ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 12 Δεκεμβρίου 2011 (13.12) (OR. en) 18475/11 Διοργανικός φάκελος : 2009/0157 (COD) JUSTCIV 356 CODEC 2397 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της : Προεδρίας προς : το Συμβούλιο αριθ. προηγ. εγγρ. : 18320/11 JUSTCIV 350 CODEC 2362 αριθ. πρότ. Επιτρ.: 14722/09 JUSTCIV 210 CODEC 1209 Θέμα : Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων και δημόσιων εγγράφων σε θέματα κληρονομίας και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου - Γενική συμφωνία σχετικά με το κείμενο των άρθρων I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Η Επιτροπή, με επιστολή της 16ης Οκτωβρίου 2009, διαβίβασε στο Συμβούλιο πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων και δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου. 2. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία δεν έχουν προβεί σε κοινοποίηση σύμφωνα με το άρθρο 3 του Πρωτοκόλλου για τη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας όσον αφορά το χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, το οποίο προσαρτάται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και συνεπώς δεν θα μετάσχουν στην έκδοση και την εφαρμογή του προτεινόμενου κανονισμού. 18475/11 ΔΠ/νκ 1
3. Σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 του Πρωτοκόλλου για τη θέση της Δανίας, το οποίο προσαρτάται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Δανία δεν συμμετέχει στην έκδοση του προτεινόμενου κανονισμού και δεν θα δεσμεύεται από αυτόν ούτε θα υπόκειται στην εφαρμογή του. 4. Εν συνεχεία της διαβίβασης της πρότασης της Επιτροπής, η Ομάδα Θεμάτων Αστικού Δικαίου (Κληρονομική διαδοχή) εξέτασε τον προτεινόμενο κανονισμό σε τακτικές συνεδριάσεις. 5. Η πρόταση κανονισμού υπόκειται στη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Πραγματοποιήθηκαν ανεπίσημες επαφές με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων προκειμένου να επιτευχθεί συμφωνία σε πρώτη ανάγνωση. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναμένεται να εγκρίνει τη θέση του σε πρώτη ανάγνωση το Φεβρουάριο του 2012. 6. Ορισμένα ζητήματα υποβλήθηκαν στο Συμβούλιο (Δικαιοσύνη και Εσωτερικές Υποθέσεις) στις 3 και 4 Ιουνίου 2010 και στις 9 και 10 Ιουνίου 2011. Σε αμφότερες τις περιστάσεις, το Συμβούλιο ενέκρινε δέσμη πολιτικών προσανατολισμών για τις μελλοντικές εργασίες 1. 7. Οι πολιτικοί προσανατολισμοί που ενέκρινε το Συμβούλιο στις 9 και 10 Ιουνίου 2011 διευκόλυναν την επίτευξη σημαντικής προόδου κατά τις συζητήσεις της Ομάδας Θεμάτων Αστικού Δικαίου (Κληρονομική διαδοχή) και την αναδιατύπωση των δυσκολότερων διατάξεων. 8. Υπό το πρίσμα της σημαντικής αυτής προόδου, η Προεδρία αποφάσισε να υποβάλει στην ΕΜΑ το κείμενο των άρθρων του προτεινόμενου κανονισμού και ορισμένα επιπρόσθετα στοιχεία, στις 2 Δεκεμβρίου 2011, με σκοπό να επιτευχθεί, στο επίπεδο του Συμβουλίου, γενική συμφωνία επί του κειμένου λαμβάνοντας τα επιπρόσθετα στοιχεία υπόψη. 1 Βλέπε τα έγγραφα 9703/1/10 REV 1 JUSTCIV 94 CODEC 425 και 11067/11 JUSTCIV 152 CODEC 968. 18475/11 ΔΠ/νκ 2
