6. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

6. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Στη διάρκεια αυτού του εργαστηρίου θα δούμε τα δεδομένα της ICAP από μια διαφορετική οπτική γωνία, με τη χρήση συστημάτων GIS, κατά γεωγραφική περιοχή και ειδικά κατά νομό. Επιλέγουμε από το περιβάλλον εργασίας το εικονίδιο ArcMap και ένα κενό χάρτη, ώστε να δημιουργήσουμε το δικό μας. Το περιβάλλον εργασίας αποτελείται από δυο περιοχές: (α) αριστερά εμφανίζονται οι στιβάδες (layers) και (β) δεξιά το αποτέλεσμα της δουλειάς μας στους χάρτες. Πρώτο βήμα είναι η εισαγωγή του χάρτη της Ελλάδος ανά νομό και των ακτογραμμών. Αριστομένης Μακρής 55

6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΧΑΡΤΩΝ Επιλέγουμε το εικονίδιο (Add Data) για την εισαγωγή των δεδομένων στο χάρτη. Προσθέτουμε πρώτα την ακτογραμμή και μετά με τον ίδιο τρόπο τους νομούς Το αποτέλεσμα είναι να εμφανιστεί ο χάρτης της Ελλάδος με κάθε νομό χωριστά. Στον χάρτη που εμφανίζεται αποτυπώνονται και οι ακτές (akti) και οι νομοί (nomoi) γιατί έχουμε επιλέξει ( ) και τις δυο στιβάδες (layers). Αν αφαιρέσουμε μια από τις δυο στιβάδες (π.χ. τους νομούς) το αποτέλεσμα είναι να εμφανιστεί μόνο η στιβάδα που έχουμε επιλέξει (στο παράδειγμα οι ακτογραμμές). Αριστομένης Μακρής 56

Επιλέγουμε ξανά τη στιβάδα των νομών και δεξί κλικ Open Attribute Table, ώστε να δούμε τα δεδομένα πίσω από το χάρτη. Αριστομένης Μακρής 57

Ο πίνακας τιμών που εμφανίζεται περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και τα πεδία εμβαδόν (AREA), όνομα νομού (NAME), πληθυσμό με βάση την απογραφή του 1991 (POP91) και τον κωδικό νομού (ESRI_IDC). Αυτά τα δεδομένα θα χρησιμοποιήσουμε στο εργαστήριο. Ειδικά ο κωδικός νομού θα χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία σχέσεων με τα δεδομένα της ICAP που έχουμε. Επιλέγουμε ξανά τους νομού και δεξί κλικ Properties. Αριστομένης Μακρής 58

6.2 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΝΑ ΝΟΜΟ ΒΑΣΕΙ ΠΕΔΙΩΝ Θα εμφανίσουμε στο χάρτη τους νομούς με τον περισσότερο πληθυσμό. Επιλέγουμε Symbology Quantities Graduated colors και σαν πεδίο τιμών το εμβαδόν (AREA). Αποτέλεσμα είναι το σύστημα να ομαδοποιήσει τους νομούς σε πέντε κατηγορίες (classes) με βάση το εμβαδόν. Επιλέγουμε Apply και ΟΚ και παρατηρούμε το αποτέλεσμα στο χάρτη. Επειδή δεν εμφανίζεται το όνομα κάθε νομού, επιλέγουμε τη στιβάδα των νομών δεξί κλικ Properties Labels και επιλέγουμε ( ) να εμφανιστεί (Label features in this layer) το όνομα του νομού (label field NAME) και έντονα γράμματα (bold). Τέλος επιλέγουμε Placement Properties και Place one label per feature ώστε να εμφανιστεί μόνο μια φορά το όνομα κάθε νομού (αλλιώς θα εμφανιζόταν πολλές φορές π.χ. στα Αριστομένης Μακρής 59

