Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΔΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΗ, (Α.Μ. 868) ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2008
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα πτυχιακή εργασία, έχει ως αντικείμενο της την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη όπου όλο και περισσότερο γίνεται λόγος και ακόμη περισσότερο εντάσσεται δυναμικά στις δραστηριότητες και στις μέριμνες των επιχειρήσεων, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Συγκεκριμένα, στην μελέτη που ακολουθεί παρουσιάζεται η περιβαλλοντική διαχείριση στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και κατ επέκταση οι εθελοντικές περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας σε συνάρτηση με το ISO14001 το οποίο κατέχει, και πως μπορούν να βελτιωθούν οι περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες της εν λόγω βιομηχανίας, υιοθετώντας την πιστοποίηση EMAS. Τέλος, θα διαπιστώσουμε πως η εθελοντική πρωτοβουλία των βιομηχανιών μπορεί να χαρακτηριστεί ως από μηχανής Θεός απ την κοινωνία καθώς σπεύδει να συμπληρώσει τις αδυναμίες του κράτους για τον φυσικό πλούτο που είναι καθήκον όλων μας να το διαφυλάξουμε. Λέξεις κλειδιά: Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία, Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, ISO 14001, EMAS, ECO-LABEL.
ABSTRACT The present final work, has as her object the Corporate Social Responsibility where more and more becomes reason and still more is included dynamically in the activities and in the concerns of enterprises, so much in national what in world level. Concretely, in the study that follows is presented the environmental management in the frame of Corporate Social Responsibility and at extension the voluntary environmental initiatives of Greek Air Industry in connection with the ISO14001 which possesses, and that they can be improved the environmental initiatives of industry in question adopting, certification EMAS. Finally, we will realise that the voluntary initiative of industries can be characterized as from machine God from the society while hurries it supplements weaknesses of state for the natural wealth that is duty of all of us him to safeguard. Words - keys: Corporate Social Responsibility, Hellenic Aerospace Industry, Systems of Environmental Management, ISO 14001, EMAS, ECO-LABEL.
ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ ΑΕ Ανώνυμη Εταιρεία ΔΕΣΒΑ Διεθνές Επιχειρηματικό Συμβούλιο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη World Business Council for Sustainable Development ΕΑΒ Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία ΕΒΕΑ Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΚΕ Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ΕΜΠ Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ΗΠΑ Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ΜΚΟ Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις ΜΜΕ Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ΜΠΕ Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ΣΕΒ Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών ΣΕΕΑΒ Σωματείο Εργαζομένων Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας ΣΠΔ Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ΥΠΕΧΩΔΕ Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων CEPAA Council on Economic Priorities Accreditation Agency EBNSC European Business Network for Social Cohesion Ευρωπαϊκό Δίκτυο Επιχειρήσεων για την Κοινωνική Συνοχή EMAS Eco-Management and Audit Scheme ISO International Organization of Standardization SAI Social Accountability International
