ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΩΝ (Μ/Σ)... 2 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΥΚΝΩΤΩΝ... 4 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΛΟΙΠΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΠΟΥ ΕΝΔΕΧΕΤΑΙ ΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ PCB... 6 4. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΛΛΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΠΟΥ ΕΝΔΕΧΕΤΑΙ ΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ PCB... 6 5. ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ... 7 Σελίδα 1
1. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΩΝ (Μ/Σ) Α ΣΤΑΔΙΟ - ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΥΠΑΡΞΗΣ PCB Για να προσδιοριστεί αν ο Μ/Σ ενδέχεται να περιέχει PCB, ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα: ΒΗΜΑ 1. Προσδιορίστε την ημερομηνία κατασκευής του Μ/Σ με έναν από τους παρακάτω τρόπους: Έλεγχος των συνοδευτικών εγγράφων αγοράς της συσκευής Επικοινωνία με προμηθευτή / κατασκευαστή / εγκαταστάτη ή συντηρητή της συσκευής I. Συσκευές με ημερομηνία κατασκευής προγενέστερη του 1987: Είναι ιδιαίτερα πιθανό να περιέχουν PCB. II. Συσκευές με ημερομηνία κατασκευής από το 1987 έως το 2000: Είναι πιθανόν να περιέχουν PCB, λόγω επιμόλυνσης από τον ανθρώπινο παράγοντα ιδιαίτερα σε κατόχους σημαντικής ποσότητας περιεχόμενου ελαίου 1 III. Συσκευές με ημερομηνία κατασκευής μετά το 2000: Θεωρείστε με σχετική ασφάλεια ότι δεν περιέχουν PCB Εάν ανήκετε στις κατηγορίες Ι ή ΙΙ προχωρήστε στο Στάδιο Β προκείμενου να εξακριβώσετε την ακριβή περιεκτικότητα σε PCB. ΒΗΜΑ 2. Προσδιορίστε τον τύπο του περιεχόμενου ελαίου του Μ/Σ με έναν από τους παρακάτω τρόπους: Έλεγχος των συνοδευτικών εγγράφων αγοράς & οδηγιών συντήρησης της συσκευής Επικοινωνία με κατασκευαστή / προμηθευτή / συντηρητή συσκευής και πληροφόρηση για τον τύπο του ελαίου που περιέχει η συσκευή Εάν με τους παραπάνω τρόπους προσδιορίσατε τον τύπο του περιεχόμενου ελαίου, ταυτοποιείστε το με γνωστές εμπορικές ονομασίες PCB (παράρτημα ΙΙ ΚΥΑ 18083/2003, βιβλιογραφία, διαδίκτυο). Εάν ένα έλαιο ταυτοποιηθεί ως έλαιο που περιέχει PCB, προχωρήστε άμεσα στο Στάδιο Β προσκείμενου να εξακριβώσετε την ακριβή περιεκτικότητά του σε PCB. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και αν σύμφωνα με τα στοιχεία αναγνώρισης των περιεχόμενων ελαίων δεν περιέχονται PCΒ, συσκευές με ημερομηνία κατασκευής πριν από το 2001, θα πρέπει να ελεγχθούν για την ύπαρξη PCB λόγω πιθανής 1 Στην περίπτωση Μ/Σ, όπου σύμφωνα με τα στοιχεία αναγνώρισης δεν περιέχονται PCB υπάρχει πιθανότητα επιμόλυνσης από τον ανθρώπινο παράγοντα ιδιαίτερα σε κατόχους σημαντικής ποσότητας PCB. H επιμόλυνση μπορεί να οφείλεται στην κατά λάθος χρήση ελαίου που περιέχει PCB αντί πχ κοινού ορυκτελαίου κατά την αναγκαστική συντήρηση των Μ/Σ για την καλή λειτουργία τους, είτε με συμπλήρωση όταν το περιεχόμενο διηλεκτρικό υγρό μειωθεί πέραν του επιτρεπτού ορίου, είτε στη διαδικασία αλλαγής του διηλεκτρικού υγρού Σελίδα 2
