ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ» ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΣΕ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΕΣΠΑ 2007-2013 Παραδοτέο Π5.4 Διαχείριση Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας Κωδικός Έργου: 09ΣΥΝ-72-922 (2 η έκδοση) Τίτλος του Έργου: IS-HELLEANA - Intelligent System for HELLEnic Audiovisual National Aggregator ΕΥΦΥΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ TΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟΥ ΑΠΟΘΕΜΑΤΟΣ ΔΡΑΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ «ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ» «ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ» ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων ΓΓΕΤ ΕΥΔΕ-ΕΤΑΚ (Ε. Π. Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα (ΕΠΑΝ ΙΙ), ΠΕΠ Μακεδονίας Θράκης, ΠΕΠ Κρήτης και Νήσων Αιγαίου, ΠΕΠ Θεσσαλίας Στερεάς Ελλάδας Ηπείρου, ΠΕΠ Αττικής)
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Εισαγωγή... 32 2. Πλαίσιο Αδειοδότησης της Europeana... 33 2.1 Πρωτογενές Οπτικοακουστικό Υλικό... 44 2.1.1 Διάθεση Πρωτογενούς Οπτικοακουστικού Υλικού (edm:rights)... 44 2.1.2 Χρήση Πρωτογενούς Οπτικοακουστικού Υλικού... 77 2.2 Μεταδεδομένα και Προεπισκοπήσεις Περιεχομένου... 77 2.2.1 Διάθεση Μεταδεδομένων και Προεπισκοπήσεων Περιεχομένου... 77 2.2.2 Χρήση Μεταδεδομένων και Προεπισκοπήσεων Περιεχομένου... 88 2.2.2.1 Καθεστώς Χρήσης Περιγραφικών Μεταδεδομένων... 88 2.2.2.2 Καθεστώς Χρήσης Προεπισκοπήσεων Περιεχομένου... 89 2.3 Παραβίαση Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας... 99 3. IS-HELLEANA: Διαχείριση Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας... 1010 3.1 Πρωτογενές Οπτικοακουστικό Περιεχόμενο... 1010 3.2 Περιγραφικά Μεταδεδομένα και Προεπισκοπήσεις Περιεχομένου (ΠΠ)... 1011 4. Παραπομπές... 11 Σελίδα 2 από 11
1. Εισαγωγή Το συγκεκριμένο έργο αποσκοπεί στην ανάπτυξη ενός Εθνικού Σημείου αποτελεσματικής πρόσβασης, διαχείρισης, αναζήτησης και διαδραστικής παρουσίασης του Ελληνικού Οπτικοακουστικού Αποθέματος μέσω της εφαρμογής σύγχρονων τεχνολογιών του Παγκοσμίου και του Σημασιολογικού Ιστού. Το σύστημα που αναπτύσσεται δίνει τη δυνατότητα στους παρόχους του οπτικοακουστικού υλικού να προβάλουν το περιεχόμενό τους με έναν ενιαίο διαλειτουργικό τρόπο-, στο πλαίσιο μιας πλούσιας και γενικευμένης σημασιολογικής ανάδειξης του Ελληνικού Οπτικοακουστικού Αποθέματος, τόσο στον ελληνικό χώρο όσο και διεθνώς, και στους χρήστες να αναζητούν αποτελεσματικά το περιεχόμενο που επιθυμούν και να συμμετέχουν στις υποστηριζόμενες ηλεκτρονικές διαδραστικές υπηρεσίες. Το ψηφιακό οπτικοακουστικό περιεχόμενο συνοδεύεται από πληροφορίες σε μορφή μεταδεδομένων. Τα μεταδεδομένα αναφέρονται στο πρωτογενές θέμα που απεικονίζεται, σε τεχνικά και πληροφοριακά χαρακτηριστικά του ίδιου του περιεχομένου και της διαδικασίας ψηφιοποίησής του, καθώς και σε πληροφορίες για τον φορέα και τη σχέση του με το περιεχόμενο, για τη διάθεση αλλά και για τις πηγές που έχουν συνεισφέρει στην τεκμηρίωσή του. Η προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας του παρεχόμενου οπτικοακουστικού περιεχομένου και των περιγραφικών μεταδομένων που το συνοδεύουν συνιστά κρίσιμο ζήτημα. Συγκεκριμένα, κρίνεται απαραίτητο ένα καθεστώς, το οποίο να συγκεκριμενοποιεί και να εναρμονίζει τις πρακτικές και τα σχετικά δικαιώματα, έτσι ώστε να γνωρίζουν οι χρήστες υπεύθυνα τι περιεχόμενο μπορούν να χρησιμοποιούν και με ποιον τρόπο (ελεύθερη ή μη επαναχρησιμοποίηση για εκπαιδευτικούς, δημιουργικούς ή και εμπορικούς σκοπούς). Για το λόγο αυτό αποφασίστηκε