9. Μετά τις συζητήσεις στο πλαίσιο της ΕΜΑ, στις 2 Δεκεμβρίου 2011, διεξήχθη συνεδρίαση των Συμβούλων ΔΕΥ στις 6 Δεκεμβρίου 2011 προκειμένου να εξετασθούν τα έτι εκκρεμούντα θέματα που σχετίζονται με το κείμενο των άρθρων. 10. Βάσει των προηγουμένων, η Προεδρία υπέβαλε το κείμενο των άρθρων και τα επιπρόσθετα στοιχεία εκ νέου στην ΕΜΑ στις 12 Δεκεμβρίου 2011 1. Στην ίδια περίσταση, η ΕΜΑ συμφώνησε, σε σχέση το θέμα της διαχείρισης της κληρονομίας, να διεξαχθούν περαιτέρω συζητήσεις σε τεχνικό επίπεδο και, ως εκ τούτου, να προστεθεί «π.υ.» στο άρθρο 21. Με βάση τα αποτελέσματα στην ΕΜΑ, η Προεδρία υποβάλλει στο Συμβούλιο νέα διατύπωση του κειμένου των άρθρων ως έχει στην προσθήκη του παρόντος σημειώματος εν όψει γενικής συμφωνίας επί του κειμένου, συνοδευόμενη από τις προτάσεις σχετικά με το πώς θα προωθηθούν τα επιπρόσθετα στοιχεία που απαριθμούνται στο κατωτέρω μέρος ΙΙ, προκειμένου να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις για τον προτεινόμενο κανονισμό σε τεχνικό επίπεδο στο εγγύς μέλλον 2. ΙΙ. ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ α) Διαχείριση της κληρονομίας 11. Στους πολιτικούς προσανατολισμούς τους οποίους ενέκρινε το Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2011 αναφέρεται ότι όλες οι πτυχές που αφορούν τη διαχείριση της κληρονομίας θα διέπονται κατ αρχήν από το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο, αλλά ότι απαιτείται περαιτέρω μελέτη για τις ενδεχόμενες εξαιρέσεις αυτής της αρχής 3. Η μελέτη αυτή διεξήχθη σε τεχνικό επίπεδο και εξετάσθηκαν διάφορες πιθανές εξαιρέσεις. 1 2 3 Βλ. έγγρ. 18320/11 JUSTCIV 350 CODEC 2362 + ADD 1. Σημειωτέον ότι το αιτιολογικό του προτεινόμενου κανονισμού δεν έχει ακόμα οριστική διατύπωση σε τεχνικό επίπεδο. Βλ. παράγραφο 21 του εγγρ. 11067/11 JUSTCIV 152 CODEC 968. 18475/11 ΔΠ/νκ 3
12. Η Προεδρία αναγνωρίζει ότι καμία ευεφάρμοστη λύση, αποδεκτή από όλα τα κράτη μέλη, δεν έχει εξευρεθεί μέχρι τώρα και, ως εκ τούτου, προτείνει να παραμείνει προς το παρόν κενό το άρθρο 21 προκειμένου να μπορέσουν να συνεχισθούν οι εργασίες σε τεχνικό επίπεδο με στόχο να επιτευχθεί συμφωνία περί εξαίρεσης το συντομότερο δυνατόν μετά το Συμβούλιο της 13ης και 14ης Δεκεμβρίου 2011. β) Επιστροφή των αιτία δωρεάς εν ζωή κτηθέντων («clawback») 13. Με βάση το μελλοντικό κανονισμό, η επιστροφή των αιτία δωρεάς εν ζωή κτηθέντων θα διέπεται από το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο. Ο κανόνας αυτός θεωρείται κατάλληλος από ευρεία πλειοψηφία των κρατών μελών, για τα οποία είναι σημαντικό να εξασφαλισθεί ότι δεν θα μπορεί κανείς, μέσω δωρεών εν ζωή, να σπαταλήσει την περιουσία του και να αφήσει μόνο μειωμένη περιουσία προς διανομή μεταξύ των εν ζωή δωρεών των νόμιμων κληρονόμων του. Τα εν λόγω κράτη μέλη θεωρούν την επιστροφή των αιτία δωρεάς εν ζωή κτηθέντων ως τρόπο εγγύησης ότι όλοι οι κληρονόμοι θα λάβουν τα δέοντα δυνάμει του εφαρμοστέου κληρονομικού δικαίου. 14. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με τον κανόνα που επιτρέπει να καθορίζει το εφαρμοστέο κληρονομικό δίκαιο κατά πόσον θα πρέπει να επιστραφεί εν ζωή δωρεά. Κατά την άποψή τους, αυτός ο κανόνας οδηγεί σε νομική αβεβαιότητα για τρίτους που δεν είναι κληρονόμοι και οι οποίοι έχουν επωφεληθεί από τέτοιες δωρεές κατά τη διάρκεια της ζωής του δωρητή χωρίς να είναι σε θέση να προβλέψουν ότι οι δωρεές είναι δυνατόν να επιστραφούν κατά τη στιγμή του θανάτου του δωρητή. Τα εν λόγω κράτη μέλη είναι της γνώμης ότι η προστασία των συμφερόντων αυτών των τρίτων μερών απαιτεί εξαιρέσεις από τον γενικό κανόνα. 15. Το θέμα αυτό προκαλεί ιδιαίτερες ανησυχίες στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία, που δεν συμμετέχουν μεν στην έκδοση του μελλοντικού κανονισμού, αλλά θα μπορούσαν στο μέλλον να αποφασίσουν να συμμετάσχουν στην εφαρμογή του κανονισμού, ιδίως στην περίπτωση που εξευρεθεί ικανοποιητική λύση του θέματος. 18475/11 ΔΠ/νκ 4
16. Η Προεδρία είναι της γνώμης ότι για αυτό το ευαίσθητο από πολιτική άποψη ζήτημα θα πρέπει να βρεθεί λύση αποδεκτή από όλα τα κράτη μέλη. Ως εκ τούτου η Προεδρία προτείνει να ληφθεί πολιτική απόφαση για τη συνέχιση των εργασιών σχετικά με εξαίρεση από το γενικό κανόνα για την επιστροφή των εν ζωή δωρεών, κατόπιν της γενικής συμφωνίας για το κείμενο των άρθρων, ώστε να αυξηθεί η νομική ασφάλεια για τους αποδέκτες τέτοιων δωρεών. Η εν λόγω εξαίρεση θα πρέπει να εκπονηθεί προσεκτικά και θα πρέπει να επιτευχθεί ορθή ισορροπία μεταξύ αφενός των συμφερόντων των τρίτων μερών που επωφελήθηκαν από δωρεές χωρίς να γνωρίζουν ότι οι δωρεές θα μπορούσαν να επιστραφούν και αφετέρου των συμφερόντων των κληρονόμων δυνάμει του εφαρμοστέου κληρονομικού δικαίου. 17. Η επιλογή για τέτοια εξαίρεση θα μπορούσε να βασίζεται στη δυνατότητα τρίτου μέρους που έχει λάβει δωρεά να μπορεί να αντιταχθεί σε αίτημα επιστροφής της δωρεάς όταν πεθάνει ο δωρητής εάν αυτός δεν μπορούσε να προβλέψει τέτοιο αίτημα σύμφωνα με το δίκαιο που θα ίσχυε για την κληρονομιά του δωρητή εάν ο τελευταίος είχε πεθάνει κατά την ημέρα πραγματοποίησης της δωρεάς. Η εξαίρεση θα μπορούσε να συνδυασθεί εν ανάγκη με μια μεταβατική διάταξη. Η εξαίρεση δεν θα εφαρμόζεται στους κληρονόμους που έχουν λάβει δωρεές κατά τη διάρκεια της ζωής του δωρητή. 