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ _ σ.4 ABSTRACT σ.5 ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ σ.6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ σ.7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ σ.11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΠΕΡΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ 1.1 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ_σ.14 1.2 ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΙΔΕΑΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ σ.16 1.2.1 Το Διεθνές Πρότυπο Κοινωνικής Ευθύνης (SA 8000) σ.16 1.2.2 Το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη σ.17 1.3 ΤΡΙΠΤΥΧΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ- ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ σ.19 1.3.1 Οικονομία Vs Κοινωνία Vs Περιβάλλον σ.19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΔΙΕΘΝΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 2.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ σ.21 2.2 ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ISO 14001 σ.23 2.3 ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ EMAS σ.24
2.4 ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΑ-ECO LABEL σ.25 2.5 ISO 14001 Vs EMAS Vs ECO LABEL σ.25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ 3.1 ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ σ.27 3.2 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ σ.31 3.2.1 Σκοπός μελέτης σ.31 3.3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ σ.32 3.3.1 Υφιστάμενη περιβαλλοντική κατάσταση Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας σ.32 3.3.1.1 Τεχνικές συλλογής στοιχείων: Πρωτογενής και Δευτερογενής έρευνα σ.33 3.3.1.2 Εφαρμογή του ISO 14001 στην Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία σ.34 3.3.1.3 Περιβαλλοντικές πρακτικές Lufthansa και σύγκρισή τους με της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας σ.36 3.3.1.4 Περιπτωσιολογική μελέτη πιστοποίησης EMAS στην Ευρώπη σ.39 3.3.2 Ολοκληρωμένο σχέδιο περιβαλλοντικής διαχείρισης απ την Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία σ.40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 4.1 Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ σ.42
4.2 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ISO 14001 σ.43 4.3 ΜΠΟΡΕΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙ ΤΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΗΣ; σ.50 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ EMAS ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 5.1 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ EMAS σ.52 5.1.1 Κριτήρια για τις εκθέσεις περιβαλλοντικών επιδόσεων σ.52 5.1.2 Παροχή πληροφοριών σε συγκεκριμένες ομάδες-στόχους σ.58 5.2 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ EMAS σ.59 5.2.1 Εκπαίδευση και κατάρτιση σ.61 5.2.2 Επίπεδα ανάμιξης σ.61 5.2.3 Συστήματα διατύπωσης προτάσεων από τους εργαζόμενους και επιβράβευση τους σ.62 5.3 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΤΥΧΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥΣ σ.62 5.3.1 Στόχος των κατευθύνσεων σ.62 5.3.2 Σχέσεις μεταξύ των περιβαλλοντικών πτυχών, των συστημάτων περιβαλλοντικών πτυχών και των σημαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων σ.62 5.3.3 Τρόποι προσδιορισμού άμεσων περιβαλλοντικών πτυχών σ.63 5.3.4 Έμμεσες περιβαλλοντικές πτυχές και τρόπος επίδρασης σε αυτές σ.63
5.3.5 Πως πραγματοποιείται η αξιολόγηση της σημασίας σ.64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 6.1 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ σ.66 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σ.68 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ σ.70
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι επιχειρήσεις στην εποχή μας, καλούνται να αποδείξουν πολλά περισσότερα στην κοινωνία, για να θεωρηθούν επιτυχημένες. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της αυξημένης έντασης του ανταγωνισμού, όπου επιβάλλεται εκτός απ τα διαρκώς ποιοτικά προϊόντα που θα πρέπει να προσφέρουν στους καταναλωτές, να προβάλλουν και τις «κοινωνικές» τους ευαισθησίες. Έτσι, η ΕΚΕ βρίσκει πρόσφορο έδαφος σε διάφορους επιχειρηματικούς τομείς, όπως είναι ο χώρος της βιομηχανίας. Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούμε με την ΕΑΒ, η οποία ανήκει στο χώρο της βιομηχανίας, όπου καλείται να προβάλλει τις κοινωνικές της ανησυχίες στους κοινωνικούς της μετόχους, όπου δεν είναι άλλοι απ τους πελάτες, τους προμηθευτές, το κράτος, την τοπική κοινωνία και γενικά όσοι αλληλεπιδρούν σε αυτή. Οι τομείς που φαίνεται να αναδεικνύονται ως προτεραιότητες για την ΕΑΒ στο τρίπτυχο εφαρμογής της ΕΚΕ -οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον - είναι μεταξύ άλλων η πρόληψη και η διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας στους χώρους εργασίας, η συνεχής βελτίωση της ικανότητας των εργαζομένων για απασχόληση μέσω της εκπαίδευσης, ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και η προστασία του περιβάλλοντος. Η παρούσα εργασία εστιάζεται στις «περιβαλλοντικές ευαισθησίες» της ΕΑΒ. Η ΕΑΒ είναι δημόσια βιομηχανία Αεροσκαφών και τομέας της επιχειρηματικής δραστηριότητας που απασχολεί το μεγαλύτερο πλήθος εργαζομένων-περίπου 3.000 άτομα. Εξαιτίας του μεγάλου αριθμού εργαζομένων, συνδέεται περισσότερο με την τοπική κοινωνία ως φορέας απασχόλησης, ενώ ταυτόχρονα η δράση της εξαρτάται περισσότερο από το φυσικό περιβάλλον (χρήση πρώτων υλών στην παραγωγή, μεγάλη κατανάλωση ενέργειας). Κατά συνέπεια, είναι ο τομέας που εκτίθεται περισσότερο και ευκολότερα από οποιονδήποτε άλλο σε κριτική περιβαλλοντικής διαχείρισης. Το θέμα της περιβαλλοντικής διαχείρισης όπου μελετάται είναι ενδιαφέρον γιατί πέρα από ηθικό καθήκον των επιχειρήσεων, τείνει να γίνει και ένα απ τα βασικά κριτήρια επιλογής ή όχι του προϊόντος ή της παρεχόμενης υπηρεσίας απ τους υποψήφιους πελάτες. Το κύριο ερώτημα, που θα αναζητήσουμε απαντήσεις, είναι πως μπορεί η ΕΑΒ να βελτιώσει τις περιβαλλοντικές της πρακτικές. Έπειτα το πρώτο υπο-ερώτημα το οποίο γεννιέται και είναι φυσική απόρροια του κύριου ερωτήματος, είναι ποια
κατάσταση επικρατεί σήμερα στην ΕΑΒ - αν έχει λάβει κάποια πιστοποίηση περιβαλλοντικής διαχείρισης. Επίσης, πραγματοποιείται σύγκριση μεταξύ διεθνών προτύπων περιβαλλοντικής διαχείρισης ISO 14001, EMAS & ECO Label και σύγκριση καλών περιβαλλοντικών πρακτικών μεταξύ της ΕΑΒ και της αεροπορικής εταιρείας Lufthansa, για να οδηγηθούμε στο δεύτερο υπο-ερώτημα, αν μπορεί να βελτιωθεί η υπάρχουσα κατάσταση λαμβάνοντας την πιστοποίηση EMAS (καθώς και ο τρόπος με τον οποίο επιλέχθηκε η συγκεκριμένη πιστοποίηση). Τα μεθοδολογικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για να προσεγγιστούν οι απαντήσεις των παραπάνω ερωτημάτων και υπο-ερωτημάτων, είναι key contacts με στελέχη και υπεύθυνους της εταιρείας σε θέματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, η προσωπική επιτόπια έρευνα στις εγκαταστάσεις των εργοστασίων της ΕΑΒ, ομιλίες στελεχών και παρουσιάσεις, μετρήσεις απ το ΥΠΕΧΩΔΕ και το ΕΜΠ, press release, άρθρα από τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο και στοιχεία από εκθέσεις της ΕΕ. Η δομή της παρούσας πτυχιακής εργασίας αποτελείται από έξι κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται λόγος γενικά περί κοινωνικής ευθύνης, δίνοντας τον ορισμό της, παρουσιάζοντας το διεθνές πρότυπο (SA8000) και το ελληνικό δίκτυο για την ΕΚΕ, καθώς επίσης και το τρίπτυχο εφαρμογής της-οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον. Στο δεύτερο κεφάλαιο, προσεγγίζεται ο όρος της έννοιας ΣΠΔ και έπειτα παρατίθενται τα διεθνή ΣΠΔ ISO14001και EMAS, καθώς επίσης και το οικολογικό σήμα ECO Label. Τέλος, πραγματοποιείται η μεταξύ τους σύγκριση. Στο τρίτο κεφάλαιο, παρουσιάζεται η εταιρική ταυτότητα της ΕΑΒ και ο σκοπός-κύριο ερώτημα της εργασίας. Έπειτα παρουσιάζεται η μεθοδολογική προσέγγιση, όπου σε πρώτη φάση-απάντηση πρώτου υπο-ερωτήματος- περιλαμβάνει την υφιστάμενη κατάσταση της εταιρείας (εφαρμογή του ISO14001, περιβαλλοντική σύγκριση με Lufthansa) και σε δεύτερη φάση-απάντηση δεύτερου υπο-ερωτήματοςτίθεται το ερώτημα αν μπορεί η ΕΑΒ να βελτιώσει την περιβαλλοντική της κατάσταση, προτείνοντας της ένα ολοκληρωμένο σχέδιο περιβαλλοντικής διαχείρισης EMAS και πως καταλήξαμε στην αποδοχή αυτού. Επίσης, παρατίθεται και ο τρόπος που πραγματοποιήθηκε η συλλογή στοιχείων. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται πρακτικά πλέον, πως διαχειρίζεται η ΕΑΒ την υφιστάμενη περιβαλλοντική της κατάσταση εφαρμογή διεθνούς ΣΠΔ ISO14001- καθώς επίσης τίθεται και το ερώτημα αν μπορεί η ΕΑΒ να βελτιώσει τις περιβαλλοντικές της πρακτικές.