η εναρμόνιση με το προτεινόμενο «Πλαίσιο Αδειοδότησης» της Europeana [1] (Europeana Licensing Framework [2]), στο οποίο υπάρχει πρόβλεψη για τα ανωτέρω ζητήματα. Το ισχύον καθεστώς και συγκεκριμένα, τα βασικότερα σημεία του «Πλαισίου Αδειοδότησης» της Europeana, τα οποία συνθέτουν και το καθεστώς για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων που υιοθετείται και από το συγκεκριμένο έργο περιγράφονται στην πρώτη έκδοση του παραδοτέου «Διαχείριση Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας» (Π5.2). Παράλληλα, μια σημαντική δράση στο πλαίσιο της εργασίας για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων είναι η παρακολούθηση, η αξιολόγηση και ο έλεγχος συμβατότητας των υπηρεσιών διάθεσης μεταδεδομένων και δεδομένων με τις συνεχείς εξελίξεις στο θέμα προστασίας δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας πολιτιστικού περιεχομένου που προκύπτουν στο ευρωπαικό πλαίσιο και, ειδικότερα, από τη Europeana.Το παρόν παραδοτέο (Π5.4) αποτελεί τη δεύτερη έκδοση του ανωτέρω παραδοτέου (Π5.2), το οποίο έχει επικαιροποιηθεί με πληροφορίες για τις τρέχουσες εξελίξεις στο πλαίσιο αδειοδότησης της Europeana, αλλά και τις νέες προδιαγραφές που αναμένεται να υιοθετηθούν μέσα στον επόμενο χρόνο (Ενότητα 2). Επιπλέον, έχει επικαιροποιηθεί με πληροφορίες σχετικά με το τελικό καθεστώς διάθεσης και χρήσης του πρωτογενούς περιεχομένου και των μεταδεδομένων που συνοδεύουν, το οποίο έχει υιοθετηθεί από το συγκεκριμένο έργο (Ενότητα 3). 2. Πλαίσιο Αδειοδότησης της Europeana Το «Πλαίσιο Αδειοδότησης» της Europeana ζητά από τους παρόχους των δεδομένων να συμπεριλαμβάνουν στα μεταδεδομένα τους συγκεκριμένες και στοιχειοθετημένες πληροφορίες σε σχέση με τα πνευματικά δικαιώματα του περιεχομένου που διατίθεται ελεύθερα στην Europeana και υποστηρίζει την επαναχρησιμοποίησή του μέσω Creative Commons νομικών εργαλείων (CC0 public domain dedication, the Public Domain Mark and CC BY-SA) παρέχοντας οδηγίες για την σωστή εφαρμογή τους. Οι όροι διάθεσης και χρήσης των παρεχόμενων περιγραφικών μεταδεδομένων και προεπισκοπήσεων περιεχομένου (previews) καθορίζονται στη «Συμφωνία για Ανταλλαγή Σελίδα 3 από 11
Δεδομένων (ΣΑΔ) της Europeana (Europeana Data Exchange Agreement-DEA). Η ΣΑΔ αποτελεί το κεντρικό στοιχείο του Πλαισίου Αδειοδότησης της Europeana. Η ΣΑΔ διαμορφώνει τη σχέση μεταξύ της Europeana και των παρόχων δεδομένων (συμπεριλαμβανομένων των συσσωρευτών περιεχομένου (aggregators)) και καθορίζει μεταξύ άλλων- συγκεκριμένους κανόνες και διαδικασίες σχετικά με τη διάθεση και τη χρήση των μεταδεδομένων και των προεπισκοπήσεων περιεχομένου, τις περιπτώσεις παραβίασης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, καθώς και σχετικά με πνευματικά δικαιώματα που αφορούν το ίδιο το περιεχόμενο (το πρωτογενές οπτικοακουστικό υλικό). 2.1 Πρωτογενές Οπτικοακουστικό Υλικό 2.1.1 Διάθεση Πρωτογενούς Οπτικοακουστικού Υλικού (edm:rights) Η ΣΑΔ αξιώνει από τους παρόχους να συμπληρώσουν μια δήλωση σχετικά με το καθεστώς των πνευματικών δικαιωμάτων των ψηφιακών αντικειμένων που περιγράφονται στα μεταδεδομένα, τα οποία διατίθενται στην Europeana. Η συγκεκριμένη δήλωση περί πνευματικών δικαιωμάτων αποθηκεύεται στο «Πρότυπο Περιεχομένου» της Europeana (Europeana Data Model) [3] ως edm:rights. Κατά τη διαδικασία υποβολής πληροφοριών σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα των ψηφιακών αντικειμένων, οι πάροχοι καλούνται να επιλέξουν μια δήλωση από ένα περιορισμένο σύνολο τύπων δηλώσεων πνευματικών δικαιωμάτων. Η επιλογή ενός περιορισμένου αριθμού αναγνωρίσιμων και προτυποποιημένων δηλώσεων