Π ΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ο Κ.\Α Λ Ο Σ Μ Α ΡΜ Α ΡΟ Υ Σ Τ Η Ν Π Ε Ρ ΙΟ Χ Η Κ,ΧΒΑΑΑΣ, ΑΡΑΜ ΑΣ. Η ΡΟ Β Α Η Μ Α Τ Α Π Ρ Ο Ο Π Τ ΙΚ Ε Σ ΠΕΤΡΙΔΗΣΡ.

Τ.Ε.Ι. Κ Α Β Α Λ Α Σ Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Π ΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ο Κ.\Α Λ Ο Σ Μ Α ΡΜ Α ΡΟ Υ Σ Τ Η Ν Π Ε Ρ ΙΟ Χ Η Κ,ΧΒΑΑΑΣ, ΑΡΑΜ ΑΣ. Η ΡΟ Β Α Η Μ Α Τ Α Π Ρ Ο Ο Π Τ ΙΚ Ε Σ ΠΕΤΡΙΔΗΣΡ. ΔΗΜ ΗΤΡΙΟ Σ Ε π ιβ λέπ ο νσα Κ αθηνήτρια Π ΙΤΕΑΗ ΙΩΑΝΝΑ Κ Α Β Α Χ Χ Α Π Ρ ΙΑ ΙΟ Σ 1996

ΠΕΡΙΕΧΟΜ ΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 Κεφ. 1 ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΑΙ ΑΑΛΑ ΑΙΑΚΟΣΜ ΗΤΙΚΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ. Η ΣΥΜΒΟΑΗ ΤΟΥ Ι.Γ.Μ.Ε.' ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΣ. 1.1 ΠΕΤΡΩΜ ΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜ Ο ΠΟΙΟ ΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΜΑΡΜΑΡΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΣΤΟΝ ΕΑΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ. ΓΕΝΙΚΑ. 1.2 ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜ ΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ.ΜΑΡΜΑΡΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗ. 1.3 ΓΕΩΑΟΓΙΑ - ΑΙΘΟΣΤΡΩΜ ΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. 1.4 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΕΤΕΣ ΜΑΡΜΑΡΟΥ.ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. 1.5 ΑΓΟΡΑ ΜΑΡΜΑΡΟΥ 12 1.6 Η ΣΥΜΒΟΑΗ ΤΟΥ Ι.Γ..Μ.Ε. ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ. Κεφ. 2 Φ ΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙ.ΑΣ.ΜΟΥ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΌΣ ΑΑΤΟΜΕΙΟΥ.ΜΑΡΜΑΡΟΥ. 2.1 ΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡ.ΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ. 2.2 ΒΡ.ΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΟΣ ΚΑΙ Μ.ΑΚΡΥΠΡΟΘΕΣΜΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 2.3 Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙ ΜΕΡΟΥΣ ΦΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ yvato.meioy ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜ ΟΓΗ ΤΟΥ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΟΥ Κ.ΑΙ ΜΑΚΡΥΠΡΟΘΕΣΜΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ. 2.4 ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ. 18 Κεφ. 3 ΜΗΧΑΝΟΑΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟ ΠΑΙΣΜ Ο Σ ΕΚΜΕΤΑ.ΑΕΥΣΗΣ Κ.ΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΡΜΑΡΟΥ. 4 4 6 9 10 14 16 16 16 17 19 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

Κεφ. 4 Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΣΗΜΕΡΑ. 23 4.1 ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΝΕΩ ΤΕΡΙΣΜ ΩΝ ΣΤΗΝ ΒΙΟ.ΜΗΧΑΝΤΑ 26 ΜΑΡΜΑΡΟΥ. 4.1.1 ΠΡΩΤΗ ΥΑΗ ΚΑΙ ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΑΤΑΓΩΓΗΣ. 26 4.1.2 ΕΑΑΧΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΡΥΠΩΝ. 27 4.1.3 ΕΓΑΡ.ΜΟΣΜΕΝΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. 28 Κεφ. 5 ΝΟΜΙΚΟ ΙΤ\ΑΙΣΙΟ ΜΑΡΜΑΡΟΥ. 29 5.1 ΕΡΕΥΝΑ 29 5.2 Μ ΙΣΘ ΩΣΕΙΣ 30 5.3 ΕΚΜ ΕΤΑΑ.\ΕΥΣΗ 32 5.4 ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΙΚ,ΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ 35 ΕΚΜΕΤΑΑΑΕΥΣΗ. Κεφ. 6 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ 38 ΠΕΡΙΒΑ.\ΑΟΝΤΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ Α.ΑΤΟ.ΜΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ. 6.1 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΑΑΟΝΤΟΣ. 38 6.2 ΘΟΡΥΒΟΙ - ΔΟΝΗΣΕΙΣ -.ΜΟΑΥΝΣΕΙΣ. 39 6.3 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑ.Υ\ΟΝΤΟΣ 40 Κεφ. 7 ΙΔΡΥΣΗ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ.ΜΑΡΜΑΡΟΥ Κ.ΑΙ ΣΧΟΑΗ 42 Μ.ΑΡ.ΜΑΡΟΥ ΣΤΗΝ ΔΡΑΜΑ 7.1 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟΥ 42 7.2 ΣΧΟΑΗ ΜΑΡΜΑΡΟΥ 43 7.3 ΓΙΑΤΙ ΣΤΗΝ ΔΡΑΜΑ 44 ΜΕΡΟΣ ΛΕΥΤΕΡΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 46 ΠΕΡΙΠΤΩΣΙΟΑΟΓΙΚΗ ΜΕΑΕΤΗ A 49 ΠΕΡΙΠΤΩΣΙΟΑΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Β 51 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 55

^ Ε Ρ Ο Σ ( Τ ϋ ν α τ ο ΦΩΤ. 1-2 : ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΣΕ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΟ ΣΤΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

ΕΙΣΑΓΩ ΓΗ Με την έρευνα αυτή επιδιώκουμε να παρουσιάσουμε τα προβλήματα και τις προοπτικές ενός δυναμικά αναπτυσσόμενου κλάδου της οικονομίας της χώρας μας αλλά και της περιοχής μας. Το μάρμαρο αποτελεί πολύ αξιόλογο τμήμα του ορυκτού πλούτου της χώρας μας. Η εκμετάλλευσή του είναι γνωστή από τους αρχαίους χρόνους, όπως μαρτυρούν διάφορα αρχαία λατομεία και τα μοναδικά μνημεία που διασώθηκαν. Η περιοχή που θα εξετάσουμε, που αφορά στους νομούς Καβάλας, Δράμας και στη νήσο Θάσο, είναι πολύ πλούσια σε κοιτάσματα διαφόρων ειδών μαρμάρου. Αυτή η περιοχή, όπως θα δούμε, είναι ιδιαίτερα ευνοημένη τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά σε κοιτάσματα μαρμάρων, τα οποία υπερπληρούν τις απαιτήσεις των διεθνών προτύπων. Η ανάπτυξη του κλάδου άρχισε από την δεκαετία του 60, παράλληλα με την εντατικοποίηση της οικοδομικής δραστηριότητας και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου που επέτρεπε την ευρύτερη χρήση του μαρμάρου. Η ουσιαστική όμως ανάπτυξη άρχισε την τελευταία δεκαετία με την εισαγωγή νέας τεχνολογίας για την εξόρυξη και την κατεργασία των μαρμάρων. Ειδικότερα για την περιφέρεια Καβάλας, Δράμας έχουμε να αναφέρουμε: α) Τα τελευταία 20 χρόνια η ευρύτερη περιοχή Καβάλας-Δράμας, εξελίχθηκε σε ένα από τα κυριότερα κέντρα παραγωγής μαρμάρου της χώρας, β) Τα λευκά και ημίλευκα μάρμαρα της περιοχής είναι περιζήτητα στην Ελληνική αλλά και στην Διεθνή αγορά, γ) Σύγχρονοι μέθοδοι εξόρυξης και σύγχρονα εργοστάσια επεξεργασίας που εξασφαλίζουν υψηλή ποιότητα τελικού προϊόντος εγκαθίστανται στην περιοχή μας. Με τα στοιχεία αυτά που παρουσιάζονται παρακάτω θα διαπιστώσουμε ότι είναι απαραίτητη η στήριξη αυτής της δρασπιριότητας από τους αρμόδιους γιατί ο κλάδος έχει πολλές δυνατότητες που πρέπει να αξιοποιηθούν, τόσο στην χώρα μας όσο και στην περιοχή μας ειδικότερα. Επιβάλλεται όμως η υπεύθυνη επιστημονική και έγκαιρη αντιμετώπιση των προβλημάτων Ας δούμε τώρα τι είναι το μάρμαρο.

