονται και υιοθετούνται δράσεις και υπάρχει η δυνατότητα εμπλοκής των εργαζομένων σε θέματα διοίκησης και τροποποίησης του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας. Ο φορέας προσπαθεί να λαμβάνει υπόψη όσο το δυνατόν περισσότερες απόψεις, τόσο στη διαμόρφωση της στρατηγικής όσο και των δράσεων που σχεδιάζει και υλοποιεί. 3
2. Οργάνωση και Δομή Η μέριμνα για τον εργαζόμενο, πέραν της αποτελεσματικότητας και την αποδοτικότητάς του, είναι μέρος της γενικότερης φιλοσοφίας του φορέα, ώστε να ενισχύεται το καλό εργασιακό κλίμα και ο κοινωνικός ιστός μεταξύ των συναδέλφων. Αυτή η στάση απέναντι στον εργαζόμενο διαπνέει και είναι μέρος όλων των λειτουργιών διοίκησης του οργανισμού. Για τα ειδικά θέματα που αφορούν στους εργαζόμενους του φορέα, βασικό ρόλο έχουν το Πρόσωπο Αναφοράς του Προσωπικού (ΠΑΠ), η Επιστημονική και Διοικητική Διευθύντρια και η Συντονίστρια Μονάδας Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης. Το Πρόσωπο Αναφοράς Προσωπικού (ΠΑΠ), που έχει μακρά πείρα στο συντονισμό ομάδων, είναι υπεύθυνο για τη συλλογή παραπόνων εκ μέρους των εργαζομένων και το συντονισμό ομάδων στήριξης. Συντονίζει, επίσης, έκτακτες ομάδες, οι οποίες πραγματοποιούνται όταν το κρίνει απαραίτητο ο ίδιος ή το ζητήσει κάποιο μέλος του προσωπικού, με στόχο να συζητούνται όλα τα θέματα που δυσκολεύουν τους εργαζομένους και αφορούν στην επαγγελματική ή προσωπική τους ζωή. Το ΠΑΠ συλλέγει, επίσης, αιτήματα των εργαζομένων για την έκδοση του προγράμματος εργασίας κάθε μήνα και για την οργάνωση των αδειών των εργαζομένων, με βάση τις επιθυμίες τους και τις ανάγκες του οργανισμού. Επιπλέον, έχει το δικαίωμα να παραχωρεί άδεια σε κάποιο μέλος του προσωπικού που αντιμετωπίζει προβλήματα στην προσωπική του ζωή ή χρειάζεται ξεκούραση για κάποιο λόγο. Την ευρύτερη επιστημονική ομάδα αποτελούν οι προαναφερθέντες, καθώς και δύο ψυχολόγοι, μία εργοθεραπεύτρια και μία κοινωνική λειτουργός, οι οποίοι έχουν επιπλέον καθοδηγητικό και υποβοηθητικό ρόλο για το υπόλοιπο προσωπικό. Ο σκοπός της συγκεκριμένης ομάδας είναι να μεριμνά για την ψυχολογική και 4
γενικότερη κατάσταση των εργαζομένων. Ο ρόλος και οι αρμοδιότητες της ομάδας είναι καταγεγραμμένα στον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας. Η ενημέρωση τόσο της συγκεκριμένης ομάδας όσο και του συνόλου των εργαζομένων για θέματα που αφορούν στην ψυχική υγεία και στην προαγωγή της είναι συνεχής με τη συμμετοχή τους σε αντίστοιχες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, ενώ οι περισσότεροι εξ αυτών έχουν ειδικότητες σχετικές με την ψυχική υγεία. 