νησιά, εφ όσον κάποιοι νομοί αποτελούνται από πολλά νησιά). Το αποτέλεσμα είναι να εμφανιστούν και οι ονομασίες των νομών. Μπορούμε να αλλάξουμε την εμφάνιση ώστε κάθε νομός να έχει ένα μοναδικό χρώμα χωρίς κριτήρια. Πάλι στις ιδιότητες της στιβάδας (properties) επιλέγουμε Categories Unique values και σαν πεδίο το όνομα (NAME). Αριστομένης Μακρής 60

Επιλέγουμε το κουμπί Add All Values και το αποτέλεσμα είναι κάθε νομός να πάρει ένα ξεχωριστό χρώμα. Επιλέγουμε Apply και ΟΚ και βλέπουμε το αποτέλεσμα. 6.2.1 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΣΤΙΒΑΔΑΣ ΝΟΜΩΝ Θα δημιουργήσουμε και μια δεύτερη στιβάδα νομών ώστε να συγκρίνουμε και πρόσθετα χαρακτηριστικά από τα πεδία των νομών. Επιλέγουμε τους νομούς και δεξί κλικ Copy. Κατόπιν Edit Paste. Το αποτέλεσμα είναι να προστεθεί και μια τρίτη στιβάδα, αυτή των νομών (έτσι τώρα έχουμε δυο φορές τη στιβάδα νομοί). Αριστομένης Μακρής 61

Θα διαμορφώσουμε αυτή τη δεύτερη στιβάδα ώστε να μας δίνει πληροφορίες για τον πληθυσμό κάθε νομού. Επιλέγουμε τη δεύτερη στιβάδα των νομών και δεξί κλικ Properties. Αυτή τη φορά αντί για διάκριση με διαφορετικό χρώμα (αναλογικά πιο έντονα για μεγάλες τιμές) θα χρησιμοποιήσουμε διαφορετικού μεγέθους σύμβολο (Graduated symbols) και σαν πεδίο τιμών επιλέγουμε τον πληθυσμό (POP91). Το σύστημα εμφανίζει πέντε ομαδοποιήσεις (classes) που μπορούμε να αλλάξουμε. Επίσης μπορούμε να αλλάξουμε κάποιες επιλογές και να δούμε κάποια στατιστικά με την επιλογή Classify. Μπορούμε να διαφοροποιήσουμε τη μέθοδο ομαδοποίησης (Method), να αλλάξουμε τα όρια κάθε ομαδοποίησης (Break Values), να δούμε στο διάγραμμα τον μέσο (Show Mean) και την απόκλιση (Show Standard Deviation). Αριστομένης Μακρής 62

Τέλος απενεργοποιούμε την εμφάνιση των ονομάτων των νομών γιατί θα εμφανίζονται διπλά. Γιατί; Το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση των κύκλων σε κάθε νομό βάσει του πληθυσμού. 6.2.2 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΒΑΣΕΙ ΔΥΟ ΠΕΔΙΩΝ Θα δημιουργήσουμε ένα χάρτη ώστε να συγκρίνουμε αφ ενός τον απόλυτο πληθυσμό κάθε νομού και αφ ετέρου τον πληθυσμό ανά εμβαδόν. Επιλέγουμε την εμφάνιση της πρώτης στιβάδας των νομών ανά πληθυσμό (Graduated colors). Αριστομένης Μακρής 63

Επιλέγουμε η δεύτερη στιβάδα των νομών να εμφανίσει κύκλους (Graduated symbols) αναλογικά βάσει της σχέσης του πληθυσμού (Value) προς το εμβαδόν (Normalization). Παρατηρούμε ότι και οι τιμές έχουν αλλάξει, αλλά και νομοί με χαμηλό πληθυσμό (ανοιχτό χρώμα), όπως ο νομός Ημαθείας να έχουν μεγάλη τιμή (μεγάλος κύκλος) στη σχέση πληθυσμός προς εμβαδόν. 6.3 ΕΝΑΛΛΑΓΗ ΜΟΡΦΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ Παρατηρούμε στα εικονίδια κάτω αριστερά στο παράθυρο των χαρτών ότι οι κύριες μορφές απεικόνισης των χαρτών είναι δυο (α) απεικόνιση δεδομένων (Data View) και (β) διαμορφωμένη απεικόνιση (Layout View). Επιλέγουμε Layout View. Αριστομένης Μακρής 64