επιμόλυνσης από τον ανθρώπινο παράγοντα. Κάτοχοι των συσκευών αυτών θα πρέπει να προχωρήσουν στο Στάδιο Β. Β ΣΤΑΔΙΟ - ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΕ PCB Προσδιορίσετε την περιεκτικότητα των Μ/Σ σε PCB ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα: Επικοινωνία με τον συντηρητή συσκευής προκειμένου να προβεί σε δειγματοληψία ελαίων Δειγματοληψία περιεχόμενων ελαίων (Προσοχή! H δειγματοληψία πρέπει να γίνεται με λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων για την προστασία του προσωπικού αλλά και του ευρύτερου περιβάλλοντος από πιθανή διαρροή) Αποστολή δείγματος για εργαστηριακή ανάλυση σε εξειδικευμένο και αναγνωρισμένο εργαστήριο, το οποίο εφαρμόζει πρότυπες διεθνώς αναγνωρισμένες μεθόδους μέτρησης των PCB Μόνο εάν από τα αποτελέσματα της εργαστηριακής ανάλυσης προκύψει ότι η περιεκτικότητα σε PCB είναι > 50ppm η συσκευή σας θεωρείται ρυπασμένη. Εάν η συσκευή σας είναι ρυπασμένη προχωρήστε στο Στάδιο Γ προκειμένου να προσδιορίσετε τον όγκο του περιεχόμενου ελαίου. Γ ΣΤΑΔΙΟ - ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΓΚΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΕΛΑΙΟΥ Προσδιορίστε το όγκο του περιεχόμενου ελαίου με έναν από τους παρακάτω τρόπους: Έλεγχος της μεταλλικής ταμπέλας συσκευής, όπου αναφέρεται ο όγκος ελαίου Έλεγχος των συνοδευτικών εγγράφων αγοράς / οδηγιών συντήρησης Υπολογισμός του όγκου βάσει εσωτερικών διαστάσεων της συσκευής Επικοινωνία με τον συντηρητή Σε περιπτώσεις συσκευών όπου δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ο ακριβής όγκος των περιεχόμενων PCB, κάθε κάτοχος καλείται να συμπληρώσει στη Δήλωση Καταγραφής τον εκτιμώμενο όγκο, δηλώνοντας ταυτόχρονα ότι «πρόκειται για εκτίμηση». Σελίδα 3
2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΥΚΝΩΤΩΝ Α ΣΤΑΔΙΟ - ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΥΠΑΡΞΗΣ PCB Για να προσδιοριστεί αν ο πυκνωτής ενδέχεται να περιέχει PCB, ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα: ΒΗΜΑ 1. Προσδιορίστε την ημερομηνία κατασκευής του πυκνωτή με έναν από τους παρακάτω τρόπους: Έλεγχος των συνοδευτικών εγγράφων αγοράς της συσκευής Επικοινωνία με προμηθευτή / κατασκευαστή / εγκαταστάτη ή συντηρητή της συσκευής I. Συσκευές με ημερομηνία κατασκευής προγενέστερη του 1987: Είναι ιδιαίτερα πιθανό να περιέχουν PCB. II. Συσκευές με ημερομηνία κατασκευής από το 1987 έως το 1992: Είναι πιθανόν να περιέχουν PCB λόγω καθυστερημένης εφαρμογής της σχετικής απαγόρευσης. ΒΗΜΑ 2. Προσδιορίστε τον τύπο του περιεχόμενου ελαίου του πυκνωτή με έναν από τους παρακάτω τρόπους: Έλεγχος των συνοδευτικών εγγράφων αγοράς & οδηγιών συντήρησης της συσκευής Επικοινωνία με κατασκευαστή / προμηθευτή / συντηρητή συσκευής και πληροφόρηση για τον τύπο του ελαίου που περιέχει η συσκευή Εάν με τους παραπάνω τρόπους προσδιορίσατε τον τύπο του περιεχόμενου