Ορυκτό ανθρακικό ασβέστιο με χημικό τύπο CaCo2 που αποτελείται από κοκκώδεις συσσωματώσεις κρυστάλλων ασβεστίου. Είναι σκληρό ορυκτό και το χρώμα του είναι λευκό χιονώδες, όταν στην σύστασή του δεν έχουν παρεμβληθεί ξένες προσμίξεις. Περισσότερο όμως συναντάται σε παραλλαγές σταχτιές, υποκύανε ή υπομελανές εξαιτίας της παρουσίας γραφίτη, άνθρακα ή ασφάλτου. Επίσης μπορεί να το συναντήσουμε με στίγματα ή ραβδώσεις κίτρινες ή σκοτεινές εξαιτίας της πρόσμιξης ανθρακικού σιδήρου, μαγγανίου ή σιδηροπυρίτη. Ακόμη όταν υπάρχει στην 'σύστασή του οξείδιο του σιδήρου το μάρμαρο έχει χρώμα ερυθρό. Τέλος το μάρμαρο παρουσιάζει μεγάλη διαφάνεια όταν είναι λευκό, με μεγαλύτερη αυτή της Πάρου που επιτρέπει την δίοδο του φωτός σε πάχος 35 χλμστρ. Η Ελλάδα είναι από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου σε μάρμαρο, και αυτό οφείλεται στην γεωλογική κατασκευή της χώρας. Το μάρμαρο στην χώρα μας χρησιμοποιείται εδώ και 3.000 χρόνια. Οι αρχαίοι Έλληνες και αργότερα οι Ρωμαίοι το χρησιμοποίησαν για να κτίσουν τα ιερά τους, τα δημόσια κτίρια και τις κατοικίες τους. Σήμερα τα μάρμαρα χρησιμοποιούνται στην οικοδομή ως δομικό και διακοσμητικό υλικό. Μάρμαρο, σήμερα, στην Εμπορία και Τεχνολογία είναι κάθε πέτρωμα που μπορεί να λειανθεί και η φήμη του στην αγορά βασίζεται περισσότερο στην δοκιμασία του στην πράξη παρά στα αποτελέσματα των εργαστηριακών δοκιμών. Φυσικά, οι φυσικές και χημικές ιδιότητες δίνουν θεμελιώδεις πληροφορίες και πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε η ανάλυσή τους. Ανάλογα με το μέγεθος των κόκκων του πετρώματος αυτά διακρίνονται σε λεπτοκοκκώδη, μεσοκοκκώδη, χονδροκοκκώδη και μερικές φορές υπερχονδροκοκκώδη. Από το μέγεθος των κόκκων εξαρτάται ο βαθμός λείανσης, έτσι ώστε να παρουσιάζει ωραία εμφάνιση, για να είναι σε θέση να χρησιμοποιηθεί για διακοσμητικούς σκοπούς. Αλλες ιδιότητες για την χρήση μαρμάρου είναι η αντοχή στην θλίψη, στην κάμψη, στην αποσάθρωση στο χαμηλό πορώδες, η αντοχή στις ατμοσφαιρικές συνθήκες κ.λ.π.

Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια παρουσίαση του πετρώματος που λέγεται ΜΑΡΜΑΡΟ. Βλέπουμε ποια πετρώματα χρησιμοποιούνται στην μαρμαρική τέχνη στον Ελλαδικό χώρο και ειδικότερα στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Γίνεται μια αναφορά για την αγορά μαρμάρου και τέλος βλέπουμε πως συμβάλλει το Ι.Γ.Μ.Ε. στην αξιοποίησή τους. Οι φάσεις και οι βασικές αρχές σχεδιασμού της παραγωγής ενός λατομείου μαρμάρου παρουσιάζονται στο δεύτερο κεφάλαιο. Γίνεται αναφορά στην μεγάλη σημασία που έχει ο βραχυπρόθεσμος και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός της παραγωγής καθώς επίσης και η χρησιμότητα του σχεδιασμού των επί μέρους φάσεων τη παραγιογής του λατομείου. Τέλος γίνεται μια μικρή αναφορά στις γραφικές μεθόδους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην φάση του σχεδιασμού της παραγωγής. Ανάλυση του μηχανολογικού εξοπλισμού ενός λατομείου και ενός εργοστασίου κοπής μαρμάρων γίνεται στο τρίτο κεφάλαιο. Παρουσιάζονται επίσης τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η βιομηχανία μαρμάρου όσον αφορά στον μηχανολογικό εξοπλισμό της. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στην βιομηχανία μαρμάρου για το πως λειτουργεί σήμερα και τι περιθώρια νεωτερισμών υπάρχουν για την βελτίωσή της. Το πέμπτο κεφάλαιο αναφέρεται στο νομικό πλαίσιο που διέπει όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων που έχουν σχέση με την έρευνα και την εκμετάλλευση του μαρμάρου. Ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο που πρέπει να προσέξουμε είναι τι κεφάλαιο έξι που αναφέρεται στην προστασία και αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος από τις λατομικές δραστηριότητες. Στο τελευταίο κεφάλαιο υπάρχει μία πρόταση για την δημιουργία ινστιτούτου μαρμάρου και σχολή μαρμάρου στην περιοχή μας. Στο δεύτερο μέρος της έρευνας αυτής μελετάμε δύο ετηχειρήσεις της περιοχής μας που θεωρούνται από τις πιο ανεπτυγμένες.

1 ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΑΙΑΚΟΣΜ ΗΤίΚΑ ΠΕΤΡΩΜ ΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ. Η ΣΥΜΒΟΑΗ ΤΟΥ Ι.Γ.Μ.Ε. ΣΤΗΝ ΑΞΤΟΠΟΤΗΣΗ ΤΟΥΣ. Έχουμε αναφερθεί ξανά στην εξαιρετική σημασία των Ελληνικών μαρμάρων που όμοια τους δεν υπάρχουν στην παγκόσμια αγορά. Ιστορικά, στην Ομηρική εποχή η λέξη «μάρμαρο» είχε την έννοια μεγάλου ογκόλιθου ανεξάρτητα από την σύστασή του. Αργότερα επικράτησε για το πέτρωμα αυτό η λέξη «λίθος» ή «λίθος λευκή» και μόνο από το έτος 400 π.χ. η λέξη «μάρμαρο» χρησιμοποιείται με την σημερινή της έννοια. Η λέξη «μάρμαρο» σήμερα χρησιμοποιείται με άλλη έννοια από τους επιστήμονες και με άλλη από τους τεχνικούς και από τους ανθρώπους που το εξορύσσουν και το εμπορεύονται. Στην επιστημονική ορολογία «μάρμαρο» είναι πέτρωμα μεταμορφωμένο που αποτελείται κυρίως από ανθρακικό ασβέστιο και μαγνήσιο και έχει κρυσταλλική και κοκκώδη υφή. Στην τεχνική «μάρμαρο» είναι κάθε πέτρωμα κοκκώδες ή στιφρό που μπορεί να λειανθεί, να στιλβωθεί και να δώσει πλάκες για επίστρωση και διακόσμηση. 1,1 Πετρώαατα που γρησιαοποιούνται στην ααρααοική τέγνη στον Ελλαδικό γώρο γενικά. Τα πετρώματα που χρησιμοποιούνται σαν διακοσμητικό υλικά στην Ελλάδα είναι: α)ασβεστικά udouapa ή ννήσια μάρμαρα. Χημικώς τα γνήσια μάρμαρα αποτελούνται από ανθρακικό ασβέστιο ή ανθρακικό μαγνήσιο. Η καθαρότητα του μαρμάρου αυτού εξαρτάται κυρίως από την σύνθεση του αρχικού ιζήματος, από το είδος και την φύση της μεταμόρφωσης, αλλά και τα φαινόμενα της μετασωμάτωσης. Στο μάρμαρο της κατηγορίας αυτής μπορεί να υπάρχουν και άλλα ορυκτολογικά συστατικά σε διάφορες ποσότητες, όπως χαλαζίας, μοσχοβίτης, χλωρίτης, γραφίτης, αιματίτης, λειμωνίτης, βιοτίτης, χαλκοπυρίτης κ.λ.π. Η παρουσία των ορυκτών αυτών συστατικών όταν αυτά βρίσκονται σε ικανή ποσότητα επηρεάζουν τόσο τις τεχνικές ιδιότητες όσο και το χρώμα του μαρμάρου. Έτσι συστατικά όπως είναι ο μοσχοβίτης, ο χλωρίτης κ.α. αυξάνουν την σχιστότητά του ενώ τα

έγχρωμα δίνουν σ αυτό διάφορες αποχρώσεις. Ο χαλαζίας που οι τεχνικοί τον ονομάζουν «γυαλί» εξαιτίας της μεγάλης σκληρότητάς του και όταν ακόμα βρίσκεται σε μικρές ποσότητες και σε μορφή κόκκων μέσα στο μάρμαρο αυξάνει την σκληρότητά και την αντοχή του αλλά μειώνει σημαντικά την δυνατότητα για καλή στίλβωση. Το χρώμα των γνήσιων μαρμάρων είναι συνήθως λευκό ή ανοιχτό τεφρό. Η παρουσία των μη ανθρακικών ορυκτολογικών συστατικών όταν μάλιστα βρίσκονται σε αρκετή ποσότητα μέσα στα μάρμαρα, δίνει σ αυτά τεφρούς, κυανότεφρους, τεγροπράσινους ή ανοιχτούς ερυθρούς χρωματισμούς. β)ασβεστόλιθοι. Πρόκειται για σκληρά ιζηματογενή πετρώματα που παρουσιάζουν ιδιότητες σχεδόν όμοιες με αυτές των γνήσιων μαρμάρων. Αποτελούνται από ένα μόνο ουσιώδες ορυκτολογικό συστατικό, τον ασβεστίτη. Επειδή όμως σχηματίζονται κάτω από διάφορες γεωλογικές συνθήκες και επειδή συνήθως περιέχουν πολλά άλλα δευτερεύοντα ορυκτολογικά συστατικά, παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία στην αντοχή, την θραύση, την κρυσταλλικότητα, το χρώμα ή τα χρωματικά τους σχέδια. y)tdaβεpτίvεc. Είναι είδος ασβεστόλιθου ο οποίος σχηματίζεται από την απόθεση όξινου ανθρακικού ασβεστίου που είναι διαλυμένο μέσα στο νερό. Η καθίζηση του υλικού αυτού διευκολύνεται από τα διάφορα υδροχαρή φυτά που τελικά αφήνουν τα ίχνη τους πάνω ή μέσα στο υλικό αυτό με την μορφή οπών ή αποτυπωμάτων φύλλων, κλαδιών ή ριζών. ό)aoλouίτεc. Ορισμένα πετρώματα αποτελούνται από ασβεστίτη και δολομίτη. Όταν το ποσοστό του δολομίτη μεγαλώνει περνούμε διαδοχικά από τους δολομιτικούς ασβεστόλιθους στους ασβεστολιθικούς δολομίτες και τέλος στους καθαρούς δολομίτες. Οι καθαροί δολομίτες είναι λευκοί. Όταν όμως περιέχουν ίχνη σιδήρου, παρουσιάζονται ερυθρωποί ή καστανωποί ή όταν περιέχουν ανθρακούχες ουσίες παίρνουν χρώμα τεφρό μέχρι μαύρο. ε)κοοκαλοπανή - Λατυποπα^ή. Τα πετρώματα αυτά επειδή αποτελούνται από υλικά με διαφορετική σύσταση, μέγεθος, σκληρότητα και χρώμα, παρουσιάζουν δυσκολίες στην κοπή, στην λείανση και