Αποτέλεσμα είναι η διαμόρφωση του χάρτη ώστε να χωρέσει σε μια σελίδα χαρτιού. Στην ίδια σελίδα θα προσθέσουμε και άλλους χάρτες στη συνέχεια. Για το λόγο αυτό μικραίνουμε τον χάρτη ώστε να καταλάβει το 1/3 της σελίδας. Μπορούμε να μεγεθύνουμε οποιοδήποτε σημείο του χάρτη και στις δυο απεικονίσεις. Επιλέγουμε το εικονίδιο Zoom In και σχεδιάζουμε ένα ορθογώνιο γύρω από την περιοχή που θέλουμε να μεγεθύνουμε. Αριστομένης Μακρής 65

Το αποτέλεσμα είναι να καταλάβει το σύνολο της διαθέσιμης περιοχής ο μεγεθυσμένος χάρτης. Παρατηρούμε ότι η μεγέθυνση ισχύει και στην απεικόνιση δεδομένων (Data View). Μπορούμε να επαναφέρουμε το χάρτη στην αρχική διάσταση με πολλούς τρόπους, μεταξύ των οποίων και με το εικονίδιο Fixed Zoom Out. Αριστομένης Μακρής 66

6.4 ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΧΑΡΤΗ Θα χρησιμοποιήσουμε το Excel για τη δημιουργία και εισαγωγή των δεδομένων των επιχειρήσεων στο χάρτη. Για το σκοπό αυτό έχει δημιουργηθεί ένα πρότυπο φύλλο που περιλαμβάνει την κωδικοποίηση του GIS για τους νομούς. Από το Excel ανοίγουμε το αρχείο GIS.xls. Το αρχείο αυτό έχει σαν πεδία τον κωδικό του GIS (ESRI_IDC) και την περιγραφή του νομού, όπως εμφανίζεται στα αρχεία της ICAP και είναι ταξινομημένο βάσει νομού. Θα χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία πολυδιάστατης ανάλυσης (Pivot Table) για τη δημιουργία αναφορών όπου πάντα στις γραμμές θα έχουμε το νομό και στις στήλες διάφορες πληροφορίες όπως κλάδο και αντικείμενο. Αριστομένης Μακρής 67

Σε ένα κενό βιβλίο εργασίας ανοίγουμε (Existing Connections) την πολυδιάστατη βάση της ICAP. Δημιουργούμε την αναφορά που ακολουθεί ανά Νομό και Κλάδο η οποία δείχνει τον τζίρο και διαμορφώνουμε τους αριθμούς χωρίς δεκαδικά. Αντιγράφουμε τις στήλες των κλάδων δίχως να συμπεριλάβουμε τις γραμμές και στήλες των συνόλων. Αριστομένης Μακρής 68

Προσθέτουμε τις στήλες στο αρχικό βιβλίο εργασίας και διαγράφουμε τη στήλη με τον κλάδο Λοιπά που έχει μηδενικά. Επιλέγουμε την περιοχή τιμών και την ονομάζουμε (δεξί κλικ Name a Range) DISTRICT. Αριστομένης Μακρής 69

Αποθηκεύουμε το φύλλο εργασίας με την ονομασία ICAPXX (όπου ΧΧ η ομάδα). 6.4.1 ΣΥΝΔΕΣΗ EXCEL ΚΑΙ GIS Από την επιφάνεια εργασίας ανοίγουμε το πρόγραμμα ArcCatalog. Επιλέγουμε (δυο κλικ) Add OLE DB Connection Microsoft OLE DB Provider for ODBC Drivers και Next. Επιλέγουμε σαν πηγή (data source) Excel Files και σαν κατάλογο (catalog to use) το αρχείο Excel ICAPXX που δημιουργήσαμε. Αριστομένης Μακρής 70