Στο πέμπτο κεφάλαιο εφαρμόζεται θεωρητικά το ολοκληρωμένο ΣΠΔ EMAS, εφόσον το προτείνουμε για την ΕΑΒ, δίνοντας τις κατευθύνσεις προς την περιβαλλοντική δήλωση στο πλαίσιο πιστοποίησης EMAS, τις κατευθύνσεις για τη συμμετοχή των υπαλλήλων της εταιρείας, τις κατευθύνσεις σχετικά με τον προσδιορισμό περιβαλλοντικών πτυχών και την αξιολόγηση της σημασίας τους. Τέλος, το έκτο κεφάλαιο, περιλαμβάνει τα συμπεράσματα, τους προβληματισμούς και τις προτάσεις που προκύπτουν μετά την ολοκλήρωση της μελέτης.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΠΕΡΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ 1.1 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Στην αρχή της περασμένης δεκαετίας, άρχισε να διαμορφώνεται ένα νέο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, η παγκοσμιοποίηση, η οποία οδήγησε σε ταχύτατες αλλαγές ολόκληρο τον πλανήτη. Οι εξελίξεις στις παγκόσμιες τηλεπικοινωνίες, οι καταστροφικές συνέπειες στο περιβάλλον, η αυξανόμενη πίεση των καταναλωτών για ποιοτικότερα και φιλικότερα προς το περιβάλλον προϊόντα, η ενδυνάμωση του ρόλου του κράτους, αλλά και η ανάπτυξη της θεωρίας των «stakeholders» για την επιχειρηματική ηθική και την εταιρική διακυβέρνηση, οδήγησαν στην εμφάνιση μιας νέας «επιχειρηματικής λογικής», της ΕΚΕ 1. Ο αντίστοιχος όρος στα αγγλικά είναι Corporate Social Responsibility. Στα αγγλικά επίσης, υπάρχουν πολλοί όροι για να περιγράψουν την ΕΚΕ όπως: Corporate Citizenship, Social Responsibility, Social Responsiveness, Corporate Responsibility, κ.λ.π. Η έννοια της E.K.E. αναφέρεται στις ενέργειες των επιχειρήσεων που αποσκοπούν στην συμβολή αντιμετώπισης περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις αποτελούν οντότητες οι οποίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται, επηρεάζοντας και επηρεαζόμενες από τα δεδομένα της εποχής και του χώρου δράσης τους. Οφείλουν επομένως να αναγνωρίζουν την ευθύνη που τους αναλογεί, απέναντι στην κοινωνία και το περιβάλλον. Να σέβονται δηλαδή τις αρχές και τις αξίες που χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό μας (τον σεβασμό προς τον άνθρωπο - την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την παροχή ίσων ευκαιριών - τον σεβασμό στο περιβάλλον που κληρονομήσαμε και την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής) 2. Ο Πρόεδρος του ΣΕΒ κύριος Δημήτρης Δασκαλόπουλος, στην ετήσια έκδοση (2007), της εφημερίδας Έθνος για την ΕΚΕ, δίνει τον δικό του ορισμό σημειώνοντας πως: «η ΕΚΕ ορίζεται ως η πρακτική έκφραση της ηθικής διάθεσης μιας εταιρείας να επιστρέψει στην κοινωνία μέρος της προστιθέμενης αξίας». Ωστόσο, στην ίδια ετήσια έκθεση της εφημερίδας, ο Πρόεδρος του Ελληνικού 1 Σ.Ε.Β., 2006: Πορεία ΕΚΕ στην Ε.Ε. http://www.fgi.org.gr/ 2 Ελληνική Wikipedia Εγκυκλοπαίδεια, 2007: ΕΚΕ http://el.wikipedia.org
Δικτύου για την ΕΚΕ 3 κύριος Νίκος Αναλυτής, επισημαίνει με την σειρά του πως: «δεν υπάρχει γι αυτήν ΕΚΕ - ένας κοινά αποδεκτά ορισμός. Και αυτό είναι σωστό γιατί σε κάθε χώρα υπάρχει διαφορετική κουλτούρα, διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης, διαφορετική ιστορική διαδρομή. Κάθε εταιρεία λειτουργεί σε διαφορετικό τομέα της οικονομίας, έχει διαφορετικό μέγεθος και διαφορετική ικανότητα προσαρμογής στο κοινωνικό σύνολο στο οποίο λειτουργεί» 4. Παρόλα αυτά, θα ήταν χρήσιμο να καταγράψουμε τους ορισμούς που κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιγράφει την ΕΚΕ στην Πράσινη Βίβλο της, ως την έννοια «σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές κα περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέλη, καθώς συνειδητοποιούν διαρκώς πως η υπεύθυνη συμπεριφορά οδηγεί σε βιώσιμη επιχειρηματική επιτυχία 5». Το 1998, το ΔΕΣΒΑ, χρησιμοποίησε τον πιο κάτω ορισμό της έννοιας της ΕΚΕ: «η ΕΚΕ είναι η διαρκής δέσμευση μιας επιχείρησης να συμπεριφέρεται ηθικά και να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη ενώ ταυτόχρονα θα βελτιώνει την ποιότητα ζωής των εργαζομένων και των οικογενειών τους καθώς επίσης και της τοπικής κοινότητας και της κοινωνίας γενικότερα» 6. Τέλος, ο ορισμός που έχει αποδεχτεί το Ελληνικό Δίκτυο 7 για την ΕΚΕ, είναι: «η οικειοθελής δέσμευση των επιχειρήσεων για ένταξη στις επιχειρηματικές τους πρακτικές κοινωνικών και περιβαλλοντικών δράσεων, που είναι πέρα και πάνω από όσα επιβάλλονται από τη νομοθεσία και έχουν σχέση με όλους όσους επηρεάζονται από τις δραστηριότητές τους (εργαζόμενοι, μέτοχοι, συνεργάτες, προμηθευτές, επενδυτές, καταναλωτές, κοινότητες μέσα στις οποίες είναι δραστηριοποιημένες, κ.