ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ Η ισορροπία των οικοσυστηµάτων βασίζεται στην αγαστή συνεργασία των ειδών που τα απαρτίζουν. Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται η αποτελεσµατική χρήση των πόρων µε την ανακύκλωση υλικών που αέναα µετατρέπονται σε νέες πρώτες ύλες και ενέργεια. Η βιοµηχανική οικολογία έχει εµπνευστεί από αυτή την οικολογική ισορροπία για να δηµιουργήσει ένα σύστηµα, στο οποίο τα άχρηστα υλικά κάποιου φορέα µετατρέπονται σε πόρο κάποιου άλλου. Η βιοµηχανική οικολογία θεωρεί ότι τα άχρηστα υλικά αποτελούν ένα σηµαντικό πόρο και είναι αναγκαίο να αξιοποιηθούν στην παραγωγή νέων αγαθών, ως εναλλακτικές πρώτες ύλες ή καύσιµα. Αυτή η αντίληψη της βιοµηχανικής οικολογίας έχει σήµερα υιοθετηθεί από πολλές επιχειρήσεις σε όλο τον κόσµο, µεταξύ των οποίων είναι και η εταιρία µας. Αυτή η θεώρηση είναι επίσης απόλυτα συµβατή µε την προσπάθεια τόσο της LAFARGE όσο και του ΗΡΑΚΛΗ να συµµετέχουν ενεργά και να συνεισφέρουν στην αειφόρο ανάπτυξη. Οι αρχές της βιώσιµης ανάπτυξης που συνδέονται µε τη χρήση φυσικών πόρων στην παραγωγή τσιµέντου συνοψίζονται στα εξής σηµεία: Αποδοτικότερη εκµετάλλευση των πρώτων υλών, ώστε να περιορίζεται η επίπτωση στο φυσικό περιβάλλον κατά την εξόρυξή τους Μείωση της κατανάλωσης των ενεργειακών πόρων ανά µονάδα προϊόντος Μείωση των άχρηστων υλικών που απορρίπτονται στο περιβάλλον και επαναχρησιµοποίησή τους Μεγαλύτερη δυνατή αξιοποίηση των άχρηστων υλικών από άλλες πηγές. Οικονοµικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες Τα ειδικότερα κοινωνικά, οικονοµικά και περιβαλλοντικά δεδοµένα που οδήγησαν την τσιµεντοβιοµηχανία στην αξιοποίηση εναλλακτικών υλικών είναι τα εξής: Η διαχείριση αποβλήτων σε όλο τον κόσµο η Ελλάδα είναι χαρακτηριστικό παράδειγµα - αποτελεί σήµερα ένα από τα σοβαρότερα προβλήµατα, µε σοβαρές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, που προκαλούν έντονες συγκρούσεις στις τοπικές κοινωνίες. Για την παραγωγή τσιµέντου χρησιµοποιούνται µεγάλες ποσότητες µη ανανεώσιµων ορυκτών πρώτων υλών, καυσίµων και ενέργειας µε αντίστοιχη επίπτωση στο περιβάλλον. Τα καύσιµα και η ηλεκτρική ενέργεια αποτελούν το 30% του συνολικού κόστους παραγωγής του τσιµέντου. Η ενεργειακή εξοικονόµηση έχει φθάσει σε οριακό σηµείο (µείωση 30% από το 1970 µέχρι σήµερα), οι δε τιµές των καυσίµων αυξάνονται διαρκώς. Τα εναλλακτικά υλικά είναι κατά κανόνα φθηνότερα από τους φυσικούς πόρους και σε πολλές περιπτώσεις η χρήση τους επιδοτείται. Κατά συνέπεια τα εναλλακτικά καύσιµα είναι µια ενδιαφέρουσα λύση από οικονοµικής και περιβαλλοντικής άποψης. 1