3. Υλοποίηση Καθώς η ΑΝΙΜΑ είναι φορέας που δραστηριοποιείται στο χώρο της ψυχικής υγείας, η παράλληλη ενασχόληση με την προαγωγή της ψυχικής ευεξίας των εργαζομένων θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας του και διαπνέει κάθε δράση του. Οι δραστηριότητες βασίζονται στην εκτίμηση αναγκών των εργαζομένων, η οποία προέρχεται από τις συναντήσεις, ατομικές ή ομαδικές, με το επιστημονικό προσωπικό και στις οποίες μπορούν να τεθούν ζητήματα και αιτήματα. Οι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη είναι οργανωτικοί και κοινωνικοί, σχετιζόμενοι με την εργασία και ατομικοί. Όλοι οι εργαζόμενοι, επίσης, μπορούν να προτείνουν δράσεις και να εμπλακούν άμεσα στο σχεδιασμό και την υλοποίησή τους. Στο φορέα υλοποιείται μία σειρά ομάδων που έχουν ως στόχο την προαγωγή της ψυχικής ευεξίας των εργαζομένων: Ομάδες Στήριξης & έκτακτες ομάδες (διεξάγονται από το Πρόσωπο Αναφοράς Προσωπικού-ΠΑΠ): Διενεργούνται μετά από αίτημα των εργαζομένων ή εκτάκτως, εφόσον διακρίνει το ΠΑΠ κάποια αντίστοιχη ανάγκη. Επικοινωνούνται θέματα των εργαζομένων, προσωπικά ή/και επαγγελματικά, τα οποία επηρεάζουν τη ζωή και την εργασία τους και λαμβάνουν στήριξη για την επίλυσή τους. Πολυκλαδικές Ομάδες-Ομάδες Προσωπικού (με συχνότητα 2 φορές το μήνα και με τη συμμετοχή του συνόλου του προσωπικού): Τίθενται προς συζήτηση όλα τα θέματα που αφορούν στην εργασία, ώστε να είναι όλοι ενήμεροι, ενώ, παράλληλα, 5
δίνεται και η ευκαιρία στο σύνολο του προσωπικού να επικοινωνήσει, να μοιραστεί ή ακόμη και να λύσει τυχόν διαφορές σε μία ανοιχτή συζήτηση. Από τις ομάδες αυτές, τηρείται ηχητικό αρχείο, το οποίο θεωρείται απόρρητο. Ομάδα εποπτείας (με συχνότητα 1 φορά το μήνα και συντονισμό από εξωτερικό επόπτη): Δίνεται η ευκαιρία στους εργαζόμενους να μιλήσουν για οποιοδήποτε θέμα τους απασχολεί στο χώρο εργασίας, το αντικείμενο της εργασίας, την ποιότητα υπηρεσιών και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Συντονιστική Ομάδα (με συχνότητα 1 φορά την εβδομάδα και με συμμετοχή του επιστημονικού προσωπικού): Κρίνονται οι ανάγκες του προσωπικού και αξιολογείται η πρόοδος του, ενώ, σε περίπτωση που προκύψει κάποιο ζήτημα, αναζητείται ο καλύτερος δυνατός τρόπος αντιμετώπισής του. Όλο το επιστημονικό προσωπικό έχει καθοδηγητικό και βοηθητικό ρόλο για το λοιπό προσωπικό, σύμφωνα με την επίγνωση της συναισθηματικής κατάστασης και των ειδικών συνθηκών που μπορεί να ισχύουν. Ομάδα Τομέα Υγείας (με συχνότητα 1 φορά το μήνα, με τη συμμετοχή των νοσηλευτών και τους βοηθούς νοσηλευτών): Θίγονται ζητήματα που αφορούν στο αντικείμενο εργασίας της ομάδας και λαμβάνονται αποφάσεις για τη λήψη μέτρων που αφορούν στη σωματική υγεία των εργαζομένων. Ο συνεργαζόμενος ιατρόςπαθολόγος δεν παρευρίσκεται στην ομάδα, αλλά ενημερώνεται για όλα τα θέματα και τις αποφάσεις που προκύπτουν από αυτήν. Ομάδα on site learning (1 φορά την εβδομάδα στο οικοτροφείο με τη συμμετοχή όλου του επιστημονικού προσωπικού): Συντονίζεται από τη Συντονίστρια της Μονάδας Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και γίνεται εκπαίδευση σε θέματα που προκύπτουν από τις ανάγκες των εργαζομένων επάνω στο αντικείμενο εργασίας τους ή την προσωπική/οικογενειακή τους ζωή. Συμπληρωματικά όσων προαναφέρθηκαν, ψυχολόγος υλοποιεί μία φορά το μήνα ατομικές συναντήσεις με τους εργαζόμενους όπου συζητιούνται ζητήματα που απασχολούν τους εργαζομένους, εργασιακής ή/και προσωπικής φύσης. Η 6
