ΜΙΑ ΝΕΑ ΜΟΡΦΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ/ΚΙΝΗΤΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ FOMO (Fear Of Missing Out), "Φόβος ότι κάτι μπορεί να χάσω" Με την εξέλιξη της τεχνολογίας ο σύγχρονος άνθρωπος έχει γίνει αδιάσπαστο μέρος της. Με την συνεχή ενασχόληση μας με τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας ( κινητό τηλέφωνο, ιντερνετ ) χωρίς να γίνει αντιληπτό η πληροφόρηση μας γίνεται πιο άμεση, πιο πλήρης και πιο τέλεια. Τι γίνεται όμως όταν μερικοί από όσους δέχονται την πληροφόρηση αυτή, αρχίζουν να ασχολούνται με έμμονο και παθολογικό τρόπο με αυτή; Εχει παρατηρηθεί πως η συνεχής και έμμονη απασχόληση με το κινητό τηλέφωνο και το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βασίζεται πάνω σε ένα άλλο κίνητρο, διαφορετικό από την απλή πληροφόρηση- τον φόβο πως είναι δυνατόν να μπορούν να μείνουν έξω από τις εξελίξεις μπορεί να χάσουν κάτι να τους διαφύγει δηλαδή κάτι σπουδαίο Η νέα αυτή παθολογική σχέση με τα Μέσα, που δεν πέρασε ακόμη από τα διεθνή 1 / 11
στατιστικά συστήματα ταξινόμησης των ασθενειών έχει πάρει το όνομα με το ακρώνυμο F OMO ( Fear Of Missing Out ), δηλαδή από τον "φόβο ότι κάτι μπορεί να χάσω". Με το πιο πάνω ακρώνυμο περιγράφεται η συνήθεια που δημιούργησε κάποιος, όπου βρεθεί, ότι κάνει, όπου πάει στον νου του είναι η μοναδική σκέψη, να αναζητήσει μέσα από τον υπολογιστή του ή το κινητό του όλες τις δυνατές συνδέσεις που έχει, από το συνηθισμένο μήνυμα e-mail, μέχρι τις συνδρομές του σε κοινωνικά δίκτυα Facebook, Linked in, T witter, Foursquare check - ins, Google + κ.ά.) και να αφιερώσει αρκετό από τον χρόνο του για να πληροφορηθεί όσο το δυνατό περισσότερα, μόνο και μόνο από τον φόβο μήπως συμβεί κάτι και ο ίδιος να το χάσει Σίγουρα έχετε δει τέτοια άτομα που κάθονται μαζί σας στο τραπέζι και αντί να επικοινωνούν με το βλέμμα και τα λόγια τους μαζί σας είναι χωμένοι στο κινητό τους και το μόνο που φαίνεται είναι η συνεχής κίνηση των δακτύλων τους στην οθόνη του κινητού τους και η διαφοροποίηση της έκφρασης στο πρόσωπο τους, που αλλάζει ανάλογα με την πληροφορία που διάβασαν και είδαν.. Δηλαδή ο φόβος για την απώλεια της εικονικής πληροφόρησης τείνει να αφαιρέσει την ικανοποίηση του βιώματος της πραγματικής ζωής και να την απορρίψει γιατί είναι πιο ελκυστική 2 / 11