στην στίλβωση. Οι πλάκες που κατασκευάζονται από τα πετρώματα αυτά έντονες χρωματικές διαφορές από θέση σε θέση. Επειδή η ύλη τους είναι ομοιόμορφη με μεγάλη ομοιογένεια χρησιμοποιούνται ευρύτερα στην μαρμαρική τέχνη. at)zepnevtivkec. Είναι εκρηξιγενή πετρώματα γνωστά σαν περιδοτίτες. Εμφανίζονται συνήθως σαθρά, είναι όμως δυνατόν κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις να παρουσιάζουν εξαιρετικές τεχνικές ιδιότητες και να στιλβώνονται καλά. Επίσης το χρώμα τους που είναι πράσινο σε διάφορους τόνους και τα χρωματικά τους σχέδια τα καθιστούν συχνά πολύ κατάλληλα για διακοσμήσεις κτιρίων, κατασκευή μνημείων κ.λ.π. ΟΔιάφΟοα TWDiyEvn πετοώρατα. Από τα πυριγενή πετρώματα χρησιμοποιούνται ευρύτατα σαν διακοσμητικά οι γρανίτες και ακόμα οι γρανοδιορίτες, διορίτες, συκνίτες, ανορθωσίτες και οι πορφυρίτες. Παρ όλη την σημαντική εξάπλωση των πετρωμάτων αυτών στην Ελλάδα και κυρίως στην Β. Ελλάδα, δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα συστηματική προσπάθεια για την αξιοποίησή τους, γιατί τα πετρώματα αυτά είναι σχετικά σκληρά, ανομοιογενή στην σύστασή τους, δεν λειαίνονται και δεν στιλβώνονται εύκολα και ακόμη στον Ελληνικό χώρο υπάρχει μεγάλη ποικιλία από γνήσια μάρμαρα ή άλλα πετρώματα εξ ίσου υψηλών προδιαγραφών. 1.2 ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜ Ο ΠΟΙΟ ΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ Μ ΑΡΜ ΑΡΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΑΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗ Στην Αν. Μακεδονία και Θράκη το ενδιαφέρον από την άποψη της εκμετάλλευσης μαρμαροφόρων εμφανίσεων εντοπίζεται στους νομούς Καβάλας και Δράμας. Η ανάπτυξη της σύγχρονης Ελληνικής Μαρμαροβιομηχανίας άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του 60 με την διόγκωση της οικοδομικής δραστηριότητας. Ο κλάδος του μαρμάρου στην περιοχή διευρύνεται, νέα κοιτάσματα αξιοποιούνται, τα λατομεία αυξάνονται και εξοπλίζονται με σύγχρονα μηχανήματα εξόρυξης, τα εργοστάσια κοπής και επεξεργασίας εκσυγχρονίζονται και δημιουργούνται νέα.

Σήμερα λειτουργούν στην περιοχή περισσότερα από εκατό λατομεία εξόρυξης που τροφοδοτούν την Ελληνική και διεθνή αγορά με ITO.OOOm^ ογκομαρμάρων το χρόνο, σε συνολική πανελλαδική παραγωγή 350.000 το χρόνο. Η επεξεργασία μεγάλου μέρους των μαρμάρων αυτών γίνεται στις σαράντα περίπου μονάδες κοπής και επεξεργασίας που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από εκείνες της Ιταλίας και της Γερμανίας. Το προσωπικό που απασχολείται σε όλο το κύκλωμα του μαρμάρου στην περιοχή ξεπερνά τα 10.000 άτομα. Αποτέλεσμα του εκσυγχρονισμού ολόκληρου του κυκλώματος της [παραγωγής και επεξεργασίας του μαρμάρου είναι η δυναμική στροφή του κλάδου στον εξαγωγικό τομέα. Οι εξαγωγές αυξάνονται σημαντικά τα τελευταία χρόνια με την ζήτηση που παρουσιάζουν τα δολομιτικά κυρίως μάρμαρα στις αγορές της Αμερικής και της Ιαπωνίας. Τα μάρμαρα της περιοχής που χρησιμοποιούνται σήμερα στην μαρμαρική τέχνη μπορούμε να τα χωρίσουμε σε δύο κατηγορίες: τα δολομιτικά και τα ασβεστικά μάρμαρα. Α)Δολομιτικά Mdonapa. Τα δολομιτικά μάρμαρα τα χωρίζουμε στο χιονόλευκο δολομιτικά μάρμαρο της Θάσου και στα λευκά-ημίλευκα δολομιτικά μάρμαρα των Νομών Καβάλας-Δράμας. Το χιονόλευκο δολομιτικά μάρμαρο της Θάσου καταλαμβάνει μια έκταση 23.000 στρεμμάτων με μέγιστο πάχος 150μ. περίπου. Σε φρέσκια τομή εμφανίζεται ολόλευκο ζαχαρώδες, ισόκοκκο με μέγεθος κρυστάλλων 2-2,5 mm. Πρόκειται για το πιο αξιόλογο μάρμαρο που εξορύσσεται όχι μόνο στην περιοχή αλλά γενικότερα στον Ελλαδικό χώρο. Είναι περιζήτητο στην διεθνή κυρίως αγορά όπου πουλιέται σε όγκους αλλά κυρίως επεξεργασμένο σε πολύ ψηλές τιμές. Σήμερα λειτουργούν στην Θάσο είκοσι περίπου λατομεία εξόρυξης με συνολική παραγωγή που ξεπερνά το 50.000 m^ το χρόνο. Από τα λευκά-ημίλευκα δολομιτικά μάρμαρα γνωστότερο είναι το δολομιτικά μάρμαρο AJAX στις Πόρτες Νικήσιανης, που η εξόρυξή του άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του 70. Αργότερα στα μέσα της δεκαετίας του 80 άρχισε η εκμετάλλευση των δολομιτικών μαρμάρων στην περιοχή Πηγών Αγγίτη

Δράμας. Σήμερα γίνονται εκμεταλλεύσεις στις περιοχές Κάτω Νευροκοπίου, Βόλακα και πρόσφατα στην περιοχή Ξηροποτάμου. Σε φρέσκια κοπή το δολομιτικό μάρμαρο των περιοχών αυτών εμφανίζεται λευκό με ζώνες ανοιχτού καφέ έως τεφρού χρώματος. Παρατηρούνται επίσης διάσπαρτες λευκότερες κηλίδες. Σήμερα λειτουργούν συνολικά τριάντα λατομεία εξόρυξης μα παραγωγή 45.000 το χρόνο περίπου. Μεγάλο ποσοστό των εξορυσσώμενων δολομιτικών μαρμάρων εξάγεται σε όγκους και σε κατεργασμένο. Β)Ασβεστικά Μάριιαρα. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι παρουσιάζουν συνήθως έντονη κρυσταλλικότητα με κόκκους μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους. Εμφανίζουν συνήθως λευκόημίλευκο έως τεφρό χρωματισμό με σκούρες ευστρώσεις. Τα μάρμαρα αυτά καλύπτουν μεγάλες περιοχές των ορεινών όγκων των Νομών Καβάλας και Δράμας. Συγκεκριμένα στην Καβάλα τέτοια μάρμαρα βρίσκονται στην περιοχή Νικήσιανης, στο Χαλκερό, στην Λημνιά, στην Π. Καβάλα και στην ευρύτερη περιοχή Μακρυχωρίου-Κεχρόκαμπου-Αγ. Κοσμά. Στον Νομό Δράμας λατομεία λειτουργούν στην περιοχή Μοναστηρακίου-Βαθύλακκου και στο Πανόραμα. Σήμερα και στους δύο νομούς λειτουργούν συνολικά 55 λατομεία με παραγωγή που ξεπερνά τα 70.000 ra ^ το χρόνο, σε λευκά-ημίλευκα μικροκρυσταλλικά μάρμαρα υψηλής εμπορικής αξίας. Ορισμένοι τύποι μαρμάρων είναι κατάλληλοι για την κατασκευή αγαλμάτων και ταφικών μνημείων. ΠΆλλα διακοσμητικά πετρώματα. Εκτός από τα ήδη γνωστά «γνήσια» μάρμαρα που εξορύσσονται σήμερα στον χώρο της Αν. Μακεδονίας υπάρχουν και άλλα πετρώματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην μαρμαρική τέχνη. Για διαφόρους λόγους, μέχρι σήμερα δεν έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων αυτών. Το Ι.Γ.Μ.Ε. γνωρίζοντας την αξία που έχουν τα πετρώματα αυτά σαν διακοσμητικά υλικά στην εγχώρια και διεθνή αγορά, εκτελεί