πνευματικών δικαιωμάτων έχει ως στόχο να καταστήσει ευκολότερο για τους χρήστες να επεξεργαστούν την πληροφορία που αναρτάται σχετικά με τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Συνολικά, υπάρχουν τέσσερις διαφορετικοί τύποι δηλώσεων πνευματικών δικαιωμάτων που μπορούν να ισχύσουν για τα ψηφιακά αντικείμενα: Ψηφιακά αντικείμενα που δεν υπόκεινται σε δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας πρέπει να χαρακτηρίζονται «ελεύθερο περιεχόμενο» χρησιμοποιώντας το διακριτικό σήμα για το ελεύθερο περιεχόμενο. Στην περίπτωση όπου ο πάροχος του περιεχόμενου είναι επίσης και ο κύριος των πνευματικών δικαιωμάτων και επιθυμεί να καταστήσει το ψηφιακό αντικείμενο διαθέσιμο για επαναχρησιμοποίηση (ή έχει την άδεια από τον κύριο των δικαιωμάτων για να το κάνει) μπορεί να συμπληρώσει μια άδεια Creative Commons. Στην περίπτωση όπου ο πάροχος του περιεχόμενου είναι επίσης και ο κύριος των πνευματικών δικαιωμάτων και επιθυμεί να καταστήσει το ψηφιακό αντικείμενο διαθέσιμο, χωρίς όμως να δίνει έγκριση για επαναχρησιμοποίησή του από τρίτους, μπορεί να συμπληρώσει μια από τις τρεις διαθέσιμες δηλώσεις προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων (Rights Reserved statements). Ψηφιακά αντικείμενα με ασαφές καθεστώς πνευματικών δικαιωμάτων (για παράδειγμα αυτά για τα οποία δεν μπορεί να βρεθεί ο κύριος των πνευματικών δικαιωμάτων) μπορούν να χαρακτηριστούν ως «αγνώστου» καθεστώτος πνευματικών δικαιωμάτων. Ο συγκεκριμένος χαρακτηρισμός θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο σε περιπτώσεις που κρίνεται απολύτως απαραίτητο. Οι δηλώσεις πνευματικών δικαιωμάτων κωδικοποιούνται ως URLs που αναφέρονται στις ιστοσελίδες που περιέχουν πληροφορία για τα σχετικά δικαιώματα, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα [4] (Εικόνα 1). Οι συγκεκριμένες ιστοσελίδες ενημερώνουν τον χρήστη για τους όρους χρήσης των ψηφιακών αντικειμένων και των αντίστοιχων προεπισκοπήσεών τους. Με βάση την τιμή του πεδίου edm:rights, η Europeana αναρτά ένα διακριτικό σήμα παραπλεύρως των προεπισκοπήσεων περιεχομένου, το οποίο δείχνει το καθεστώς των πνευματικών δικαιωμάτων. Κάνοντας κλικ πάνω στο διακριτικό σήμα, ο χρήστης μεταφέρεται σε μια ιστοσελίδα όπου εξηγείται η δήλωση πνευματικών δικαιωμάτων. Η Europeana επιτρέπει επίσης στους χρήστες να Σελίδα 4 από 11
φιλτράρουν τα αποτελέσματα της αναζήτησης με βάση τη δήλωση πνευματικών δικαιωμάτων στο πεδίο edm:rights. Αυτό παρέχει στον χρήστη τη δυνατότητα να περιορίζει τις αναζητήσεις του μόνο σε αντικείμενα τα οποία μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν. Εικόνα 1: Ισχύον πλαίσιο υποβολής δήλωσης πνευματικών δικαιωμάτων ψηφιακών αντικειμένων (ecreative_d3.1_kl_v1.0, p.12) Το Πλαίσιο Επαναχρησιμοποίησης Περιεχομένου της Europeana (Content Reuse Framework) αξιώνει τον έλεγχο της δήλωσης edm:rights του κάθε ψηφιακού αντικειμένου και επιτρέπει την επαναχρησιμοποίηση μόνον αυτών των οποίων η σχετική δήλωση πνευματικών δικαιωμάτων το επιτρέπει. Όπως φαίνεται στο παραπάνω σχήμα [4], το ισχύον πλαίσιο στη Europeana δέχεται μόνο μια δήλωση edm:rights για κάθε καταχώρηση μεταδεδομένων, η οποία υποβάλλεται στο πεδίο ore:aggregation και στη συνέχεια κληρονομείται σε όλα τα ψηφιακά αντικείμενα (edm:webresources) που περιλαμβάνονται στο σύνολο των αντικειμένων (aggregation). Συνεπώς, ένα βασικό ζήτημα που αναδεικνύεται είναι η ανάγκη για προσθήκη περισσότερων τύπων δικαιωμάτων και, συγκεκριμένα, η δυνατότητα διαχείρισης πολλαπλών ψηφιακών αντικειμένων με ετερογενείς τύπους δηλώσεων edm:rights. Για τον σκοπό αυτό, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα [4] (Εικόνα 2), στο νέο πλαίσιο υποβολής δήλωσης πνευματικών δικαιωμάτων της Europeana προβλέπεται η τροποποίηση του edm:rights από το επίπεδο της συλλογής (ore:aggregation) σε επίπεδο μεμονωμένων ψηφιακών αντικειμένων (edm:webresource), έτσι ώστε να επιτρέπεται στους παρόχους να καταχωρούν μια δήλωση edm:rights ξεχωριστά για κάθε ψηφιακό αντικείμενο. Σελίδα 5 από 11