Ελέγχουμε ότι λειτουργεί η σύνδεση (Test Connection) και ΟΚ. Μετονομάζουμε τη νέα σύνδεση σε GISXX. Επιλέγουμε τη νέα σύνδεση (δυο κλικ) και εμφανίζεται η περιοχή τιμών που ονομάσαμε στο Excel (DISTRICT). Επιλέγουμε το σελιδοδείκτη Preview και παρατηρούμε ότι οι τιμές του Excel είναι πλέον διαθέσιμες για το GIS. Αριστομένης Μακρής 71

6.4.2 ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥ EXCEL ΑΠΟ ΤΟ GIS Επιστρέφουμε στο ArcMap και δημιουργούμε ένα νέο πλαίσιο εργασίας (Data Frame). Το σύστημα ονομάζει το νέο πλαίσιο New Data Frame. Θα αντιγράψουμε όλα τα στοιχεία του προηγούμενου πλαισίου (Layers) στο νέο. Επιλέγουμε όλες τις στιβάδες και Copy. Κατόπιν επιλέγουμε το νέο πλαίσιο και Edit Paste. Αριστομένης Μακρής 72

Το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση όλων των στιβάδων στο νέο πλαίσιο και του χάρτη που είχαμε δημιουργήσει στο προηγούμενο πλαίσιο. 6.4.2.1 ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΧΑΡΤΩΝ ΜΕ ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΟΥ EXCEL Επιλέγουμε το εικονίδιο Add Data και Database Connection. Επιλέγουμε τη σύνδεση GISXX που ήδη δημιουργήσαμε. Αριστομένης Μακρής 73

Τέλος επιλέγουμε την περιοχή με το τζίρο ανά νομό και κλάδο (DISTRICT). Το αποτέλεσμα είναι να εμφανιστεί η σύνδεση στο νέο πλαίσιο. Θα μετονομάσουμε τη δεύτερη στιβάδα νομών σε ΚΛΑΔΟΙ ώστε να διακρίνεται από την άλλη. Επιλέγουμε (δεξί κλικ Properties General) και δίνουμε το νέο όνομα. Αριστομένης Μακρής 74

Θα συνδέσουμε τη στιβάδα ΚΛΑΔΟΙ με τα δεδομένα του Excel (DISTRICT). Επιλέγουμε τη στιβάδα ΚΛΑΔΟΙ (δεξί κλικ Join and Relates Join). Επιλέγουμε το πεδίο που θα χρησιμοποιήσουμε ώστε να συνδέσουμε τους δυο πίνακες (ESRI_IDC). Το σύστημα αναγνωρίζει ότι ο πίνακας DISTRICT έχει ένα πεδίο με το ίδιο όνομα και προτείνει το πεδίο αυτό (ESRI_IDC) για τη σύνδεση των πινάκων. Επιλέγουμε ΟΚ και η σύνδεση έχει ολοκληρωθεί. Αριστομένης Μακρής 75

Θα ελέγξουμε τα πεδία που περιλαμβάνει η στιβάδα ΚΛΑΔΟΙ. Επιλέγουμε ΚΛΑΔΟΙ (δεξί κλικ Open Attribute Table). Παρατηρούμε ότι η στιβάδα διαθέτει και τα πεδία των νομών και τα πεδία του Excel. Επιλέγουμε το νομό Δράμας και θα παρατηρήσουμε αργότερα πώς θα εμφανιστεί στον χάρτη. Αριστομένης Μακρής 76