ερευνητικά προγράμματα προκειμένου να διαπιστωθεί αν είναι κατάλληλα για εκμετάλλευση. 1.3 ΓΕΩΛΟΓΙΑ-ΛΙΘΟΣΤΡΩΜ ΑΤΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΚΤΟ ΝΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Η ευρύτερη περιοχή της Αν. Μακεδονίας ανήκει στην ζώνη της δυτικής Ροδόπης που καταλαμβάνεται από κρυσταλλικά πετρώματα. Η κρυσταλλοσχιστώδη μάζα της Ροδόπης αποτελείται από μια οροσειρά που απλώνεται στον Ελλαδικό-Βουλγαρικό-Γιουγκοσλαβικό χώρο, καλύπτοντας ένα μήκος 300 χιλ. και πλάτος 200 χιλ. περίπου. Στον Ελλαδικό χώρο επεκτείνεται από τον Στρυμώνα ποταμό όπου και η επαφή του με την Σερβομακεδονική μάζα, μέχρι την Θράκη. Στην κρυσταλλοσχιστώδη μάζα της Ροδόπης οι λιθολογικοί τύποι που συναντώνται διακρίνονται στις εξείς κατηγορίες: -Μετααορωωιιένα πετοώαατα. Τ μεταμορφωμένα πετρώματα του Ελληνικού τμήματος της μάζας της Ροδόπης αποτελούνται κυρίως από μάρμαρα, γνεύσιους, γνευσιοσχιστόλιθους και μαρμαρυγιακούς σχιστόλιθους, ενώ ένα μικρό ποσοστό συμμετοχής έχουν οι πρασινοσχιστόλιθοι και οι αμφιβολίτες που μπορούν να καταταγούν στην κατηγορία των ορθοπετρωμάτων. -Πυριγενή πετοώαατα. Αυτά αποτελούνται από πλουτωνίτες και ηφαιστίτες που διεισδύουν μέσα στο κρυσταλλικό υπόβαθρο με γρανιτικά σώματα, σκηνίτες, διορίτες, γάβρους, διαβάσεις, ρυόλιθους, λιπαρίτες, δακίτες και ανδεσίτες. -Κτιαατογενή πετοώαατα. Αντιπροσωπεύονται από κροκαλοπαγή-αατυποπαγή συνεκτικά και μη, άργιλοι, άμμο, μάργες, ασβεστόλιθοι. Η τεκτονική εξέλιξη της κρυσταλλοσχιστώδους μάζας της Ροδόπης μεταξύ Στρυμώνα και Νέστου χωρίζεται σε δύο φάσεις. Την παλαιότερη που καθορίζει την τεκτονική των πτυχών και την νεώτερη την τεκτονική των ρηγμάτων. Η τεκτονική των πτυχών είναι αποτέλεσμα εφαπτόμενων

κινήσεων, ενώ η τεκτονική των ρηγμάτων χαρακτηρίζεται από κατακόρυφες κινήσεις μεγάλων τεμαχίων. Τα ΒΑ και ΒΔ ρήγματα της νεώτερης τεκτονικής ηλικίας τοποθετούνται στο όριο Μειόκαινο-Πλειόκαινο, λόγω του ότι έχουν επιδράσει στον γρανίτη του συμβόλου και στα κατώτερα λιμναία στρώματα της λεκάνης των Φιλίππων. Εκτός από αυτά τα ρήγματα που παρουσιάζονται κατακόρυφα ή με πολύ ισχυρή κλίση, σημαντικά είναι και τα οριζόντια ή σχεδόν οριζόντια ρήγματα τα οποία τοποθετούνται στην παλαιότερη τεκτονική, έχοντας ΒΑ - ΝΑ διεύθυνση και είναι προφανών υπεύθυνα για τον μεταμορφικό τεκτονισμό και για την καταστροφή των ιζηματογενών χαρακτηριστικών και απολιθωμάτων. 1.4 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Η συνεχής μέχρι σήμερα εκμετάλλευση και χρήση του μαρμάρου σαν δομικό και διακοσμητικό υλικό έδωσε την ευκαιρία στους Έλληνες τεχνίτες να αποκτήσουν μεγάλη εμπειρία σχετικά με τις ιδιότητες, την επεξεργασία και την χρήση του. Αόγω της ολοένα αυξανόμενης εμπορικής ζήτησης των μαρμάρων, ένας σημαντικός αριθμός ερευνητών ασχολείται τα τελευταία χρόνια με την διερεύνηση των αποθεμάτων και την μελέτη των ιδιοτήτων των μαρμάρων. Γεωλογικά η περιοχή ανήκει στο μεταμορφωμένο σύστημα της Μάζας της Ροδόπης, και δομείται από τους ακόλουθους πετρολογικούς σχηματισμούς: α) Κατώτερη σειρά γνευσιοσχιστόλιθων πάχους μεγαλύτερου των 1.500 μ. β) Σειρά μαρμάρων με παρεμβολές μαρμαρυγιακών σχιστόλιθων πάχους μέχρι 7.000μ. γ) Ανώτερη σειρά γνευσιοσχιστόλιθων πάχους μεγαλύτερου των 3.500 μ. δ) Γρανιτικά σώματα, όπως ο γρανίτης της Καβάλας, ο γρανίτης της Νικήσιανης και ο γρανίτης των Κρηνίδων ε) Τριτογενή και τεταρτογενή ζήματα καλύπτουν τις λεκάνες μεταξύ των ορεινών όγκων. Τα μάρμαρα που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στην περιοχή μας είναι;

α)δολομιτικό μάρμαρο Πηγών Αγγίτη. Το μάρμαρο αυτό είναι λευκό, ομοιόχρωμο μικροκρυσταλλικό, δολομιτικό και εξορύσσεται στην περιοχή των ττηγών του ποταμού Αγγίτη, στο όρος Φαλακρό, 25 Km δυτικά της πόλης της Δράμας. Η στρωματογραφική στήλη στην περιοχή αυτή παρουσιάζει στην βάση της γνεύσιους, ετηκαλυπτόμενους από την ενότητα των εναλλαγών σχιστολίθων-γνευσίων-μαρμάρων. Πάνω σ αυτήν έχει αποτεθεί η κύρια σειρά των μαρμάρων. Οι δολομίτες και τα δολομιτικά μάρμαρα εμφανίζονται ως φακοειδείς ενστρώσεις μέσα στα υπόλοιπα μάρμαρα και κυρίως κοντά στην επαφή μαρμάρων-σχιστόλιθων. Η ενότητα των μαρμάρων χωρίζεται σε τρεις υποενότητες (1) ταινιωτά-σιπολινικά μάρμαρα με λεπτές ενστρώσεις μαρμαρυγία στην βάση, (2) τα δολομιτικά μάρμαρα σε φακοειδείς ενστρώσεις και (3) τα λευκά ασβεστικά μάρμαρα στην επιφάνεια, που αποτελούν και την κύρια μάζα των μαρμάρων πάχους μερικών εκατοντάδων μέτρων. Τα πιο εμπορεύσιμα από τα μάρμαρα αυτά είναι οι δολομίτες λόγω του ομοιόμορφου χιονόλευκου χρώματος και της υψηλής αντοχής τους. β) Δολομιτικό μάρμαρο Θάσου. Το χιονόλευκο δολομιτικό μάρμαρο Θάσου γνωστό από την αρχαιότητα βρίσκεται στην κορυφή της εμπορικής ζήτησης. Εξορύσσεται ως γνωστόν από το ΒΑ τμήμα της νήσου Θάσου και εξάγεται σχεδόν σ ολόκληρο το κόσμο για να κοσμήσει πολλά κτίρια και να αποτελέσει πρώτη ύλη για αγάλματα και άλλα είδη τέχνης. Σήμερα έχει απομείνει σχεδόν το μοναδικό λευκό ομοιόμορφο μάρμαρο στον κόσμο. Η νήσος Θάσος ανήκει και αυτή γεωλογικά στην μάζα της Ροδόπης και επομένως έχει ανάλογη δομή μ αυτή του Φαλακρού όρους. γ) Κρυσταλλίνα Καβάλας. Εξορύσσεται από το λατομείο της περιοχής Χαλκερού. Γεωλογικά η περιοχή ανήκει στην μάζα της Ροδόπης και το μάρμαρο που εξορύσσεται είναι γκρίζο, χονδρόκοκκο και εμφανίζεται με διάφορες παραλλαγές σε πολλά σημεία της οροσειράς. Από δείγματα μαρμάρων, που επιλέχθηκαν από τις παραπάνω περιοχές, που προέρχονται από τις εμπορεύσιμες ποιότητες μαρμάρων, έγινε μια σειρά δοκιμών που περιλάμβανε την μέτρηση των φυσικών ιδιοτήτων όπως της πυκνότητας, του πορώδους, της περιεκτικότητας σε υγρασία, της απορροφητικότητας σε νερό κ.α. Ετήσης έγινε εκτίμηση

των μηχανικών ιδιοτήτων, όπως του προσδιορισμού της αντοχής στην θλίψη, της γωνίας βασικής τριβής και της εφελκυστικής τους αντοχής. Τα αποτελέσματα που βγήκαν από τις δοκιμές αυτές δείχνουν ότι όλα τα πετρώματα έχουν μικρή περιεκτικότητα σε φυσική υγρασία εξαιτίας του μικρού πορώδους που εμφανίζουν. Αυτό επιβεβαιώνεται και από την χαμηλή απορροφητικότητα σε νερό, οι τιμές της οποίας είναι κάτω από το ανώτατο προβλεπόμενο όριο σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Η δοκιμή ανθεκτικότητας έδειξε ότι δεν υπάρχουν σημαντικά προβλήματα αποσάθρωσης των πετρωμάτων και οι τιμές αντοχής για τα είδη των πετρωμάτων που εξετάστηκαν είναι υψηλότερες της προβλεπόμενης από τα διεθνή πρότυπα. Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στον υπολογισμό της εφελκυστικής αντοχής των μαρμάρων, και αυτό διότι η ιδιότητα αυτή είναι καθοριστικής σημασίας για την χρήση τους σε εξωτερικές και εσωτερικές δαπεδοστρώσεις. Τα πειραματικά αποτελέσματα του προσδιορισμού της εφελκυστικής αντοχής έδειξαν ότι η συγκεκριμένη ιδιότητα έχει για όλα τα μάρμαρα τιμές μεγαλύτερες από την ελάχιστη προβλεπόμενη. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι όλα τα πετρώματα ικανοποιούν τα ελάχιστα προβλεπόμενα από τα πρότυπα όρια τιμών και επομένως μπορούν να χρησιμοποιηθούν για οποιαδήποτε χρήση. 1.5 ΑΓΟΡΑ ΜΑΡΜΑΡΟΥ Όπως έχουμε ξαναπεί τα μάρμαρα της Ανατολικής Μακεδονίας είναι σήμερα γνωστά σ ολόκληρο το κόσμο για τα ποιοτικά τους πλεονεκτήματα και τον σπάνιο χρωματισμό τους. Η περιοχή το ότι έχει σήμερα έναν αξιόλογο κλάδο μαρμάρου το οφείλει στον εξαγωγικό του προσανατολισμό. Την εποχή του 60 οι εξαγωγές των μαρμάρων γινόταν με την μορφή όγκων, ενώ σήμερα τα ποσοστά εξαγωγής όγκων μαρμάρων είναι ελάχιστα. Αυτό οφείλεται σε μια υγιή εξέλιξη στις επιχειρήσεις του κλάδου. Δηλαδή οι περισσότερες επιχειρήσεις στην εξέλιξή τους καθετοποιήθηκαν, δημιούργησαν μονάδες κατεργασίας, που είχε σαν αποτέλεσμα η