Εικόνα 2: Νέο πλαίσιο υποβολής δήλωσης πνευματικών δικαιωμάτων ψηφιακών αντικειμένων (ecreative_d3.1_kl_v1.0, p.13) Ωστόσο, δεδομένου ότι είναι αδύνατο να επιτευχθεί η δήλωση δικαιωμάτων ανά ψηφιακό αντικείμενο για όλες τις υπάρχουσες συλλογές στην Europeana, κρίνεται, επίσης, απαραίτητο να υπάρχει ένας μηχανισμός ασφαλείας για ψηφιακά αντικείμενα τα οποία δε φέρουν κάποια δήλωση edm:rights. Για τα εν λόγω ψηφιακά αντικείμενα θα γίνεται η υπόθεση ότι κληρονομούν τη δήλωση edm:rights που υποβάλλεται στην καταχώρηση μεταδεδομένων του συνόλου της συλλογής. Επιπλέον, η εφαρμογή του Πλαισίου Επαναχρησιμοποίησης Περιεχομένου θα υποστηρίζει ένα σύνολο από κανόνες πρόσβασης υπό ορισμένες προϋποθέσεις (conditional access rules) που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους παρόχους, προκειμένου να περιορίσουν την πρόσβαση και, συνεπώς, την επαναχρησιμοποίηση- σε συγκεκριμένα ψηφιακά αντικείμενα μόνο σε τελικούς χρήστες που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις (π.χ. χρήση για εκπαιδευτικούς σκοπούς). Οι δηλώσεις δικαιωμάτων υπό ορισμένες προϋποθέσεις (temp:conditionalrights ή κάτι παρόμοιο) θα μπορούν να υποβληθούν σε μεμονωμένα ψηφιακά αντικείμενα, όπως και οι δηλώσεις edm:right. Εφόσον το επιθυμεί ο ίδιος ο πάροχος, το ίδιο ψηφιακό αντικείμενο (edm:webresource) μπορεί να είναι διαθέσιμο και με τους δύο τύπους δηλώσεων δικαιωμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται απαραίτητη και η ανάπτυξη ενός μηχανισμού (π.χ. μια ελεγχόμενη λίστα τιμών για το πεδίο temp:conditionalrights) που θα εξασφαλίζει ότι τα ψηφιακά αντικείμενα θα συνδέονται μόνο με αποδεκτούς τύπους δηλώσεων δικαιωμάτων. Τέλος, κρίνεται αναγκαίος και ένας μηχανισμός ελέγχου, ο οποίος να εξασφαλίζει ότι κάθε καταχώρηση μεταδεδομένων (ore:aggregation) στη Europeana περιέχει τουλάχιστον ένα ψηφιακό αντικείμενο (edm:webresource), το οποίο φέρει μια έγκυρη δήλωση edm:rights. Με τον τρόπο αυτό, θα εξασφαλίζεται ότι η Europeana δεν θα περιλαμβάνει καταχωρήσεις μεταδεδομένων για αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς για τα οποία δεν υπάρχουν διαθέσιμα ψηφιακά αντικείμενα. Η αναλυτική περιγραφή των τεχνικών προδιαγραφών και των πεδίων του Προτύπου Περιεχομένου της Europeana είναι διαθέσιμη στο [5], ενώ η πλήρης επικαιροποιημένη τεκμηρίωση του Προτύπου Περιεχομένου της Europeana είναι διαθέσιμη στο [6]. Σελίδα 6 από 11
2.1.2 Χρήση Πρωτογενούς Οπτικοακουστικού Υλικού Το πρωτογενές περιεχόμενο δεν εμπίπτει στη δικαιοδοσία της Europeana και παραμένει εξ ολοκλήρου υπό τον πλήρη έλεγχο των οργανισμών που το παρέχουν. Κατά συνέπεια, η Europeana δεν αξιώνει από τους παρόχους να αδειοδοτήσουν ή να μεταφέρουν οποιαδήποτε δικαιώματα σε περιεχόμενο που υπόκειται σε δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Ωστόσο, οι συμβαλλόμενοι οργανισμοί είναι ελεύθεροι να χρησιμοποιήσουν το πεδίο edm:rights για να επιτρέψουν την επαναχρησιμοποίηση του προστατευόμενου από πνευματικά δικαιώματα περιεχομένου που έχουν στην κατοχή τους ακολουθώντας τις διαδικασίες που περιγράφονται παραπάνω. 