ελαίου, ταυτοποιείστε το με γνωστές εμπορικές ονομασίες PCB (παράρτημα ΙΙ ΚΥΑ 18083/2003, βιβλιογραφία, διαδίκτυο). ΒΗΜΑ 3. Ταυτοποιήστε τον πυκνωτή με τον κατάλογο πυκνωτών κατασκευασμένων με PCB Ανατρέξτε στο Παράρτημα III της ΚΥΑ 18083/2003, τη βιβλιογραφία ή το διαδίκτυο προκειμένου να ταυτοποιήσετε εάν ο πυκνωτής σας είναι κατασκευασμένος με PCB. Εάν από τον έλεγχο αυτόν προκύψει ότι πρόκειται για συσκευή κατασκευασμένη με PCB, προχωρήστε στο Στάδιο Β προκείμενου να εξακριβώσετε την ακριβή περιεκτικότητά του σε PCB. Εάν όλα τα παραπάνω δεν μπορούν να αποκλείσουν το ενδεχόμενο ύπαρξης PCΒ, χρειάζεται επιπρόσθετα να προβείτε σε επικοινωνία με κατασκευαστή, προμηθευτή ή εγκαταστάτη συσκευής ώστε να διευκρινιστεί εάν η συσκευή κατασκευάστηκε με PCB. Σελίδα 4
Σε περίπτωση που από τις παραπάνω ενέργειες δεν μπορεί να αποκλειστεί η ύπαρξη PCB σε συγκέντρωση πάνω από 50ppm, ο κάτοχος χρειάζεται να προχωρήσει στο στάδιο Β. Β ΣΤΑΔΙΟ - ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΕ PCB Προσδιορίσετε την περιεκτικότητα των πυκνωτών σε PCB ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα: Δειγματοληψία περιεχόμενων ελαίων. Αναφέρεται ότι οι πυκνωτές αποτελούν κλειστές συσκευές, από τις οποίες μπορεί να ληφθεί δείγμα μόνο εφόσον γίνει διάνοιξη οπής, με αποτέλεσμα την καταστροφή τους. Στην περίπτωση συστοιχιών πυκνωτών η δειγματοληψία δύναται να εκτελεστεί σε ένα μόνο στοιχείο, ώστε να μην καταστραφούν το σύνολο των χρησιμοποιούμενων πυκνωτών της συστοιχίας. (Προσοχή! H δειγματοληψία πρέπει να γίνεται με λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων για την προστασία του προσωπικού αλλά και του ευρύτερου περιβάλλοντος από πιθανή διαρροή) Αποστολή δείγματος για εργαστηριακή ανάλυση σε εξειδικευμένο και αναγνωρισμένο εργαστήριο, το οποίο εφαρμόζει πρότυπες διεθνώς αναγνωρισμένες μεθόδους μέτρησης των PCB Μόνο εάν από τα αποτελέσματα της εργαστηριακής ανάλυσης προκύψει ότι η περιεκτικότητα σε PCB είναι > 50ppm η συσκευή σας θεωρείται ρυπασμένη. Εάν η συσκευή σας είναι ρυπασμένη προχωρήστε στο Στάδιο Γ προκειμένου να προσδιορίσετε τον όγκο του περιεχόμενου ελαίου. Γ ΣΤΑΔΙΟ - ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΓΚΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΕΛΑΙΟΥ Προσδιορίστε το όγκο του περιεχόμενου ελαίου με έναν από τους παρακάτω τρόπους: Έλεγχος της μεταλλικής ταμπέλας συσκευής, όπου αναφέρεται ο όγκος ελαίου Έλεγχος των συνοδευτικών εγγράφων αγοράς / οδηγιών συντήρησης Υπολογισμός του όγκου βάσει εξωτερικών διαστάσεων της συσκευής, εκτός και αν οι εσωτερικές διαστάσεις είναι γνωστές Επικοινωνία με προμηθευτή. Σε περίπτωση πυκνωτών ισχύος, συμπεριλαμβάνεται το σύνολο των μεμονωμένων στοιχείων μιας συνδυασμένης σειράς. Σε περιπτώσεις συσκευών όπου δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ο ακριβής όγκος των περιεχόμενων PCB, κάθε κάτοχος καλείται να συμπληρώσει στη Δήλωση Καταγραφής τον εκτιμώμενο όγκο, δηλώνοντας ταυτόχρονα ότι «πρόκειται για εκτίμηση». Σελίδα 5