εξορυσσόμενη πρώτη ύλη να διοχετεύεται στην κατεργασία και λιγότερο στην διάθεση σαν πρώτη ύλη. Αυτό έχει ως πλεονέκτημα, η καλή πρώτη ύλη να μένει εδώ και η κατεργαζόμενη να αποκτά μεγαλύτερη αξία. Σήμερα δεν υπάρχει πλέον χώρα στον κόσμο να μην έχουν εξαχθεί μάρμαρα της περιοχής. Αναλύοντας τα στατιστικά στοιχεία από τις Ελληνικές εξαγωγές μαρμάρων θα διαπιστώσουμε ότι οι επιχειρήσεις της περιοχής κατέχουν το 60% των Ελληνικών εξαγωγών. Πρώτες θέσεις στις εξαγωγές κατέχουν η Σαουδική Αραβία με ποσοστό 26% που θεωρείται αποκλειστικός αγοραστής των μαρμάρων της περιοχής και κυρίως της Θάσου. Την δεύτερη θέση κατέχουν οι Η.Π.Α. με ποσοστό 14%, η Γερμανία με 11%, η Ιταλία με 9% και η Ιαπωνία με 5%. Από την περιοχή μας προέρχονται τα πιο γνωστά εξαγώγιμα μάρμαρα. Από τους δολομίτες διεθνώς είναι γνωστά και εξάγονται: Το λευκό μάρμαρο της Θάσου Το φαιόλευκο μάρμαρο της Νικήσια-νης Το φαιόλευκο μάρμαρο των Πηγών Το γαιόλευκο μάρμαρο του Βόλακος Το φαιόλευκο μάρμαρο του Γρανίτη Από τους ασβεστίτες: Το μάρμαρο του Νέστου Το μάρμαρο της Παλαιάς Καβάλας Το μάρμαρο του Χαλκερού Το μάρμαρο της Νικήσιανης Πρέπει να τονίσουμε ότι στις εξαγωγές έχουν συμβάλλει οι διάφορες διεθνείς εκθέσεις μαρμάρου που γίνονται ανά το κόσμο. Σήμερα διανύοντας μια διεθνή ύφεση η ζήτηση έχει μειωθεί αισθητά, το χρήμα διεθνώς είναι ακριβό και όλοι αγοράζουν τα απολύτως απαραίτητα. Παρά την κρίση που

γίνεται όλο και πιο αισθητή οι προσπάθειες των επιχειρήσεων κρατούν τις εξαγωγές σε επίπεδο ικανοποιητικό. Η εσωτερική αγορά έχει τρομερή πτώση, το μάρμαρο εδώ και χρόνια έχει καθηλωμένες τιμές και συνεχώς παραμερίζεται από κεραμικά κυρίως Ιταλικής και Ισπανικής προέλευσης των οποίων πολλές φορές αμφισβητείται και η καταλληλότητά τους από πλευράς υγιεινής. Αυτό αποδίδεται στην συνεχή αύξηση της αξίας των ακινήτων. Έτσι για πρώτη φορά το μάρμαρο αρχίζει να γίνεται ακριβό. Σ αυτό συμβάλλει και το ότι η τοποθέτηση είναι δυσανάλογα ακριβή σε σχέση με το μάρμαρο. Δηλαδή ένα φθηνό μάρμαρο αξίας 2.500 δρχ/ιη^ επιβαρύνεται στην συνέχεια στην φθηνότερη περίπτωση με 2.500 δρχ/πι2 τοποθέτηση και λείανση. Στην προσπάθεια αυτή να κρατηθεί η αγορά μαρμάρου σε ικανοποιητικά επίπεδα είτε στην διεθνή είτε στην εσωτερική αγορά πρέπει να συμβάλλει και η πολιτεία η οποία πρέπει να δείξει ευαισθησία και να προχωρήσει στην χάραξη Εθνικής Πολιτικής για την αξιοποίηση του μαρμάρου. Παράλληλα πρέπει να γίνουν ορισμένα έργα υποδομής για να προωθούνται τα μάρμαρα με μεγαλύτερη ευκολία μακριά από κατοικημένες περιοχές. Έχοντας το πλεονέκτημα της πρώτης ύλης με μια σωστή μακροχρόνια πολιτική εκμετάλλευσης επενδύσεων και με φθηνή πρόσβαση στις διεθνείς αγορές μέσω σωστού δικτύου μεταφορών τα Ελληνικά μάρμαρα της περιοχής θα είναι για πολλά χρόνια πόλος ανάπτυξης εισάγοντας το πολύτιμο συνάλλαγμα και κατοχυρώνοντας απασχόληση σε χιλιάδες εργατοτεχνίτες και επιστημονικό προσωπικό δίνοντας παράλληλη ώθηση σε δεκάδες επαγγέλματα της τοπικής μας οικονομίας. 1.6 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ Ι.Γ.Μ.Ε. ΣΤΗχΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Το Ι.Γ.Μ.Ε. θεωρώντας την Ανατολική Μακεδονία μία από τις σημαντικότερες μαρμαροφόρες περιοχές του Ελλαδικού χώρου, πραγματοποίησε τα προηγούμενα χρόνια σειρά από γεωλογικές και κοιτασματολογικές έρευνες στις μαρμαροφόρες εμφανίσεις της περιοχής. Παράλληλα προχώρησε στην λεπτομερή απογραφή όλων των ενεργών λατομείων μαρμάρου και των μονάδων τυποποίησης προκειμένου να γίνουν γνωστά στοιχεία της υφιστάμενης κατάστασης τόσο στον πρωτογενή όσο και στον τομέα της μεταποίησης.

To Ι.Γ.Μ.Ε. με την υποδομή και το έμπειρο επιστημονικό προσωπικό που διαθέτει είναι ο κυριότερος ερευνητικός φορέας για τον εντοπισμό και την αξιολόγηση του υπάρχοντος μαρμαρικού δυναμικού. Μπορεί δηλαδή να παρέμβει μέσα από ένα συνολικό ερευνητικό πρόγραμμα με σκοπό τον εντοπισμό και την οριοθέτηση νέων θέσεων εκμετάλλευσης, τον προσδιορισμό όλων των ποιοτικών και ποσοτικών παραμέτρων του μαρμαροφόρου κοιτάσματος με τελικό στόχο την αύξηση της πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής παράλληλα με την προστασία του περιβάλλοντος. Τέλος να αναφέρουμε ότι το Ι.Γ.Μ.Ε. μέσα από εκδηλώσεις και σεμινάρια που γίνονται με θέμα το μάρμαρο γενικότερα, σε συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους φορείς, στηρίζει με τις ερευνητικές εργασίες και τα στοιχεία που διαθέτει κάθε προσπάθεια αξιοποίησης νέων σημαντικών κοιτασμάτων και συμβάλλει στην ορθολογικότερη αξιοποίηση των ορυκτών αυτών πόρων.

2 Φ ΑΣΕΙΣ Κ.ΛΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΕΧΑΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΟΣ AATQMEIOY ΜΑΡΜΑΡΟΥ. 2.1 ΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΟΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΑ1ΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην προσπάθεια σχεδιασμού της παραγωγής ενός λατομείου είναι πολλά και διαφέρουν μεταξύ τους. Σ αυτό το κεφάλαιο θα αναφερθούμε στις βασικότερες αρχές σχεδιασμού της παραγωγής ενός λατομείου μαρμάρου. Στην διάρκεια του σχεδιασμού της παραγωγής μιας υπαίθριας εκμετάλλευσης γενικά πρέπει να προσεχθούν τα εξής: α) Οι στόχοι πρέπει να είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένοι και πρέπει σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτουν (ποσοστό απολιψημότητας, γνευσιολογικά στοιχεία, οικονομικά στοιχεία) να υπάρχει η δυνατότητα αντιμετώπισης τυχόν απαραιτήτων αλλαγών στα δεδομένα όπως αυτά παρουσιάζονται σε κάθε χρονική στιγμή. β) Πρέπει να υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ αυτών που παίρνουν τις αποφάσεις και σ αυτούς που εκτελούν τα σχέδια, για να είναι ο σχεδιασμός πραγματοποιήσιμος. γ) Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι πρόκειται να μετακινηθούν τεράστιοι όγκοι εξορυχθέντος υλικού και μάλιστα ότι αυτό πρέπει να γίνει με μια ορισμένη σειρά. δ) όλα πρέπει να γίνου σε κάποιο συγκεκριμένο χρόνο. Το εξορυχθέν υλικό πρέπει να μετακινείται την κατάλληλη στιγμή, είτε το υλικό αυτό είναι στείρο, είτε είναι ογκομάρμαρα. Έτσι μπορούν να καθοριστούν οι στόχοι για την απαιτούμενη παραγωγή και να προσδιοριστούν η αποδοτικότητα και το οικονομικό αποτέλεσμα των ενεργειών εξόρυξης. Τέλος πρέπει να επιδιωχθεί η αποδοχή του σχεδιασμού της παραγωγής με τέτοιο τρόπο ώστε οι γενικότεροι στόχοι της εταιρείας να συμπίπτουν με τα σχέδια αυτά. 2.2 ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΟΣ ΚΑΙ Μ ΑΚΡΥΠΡΟΘΕΣΜ ΟΣ ΣΧΕΑΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ο σχεδιασμός της παραγωγής μιας υπαίθριας εκμετάλλευσης ενός λατομείου μαρμάρου είναι δύο ειδών: α) Ο βραχυπρόθεσμος σχεδιασμός είναι απαραίτητος π.χ. για την συνέχιση της λειτουργίας ενός ήδη λειτουργούντος λατομείου. Αυτού του είδους ο σχεδιασμός θα μπορούσε να ονομασθεί και ως σχεδιασμός λειτουργίας.