Δηλαδή μπορεί να παρατηρηθεί το εξής περίεργο- να είναι κάποιος με μια πολύ ωραία παρέα να περνά πολύ ωραία, να έχει ακουστική και οπτική, ακόμη και σωματική επαφή με τα άλλα μέλη της παρέας, αλλά αυτό να μη τον ικανοποιεί γιατί η προσοχή του είναι στο κινητό του για να μην του ξεφύγει κάτι άλλο ( εικονικό, όχι πραγματικό) που συμβαίνει κάπου αλλού, τον οποίο τον γεμίζει περισσότερο από αυτό που βιώνει εκείνη την στιγμή Το παράδοξο όμως είναι πως αν κάποιος από την παρέα, εκείνη την στιγμή, στείλει φωτογραφίες ή βίντεο από την συνάντηση που βρίσκεται (που να δείχνει ακόμη και εκείνον να ασχολείται με το κινητό του) αυτό θα του προκαλέσει μεγαλύτερη ικανοποίηση από αυτό που έπρεπε συναισθηματικά να βιώνει καλύτερα την πραγματικότητα που βρίσκεται.. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΥΝΗΘΕΙΑΣ FOMO Το επηρεασμένο άτομο: - Με ψυχαναγκαστικό τρόπο ελέγχει τα μηνύματα του. Δηλαδή, παρόλο που πριν λίγο είδε στον υπολογιστή του ή στο κινητό και διάβασε τα μηνύματα του, σε λίγα λεπτά κοιτάζει ξανά και ξανά - Δεν δείχνει να στενοχωριέται καθόλου αν ασχολείται με το κινητό του σε συναντήσεις ή σε γεύματα, που κάποιοι άλλοι βάζουν στο αθόρυβο ή κλείνουν το κινητό τους, διότι θεωρούν πως οι κανόνες καλής συμπεριφοράς το απαιτούν, ή το είδος ή το επίπεδο της συνάντησης δεν το επιτρέπουν. 3 / 11
- Δεν χάνουν στιγμή, στο γήπεδο, στο γραφείο, σε ένα μικρό διάλειμμα, στα κόκκινα φώτα της τροχαίας, στο θέατρο/κινηματογράφο, ακόμη και στις πιο ιδιαίτερες στιγμές τους στο κρεβάτι ή στο αποχωρητήριο να διαβάσουν ή να στείλουν μήνυμα, ή να στείλουν την άποψη τους σε κάποια συζήτηση που γίνεται σε κάποιο μπλόκ ΠΟΙΟΙ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ Το φαινόμενο είναι νέο, αλλά δεν χρειάζεται και ειδική έρευνα να μας πείσει πως αυτό αφορά αποκλειστικά νέους και νέες μέχρι τα 40 τους χρόνια, όπου το κινητό είναι και μέρος του εξωτερικού παρουσιαστικού τους ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΥΝΗΘΕΙΑ FOMO 4 / 11
Η συνήθεια κάποιου να ελέγχει συνέχεια τι κάνουν οι άλλοι και να αγωνίζεται να μην του διαφύγει κάτι, εκτός του ψυχαναγκαστικού της χαρακτήρα, αρχίζει σταδιακά να γίνεται εθισμός, εξάρτηση, με τα σημεία της στέρησης όταν δεν μπορεί να πραγματοποιηθείανησυχία, άγχος, έλλειψη ικανοποίησης. Επίσης και από μόνη της η συνήθεια αυτή εκτός του στερεί αρκετό χρόνο ουσιαστικής επαφής με την πραγματικότητα με τους αγαπημένους ανθρώπους, υπάρχει πιθανότητα να του προκαλεί αίσθημα ντροπής, θλίψης, έντασης, άγχους και κατάθλιψης. Με τον τρόπο αυτό με την επένδυση αρκετού πολύτιμου χρόνου στην δικτυακή επικοινωνία είναι δυνατόν να επηρεαστούν οι προσωπικές, επαγγελματικές ή κοινωνικές σχέσεις του ατόμου. Στα διάφορα κοινωνικά δίκτυα υπάρχουν άτομα που κάνουν πράγματα, ή επισκέπτονται χώρους με μοναδικό στόχο την ανάρτηση φωτογραφίας, αν είναι δυνατόν δευτερόλεπτα μετά το συμβάν Η ανταπόκριση από τους φίλους είναι άμεση. Οπωσδήποτε το θετικό της επαφής και επικοινωνίας ( δικτυακά ή εξωδικτυακά) με