Επιστημονική Υπεύθυνη, η Συντονίστρια Μονάδας και η Υπεύθυνη Επικοινωνίας, υλοποιούν, επίσης, συναντήσεις με εξωτερικό επόπτη εκτός του χώρου του οργανισμού, όπου θίγονται και επιλύονται ζητήματα που αφορούν στο έργο τους, ως πυρήνα της επιστημονικής ομάδας. Στο φορέα δραστηριοποιούνται και εθελοντές, οι οποίοι συμμετέχουν σε ομάδες εκπαίδευσης και λαμβάνουν εκπαίδευση επάνω σε συγκεκριμένο πρόγραμμα σύμφωνα με το αντικείμενο στο οποίο θα δραστηριοποιηθούν, και σε on site learning sessions μία φορά την εβδομάδα που είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες της ομάδας των εθελοντών. Φροντίζοντας, παράλληλα, για τη σωματική υγεία των εργαζομένων, ο συνεργαζόμενος παθολόγος πραγματοποιεί ετήσιο έλεγχο και εκδίδει παραπεμπτικά για ειδικές εξετάσεις, ώστε κάθε χρόνο να ενημερώνεται ο φάκελος του κάθε εργαζόμενου για προληπτικούς λόγους. Ο φορέας μεριμνά, επίσης, σε τακτά χρονικά διαστήματα για τη συνεχιζόμενη κατάρτιση των εργαζομένων, μέσω παρακολούθησης σεμιναρίων, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο το κίνητρο για εργασία και τη δια βίου μάθηση. Οι εργαζόμενοι του φορέα και οι ένοικοι της Μονάδας κάνουν μαζί καλοκαιρινές διακοπές (7-10 ημέρες) με στόχο την κοινωνικοποίηση των ενοίκων αλλά και την ισχυροποίηση του κοινωνικού ιστού μεταξύ των εργαζομένων. Πέραν όσων προαναφέρθηκαν, το ΠΑΠ και οι ψυχολόγοι του φορέα, βρίσκονται πάντα στη διάθεση των εργαζομένων για παροχή ατομικής συμβουλευτικής σε όποιον το αιτηθεί. Για το φορέα δεν τίθεται θέμα λήψης ειδικών μέτρων για την εξάλειψη του στίγματος της ψυχικής διαταραχής ειδικά στο θέμα των εργαζομένων. Δε θεωρείται στοιχείο προς εξέταση κατά τη διαδικασία πρόσληψης η παρουσία ιστορικού ψυχικής διαταραχής, αλλά η παρούσα ικανότητα του ατόμου να ενταχθεί στην υπάρχουσα θεραπευτική ομάδα και να εργαστεί στο χώρο της ψυχικής υγείας. Εάν ένας 7
εργαζόμενος αντιμετωπίσει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας, έχει τη δυνατότητα να απευθυνθεί στο ΠΑΠ, ώστε να ληφθούν εξατομικευμένα μέτρα για να βοηθηθεί. 4. Αξιολόγηση Οι δράσεις του φορέα αξιολογούνται και λαμβάνονται αποφάσεις σχετικά με τη πορεία αυτών στις Πολυκλαδικές Ομάδες Προσωπικού, οι οποίες πραγματοποιούνται δύο φορές το μήνα για το σύνολο των εργαζομένων. Μέσα από ανοιχτή συζήτηση, προτείνονται και υιοθετούνται νέες δράσεις, ενώ υπάρχει και η δυνατότητα εμπλοκής και συνεργασίας των εργαζομένων σε θέματα διοίκησης, ακόμη και σε τροποποίηση του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας. Δίνεται, επίσης, η δυνατότητα και για γραπτή έκφραση των απόψεων και των προτάσεων κάποιου εργαζομένου, ο όποιος είτε δυσκολεύεται να εκφραστεί σε ανοιχτή ομάδα είτε απλά γιατί προτιμά αυτό τον τρόπο έκφρασης. Ο οργανισμός διασφαλίζει τη συνεχή βελτίωση των δράσεων για τη προαγωγή της ψυχικής υγείας των εργαζομένων του, μέσω της διαρκούς αξιολόγησης αυτών από το σύνολό του προσωπικού, από τη προσαρμογή και επανεκτίμηση των εκάστοτε συνθηκών και της υιοθέτησης δράσεων οι οποίες έχουν προταθεί από τους ίδιους τους εργαζόμενους. 8