β) ο μακρυπρόθεσμος σχεδιασμός έχει να κάνει με την δυνατότητα σχεδιασμού της παραγωγής για μια μεγάλη χρονική περίοδο (8-10 χρόνια). Ο μακρυπρόθεσμος σχεδιασμός παίζει πολύ μεγάλο ρόλο για τις αποφάσεις που θα ληφθούν μελλοντικά κατά την διάρκεια ζωής του λατομείου και αφορούν το τρόπο ανάπτυξης και λειτουργίας του. Ο βραχυπρόθεσμος και μακρυπρόθεσμος σχεδιασμός της εκμετάλλευσης και της παραγωγής έχουν ως στόχο την μεγιστοποίηση των τελικώς αναλήψιμων ποσοτήτων μαρμάρου, την ορθολογική εκκίνηση της εκμετάλλευσης του λατομείου και τέλος την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που έρχονται ως επακόλουθο των εργασιών εξόρυξης. Είναι σημαντικό γι' αυτούς που σχεδιάζουν την παραγωγή του λατομείου να μπορούν να σκεφτούν όπως οι υπεύθυνοι παραγωγής και να δουν τα προβλήματα όπως αυτά τηθανόν να εμφανιστούν σε ορισμένες φάσεις της δουλειάς τους. Πρέπει να πούμε τέλος, ότι στον βραχυπρόθεσμο και μακρυπρόθεσμο σχεδιασμό πρέπει να υπάρχει δυνατότητα πιθανών αλλαγών που θα προκόψουν στην πορεία, όπως π.χ. αλλαγή μετώπου εξόρυξης, για καλύτερη ποιότητα. Δεν πρέπει όμως να γίνονται αυθαίρετες παραβιάσεις του σχεδιασμού γιατί αυτό μπορεί να επηρεάσει μια σειρά από μελλοντικές αποφάσεις οι οποίες πιθανόν να είναι καθοριστικές για την λειτουργία του λατομείου. 2.3 Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΜ ΕΡΟΥΣ ΦΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΛΑΤΟΜΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΟΥ Το δύσκολο έργο της εφαρμογής του σχεδιασμού της παραγωγής μπορεί να διευκολυνθεί αν γίνει σχεδιασμός των επί μέρους φάσεων της παραγωγής. Τα σχέδια των φάσεων που αναφέρονται σε μικρές χρονικές περιόδους π.χ. σε κάθε μήνα, δίμηνο ή ακόμα και χρόνο, μπορούν να αποτελόσουν χρησιμότατα εργαλεία για να γίνει ο βραχυπρόθεσμος και κατ επέκταση ο μακρυπρόθεσμος σχεδιασμός ρεαλιστικός και εφαρμόσιμος. Οι επιμέρους φάσεις αυτές μπορεί να δίνουν μια πρώτη λύση για προβλήματα όπως η πρόβλεψη ενός δρόμου προσπέλασης και οι προδιαγραφές που πρέπει να έχει αυτός, ώστε να μπορούν τα μηχανήματα εξόρυξης και μεταφοράς να κινούνται αποδοτικά και με ασφάλεια.

Γενικά ο σχεδιασμός των επιμέρους φάσεων έχει σκοπό να λύσει διάφορα προβλήματα που πιθανόν να παρουσιαστούν κατά την διάρκεια των εργασιών, τα οποία δεν έχουν προβλεφθεί με τον βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Καθώς προχωρά ο σχεδιασμός των επιμέρους φάσεων, διαπιστώνονται διάφορα σημεία στα οποία χρειάζεται να γίνει επέμβαση ώστε να τηρηθεί ο βραχυπρόθεσμος και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός. Η χρησιμότητα του σχεδιασμού των επιμέρους φάσεων δεν περιορίζεται στον εντοπισμό μόνο των διαφόρων προβλημάτων. Καθώς περνάμε από φάση σε φάση διαπιστώνεται η τάση για το αν θα μπορέσει τελικά να εφαρμοστεί πετυχημένα ο σχεδιασμός της παραγωγής, και επιχειρείται η έγκαιρη και αποτελεσματική μεθόδευση των απαραιτήτων ενεργειών ώστε να επιτύχει η όλη προσπάθεια. Εξάλλου αν οι επιμέρους φάσεις είναι εξαμηνιαίες ή ετήσιες μπορούν να προσφέρουν στοιχεία οικονομικού περιεχομένου ακόμα και να καθορίσουν πόσο αποδοτικά εμφανίζονται τα επιμέρους τμήματα του λατομείου είτε είναι μέτωπα είτε άλλα μέρη του ίδιου λατομείου. 2.4 ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΜΕΘΟΛΟΙ Η χρήση γραφικών μεθόδων στην προσπάθεια του σχεδιασμού της παραγωγής αλλ,ά και για την παρουσίαση αποτελεσμάτων γενικότερα είναι πού σημαντική. Η αναλυτική γραφική παρουσίαση κάθε σταδίου του σχεδιασμού της παραγωγής είναι χρήσιμη διότι με τις γραφικές μεθόδους, ο σχεδιαστής μηχανικός μπορεί να ανακαλύψει ότι ίσως να χρειάζονται κάποιες αλλαγές για να πετύχει τους στόχους του βραχυπρόθεσμου σχεδιασμού. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται κυρίως χάρτες για να παρουσιαστούν ιδέες και αποτελέσματα. Σ' ένα τέτοιο χάρτη μπορεί να παρουσιάζονται οι βαθμίδες εξόρυξης, η τοπογραφία, η διάταξη των μαρμαροφόρων στρωμάτων, οι γεωλογικές επαφές και η εναλλαγή του λατομικού χώρου κ.α.

3 ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ^: Κ \ \ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΡΜΑΡΟΥ Καμία βιομηχανική ανάπτυξη δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς τον αρμονικό και παράλληλο συνδυασμό ανάπτυξης μέσων και δυναμικού. Το εύκολο αυτό συμπέρασμα αφορά οποιοδήποτε είδος βιομηχανίας. Στην Ελληνική βιομηχανική πραγματικότητα το παραπάνω συμπέρασμα δεν υφίσταται. Η Ελληνική βιομηχανία γενικότερα στηρίζεται σ έναν εξ ολοκλήρου εισαγόμενο εξοπλισμό και σε δυναμικό μειωμένης εξειδίκευσης. Η γενική αυτή αρχή έχει απόλυτη εφαρμογή στο χώρο του μαρμάρου. Όπως σ όλο τον Ελλαδικό χώρο έτσι και στην περιοχή μας η τεχνολογική στάθμη και η συγκρότηση των περισσοτέρων λατομικών και μαρμαροβιομηχανικών μονάδων είναι γενικά χαμηλή. Σ ένα κόσμο ειδικών αυτόματων μηχανημάτων με υψηλό κόστος κατασκευής και τεχνολογία που εξελίσσεται με όλα και πιο γοργά βήματα, δυστυχώς ελάχιστοι κατασκευάστριες εταιρείες προσπαθούν έστω να αντιγράψουν αν όχι να ακολουθήσουν τον δρόμο που χαράζουν οι Ευρωπαίοι. Υπάρχουν βέβαια μερικές Ελληνικές εταιρείες κατασκευής μηχανημάτων μαρμάρου που αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό. Γενικά οι επιχειρήσεις εξόρυξης και επεξεργασίας μαρμάρου παρουσιάζουν χαμηλή τεχνολογική στάθμη η οποία συνοδεύεται από αρνητικές συνέπειες τόσο στους λατομικούς χώρους όσο και στους χώρους κοπής και επεξεργασίας των μαρμάρων. Στους λατομικούς χώρους για παράδειγμα όπου ο τρόπος εξόρυξης των ογκομαρμάρων είναι σε άμεση σχέση με τον χρησιμοποιούμενο εξοπλισμό η χρήση εκρηκτικών για την εξόρυξη αντί της ανεπτυγμένης μεθόδου της συρματοκοπής, έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία ρωγμών στα υποκείμενα στρώματα του μαρμάρου με αποτέλεσμα και το μάρμαρο να χάνει ποιοτικά και να ελαττώνεται η απόληψή του. Στους χώρους επεξεργασίας συνέπειες της χαμηλής τεχνολογικής στάθμης μπορούμε να αναφέρουμε την κακή επεξεργασία, συσκευασία και το φινίρισμα του τελικού προϊόντος από πou ές επιχειρήσεις με αποτέλεσμα τα Ελληνικά μάρμαρα αν και υπερτερούν ποιοτικά των ξένων να μην προτιμούνται λόγων αυτών των μειονεκτημάτων που παρουσιάζουν.