2.2 Μεταδεδομένα και Προεπισκοπήσεις Περιεχομένου 2.2.1 Διάθεση Μεταδεδομένων και Προεπισκοπήσεων Περιεχομένου Με βάση το Πλαίσιο Αδειοδότησης της Europeana το παρεχόμενο οπτικοακουστικό υλικό πρέπει να συνοδεύεται από περιγραφικά μεταδεδομένα. Οι πάροχοι καλούνται να διαθέσουν, επίσης, προεπισκοπήσεις περιεχομένου (ΠΠ) που θα συνοδεύουν-οπτικοποιούν τα αποτελέσματα της αναζήτησης στη Europeana. Σύμφωνα με το άρθρο 2 της ΣΑΔ οι πάροχοι του οπτικοακουστικού υλικού: Είναι ελεύθεροι να αποφασίσουν για το σύνολο των μεταδεδομένων που θα συνοδεύουν το περιεχόμενο που καθιστούν διαθέσιμο. Αυτό τους επιτρέπει να αποφασίζουν οι ίδιοι για τον πλούτο των μεταδεδομένων που θα διαθέσουν. Πρέπει να υποβάλουν τα μεταδεδομένα και τις ΠΠ σύμφωνα με το Πρότυπο Περιεχομένου της Europeana, που έχει δημιουργηθεί για τον σκοπό αυτό και το οποίο ωστόσο, αναγκαστικά περιορίζει τη δυνατότητα των παρόχων να αποφασίσουν ποια μεταδεδομένα θα διαθέσουν, δεδομένου ότι περιλαμβάνει μια σειρά υποχρεωτικών πεδίων (τα οποία θεωρούνται πολύ σημαντικά για τη λειτουργία της Europeana). Καλούνται να καταβάλουν τα μέγιστα προκειμένου να παρέχουν στην Europeana τα σωστά μεταδεδομένα σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα του περιεχομένου (των ψηφιακών αντικειμένων), συμπεριλαμβανομένης της ταυτοποίησης του ανοιχτού περιεχομένου και του χαρακτηρισμού τους ως τέτοιου. Το Άρθρο 2 θεσπίζει επίσης τις εξής δύο υποχρεώσεις στην Europeana: Μπορεί να αλλάξει τις προδιαγραφές των μεταδεδομένων (το Πρότυπο Περιεχομένου) μόνο εφόσον προσφύγει στο Δίκτυο της Europeana (Council of Content Providers and Aggregators), το οποίο εκπροσωπεί τους παρόχους και τους συσσωρευτές περιεχομένου της Europeana. Μπορεί να αλλάξει τις προδιαγραφές των μεταδεδομένων μόνο σε περίπτωση που χρειάζεται να διασφαλίσει τη συμβατότητα με προηγούμενες εκδόσεις των προδιαγραφών. Σε ό,τι αφορά τους συσσωρευτές περιεχομένου, πρέπει να έχουν εξασφαλίσει την έγκριση των παρόχων προκειμένου να διαθέσουν στην Europeana τις ΠΠ και τα μεταδεδομένα σύμφωνα με τους όρους της ΣΑΔ (Άρθρα 3.3 και 4.5). Η Europeana αξιώνει από τους συσσωρευτές περιεχομένου να λαμβάνουν γραπτή έγκριση από τους παρόχους και ότι η άδεια πρέπει να περιλαμβάνει ως αναφορά ένα αντίγραφο της ΣΑΔ. Σε περίπτωση που οι συσσωρευτές θεωρούν ότι δεν μπορούν να υπογράψουν τη ΣΑΔ εξ ονόματος των παρόχων τους, η ΣΑΔ μπορεί να υπογραφεί από τους ίδιους τους παρόχους. Σε αυτήν την περίπτωση, οι συσσωρευτές περιεχομένου πρέπει να επιβεβαιώσουν ότι διαθέτουν περιεχόμενο μόνο από παρόχους που έχουν υπογράψει τη ΣΑΔ. Σελίδα 7 από 11
Ως προς τη χρήση των μεταδεδομένων και των ΠΠ, με βάση τις αρχές της ΣΑΔ της Europeana: Οι πάροχοι παραχωρούν το δικαίωμα δημοσίευσης των ΠΠ. Οι ΠΠ δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν από τρίτους, εκτός αν η επαναχρησιμοποίηση επιτρέπεται από το πεδίο edm: rights που σχετίζεται με τα πνευματικά δικαιώματα των ΠΠ (βλ. παρακάτω ενότητα 2.2.2.2). Για όλα τα υπόλοιπα μεταδεδομένα, oι πάροχοι παραχωρούν το δικαίωμα δημοσίευσής τους με βάση το Creative Commons Zero Public Domain Dedication. Σύμφωνα, με αυτό, όλα τα παρεχόμενα μεταδεδομένα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν από τρίτους χωρίς κάποιον περιορισμό (βλ. παρακάτω ενότητα 2.2.2.1). 2.2.2 Χρήση Μεταδεδομένων και Προεπισκοπήσεων Περιεχομένου 2.2.2.1 Καθεστώς Χρήσης Περιγραφικών Μεταδεδομένων Οι όροι χρήσης των μεταδεδομένων που καθιστούν διαθέσιμα οι πάροχοι στην Europeana, αλλά και προς τρίτους, καθορίζονται στο Άρθρο 3 της ΣΑΔ της Europeana. Σε γενικές γραμμές, το Άρθρο 3 ορίζει ότι τα παρεχόμενα μεταδεδομένα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν όσο το δυνατόν πιο ελεύθερα, διασφαλίζοντας παράλληλα την απόδοσή τους στους παρόχους τους, και κατά συνέπεια την αναγνωρισιμότητα και τη φήμη των παρόχων. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Άρθρο 3 της ΣΑΔ της Europeana, οι πάροχοι δίνουν την έγκρισή τους στην Europeana να δημοσιεύει όλα τα παρεχόμενα μεταδεδομένα σύμφωνα με τους όρους της Creative Commons Zero Public Domain Dedication [7]. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα μεταδεδομένα που διατίθενται και δημοσιεύονται από την Europeana μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τρίτους χωρίς περιορισμούς. Ουσιαστικά, τα μεταδεδομένα θεωρούνται «ελεύθερο περιεχόμενο» (public domain) και δεν υπόκεινται πλέον σε δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Ωστόσο, το Άρθρο 3 θέτει μια σειρά περιορισμών στον τρόπο με τον οποίο η ίδια η Europeana μπορεί να χρησιμοποιήσει τα μεταδεδομένα: Κάθε φορά που δημοσιεύει μεταδεδομένα που μπορούν να αποδίδονται σε έναν ή περισσότερους παρόχους πρέπει να κάνει την αναφορά στους συγκεκριμένους παρόχους. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται ότι, κάθε φορά που οι χρήστες της Europeana βρίσκουν αυτήν την πληροφορία στην ιστοσελίδα της, η πληροφορία αυτή θα αποδίδεται ευκρινώς στον πάροχο ή τους παρόχους που την έχουν καταστήσει διαθέσιμη. Κάθε φορά που καθιστά διαθέσιμα μεταδεδομένα σύμφωνα με τους όρους του CC0 waiver πρέπει να παρέχει ένα σύνδεσμο στον «Οδηγό Χρήσης Περιεχομένου» της Europeana (Europeana Data Use Guidelines [8]). Ο συγκεκριμένος οδηγός παρέχει σαφείς οδηγίες σε τρίτους χρήστες προκειμένου να επαναχρησιμοποιούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα μεταδεδομένα που βρίσκουν στην Europeana. Πρέπει να χαρακτηρίζει οποιεσδήποτε μεταφράσεις μεταδεδομένων λαμβάνει από τους παρόχους ως μεταφράσεις. Αυτός ο όρος διασφαλίζει ότι οι μεταφράσεις οι οποίες παρέχονται από την Europeana θα είναι διακριτές από αυτές που διατίθενται από τους παρόχους. 2.2.2.2 Καθεστώς Χρήσης Προεπισκοπήσεων Περιεχομένου Οι ΠΠ που παρέχονται στην Europeana δεν εμπίπτουν στο πεδίο του CC0 waiver και δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν από τρίτους χρήστες, εκτός αν ορίζεται κάτι διαφορετικό. Οι όροι χρήσης των ΠΠ που καθιστούν διαθέσιμες οι πάροχοι στην Europeana και προς τρίτους (σε περιπτώσεις όπου αυτό είναι εφικτό) καθορίζονται στο Άρθρο 4 της ΣΑΔ της Europeana. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Άρθρο 4: Σελίδα 8 από 11
Οι πάροχοι δίνουν την έγκρισή τους για την αποθήκευση των ΠΠ σε κεντρικούς υπολογιστές και τη δημοσίευση των αποθηκευμένων ΠΠ τους στην Europeana. Οι ΠΠ μπορούν να δημοσιεύονται μόνο μαζί με τα μεταδεδομένα με τα οποία σχετίζονται. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι οι ΠΠ θα αποδίδονται στους παρόχους που τις έχουν διαθέσει και ότι παραπλεύρως των ΠΠ θα εμφανίζονται οι σωστές πληροφορίες σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα. Εκτός από τη δημοσίευση των ΠΠ, η Europeana έχει το δικαίωμα να δημοσιεύει το URL που οδηγεί στις ΠΠ στους κεντρικούς υπολογιστές μέσω του Europeana API και ως «Ανοιχτά Συνδεδεμένα Δεδομένα» (Linked Open Data). Αυτό δίνει τη δυνατότητα σε εφαρμογές τρίτων να προβάλουν τις ΠΠ μέσω σύνδεσης με την Europeana (όπως για παράδειγμα η προβολή των αποτελεσμάτων της αναζήτησης σε μια εφαρμογή κινητού τηλεφώνου). Το Άρθρο 4 δίνει τη δυνατότητα στους παρόχους να ζητήσουν από την Europeana να μη δημοσιεύει τα URLs των ΠΠ που της έχουν διαθέσει, αποτρέποντας με αυτόν τον τρόπο την αναπαραγωγή των ΠΠ από τρίτους χρήστες. Το αίτημα για τη μη δημοσίευση των URLs πρέπει να γίνει εγγράφως και μπορεί να γίνει