ΟΙ ΣΑΡΩΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Από το Μοντέλο της Μικτής Οικονοµίας στο Μοντέλο της Ελεύθερης Αγοράς. Η Κατάρρευση των Χωρών του Υπαρκτού Σοσιαλισµού. Η Επανάσταση της Ψηφιακής Τεχνολογίας και η Άϋλη Οικονοµία των Υπηρεσιών. Το Ενεργοβόρο Μοντέλο Οικονοµικής Ανάπτυξης και ο Αποσυντονισµός του Οικοσυστήµατος. Μύθος και Πραγµατικότητα της Σύγχρονης Παγκοσµιοποίησης.
ΤΟ ΚΕΪΝΣΙΑΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΜΙΚΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΚΟΠΟΣ ιαχείριση της συνολικής ενεργού ζήτησης της οικονοµίας ΣΤΟΧΟΙ Προγραµµατισµός της ανάπτυξης Ρύθµιση του ανταγωνισµού Πλήρης απασχόληση Κράτος πρόνοιας ΕΡΓΑΛΕΙΑ Νοµισµατική Πολιτική ηµοσιονοµική Πολιτική Εισοδηµατική Πολιτική Βιοµηχανική Πολιτική
ΤΟ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΡΥΘΜΙΖΟΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (Ι) (1980-2008) Γενικευµένη υποχώρηση του κράτους από την αγορά σε παγκόσµια κλίµακα και επικράτηση ενιαίου µοντέλου, που συνοψίζεται στο ακόλουθο γενικό τετράπτυχο: 1. Ι ΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 2. ΑΠΟΡΥΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ 3. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ 4. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (DIGITAL TECHNOLOGY) Ιστορική εξέλιξη του όρου που χρησιµοποιείται για να υποδηλώσει την Eπιστήµη των Yπολογιστών (Computer Science): Μικροηλεκτρονική (Microelectronics) Πληροφορική (Informatics) Πληροφορική Τεχνολογία (Information Technology) ΝέεςΤεχνολογίεςΠληροφοριών &Επικοινωνίας (New Information & Communication Technologies) Ψηφιακή Τεχνολογία (Digital Technology) Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό αυτής της τεχνολογίας στις µέρες µας είναι το πάντρεµα των υπολογιστών µε τις τηλεπικοινωνίες και η διάδοση του διαδικτύου (internet). Ο νέος τύπος του (δια)δικτυωµένου υπολογιστή µπορεί συγχρόνως και να συλλέγει, και να αποθηκεύει, και να επεξεργάζεται, αλλά (κυρίως) και να µεταβιβάζει δεδοµένα.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (INFORMATION ECONOMY) Με τον όρο Οικονοµία της Πληροφορίας (Information Economy)εννοούµετηµετάβαση σε µια άϋλη οικονοµία που στηρίζεται ολοένα και περισσότερο στο µυαλό και τη γνώση (δηλαδή σε πληροφοριακούς πόρους και διανοητικό κεφάλαιο) και ολοένα και λιγότερο στους κλασικούς (υλικούς) παραγωγικούς συντελεστές. Με άλλα λόγια, πρόκειται για µια οικονοµία εντάσεως πληροφοριών και γνώσεων.
ΝΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (I) (NEW ECONOMY) Η ανάπτυξη της ψηφιακής οικονοµίας εν συνδυασµώ µε την εκρηκτική άνοδο των χρηµατιστηρίων οδήγησε πολλούς να κάνουνλόγογιατονερχοµότης Νέας Οικονοµίας (New Economy),ηοποία υποτίθεται ότι κατόρθωσε για πρώτη φοράναδαµάσειτονοικονοµικόκύκλο, εξασφαλίζοντας υψηλούς ρυθµούς οικονοµικής ανάπτυξης µε χαµηλά ποσοστά πληθωρισµού και ανεργίας.
ΝΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (II) (NEW ECONOMY) ιαρθρωτικά χαρακτηριστικά της Νέας Οικονοµίας: Η ψηφιακή τεχνολογία αποτελεί τον βασικό µοχλό οικονοµικής ανάπτυξης, όπως παλαιότερα η ατµοµηχανή, η µηχανή εσωτερικής καύσεως, ο ηλεκτροκινητήρας και το αυτοκίνητο. Το χρηµατιστήριο αντικαθιστά την εισοδηµατική πολιτική ως βασικό µηχανισµό δηµιουργίας εισοδηµάτων. Το κέντρο βάρους της οικονοµικής δραστηριότητας µετατοπίζεται από το δευτερογενή στον τριτογενή τοµέα και τις άϋλες υπηρεσίες. Η κατάρρευση του δείκτη NASDAQ (των επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας) το 2000-01 απέδειξε ότι η αφοµοίωση της παραδοσιακής οικονοµίας από την ψηφιακή οικονοµία και το διαδίκτυο δεν έχει ακόµη συντελεστεί ούτε και προβλέπεται να ολοκληρωθεί στο άµεσο και µεσοπρόθεσµο µέλλον.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ Η αυξανόµενη διασύνδεση των οικονοµιών µέσω του εµπορίου, των χρηµατοοικονοµικών ροών και των διεθνών άµεσων επενδύσεων που πραγµατοποιούν οι πολυεθνικές εταιρείες. 1. ιεθνοποίηση των αγορών (επέκταση των επιχειρήσεων µέσω εξαγωγών) 2. ιεθνοποίηση της παραγωγής (επέκταση των επιχειρήσεων µέσω ξένων άµεσων επενδύσεων) 3. ιεθνοποίηση των ροών κεφαλαίου