ο σημερινός εξοπλισμός των λατομείων αποτελείται από τα παρακάτω αναφερόμενα είδη ; Συρματοκοπές (με κλασσικό και διαμαντέ σύρμα) Αλυσοπρίονα Γερανό (GRU DERRICK) Φορτωτές ερττυστριοφόρους Φορτωτές ελαστιχοφόρους Εκσκαφείς (τσάπες) Φορτηγά μεταφοράς μπαζών Τρυπάνια Αεροσυμπιεστές Διατρητικά πλαίσια Αερόσφυρες Γ ρύλλους Βαρούλκο Μονόλαιμο Ηλεκτροκίνητα κομπρεσέρ WAGON DRILL Ηλεκτρογεννήτριες Ο δε εξοπλισμός για την επεξεργασία και κοπή, από τα εξής : Τελάρα κοπής ( από μονόλαιμο έως και 90 διαμαντοφόρων λαιμών) Μηχανές οριζόντίου - καθέτου κοπής Λειαντικές μηχανές Μουρελομηχανές Γέφυρες κοπής πλακών

Κόφτες Φρέζες Σειρά επεξεργασίας πλακακίων (MODUL MARMO) Γέρανοί - Γέφυρες Μηχανήματα μεταφοράς Συνεργείο ξυλοκατασκευών για την συσκευασία του μαρμάρου. Γενικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι τα μηχανήματα και εργαλεία εξόρυξης είναι όλα σχεδόν ξενικής προέλευσης (Ιταλικά, Γερμανικά κ.λ.π.). Τα μηχανήματα κοπής και επεξεργασίας του μαρμάρου είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους Ιταλικής προέλευσης. Όπως αναφέραμε και πιο πάνω οι Ελληνικές εταιρείες κατασκευής μηχανημάτων κοπής και επεξεργασίας έχουν χαμηλή τεχνολογική στάθμη και στηρίζονται κυρίως σε ξένες ευρεσιτεχνίες και μερικές μόνο μετατροπές. Συνοψίζοντας λοιπόν τα τεχνολογικά προβλήματα του κλάδου ; Το Ελληνικό μάρμαρο πληρώνει έναν τεχνολογικό φόρο στην Δυτική Ευρώτιη και κυρίως στην Ιταλία. Η Ελληνική Μαρμαροβιομηχανία σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται σε παλιά τεχνολογία που μεταπωλείται αρκετές φορές πριν καταλήξει παλιοσίδερα και οδηγεί στην αύξηση του κόστους κατεργασίας και συντήρησης. Γι αυτό ευθύνεται το υψηλό κόστος αντικατάστασης των μηχανημάτων αλλά και το γεγονός ότι δεν υπάρχει κάποιο αναπτυξιακό πλαίσιο από την πολιτεία, ίσως κάποια επιχορήγηση για εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας. Η Ελληνική Μαρμαροβιομηχανία χρησιμοποιεί στην πλειοψηφία ανειδίκευτο προσωπικό και ισχύει η προκατάληψη ότι η εργασία η εργασία σε σχιστήρια μαρμάρου είναι βαριά και ανθυγιεινή, κάτι τελείως λανθασμένες για τις υγιείς μαρμαροβιομηχανίες όπου συστήματα ρομποτικής φορτώνουν και μεταφορτώνουν τα μάρμαρα και υπάρχουν νέες τεχνολογίες αθόρυβης κοπής και κονιοσυλλογής. Τελειώνοντας το κεφάλαιο θα επισημάνουμε για ακόμη μια φορά πόσο σημαντικό είναι να δοθούν κίνητρα από την πολιτεία στην κατασκευαστική βιομηχανία γιατί δεν είναι

δύσκολη η κατασκευή των μηχανημάτων αυτών. Απαιτείται μόνο τόλμη από τους επιχειρηματίες και υποστήριξη από την πολιτεία.

4 Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΣΗΜΕΡΑ Όπως έχουμε αναφέρει ξανά σε προηγούμενες παραγράφους, η λατομική δραστηριότητα στην περιοχή μας άρχισε στα μέσα της δεκαετίας του '50. Σαν πρώτη λατομική δραστηριότητα εμφανίζεται στην περιοχή μας η εξόρυξη και λάξευση του γρανίτη στο ομώνυμο χωριό, για παραγωγή των γνωστών κυβόλιθων για την κάλυψη των οδών. Παράλληλα και με μικρότερη ανάπτυξη άρχισαν να λειτουργούν τα πρώτα λατομεία μαρμάρου κοντά στις πόλεις, όπου λαξευόταν τα κράσπεδα για τον ίδιο λόγο. Τα μηχανήματα εξόρυξης είναι τα ίδια μ αυτά των αρχαίων, λοστοί, γρύλλοι, καλέμια, ματρακάδες. Τα μηχανήματα κοπής είναι ξύλινα πλαίσια με μεταλλικές λάμες και δεν διαφέρουν πολύ από ένα ενισχυμένο πριόνι υλοτόμου. Το γυάλισμα των επιφανειών γίνεται με τα χέρια. Η εργασία είναι επίμονη, τα μηχανικά μέσα ελάχιστα. Προς τα τέλη της δεκαετίας του '50 διαπιστώνεται ότι τα μάρμαρα της περιοχής είναι καλής ποιότητας και υπάρχει ζήτηση στην Κεντρική Ευρώπη με κύριες χώρες την Δ. Γερμανία, Ολλανδία και Ελβετία. Δημιουργούνται τότε επαφές με παραγωγούς στις χώρες αυτές με Έλληνες επιχειρηματίες και το 1958 γίνονται οι πρώτες εξαγωγές απευθείας όγκων από την περιοχή μας. Παράλληλα άρχισαν να κατασκευάζονται νέες μονάδες κοπής μαρμάρου με τα τότε σύγχρονα από μέταλλο μηχανήματα. Έτσι μέσα σε 35 χρόνια περίπου, συνεχούς αγώνα, προέκυψε μια κατακόρυφη ανάπτυξη και σήμερα ο κλάδος μαρμάρου βρίσκεται σε σημαντική θέση στην περιοχή αλλά και σε όλη την Εθνική οικονομία. Έχει διαπιστωθεί ότι τα μαρμαροφόρα κοιτάσματα της περιοχής και όλες οι ποικιλίες μαρμάρου τυγχάνουν ιδιαίτερης εκτίμησης, στην διεθνή αγορά. Οι επενδύσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια αλλά και συνεχίζουν να γίνονται, οδήγησαν τις επιχειρήσεις μαρμάρου σε υψηλό τεχνολογικό επίπεδο, βασική παράμετρο εξόδου στην διεθνή αγορά. Από την άλλη πλευρά όμως υπάρχει έντονος προβληματισμός και αγωνία από τους επιχειρηματίες για το μέλλον του κλάδου, αφού βλέπουν την αδυναμία της πολιτείας να καθορίσει μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή πολιτική για την ανάπτυξη του ορυκτού μας πλούτου.

Ας δούμε παρακάτω τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η βιομηχανία μαρμάρου. Βιομηχανία μαρμάρων χωρίς την δική της πρώτη ύλη δεν είναι βιώσιμη, και η Ελληνική Βιομηχανία μαρμάρου σήμερα νιώθει πλέον έντονο τον περιορισμό και την απαγόρευση αξιοποίησης των μαρμαροφόρων κοιτασμάτων. Η αιτία όλων των σημερινών άλυτων προβλημάτων αρχίζει ουσιαστικά με τον τότε νέο Νόμο " περί εκμετάλλευσης λατομείων μαρμάρου" 669/77, ο οποίος παρά τις προτάσεις των εκπροσώπων του κλάδου είχε παραλήψεις σε σημεία ουσιαστικά, όπως ότι δεν προέβλεπε τον τρόπο με τον οποίο τα συναρμόδια υπουργεία Γεωργίας, Πολιτισμού, Δημοσίων Έργων και Περιβάλλοντος, θα εφάρμοζαν με ειδικές αποφάσεις την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου. Ο 669/77 δεν προέβλεπε τέτοιου είδους νομοθετήματα, που θα καθόριζαν διαδικαστικές λεπτομέρειες στην ίδρυση και λειτουργία ενός λατομείου μαρμάρου. Το 1979 το Υπουργείο Βιομηχανίας συμπληρώνει το Ν669/77 με το Π.Δ. 285/79 περί εκμισθώσεως δημοσίων λατομείων βιομηχανικών ορυκτών και μαρμάρων. Και εδώ έχουμε συμπλήρωση του νομοθετικού πλαισίου για τα μάρμαρα από το Υπουργείο Βιομηχανίας χωρίς τα άλλα Υπουργεία να ξεκαθαρίσουν την δική τους πολιτική και τον τρόπο που θα αντιμετωπίζουν τις εκμεταλλεύσεις του ορυκτού πλούτου. Ειδικά, το Υπουργείο Πολιτισμού παρέμεινε από τότε στις δογματικές θέσεις του και αρνείται κάθε μορφή εκμετάλλευσης ακόμα και σε περιοχές που δεν υπάρχουν αρχαιολογικοί χώροι ή χώροι ιδιαίτερου πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Μάλιστα το 1981 η Εφορεία Κλασσικών Αρχαιοτήτων κήρυξε όλο το όρος Παγγαίο αρχαιολογικό χώρο και έκτοτε σταμάτησε η αξιοποίηση μαρμαροφόρων κοιτασμάτων και κινδυνεύουν και τα λειτουργούντα λατομεία για τις ανανεώσεις των αδειών εκμετάλλευσης. Παρ όμοια είναι και η θέση της για την Θάσο όπου αρνείται την έκδοση αδειών εκμετάλλευσης ακόμα και στην ζώνη που η ίδια σε διυπουργική επιτροπή το 1983 καθόρισε. Ο Ε.Ο.Τ. μετά την τουριστική έξαρση της δεκαετίας του '70 θεωρούσε κάθε περιοχή που θεωρητικά θα μπορούσε να επισκεφθεί ο τουρίστας, τουριστική. Σήμερα κάτω από τις νέες συνθήκες δικαίως περιορίζεται μόνο σε περιοχές όπου αποδεδειγμένα υπάρχει δυνατότητα τουριστικής ανάπτυξης Το Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. με την νέα του φιλοσοφία έστηνε