Παραδείγµατα εναλλακτικών πρώτων υλών και καυσίµων Με το όρο Εναλλακτικές Πρώτες Ύλες ονοµάζονται τα υλικά που προέρχονται από διάφορες οικονοµικές και κοινωνικές δραστηριότητες, περιέχουν χηµικά συστατικά κατάλληλα για την παραγωγή κλίνκερ ή τσιµέντου και µπορούν να υποκαταστήσουν πρώτες ύλες. Εναλλακτικά καύσιµα ονοµάζονται τα υλικά που προέρχονται από διάφορες δραστηριότητες, έχουν υποστεί κάποια προεπιλογή ή προεπεξεργασία, περιέχουν σηµαντικό ενεργειακό φορτίο και µπορούν να υποκαταστήσουν παραδοσιακά καύσιµα, όπως το κάρβουνο και το πετκωκ. Χαρακτηριστικά είδη εναλλακτικών πρώτων υλών και καυσίµων είναι: ΚΑΥΣΙΜΑ Ξύλο, Χαρτί, Χαρτόνια Υφάσµατα Πλαστικά RDF Ελαστικά Βιοµηχανικές ιλύες Ιλύες βιολογικών καθαρισµών Ζωικά κατάλοιπα, λίπη Κατάλοιπα εξόρυξης άνθρακα Γεωργικά κατάλοιπα Πριονίδι και µίγµατα αυτού ιαλύτες και χηµικά κατάλοιπα Κατάλοιπα µη ανακυκλώσιµων λαδιών ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ Τέφρες από σταθµούς Η/Π Σκωρίες παραγωγής χάλυβα Κατάλοιπα παραγωγής αλουµινίου Χηµική γύψος Χρησιµοποιηµένα πυρότουβλα Υπολείµµατα µεταλλουργικών δραστηριοτήτων Πλεονεκτήµατα από τη χρήση εναλλακτικών υλικών Από τη φύση της η διαδικασία παραγωγής τσιµέντου προσφέρει τεράστιες δυνατότητες προς αυτή την κατεύθυνση. Η βέλτιστη αξιοποίηση της υφιστάµενης τεχνολογίας για αξιοποίηση άχρηστων υλικών στην παραγωγική διαδικασία εφαρµόζεται στα εργοστάσιά µας σε όλο τον κόσµο µε πολύ µεγάλα οφέλη για το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονοµία: Περιορίζει τη χρήση µη ανανεώσιµων ορυκτών πόρων, όπως άργιλος, γύψος, ασβεστόλιθος, σχιστόλιθος Μειώνει τη χρήση µη ανανεώσιµων φυσικών καυσίµων, όπως το πετρέλαιο και το κάρβουνο. Συνεισφέρει στην προσπάθεια για τη µείωση των αερίων του θερµοκηπίου. Παρέχει ουσιαστικές υπηρεσίες στην τοπική κοινωνία προσφέροντας µια ασφαλή λύση στο πρόβληµα της διάθεσης αποβλήτων. Και επιπλέον µειώνει το κόστος παραγωγής και βελτιώνει την ανταγωνιστικότητά µας. 2

Ασφαλής αξιοποίηση των εναλλακτικών υλικών Οι κάµινοι παραγωγής τσιµέντου προσφέρουν αδιαµφισβήτητα πλεονεκτήµατα για την πλήρη καταστροφή αυτών των υλικάν: Τίποτα δεν χάνεται, τίποτα δεν δηµιουργείται και όλα µετατρέπονται σε χρήσιµα υλικά. Αυτό οφείλεται στο ότι τα εναλλακτικά υλικά παραµένουν σε συνθήκες πλήρους καύσης σε εξαιρετικά υψηλές θερµοκρασίες, που φθάνουν µέχρι και 2000 C. Η