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΑΓΓΛΟΣΑΞΟΝΙΚΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣΑΓΟΡΑΣ (LAISSEZ-FAIRE CAPITALISM) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ (WELFARE-STATE CAPITALISM) ΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (DEVELOPMENTAL- STATE CAPITALISM)
ΤΟ ΚΕΪΝΣΙΑΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΜΙΚΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (1945-1980) - Η υτικοευρωπαϊκή Εκδοχή (i) Για τους εργαζόµενους: Αυστηρή ρύθµιση της αγοράς εργασίας ωρεάν ιατροφαρµακευτική περίθαλψη για όλους ωρεάν δηµόσια εκπαίδευση για όλους Εργοδοτικές και κρατικές εισφορές για τη σύνταξη των ηλικιωµένων Επιδόµατα στους ανέργους, τους ανάπηρους και τις άγαµες µητέρες Συλλογικές συµβάσεις εργασίας Κατοχύρωση του δικαιώµατος της απεργίας και προστασία της συνδικαλιστικής δράσης Απαγόρευση µαζικών ή αδικαιολόγητων απολύσεων Πλήρης αποζηµίωση απόλυσης (1 µισθός για κάθε χρόνο εργασίας) 4-6 εβδοµάδες διακοπές το χρόνο µετ αποδοχών (µισθός + επίδοµα αδείας) Αυστηρή ρύθµιση του χρόνου εργασίας και πρόσθετη αµοιβή για την υπερωριακή απασχόληση
ΤΟ ΚΕΪΝΣΙΑΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΜΙΚΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (1945-1980) - Η υτικοευρωπαϊκή Εκδοχή (ii) Για τους αγρότες: Επιχορήγηση της παραγωγής Τιµές ασφαλείας Προστασία από τις εισαγωγές Για τους µικρέµπορους: Προστασίααπότονανταγωνισµότωνµεγάλωναλυσίδωνσούπερµάρκετ, πολυκαταστηµάτων κτλ. µε αυστηρούς όρους στην έκδοση αδειών Αυστηρή ρύθµιση του ωραρίου λειτουργίας των καταστηµάτων Για τους κλάδους στρατηγικής σηµασίας: Προστασία από τον ξένο ανταγωνισµό και τις εξαγορές Κρατική ιδιοκτησία και ειδικές άδειες λειτουργίας Επιχορηγήσεις και προνοµιακό καθεστώς στις κρατικές προµήθειες
ΤΟ ΚΕΪΝΣΙΑΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΜΙΚΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (1930-1970) - Η Αµερικανική Εκδοχή Για τις επιχειρήσεις: Ο νόµος ορίζει τα αρµόδια ελεγκτικά όργανα που καθορίζουν τις τιµές στους εξής κλάδους: Συγκοινωνίεςκαιµεταφορές (λεωφορεία, τραίνα, αεροπλάνα), τηλεπικοινωνίες, εµπορικές τράπεζες, πετρέλαιο και φυσικό αέριο Επιχορήγηση των εξαγωγών Αντιµονοπωλιακή νοµοθεσία που ρυθµίζει τον ανταγωνισµό στους ολιγοπωλιακούς κλάδους Για τους εργαζόµενους: Σταθερές θέσεις εργασίας λόγω της ρύθµισης του ανταγωνισµού Για τους αγρότες: Στήριξη της παραγωγής µε επιχορηγήσεις και εξαγωγικές επιδοτήσεις
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ΤΟ ΚΕΪΝΣΙΑΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΜΙΚΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (1945-1980) - Η Ιαπωνική Εκδοχή Για τους εργαζόµενους: Ισόβια απασχόληση και προνοµιακά συνταξιοδοτικά & στεγαστικά προγράµµατα Συµµετοχή στη διοίκηση των επιχειρήσεων Για τους µικρέµπορους: Αυστηρός περιορισµός του αριθµού και του τόπου εγκατάστασης των µεγάλων σούπερ µάρκετ, καθώς και του ανταγωνισµού τιµών Για τους αγρότες: Επιχορηγήσεις και επιδόµατα υψηλής παραγωγικότητας Έλεγχος των εισαγωγών (δασµοί, ποσοστώσεις, ρητές απαγορεύσεις) Για τις επιχειρήσεις: Συγκρότηση επιχειρησιακών δικτύων και προνοµιακές συναλλαγές µεταξύ των µελών τους Ανεπίσηµη προστασία από τις εισαγωγές Για τις επιχειρήσεις προηγµένης τεχνολογίας: Επιδοτήσεις R&D, προστασία από τις εισαγωγές και κρατικές προµήθειες
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ΤΟ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΡΥΘΜΙΖΟΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (ΙΙ) (1980-2008) Εγκατάλειψη του στόχου διαχείρισης της συνολικής ενεργού ζήτησης Ιδιωτικοποίηση των δηµοσίων επιχειρήσεων και των κρατικών υποδοµών Ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας Προτεραιότητα στην καταπολέµηση του πληθωρισµού έναντι της ανεργίας Απορύθµιση της χρηµατοπιστωτικής σφαίρας της οικονοµίας Αντικατάσταση της εισοδηµατικής πολιτικής από το χρηµατιστήριο σε ρόλο κεντρικού µηχανισµού δηµιουργίας εισοδηµάτων, µε αποτέλεσµα σοβαρές ανισότητες στην κατανοµή του εισοδήµατος Περιστολή των κοινωνικών δαπανών, µε παράλληλη αύξηση των δαπανών άµυνας και ασφάλειας Αισθητά χαµηλότεροι ρυθµοί αύξησης της παραγωγικότητας και της οικονοµικής ανάπτυξης, µε εξαίρεση τις ΗΠΑ µετά τη δεκαετία 1990