μόνο για όλες τις ΠΠ που παρέχονται ως σύνολο. Τρίτοι Χρήστες μπορούν να χρησιμοποιούν μόνο τις ΠΠ που δημοσιεύονται από την Europeana σύμφωνα με τη δήλωση πνευματικών δικαιωμάτων που εμφανίζεται παραπλεύρως των ΠΠ. Εάν η δήλωση πνευματικών δικαιωμάτων επιτρέπει την επαναχρησιμοποίηση της ΠΠ (για παράδειγμα αν πρόκειται για ελεύθερο περιεχόμενο), τότε οι τρίτοι χρήστες μπορούν να το πράξουν αναλόγως. Εάν η δήλωση πνευματικών δικαιωμάτων δεν επιτρέπει επαναχρησιμοποίηση, τότε τρίτοι χρήστες δεν έχουν το δικαίωμα να επαναχρησιμοποιήσουν τις ΠΠ που προβάλλονται στην Europeana. 2.3 Παραβίαση Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας Σύμφωνα με το άρθρο 6 της ΣΑΔ -το οποίο θεσπίζει κανόνες και διαδικασίες για την αντιμετώπιση περιπτώσεων όπου τα μεταδεδομένα ή και οι ΠΠ που δημοσιεύονται από την Europeana παραβιάζουν δικαιώματα προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας, της προσωπικότητας, της ιδιωτικότητας ή της δημοσιότητας τρίτων ή παραβιάζουν τη δημόσια τάξη ή ηθική-: Οι πάροχοι καλούνται να καταβάλουν τα μέγιστα προκειμένου να διασφαλίζουν ότι η Europeana μπορεί να χρησιμοποιήσει τα μεταδεδομένα και τις ΠΠ που τις παρέχουν, χωρίς να παραβιάζονται δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας τρίτων. Οι πάροχοι πρέπει να διαβεβαιώνουν: o Είτε ότι είναι οι ίδιοι κύριοι οποιωνδήποτε σχετικών δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας των μεταδεδομένων και των ΠΠ που δεν προστατεύονται από δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, o Είτε ότι έχουν την άδεια για τη δημοσίευσή τους στην Europeana σύμφωνα με τους όρους που περιγράφονται παραπάνω. Σε περίπτωση που υποστηριχθεί από τρίτους ότι η δημοσίευση των μεταδεδομένων ή και των ΠΠ παραβιάζει δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, η Europeana έχει περιθώριο 5 εργάσιμων ημερών για να απαντήσει: o o o Είτε καταρρίπτοντας αυτόν τον ισχυρισμό ως καταφανώς εσφαλμένο. Είτε αφαιρώντας τα μεταδεδομένα και τις ΠΠ σε περίπτωση που ο ισχυρισμός είναι καταφανώς σωστός. Είτε ζητώντας επιπρόσθετες πληροφορίες σχετικά με τον ισχυρισμό περί παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων προκειμένου να μπορέσει να αποφασίσει. Σελίδα 9 από 11
3. IS-HELLEANA: Διαχείριση Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας Όπως προαναφέρεται στην εισαγωγή του παρόντος παραδοτέου, οι πρακτικές διάθεσης και χρήσης του οπτικοακουστικού υλικού και των περιγραφικών μεταδεδομένων στο συγκεκριμένο έργο εναρμονίζονται με τους όρους και τις διαδικασίες που θεσπίζονται από το «Πλαίσιο Αδειοδότησης» της Europeana για την προστασία δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, τα βασικότερα σημεία του οποίου παρατέθηκαν παραπάνω στην Ενότητα 2. Αναλυτικά, το καθεστώς διαχείρισης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, το οποίο έχει υιοθετηθεί από το συγκεκριμένο έργο, περιγράφεται στις ενότητες που ακολουθούν. Commented [MP1]: Έλεγχος της ενότητας και τυχόν τροποποιήσεις/διορθώσεις από AVE/ΕΜΠ 3.1 Πρωτογενές Οπτικοακουστικό Περιεχόμενο Το πρωτογενές οπτικοακουστικό υλικό που διατίθεται από τους παρόχους στο συγκεκριμένο έργο αποτελείται από ελληνόγλωσσες και ξενόγλωσσες κινηματογραφικές ταινίες και ντοκιμαντέρ, τα οποία συνοδεύονται από μια σειρά περιγραφικών μεταδεδομένων (γενικές πληροφορίες πρωτογενούς θέματος, υπότιτλοι, σενάρια) και από ΠΠ (ψηφιοποιημένα τρέιλερ ταινιών) που θα οπτικοποιούν τα αποτελέσματα της αναζήτησης, σύμφωνα με όσα ορίζονται για τη διάθεση του πρωτογενούς υλικού από τη Europeana (βλ. ενότητες 2.1.1 και 2.2.1). Αναλυτική περιγραφή του συνόλου