κάµινος είναι το µόνο είδος εγκατάστασης που επιτυγχάνει «µηδέν απόβλητα» προς απόρριψη, δεδοµένου ότι όλα τα στερεά κατάλοιπα της καύσης ενσωµατώνονται στο παραγόµενο προϊόν χωρίς επιπτώσεις στην ποιότητά του. Νοµοθετικό πλαίσιο Η τσιµεντοβιοµηχανία ακολουθεί πιστά το προβλεπόµενο νοµικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η οδηγία 2000/76/ΕΚ εφαρµόζεται τόσο κατά την αποτέφρωση όσο και τη συναποτέφρωση αποβλήτων, κατά την οποία γίνεται ανάκτηση ενέργειας και υλικών από απόβλητα που χρησιµοποιούνται ως καύσιµα ή πρώτες ύλες. Η εν λόγω οδηγία προβλέπει όρους για τις συνθήκες λειτουργίας, οριακές τιµές ατµοσφαιρικών εκποµπών, τρόπους ελέγχου και παρακολούθησης, καθώς και απαιτήσεις για τις µετρήσεις εκποµπών, οι οποίες ελέγχονται συστηµατικά. Η εν λόγω οδηγία έχει ενσωµατωθεί στο ελληνικό δίκαιο µε την ΚΥΑ 22912/1117/2005, στο Παράρτηµα ΙΙ.1 της οποίας περιλαµβάνονται «Ειδικές διατάξεις για τους τσιµεντοκλιβάνους που συναποτεφρώνουν απόβλητα». Τα προβλεπόµενα όρια εκποµπών και οι συνθήκες καύσης είναι ιδιαίτερα αυστηρά και πολύ χαµηλότερα από αυτά που ισχύουν κατά την χρήση συµβατικών καυσίµων, ώστε η πολιτεία να εξασφαλίζει την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας. 3

Ευρωπαϊκή εµπειρία Στο διάγραµµα που ακολουθεί αποτυπώνεται ο καταµερισµός των διαφόρων καυσίµων που χρησιµοποιήθηκαν το 2004 για την παραγωγή τσιµέντου στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύµφωνα µε στοιχεία του CEMBUREAU. Η εικόνα στην Ευρώπη µιλά από µόνη της: η αξιοποίηση άχρηστων υλικών εφαρµόζεται σε πάρα πολλές χώρες και το ποσοστό υποκατάστασης καυσίµων στα εργοστάσια τσιµέντου της Ε.Ε. φθάνει κατά µέσο όρο το 18%, ενώ των πρώτων υλών ανέρχεται σε 11,5% (36 εκατοµµύρια τόνοι το χρόνο). Ποσοστό υποκατάστασης στην Ευρώπη Υποκατάσταση καυσίµων > 50 % 25 έως 50 % 5 έως 25 % Ξεκίνηµα ή< 5% 4

Χώρες µε υψηλή περιβαλλοντική συνείδηση, όπως η Γαλλία, η Γερµανία, η Αυστρία, η Ελβετία έχουν επιτύχει πολύ µεγάλα ποσοστά υποκατάστασης που υπερβαίνουν το 25%. Υπάρχουν δε ανά τον κόσµο πολλά εργοστάσια όπου το ποσοστό υποκατάστασης πρωτογενών καυσίµων φθάνει ή και ξεπερνά το 70%. Εµπειρία της Lafarge Η Lafarge χρησιµοποιεί εναλλακτικά καύσιµα και υλικά από το 1980 και έχει µεγάλη εµπειρία στη χρήση τους. Εφαρµόζει βέλτιστες τεχνικές και η χρήση των υλικών στην παραγωγή γίνεται µε επαγγελµατισµό και ελεγχόµενες διαδικασίες, εξασφαλίζοντας ότι δεν υπάρχουν επιπτώσεις στην υγεία των εργαζοµένων, το περιβάλλον και την