Θα δημιουργήσουμε ένα χάρτη για να δούμε ποιοι νομοί παρουσιάζουν έντονη βιομηχανική δραστηριότητα. Απενεργοποιούμε την στιβάδα των νομών και επιλέγουμε ΚΛΑΔΟΙ (δεξί κλικ Properties Symbology). Παρατηρούμε ότι μπορούμε να αλλάξουμε χρώμα (Color Ramp). Μπορούμε να αλλάξουμε πλήθος ομαδοποιήσεων (Classes). Επίσης μπορούμε να αλλάξουμε τα όρια των ομαδοποιήσεων (από την επιλογή Classify) κ.λ.π. Αριστομένης Μακρής 77

Τέλος βεβαιωνόμαστε ότι θα εμφανιστεί η ονομασία κάθε νομού. Παρατηρούμε ότι έχει επιλεγεί ο νομός Δράμας που επιλέξαμε στον πίνακα δεδομένων. Επιλέγουμε το κουμπί Identify και το νομό Δράμας (κλικ). Εμφανίζεται ένα παράθυρο με τα δεδομένα του νομού Δράμας. Αριστομένης Μακρής 78

Επιλέγουμε το κουμπί Select Features και το νομό Αττικής (κλικ). Το αποτέλεσμα είναι να επιλεγεί ο νομός Αττικής στο χάρτη. Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να δούμε τα δεδομένα του νομού Αττικής. 6.5 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΓΡΑΦΙΚΩΝ Αντιγράφουμε τη στιβάδα ΚΛΑΔΟΙ μέσα στο ίδιο πλαίσιο. Αριστομένης Μακρής 79

Απενεργοποιούμε τη μια από τις δυο στιβάδες ΚΛΑΔΟΙ και επιλέγουμε την ενεργή στιβάδα (δεξί κλικ Properties Symbology Charts - Pie). Επιλέγουμε τους 4 κλάδους της οικονομίας και (>). Το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση σε κάθε νομό της κατανομής των 4 κλάδων. Αριστομένης Μακρής 80

Στο χάρτη αυτό θα προσθέσουμε την προηγούμενη στιβάδα ΚΛΑΔΟΙ που έχει διαφορετική διαβάθμιση χρώματος ανά νομό με βάση τον τζίρο του κλάδου βιομηχανία. Επιλέγουμε τη στιβάδα και απενεργοποιούμε την εμφάνιση του ονόματος ώστε να μη βγει δυο φορές. Αν δεν εμφανίζονται κάποιες τιμές στο χάρτη καλό είναι να απενεργοποιηθεί και μετά να ενεργοποιηθεί ( ) ξανά κάποια στιβάδα. Αριστομένης Μακρής 81

Θα δημιουργήσουμε ένα νέο χάρτη που θα περιέχει τον πληθυσμό κάθε νομού και τον τζίρο του κλάδου βιομηχανία σε σχέση με τον πληθυσμό. Στην 1 η στιβάδα ΚΛΑΔΟΙ επιλέγουμε Symbology Quantities Dot density και τιμή πληθυσμό (POP91). Αλλάζουμε χρώμα στην κουκίδα (πλάι στο πεδίο POP91). Παρατηρούμε την αξία κάθε κουκίδας (Dot Value) που εκπροσωπεί 10.000 άτομα (το νούμερο αυτό μπορεί να αλλαχθεί). Στη δεύτερη στιβάδα ΚΛΑΔΟΙ επιλέγουμε Symbology Quantities Graduated Symbols και σαν τιμή (Value) τον τζίρο του κλάδου Βιομηχανία ως προς (Normalization) τον πληθυσμό (POP91) κάθε νομού. Αριστομένης Μακρής 82

Παρατηρούμε ότι νομοί με λίγο πληθυσμό όπως οι νομοί Βοιωτίας ή Κιλκίς ανήκουν στην ίδια κλάση τζίρου βιομηχανίας ανά κεφαλή με το νομό Αττικής και μάλιστα σε μεγαλύτερη κλάση σε σχέση με το νομό Θεσσαλονίκης. Επιλέγουμε τη διαμορφωμένη απεικόνιση Layout View και αφήνουμε χώρο για ένα τρίτο χάρτη. Αριστομένης Μακρής 83