του οπτικοακουστικού περιεχομένου και των επιμέρους τύπων μεταδεδομένων που συγκροτούν το σώμα των οπτικοακουστικών τεκμηρίων του συγκεκριμένου έργου, καθώς και στοιχεία που αφορούν στην αποθήκευση, στη διάθεση και στην πρόσβαση στο οπτικοακουστικό περιεχόμενο παρατίθενται στο αντίστοιχο παραδοτέο Π1.3 «Σώμα Οπτικοακουστικών Τεκμηρίων». Σε ό,τι αφορά τη χρήση του πρωτογενούς οπτικοακουστικού υλικού, κατ αντιστοιχία με όσα αναφέρονται στην ενότητα 2.1.2 για την Europeana, το πρωτογενές περιεχόμενο παραμένει εξ ολοκλήρου υπό τον πλήρη έλεγχο των οργανισμών που το παρέχουν. Συγκεκριμένα, το πρωτογενές οπτικοακουστικό υλικό που παρέχεται στο πλαίσιο του συγκεκριμένου έργου (δηλαδή, οι κινηματογραφικές ταινίες και τα ντοκιμαντέρ): Διατίθεται αποκλειστικά για ερευνητικούς σκοπούς. Δε διατίθεται ελεύθερα πουθενά και για καμία χρήση. Καλύπτεται από τα νομικά εργαλεία για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων για μη επιτρεπτές χρήσεις. Σε ό,τι αφορά την πιθανή εκμετάλλευση της τελικής υπηρεσίας, κατόπιν σχετικής συμφωνίας μεταξύ των φορέων, οι πάροχοι του οπτικοακουστικού υλικού επιτρέπουν την εμφάνιση (αναπαραγωγή) συνεχόμενης ροής αποσπασμάτων συνολικής διάρκειας έως τριών λεπτών αποκλειστικά και μόνο για τις ακόλουθες τρεις ταινίες: Ταινία 1 Ταινία 2 Ταινία 3 Commented [MP2]: Με βάση τα πρακτικά της τελευταίας συνάντησης (24.09.14) και το email της AVE στις 2.10.2014, εκκρεμεί η τελική διατύπωση και η προσθήκη των τίτλων των 3 ταινιών από ΕΜΠ/AVE 3.2 Περιγραφικά Μεταδεδομένα και Προεπισκοπήσεις Περιεχομένου (ΠΠ) Κατ αντιστοιχία με όσα αναφέρονται στην ενότητα 2.2.2 για την αδειοδότηση των μεταδεδομένων που παρέχονται στην Europeana, οι πάροχοι που καθιστούν διαθέσιμο το περιεχόμενό τους στο συγκεκριμένο έργο παραχωρούν το δικαίωμα δημοσίευσης αλλά όχι και επαναχρησιμοποίησης των ΠΠ. Για όλα τα υπόλοιπα μεταδεδομένα που συνοδεύουν το οπτικοακουστικό υλικό, oι πάροχοι παραχωρούν το δικαίωμα δημοσίευσής τους με βάση το Creative Commons Zero Public Domain Dedication, σύμφωνα με το οποίο θεωρούνται «ελεύθερο περιεχόμενο» (public domain) Σελίδα 10 από 11
και δεν υπόκεινται πλέον σε δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, συνεπώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τρίτους χωρίς περιορισμούς. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση του IS-HELLEANA: Τα κειμενικά μεταδεδομένα που συνοδεύουν το οπτικοακουστικό υλικό (γενικές πληροφορίες πρωτογενούς θέματος, υπότιτλοι, σενάρια): o Διατίθενται ελεύθερα και συνεπώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τρίτους o Καλύπτονται, ωστόσο, από τα νομικά εργαλεία για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων για μη επιτρεπτές χρήσεις. Οι ΠΠ (τρέιλερ ταινιών) o Μπορούν να δημοσιεύονται μόνο μαζί με τα μεταδεδομένα με τα οποία σχετίζονται. o Δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν από τρίτους. o Καλύπτονται από τα νομικά εργαλεία για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων για μη επιτρεπτές χρήσεις. 4. Παραπομπές [1] http://www.europeana.eu/portal/ [2] http://pro.europeana.eu/documents/858566/7f14c82a-f76c-4f4f-b8a7-600d2168a73d [3] http://version1.europeana.eu/web/europeanaproject/technicaldocuments/ [4] http://pro.europeana.eu/documents/1538974/1601973/ecreative_d3.1_kl_v1.0 [5] http://pro.europeana.eu/documents/900548/0d0f6ec3-1905-4c4f-96c8-1d817c03123c. [6] http://pro.europeana.eu/edm-documentation. [7] http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/legalcode [8] http://www.europeana.eu/portal/rights/metadata-usage-guidelines.html Σελίδα 11 από 11