ποιότητα του τελικού προϊόντος. Παραπροϊόντα, όπως τέφρες, σκωρίες και γύψος από την αποθείωση καυσαερίων, αξιοποιούνται στο µέγιστο δυνατό βαθµό στην παραγωγή τσιµέντου. Υλικά, όπως τα παλαιά ελαστικά αυτοκινήτων, µη ανακυκλώσιµα χαρτιά και πλαστικά, χρησιµοποιηµένοι διαλύτες, λάσπες βιολογικών καθαρισµών, κατάλοιπα και παραπροϊόντα γεωργικών καλλιεργειών, υποκαθιστούν παραδοσιακά καύσιµα και αξιοποιούνται ενεργειακά. Στη Lafarge 5.500.000 τόνοι εναλλακτικών καυσίµων χρησιµοποιούνται στις µονάδες της παραγωγής τσιµέντου σε όλο τον κόσµο. Εντυπωσιακά παραδείγµατα αποτελούν εργοστάσια της στην Ευρώπη και την Αµερική: Εργοστάσιο Paulding στις ΗΠΑ: Είναι µια ιδιαίτερα ανταγωνιστική µονάδα σε µια πολύ ελκυστική τοπική αγορά και παρέχει µια κερδοφόρα και έξυπνη υπηρεσία στην τοπική κοινωνία για την εξάλειψη τοπικών αποβλήτων. Έχει επιτύχει ποσοστό υποκατάστασης καυσίµων 90% µε υγρά κατάλοιπα από την αυτοκινητοβιοµηχανία και τη χηµική βιοµηχανία της περιοχής που βρίσκονται σε ακτίνα 200 χλµ γύρω από το εργοστάσιο. Εργοστάσιο Cantagalo στη Βραζιλία: Χρησιµοποιεί βιοµάζα, λάστιχα, ρυπασµένα εδάφη και κατάλοιπα πετρελαιοειδών υποκαθιστώντας 25% των καυσίµων του. Οι τοπικές αρχές θεωρούν σηµαντική τη συνεισφορά της µονάδας στην διαχείριση των αποβλήτων της περιοχής. Εργοστάσιο Retznei στην Αυστρία: Άχρηστα λάδια, διαλύτες, λάστιχα, πλαστικά και ζωοτροφές υποκαθιστούν το 66% των καυσίµων της µονάδας ενώ διατηρείται υψηλό επίπεδο ποιότητος προϊόντος και ικανοποίησης των πελατών. Στην Αυστρία έχει αποδειχθεί ότι η χρησιµοποίηση αποβλήτων ως εναλλακτικά καύσιµα στην παραγωγή τσιµέντου αντί της απόρριψής τους σε ΧΥΤΑ είναι ο καλύτερος τρόπος για την µείωση του ενεργειακού κόστους στην Αυστριακή οικονοµία. Τι γίνεται στην ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ Στον ΗΡΑΚΛΗ εναλλακτικά υλικά χρησιµοποιούνται ήδη για πάνω από 20 χρόνια. Αυτά προέρχονται από άλλες βιοµηχανίες ή την παραγωγή ενέργειας και περιλαµβάνουν: Τέφρες ΕΗ και εξωτερικού Σκωρίες χαλυβουργίας Χηµική γύψο Ερυθρά ιλύ από την παραγωγή αλουµινίου Σκωρία ΛΑΡΚΟ Στείρα βωξίτη 5

Οι ποσότητες που χρησιµοποιούνται ανά έτος και στα τρία εργοστάσια είναι σηµαντικές: ΕΤΟΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑ (τν) 2002 1.208.000 2003 1.298.000 2004 1.507.000 2005 1.216.000 2006 1.156.000 Στη χρήση εναλλακτικών καυσίµων είµαστε ακόµα στο ξεκίνηµα, µε εστίαση σε δυο έργα, τη χρήση βιοµάζας στο Βόλο και τη χρήση RDF στο Μυλάκι. Η βιοµάζα προέρχεται