Αποθηκεύουμε το χάρτη με όνομα districtsxx. 6.6 ΧΑΡΤΕΣ ΜΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Από το Excel GISXX επιλέγουμε τις δυο πρώτες στήλες και τις αντιγράφουμε σε ένα κενό βιβλίο εργασιών. Αριστομένης Μακρής 84

Στο Pivot Table επιλέγουμε στις στήλες Γενική Δραστηριότητα (στη διάσταση Αντικείμενο) και στα οικονομικά μεγέθη (measures) Τζίρο Εξαγωγών. Επιλέγουμε τον πίνακα (χωρίς τη στήλη των νομών και τη στήλη και γραμμή των συνόλων) και αντιγράφουμε στο βιβλίο εργασίας που μόλις δημιουργήσαμε. Αριστομένης Μακρής 85

Επειδή οι κενές γραμμές του Excel δημιουργούν προβλήματα στο GIS θα τις αντικαταστήσουμε με μηδέν. Επιλέγουμε ένα κενό κελί και Copy και κατόπιν Home Find & Select Replace. Επικολλάμε την τιμή του κενού κελιού στο πεδίο Find what και 0 στο πεδίο Replace with και κατόπιν Replace All. Αποτέλεσμα είναι να αντικατασταθούν όλα τα κενά με μηδέν. Αριστομένης Μακρής 86

Όπως και στο προηγούμενο παράδειγμα θα δώσουμε ένα όνομα στην περιοχή τιμών ώστε να την χρησιμοποιήσουμε από το GIS. Επιλέγουμε την περιοχή τιμών και δεξί κλικ Name a Range. Ονομάζουμε την νέα περιοχή EXPORTS και αποθηκεύουμε το φύλλο εργασίας. Θα συνδέσουμε τη νέα περιοχή τιμών με το GIS. Στο πρόγραμμα ArcCatalog επιλέγουμε Database Connections GISXX και δεξί κλικ Disconnect. Κατόπιν στο GISXX δεξί κλικ Connect. Αριστομένης Μακρής 87

Αποτέλεσμα είναι να εμφανιστεί και ο πίνακας EXPORTS με τις τιμές που καταχωρήσαμε (Preview). Κλείνουμε το πρόγραμμα ArcCatalog. Στο πρόγραμμα ArcMap δημιουργούμε ένα νέο πλαίσιο (Insert Data Frame). Στο νέο πλαίσιο (New Data Frame 2) αντιγράφουμε και τις τρεις στιβάδες του πρώτου πλαισίου (Layers) και προσθέτουμε (Add Data) τον πίνακα EXPORTS. Αριστομένης Μακρής 88

Συνδέουμε τη 2 η στιβάδα νομοί με τον πίνακα EXPORTS μέσω του κοινού πεδίου ESRI_IDC. Ελέγχουμε τον πίνακα τιμών (Open Attribute Table). Επιλέγουμε το νομό Αττικής. Αριστομένης Μακρής 89

Στην ίδια στιβάδα επιλέγουμε Properties και καταχωρούμε τις κατωτέρω τιμές. Παρατηρούμε ότι έχει επιλεγεί ο νομός Αττικής. Γιατί; Τι δείχνει το αποτέλεσμα; Αριστομένης Μακρής 90

Με το κουμπί Identify παρατηρούμε τις εξαγωγές ανά δραστηριότητα του νομού Αττικής. Με το κουμπί Select Features επιλέγουμε τον νομό Θεσσαλονίκης και παρατηρούμε τις εξαγωγές ανά δραστηριότητα. Τέλος προσαρμόζουμε το τρέχον πλαίσιο στη διαμορφωμένη απεικόνιση (Layout View) και αποθηκεύουμε το αρχείο. Αριστομένης Μακρής 91

Αριστομένης Μακρής 92