τους φίλους και της ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης από την αναγνώριση των επιτυχιών μας είναι επιθυμητό, αλλά αυτό όταν γίνει αυτοσκοπός αλλάζει ο χαρακτήρας και το περιεχόμενο Δηλαδή για πολλούς δεν έχει σημασία αν νοιώθουν καλά με αυτά που κάνουν, αλλά αν τα καταφέρνουν να φαίνονται μέσα από μια φωτογραφία/βίντεο ή με ένα σχόλιο και να δείχνουν πως νοιώθουν καλά. Η υπερ-απασχόληση με την υπερ-παρουσίαση της εικονικής πραγματικότητας στερεί από την χαρά του βιώματος της πραγματικότητας και αποπροσανατολίζει το άτομο από τους κύριους στόχους της ζωής, δεν επενδύει σε ωραίες στιγμές με ανθρώπους που είναι δίπλα του και δημιουργεί προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η δε συνεχής παρακολούθηση της ζωής κάποιων άλλων και η σύγκριση με την δική μας, και η πιθανή μας αδυναμία να ανταποκριθούμε σε κάτι με τον ίδιο τρόπο με τους φίλους μας, μπορεί να προκαλέσει συγκρουόμενα αισθήματα στο σπίτι μας, να μας φέρει ανησυχία, αχρείαστες συζητήσεις και συγκρούσεις 5 / 11
Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Η αυτογνωσία είναι βασική αρχή σε όλα τα είδη εξάρτησης και είναι το πάν για να λυθεί το πρόβλημα. Δηλαδή αν κάποιος δεν κατανοήσει πως η συμπεριφορά του με το κινητό και τον υπολογιστή εμπίπτει σε αυτό που περιγράψαμε σαν ΣΥΝΗΘΕΙΑ FOMO, τότε για ποιο πρόβλημα θα εργαστεί για να αλλάξει; Αν, όμως το κατανοήσει και το αποδεχτεί τότε μπορεί και από μόνος του να αρχίσει την προσπάθεια για απελευθέρωση από την συνήθεια αυτή. Αν μπορείτε με ειλικρίνεια να απαντήσετε στις πιο κάτω ερωτήσεις μπορείτε να καταλήξετε σε ένα συμπέρασμα αυτογνωσίας και να βοηθήσετε τον εαυτό σας. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: 1. Είστε συνέχεια συνδεδεμένοι στο inernet.; ΝΑΙ ΟΧΙ 2. Μόλις κάνετε κάτι που νομίζετε πως είναι ενδιαφέρον φροντίζετε να το στείλετε σε δίκτυο τύπου Facebook ή με e-mail σε γνωστούς και φίλους;. ΝΑΙ ΟΧΙ 3. Μόλις στείλετε κάτι στο Facebook αναμένετε με αγωνία αν το παρακολούθησαν και πόσοι έχουν κάνει 6 / 11
like ; ΝΑΙ ΟΧΙ 4. Οδηγείτε και ελέγχετε συνέχεια τις ενημερώσεις και τα σχόλια στο Face book ; ΝΑΙ ΟΧΙ 5. Έτυχε ποτέ σε φώτα τροχαίας να βρήκατε ευκαιρία να στείλετε μήνυμα για κάτι που θα μπορούσατε να κάνετε μετά με την ησυχία σας ή να επικοινωνήσετε τηλεφωνικώς; ΝΑΙ ΟΧΙ 6. Κατά τη διάρκεια του φαγητού με την οικογένεια σας έχετε ανοιχτό το... τάμπλετ/ κινητό και μιλάτε με τους φίλους σας; ΝΑΙ ΟΧΙ 7. Μήπως σας έτυχε να είστε σε επαγγελματική συνάντηση και να διακόψετε για να παρακολουθήσετε κάτι στο κινητό σας, που νομίζετε πως είναι κάτι πιο σοβαρό από αυτό που κάνετε; ΝΑΙ ΟΧΙ 8. Κάποιο γνωστοί σας έχουν διακοπές