18. Επί του παρόντος η Προεδρία προτείνει να διατηρηθεί η τρέχουσα διάταξη για την επιστροφή των αιτία δωρεάς εν ζωή κτηθέντων (βλ. άρθρο 19, παρ. 2, στοιχείο (ι) στην Προσθήκη 1 του παρόντος σημειώματος). Εάν, πριν από την έκδοση του κανονισμού, βρεθεί λύση όπως περιγράφεται παραπάνω, θα πρέπει να καταρτισθούν ειδικές διατάξεις ώστε να συμπληρωθεί το τωρινό κείμενο. 19. Κατά την εκτίμηση του κατά πόσον να περιληφθούν νέες διατάξεις για την επιστροφή των εν ζωή δωρεών στο κείμενο του μελλοντικού κανονισμού ή όχι, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι τέτοιες διατάξεις μπορεί να προετοιμάσουν το έδαφος για να επιτραπεί η μεταγενέστερη αποδοχή του κανονισμού από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία σύμφωνα με το άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου για τη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας όσον αφορά το χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Εν προκειμένω, τα άλλα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν διασφαλίσεις ότι ο μελλοντικός κανονισμός θα ισχύει τελικά για τα εν λόγω δύο κράτη μέλη. 18475/11 ΔΠ/νκ 5
III. Ηλεκτρονικό αρχείο για το ευρωπαϊκά κληρονομητήρια 20. Κατά τις συζητήσεις σχετικά με τον προτεινόμενο κανονισμό στην Ομάδα Θεμάτων Αστικού Δικαίου (Κληρονομική διαδοχή) ζητήθηκε να καθιερωθούν η ηλεκτρονική καταχώριση για τα ευρωπαϊκά κληρονομητήρια και η ηλεκτρονική πρόσβαση σε αυτά. Τούτο θα διευκόλυνε τη χρήση του κληρονομητηρίου και θα ενίσχυε την αμοιβαία εμπιστοσύνη και θα βελτίωνε τη νομική ασφάλεια. Υπάρχει ωστόσο ευρεία συναίνεση στην Ομάδα ότι θα χρειασθεί κάποια προπαρασκευαστική εργασία για τη δημιουργία αυτού ή αυτών των αρχείων. 21. Ως εκ τούτου, η Προεδρία προτείνει στο Συμβούλιο να καλέσει την Επιτροπή να εξετάσει δεόντως όλες τις σχετικές πτυχές που αφορούν την αναγκαιότητα και τη βιωσιμότητα αυτού ή αυτών των ηλεκτρονικών αρχείων. IV. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 22. Καλείται το Συμβούλιο α) να επιτύχει γενική συμφωνία σχετικά με το κείμενο των άρθρων που περιλαμβάνεται στην Προσθήκη 1 του παρόντος σημειώματος 1 β) να συμφωνήσει ότι απαιτούνται μελλοντικές εργασίες όσον αφορά την εξαίρεση σχετικά με το διορισμό και τις εξουσίες διαχειριστή της περιουσίας ή εκτελεστή της διαθήκης που αναφέρονται ανωτέρω στο μέρος ΙΙ, στοιχείο α) γ) να συμφωνήσει ότι απαιτούνται μελλοντικές εργασίες όσον αφορά την εξαίρεση για την επιστροφή των εν ζωή δωρεών και ότι οι εργασίες αυτές θα μπορούσαν να βασίζονται στα στοιχεία που αναφέρονται παραπάνω στο μέρος ΙΙ, στοιχείο β) και δ) να καλέσει την Επιτροπή να δρομολογήσει τις προπαρασκευαστικές εργασίες που αναφέρονται ανωτέρω στο μέρος ΙΙΙ. 1 Εννοείται ότι το κείμενο των άρθρων μπορεί να υποστεί ακόμη αλλαγές όσον αφορά την ορολογία στα κείμενα ορισμένων γλωσσών και σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αναθεωρηθεί από τους γλωσσομαθείς νομικούς σε μεταγενέστερο στάδιο. 18475/11 ΔΠ/νκ 6