από κατάλοιπα αγροτικών καλλιεργειών καλαµποκιού και βαµβακιού στην περιοχή της Θεσσαλίας. To RDF αποτελείται κυρίως από άχρηστο χαρτί (60-70%), λεπτά πλαστικά δυο διαστάσεων (20-30%), ύφασµα (5-7%) πολύ µικρό ποσοστό ξύλου και αδρανών υλικών και προέρχεται από τον διαχωρισµό και την επεξεργασία αστικών απορριµµάτων στο εργοστάσιο ανακύκλωσης του Ενιαίου Συνδέσµου ήµων και Κοινοτήτων Αττικής (ΕΣ ΚΝΑ) στην Αθήνα. Το 2006 έγιναν οι σχετικές δοκιµές είτε εργαστηριακά είτε σε µικρή βιοµηχανική κλίµακα. Ο σχεδιασµός των εγκαταστάσεων που απαιτούνται για την αποθήκευση, διαχείριση και τροφοδοσία των υλικών αυτών έχει ολοκληρωθεί. Εκτιµάται ότι στο τέλος του 2007 θα είµαστε σε θέση να χρησιµοποιήσουµε αυτά τα εναλλακτικά καύσιµα στην παραγωγική διαδικασία µε τα αντίστοιχα περιβαλλοντικά και οικονοµικά οφέλη. Βίκυ Γαζιδέλλη /ντρια Ανάκτησης Πόρων Α.Γ.Ε.Τ. ΗΡΑΚΛΗΣ Εταιρικό προφίλ Ο Όµιλος Εταιριών της Α.Γ.Ε.Τ. ΗΡΑΚΛΗΣ, µέλος του Οµίλου Lafarge, είναι ο µεγαλύτερος παραγωγός τσιµέντου στην Ελλάδα µε συνολική παραγωγική δυνατότητα 9,6 εκατοµµύρια τόνους ετησίως και ο µεγαλύτερος εξαγωγέας τσιµέντου της Ευρώπης. Προσανατολισµένος στην Αειφόρο Ανάπτυξη δηµιουργεί Αειφόρο Αξία για όλους τους συµµέτοχους του συµβάλλοντας στην οικονοµία και συνεισφέροντας ενεργά στις τοπικές κοινωνίες όπου δραστηριοποιείται. Με τρία εργοστάσια παραγωγής τσιµέντου: το Εργοστάσιο Βόλου (το µεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής τσιµέντου στην Ευρώπη) το Εργοστάσιο Χαλκίδας, το Εργοστάσιο Μυλακίου, επτά Κέντρα ιανοµής Tσιµέντου καθώς και εγκαταστάσεις παραγωγής και εµπορίας αδρανών υλικών και ετοίµου σκυροδέµατος, ο Όµιλος έχει παραγωγική παρουσία σε 29 νοµούς σε όλη την Ελλάδα και εµπορική παρουσία σε ολόκληρη την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα. O Όµιλος Lafarge, είναι ο παγκόσµιος ηγέτης στα δοµικά υλικά, κατέχοντας ηγετικές θέσεις σε όλους τους Τοµείς ραστηριότητάς του: Τσιµέντο, Αδρανή Υλικά & Έτοιµο Σκυρόδεµα και Γύψο. Απασχολεί 71.000 υπαλλήλους σε περισσότερες από 70 χώρες. Προσδίδοντας συγκριτικό πλεονέκτηµα στα οικοδοµικά υλικά, η Lafarge τοποθετεί τον πελάτη στην καρδιά του ενδιαφέροντός της. Προσφέρει στη βιοµηχανία των κατασκευών και στο ευρύ κοινό καινοτόµες λύσεις επιφέροντας µεγαλύτερη ασφάλεια, άνεση και ποιότητα στο καθηµερινό περιβάλλον. Ο Όµιλος Lafarge είναι ο µοναδικός στον κλάδο των οικοδοµικών υλικών, ο οποίος το 2007 περιλαµβάνεται στη λίστα των «100 πιο Αειφόρων Επιχειρήσεων Παγκοσµίως». 6