3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΛΟΙΠΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΠΟΥ ΕΝΔΕΧΕΤΑΙ ΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ PCB Άλλες συσκευές στις οποίες είχαν χρησιμοποιηθεί PCB κατά το παρελθόν περιλαμβάνουν αντλίες κενού, διακόπτες, ρυθμιστές τάσης κ.α. Τα στάδια ελέγχου των συσκευών αυτών είναι όμοια με αυτά των Μ/Σ και των πυκνωτών. Αναφέρεται ότι, όπως και στην περίπτωση των πυκνωτών, υπάρχει η πιθανότητα να απαιτηθεί δειγματοληψία για τον προσδιορισμό της περιεκτικότητας σε PCB, η οποία ενδέχεται να οδηγήσει σε καταστροφή της συσκευής. 4. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΛΛΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΠΟΥ ΕΝΔΕΧΕΤΑΙ ΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ PCB Στο παρελθόν PCB χρησιμοποιήθηκαν επίσης σε υγρά ή υλικά άλλων εφαρμογών, εκτός των ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών συσκευών. Τέτοια παραδείγματα είναι ενδεικτικά: Έλαια μεταφοράς θερμότητας, υδραυλικά έλαια, λιπαντικά, έλαια κοπής, βαφές, ανασχετικά φλόγας, στεγανωτικά - κόλλες αδιαβροχοποίησης, πλαστικοποιητές (ρευστοποιητές), βαφές μελάνια τυπογραφίας κ.α. Εφόσον χρησιμοποιούνται ή βρίσκονται αποθηκευμένα αντίστοιχα υλικά με ημερομηνία κατασκευής προγενέστερη του 1987, χρειάζεται: Α ΣΤΑΔΙΟ - ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΥΠΑΡΞΗΣ PCB Συλλογή πληροφοριών κατασκευαστή (Πληροφορίες ετικέτας / MSDS / βιβλιογραφία / διαδίκτυο) Διασταύρωση πληροφοριών με γνωστές εμπορικές ονομασίες PCB (παράρτημα ΙΙ ΚΥΑ 18083/2003, βιβλιογραφία) Επικοινωνία με κατασκευαστή/ προμηθευτή υλικού. Β ΣΤΑΔΙΟ - ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ PCB Συλλογή πληροφοριών κατασκευαστή (Πληροφορίες ετικέτας / MSDS / βιβλιογραφία / διαδίκτυο) Δειγματοληψία και εργαστηριακή ανάλυση υλικών. Σελίδα 6
5. ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ Για την εκτέλεση δειγματοληψιών επιβάλλεται η τήρηση των απαιτούμενων μέσων ατομικής προστασίας (Στολή προστασίας από χημικές ουσίες, μάσκα μισού προσώπου για οργανικούς ατμούς και σωματίδια, γάντια νιτριλίου). Κατά τις δειγματοληψίες από πολλαπλές συσκευές ή υλικά διαφορετικών τύπων, χρειάζεται να λαμβάνεται μέριμνα ώστε να μην αναμιγνύονται υπολείμματα ελαίων διαφορετικών συσκευών που μπορεί να οδηγήσουν σε επιμολύνσεις των δειγμάτων Για την εκτέλεση των αναλύσεων οι κάτοχοι χρειάζεται να απευθύνονται σε εξειδικευμένα και αναγνωρισμένα εργαστήρια, τα οποία εφαρμόζουν πρότυπες διεθνώς αναγνωρισμένες μεθόδους μέτρησης. Η λήψη δείγματος ελαίου από Μ/Σ πρέπει να γίνεται είτε από το κάτω μέρος του Μ/Σ (τάπα δειγματοληψιών) είτε από το δοχείο διαστολής. Οποιαδήποτε παρέμβαση για λήψη δείγματος σε πυκνωτές ή άλλες κλειστές συσκευές θα πρέπει να γίνεται αποκλειστικά με μηχανικό τρόπο και όχι με τρόπο που μπορεί οδηγήσει στην ανάπτυξη θερμότητας. Σελίδα 7