αργά την πολιτική του και έφερε το 1986 τον Ν. 1650 Περί περιβάλλοντος. Αυτός ο νόμος λαμβάνοντας υπ όψη του και τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ορίζει πληθώρα διαδικασιών και διυπουργικών αποφάσεων δίνοντας την δυνατότητα στα συναρμόδια υπουργεία με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος να εκδίδουν υπουργικές αποφάσεις καθορίζοντας την συναρμοδιότητα και τις διαδικασίες εφαρμογής. Με τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω περί νομοθετικού αδιεξόδου στην περιοχή της Ανατ. Μακεδονίας, το μεγαλύτερο αδιέξοδο σήμερα το έχουμε στην Θάσο όπου σχεδόν όλη η μαρμαρική δραστηριότητα πλέον του 90% αναπτύσσεται στις προτεινόμενες από την Πολεοδομία της Νομαρχίας Καβάλας λατομικές ζώνες, δηλαδή στις περιοχές "Σαλιάρα" και "Τρεις Γκρεμοί", προφανώς λόγω υπάρξεως κατάλληλων μαρμαρικών κοιτασμάτων. Στις 12 ζώνες που καθόρισε η διυπουργική ομάδα εργασίας του 1983 δεν αναπτύχθηκαν λατομικές δραστηριότητες πλην ολίγων μεμονωμένων λατομείων. Συνεπώς σήμερα όλη η λατομική συγκεντρώνεται στην ΒΑ περιοχή και σε συνολική έκταση μικρότερη του 1% της συνολικής έκτασης του νησιού. Η έλλειψη αποφασιστικότητας εττίλυσης των εκκρεμοτήτων επηρεάζεται από την αρχαιολογία η οποία δογματικά είναι αντίθετη σε κάθε μορφή εκμετάλλευσης μαρμάρου στο νησί. Πιέζει με την άρνησή της όλες τις υπηρεσίες δασικής, βιομηχανίας, Ε.Ο.Τ., Πολεοδομία να μην προχωρούν σε ρυθμίσεις αλλά η κατάσταση να παραμείνει όπως είχε κατά την περίοδο προ δεκαετίας. Τα λατομεία όμως σαν δραστηριότητα είναι ενεργά και υπάρχει μία εξέλιξη την οποία η αρχαιολογία αρνείται παντελώς. Έτσι οι άλλες υπηρεσίες δεν προχωρούν στην λύση κάθε μορφής προβλημάτων που προκύπτουν. Το μάρμαρο της Θάσου είναι σήμερα το κατ εξοχήν εξαγόμενο Ελληνικό μάρμαρο. Οι εξαγωγές των Ελληνικών μαρμάρων στηρίζονται κυρίως στο χιονόλευκο μάρμαρο της Θάσου, ξεπέρασαν δε το 1992 τα 25 δις δραχμές. Η άμεση επίλυση του προβλήματος θα ανακουφίσει το κλάδο και θα ωθήσει αυτόν για περαιτέρω ανάπτυξη. Είναι προφανές ότι μ αυτήν την πολυνομία και συναρμοδιότητα υπηρεσιών να ζητείται απλούστευση των διαδικασιών. Αυτή είναι δυνατόν να γίνει μ έναν νόμο περί εκμετάλλευσης Αατομείων Μαρμάρου ο οποίος θα προβλέπει διυπουργικές αποφάσεις με τα συναρμόδια υπουργεία όπου θα ορίζονται διαδικασίες που μπορούν να εφαρμοστούν και να είναι κοινής αποδοχής.

Η Βιομηχανία Μαρμάρου απέδειξε ότι είναι βασικός παράγων ανάπτυξης για την περιοχή. Η προσφορά της στην Εθνική Οικονομία είναι τεράσπα. Πρέπει οι αρμόδιοι να αναλογιστούν τα προβλήματα που χρονίζουν άλυτα και να προσπαθήσουν να τα επιλύσουν ώστε να δοθεί η δυνατότητα για ανάπτυξη και ευημερία. 4.1 ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΝΕΩΤΕΡΙΣΜΩΝ ΣΤΗΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΜΑΡΜΑΡΟΥ Στην περιοχή την οποία εξετάζουμε, έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια μεγάλες επενδύσεις και έχουν εγκατασταθεί σπς βιομηχανικές περιοχές Καβάλας-Δράμας 18-20 νέες παραγωγικές μονάδες. Για να ετητευχθεί όμως η Βιομηχανική ανάπτυξη του κλάδου, οφείλουν οι αρμόδιοι να βοηθήσουν το κλάδο ώστε να γίνεται εκμετάλλευση των ευκαιριών με στόχο την ανάπτυξη της τεχνολογίας κοπής και επεξεργασίας. Πρέπει εξάλλου να γίνει συνείδηση ότι ο περιορισμός των ρύπων και η απρόσκοπτη συνεργασία με τους δημόσιους φορείς είναι μακροπρόθεσμα θέμα επιβίωσης. Είναι γνωστό ότι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από τις εξορυκπκές δραστηριότητες φέρνουν σε κακό φως την φήμη του κλάδου απέναντι στο πλατύ κοινό. 4.1.1 ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ ΚΑΙ ΜΕΙΒΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Τα μάρμαρα της περιοχής λόγω της μοναδικότητάς τους και καταλληλότητας για εξαγωγές είναι ασυναγώνιστα και αποθέματα είναι πλούσια. Αυτό όμως δεν σημαίνει όπ οι ενδιαφερόμενοι πολλές φορές δεν προβαίνουν σε εναλλακτικές λύσεις όταν κόστος και ποιότητα επεξεργασίας βρίσκονται εκτός πραγματικότητας. Δεν πρέπει επίσης να λησμονάται και η ττίεση από την διείσδυση των γρανιτών στην αγορά η οποία άρχισε να παίρνει διαστάσεις και στην Ελλάδα. Από την ανάλυση του κόστους παραγωγής πλακών και πλακιδίων από μάρμαρα σύμφωνα μα τα στατιστικά στοιχεία ορισμένων επιχειρήσεων προκύπτει ότι το μεγαλύτερο μερίδιο στην διαμόρφωση της τιμής του μαρμάρου έχει το ογκομάρμαρο. Ακολουθεί η συμμετοχή των δαπανών για κοπτικά εργαλεία, μεταφορά και αποθήκευση των αποβλήτων.

Στόχος των επιχειρήσεων πρέπει να γίνει η εντατικοποίηση των προσπαθειών μείωσης του κόστους παραγωγής στο λατομείο και στο εργοστάσιο. Οι λοιπές δαπάνες όπως για προσωπικό, ασφάλεια κ.λ.π. μπορούν να θεωρηθούν σταθερές. Κατά συνέπεια το μεγαλύτερο βάρος του κόστους επικεντρώνεται στο ογκομάρμαρο. Ειδικότερα πρέπει να τονιστεί ότι το άγχος των επιχειρήσεων ανεβαίνει όταν κινδυνεύει η εξασφάλιση της πρώτης ύλης. Για μια περιοχή όπως της Καβάλας-Δράμας όπου υπάρχουν σίγουρα αποθέματα οι δυσκολίες εκμετάλλευσης των λατομείων προέρχονται από την γραφειοκρατική νοοτροπία του κράτους, το οποίο αρνούμενο να ασχοληθεί με τα προβλήματα του κλάδου παραγνωρίζει την μεγάλη συμβολή του στην οικονομία και την απασχόληση. 4.1.2 ΕΑΑΧΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΡΥΠΩΝ Η κοινή γνώμη θεωρεί ότι κάθε λατομική δραστηριότητα συνεπάγεται ηχοοπτικής ρύπανσης και καταστροφής μεγάλων εκτάσεων. Αυτή η αντίληψη όμως είναι τελείως αβάσιμη και εσφαλμένη, διότι με την εφαρμογή της μηχανοποιημένης εξόρυξης σταμάτησε η χρήση εκρηκτικών υλών η δε επέμβαση είναι πολύ περιορισμένης έκτασης δεδομένου ότι η συνολική έκταση των λατομείων σύμφωνα με το νόμο είναι κατά μέγιστο όριο 100 στρέμματα. Το μεγαλύτερο μέρος του λατομικού χώρου χρησιμοποιείται για την εναπόθεση των στείρων και της λατύπης. Με δεδομένο το σχετικό μικρό βαθμό αποληψιμότητας στα λατομεία μαρμάρου ο εναποτειθέμενος όγκος που πρέπει να αποκατασταθεί είναι μεγάλος και αποτελείται κατά το μεγαλύτερο μέρος από λατύπη. Έτσι οι προσπάθειες πρέπει να ετηκεντρωθούν στην ελαχιστοποίηση της λατύπης. Η αποτελεσματικότερη μέθοδος συνίσταται στον διαχωρισμό της λατύπης από την φυτική γη κατά την διάρκεια των λατομικών εργασιών και την παραγωγή από αυτήν προϊόντων λειοτρίβησης. Αν οι εργασίες αυτές δεν εκτελούνται κατά την διάρκεια των εξορυκτικών εργασιών, οι εκ των υστέρων αξιοποίηση της λατύπης είναι οικονομικά ασύμφορη, όπως δείχνουν διάφορες μελέτες για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος. Το οικονομικό όφελος από την παραγωγή υποπροϊόντων θα μπορούσε να καλύψει με τα σημερινά δεδομένα της αγοράς μόνο ένα μέρος των δαπανών για ην λειτουργία των εγκαταστάσεων.

Δυσχερέστερα διαφαίνεται το πρόβλημα με τα απόβλητα κοττης και επεξεργασίας των εργοστασίων μαρμάρου. Για τις μεγάλες ποσότητες λάσττης και των "ρεταλιών" απαιτούνται κατάλληλοι χώροι εναπόθεσης, διότι ούτε για βλάστηση ούτε για περαιτέρω αξιοποίηση προσφέρονται. 4.1.3 ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Ο κλάδος έχει μεγάλες πιθανότητες να ενισχυθεί από προγράμματα στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στα πλαίσια των προγραμμάτων αυτών υπάρχουν προτάσεις για εφαρμοσμένη βιομηχανική έρευνα με στόχο την μείωση του κόστους της βιομηχανικής παραγωγής. Νέα κοπτικά εργαλεία και βελτιωμένες μέθοδοι κοπής, που θα έχουν σαν στόχο την δυνατότητα χρήσης ελαφρών μηχανών και την μείωση του όγκου της παραγόμενης λάσπης στα εργοστάσια. Σχετικά με την έρευνα για την ανεύρεση αξιοποιήσιμων αποθεμάτων μαρμάρου, δυστυχώς η πολιτεία αφήνει ολοσχερώς αβοήθητούς τους επιχειρηματίες που επωμίζονται όλο το οικονομικό ρίσκο που συνεπάγεται η έρευνα αυτή.