στο εξωτερικό και εσείς παρακολουθείτε κάθε τους βήμα, χαρά και λύπη, μέσω του διαδικτύου, σαν να είστε μαζί τους και όχι μόνο, αλλά μοιράζεστε συνεχώς μέσω διαδικτύου με άλλους κοινούς γνωστούς σας τις εμπειρίες τους ; ΝΑΙ ΟΧΙ 9. Έχετε κάνει προσπάθεια απελευθέρωσης ( έστω μείωσης των ωρών απασχόλησης) από την συνήθεια αυτή και αποτύχατε; ΝΑΙ ΟΧΙ 10. Αισθάνεστε πως η κοινωνική σας δικτύωση είναι σημαντικότερη και από τον ίδιο σας τον εαυτό; ΝΑΙ ΟΧΙ 7 / 11
Αν έχετε απαντήσει θετικά σε δύο ή περισσότερες ερωτήσεις τότε έχετε πρόβλημα ΣΥΝΗΘΕΙΑΣ FOMO. Το μόνο που μένει είναι να υπολογίσετε και να αποδεχτείτε πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα και να λάβετε μέτρα. ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΗΘΕΙΑΣ FOMO - Τολμείστε να μιλήσετε για την συνήθεια σας σε γνωστούς και φίλους. Η αναγνώριση αυτή αφαιρεί οποιαδήποτε αισθήματα ντροπής που πιθανόν να είχατε προηγουμένως από την έκφραση της συμπεριφοράς σας προς αυτούς και σας κάνει πιο δυνατούς, αφού πλέον σας δεσμεύει απέναντι τους, ότι δεν θα επαναλάβετε την εξαρτητική και ψυχαναγκαστική σας συμπεριφορά στην παρουσία τους. 8 / 11
- Ζητείστε βοήθεια από αγαπημένα σας πρόσωπα να είναι σύμμαχοι και συμπαραστάτες στην προσπάθεια σας. Συνεννοηθείτε για παράδειγμα, πως σε δημόσιους χώρους, σε γεύματα ( εκεί δηλαδή που προηγουμένως εκδηλώνατε την συνήθεια σας αυτή) το τάμπλετ ή το κινητό σας θα βρίσκεται στην τσάντα κάποιου και θα σας παραδοθεί μετά το τέλος της συνάντησης. Αν είστε κάπου μόνοι, χωρίς συμμάχους, τότε είτε κλείστε το κινητό σας, είτε βάλτε το στο αθόρυβο, είτε αναποδογυρίστε το για να μην βλέπετε την οθόνη και να σας προκαλεί. - Εφαρμόστε καθημερινό πρόγραμμα απελευθέρωσης. Συγκεκριμένες ώρες της ημέρας να απαγορεύσετε στον εαυτό σας να ασχολείται με το κινητό- ειδικά με την αποστολή μηνυμάτων. Αν είναι ανάγκη μπορείτε να πάρετε κάποιον στο τηλέφωνο. 9 / 11
- Για να αποσπάσετε την προσοχή σας συμπληρώστε τα κενά ακούγοντας μουσική ή διαβάζοντας ένα βιβλίο. - Επιβραβεύσετε τον εαυτό σας ( αλλά, σας παρακαλώ, μην του στείλετε γιαυτό συγχαρητήριο e-mail)... Αν όλα τα πιο πάνω αποτύχουν τότε ζητείστε την βοήθεια ειδικών για τις εξαρτήσεις. Τα ΚΕΝΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ «ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ» που βρίσκονται στην Πύλα, Λάρνακα, οργανώνουν ΔΩΡΕΑΝ κάθε Παρασκευή από τις 6.00-7.30 μ.μ. Ομάδα Αυτοβοήθειας για άτομα εξαρτημένα στο Ιντερνετ. ( Τηλέφωνο 24 645 333). Δρ. Κυριάκος Βερεσιές M.D. Ph.D Νευρολόγος-Ψυχίατρος 10 / 11
Αν. Καθηγητής Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου. Επιστημονικός Διευθυντής του ΚΕΝΘΕΑ. 11 / 11