λ.π.)». Ουσιαστικά, η ΕΚΕ νοείται ως συμπεριφορά των επιχειρήσεων η οποία υπερβαίνει τις νομικές τους υποχρεώσεις και υιοθετείται εθελοντικά ενώ συνδέεται στενά με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς ενσωματώνει τον οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο των δραστηριοτήτων τους. Είναι μία έννοια με την οποία οι εταιρείες αποφασίζουν οικειοθελώς να συμβάλλουν για μια καλύτερη 3 βλέπε υπο-ενότητα 1.2.2 4 εφημερίδα Έθνος ΕΚΕ- Ετήσια Έκδοση, 2007: 37-39 5 Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων- Πράσινο Βιβλίο, 2001: 7-9 6 urocharity, 2006: Σχετικά με την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη http://www.eurocharity.org 7 βλέπε υπο-ενότητα 1.2.2
κοινωνία. Στις μέρες μας όλο και περισσότερες ευρωπαϊκές εταιρείες αναγνωρίζουν την κοινωνική τους ευθύνη με τρόπο όλο και πιο σαφή, θεωρώντας την ως μέρος της ταυτότητας τους. Αυτή η ευθύνη εκφράζεται προς τους υπαλλήλους και γενικότερα σε όλους τους παράγοντες που μπορούν να επηρεαστούν από μία επιχείρηση και οι οποίοι με τη σειρά τους μπορούν να επηρεάσουν ή όχι την επιτυχία της. Θα πρέπει ωστόσο να μην προωθείται κυρίως από μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, καθώς είναι σημαντική για όλα τα είδη εταιρειών και όλους τους κλάδους δραστηριοτήτων, από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις - δεδομένου πως συμβάλλουν στο μέγιστο, στην οικονομία και την απασχόληση - έως τις πολυεθνικές εταιρείες. Μέσω της ΕΚΕ, οι εταιρείες έρχονται σε επαφή με ένα ευρύ φάσμα σημαντικών παραγόντων, οι οποίοι με την σειρά τους μπορούν να επηρεάσουν ουσιαστικά την λειτουργία της. Έτσι, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως επένδυση και όχι ως κόστος, όπως η διαχείριση της ποιότητας. Τέλος, οι παράγοντες που καθοδηγούν την τάση των εταιρειών για κοινωνική ευθύνη, όπως αναφέρει και η Πράσινη Βίβλος που υπέβαλλε η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, είναι: «οι νέες ανησυχίες και προσδοκίες των πολιτών, των καταναλωτών, των δημόσιων αρχών και των επενδυτών στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της βιομηχανικής αλλαγής σε μεγάλη κλίμακα, τα κοινωνικά κριτήρια που επηρεάζουν όλο και περισσότερο τις επενδυτικές αποφάσεις των ατόμων και των φορέων, τόσο ως καταναλωτών όσο και ως επενδυτών, η αυξημένη ανησυχία για τις ζημιές που προκαλεί η οικονομική δραστηριότητα στο περιβάλλον, η διαφάνεια στις επιχειρηματικές δραστηριότητες που επήλθε με την επανάσταση στις επικοινωνίες και τις σύγχρονες τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών» 8. 1.2 ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΙΔΕΑΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ 1.2.1 Το Διεθνές Πρότυπο Κοινωνικής Ευθύνης (SA 8000) Το διεθνές πρότυπο κοινωνικής ευθύνης (SA8000) είναι μια πρωτοβουλία της SAI, ενός φορέα που δημιουργήθηκε από το CEPAA στις ΗΠΑ. Στόχος του SA8000, είναι η διασφάλιση αγαθών και υπηρεσιών που έχουν ηθική προέλευση. Το SA8000, 8 Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Πράσινο Βιβλίο, 2001: 4
είναι ένα οικειοθελές πρότυπο το οποίο μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιουδήποτε μεγέθους οργανισμούς και επιχειρήσεις σε όλους τους τομείς της βιομηχανίας. Το συγκεκριμένο πρότυπο μπορεί να αντικαταστήσει ή να επαυξήσει ειδικούς κώδικες κοινωνικής ευθύνης επιχειρήσεων ή βιομηχανικών τομέων. Το SA8000 θέτει βασικά πρότυπα για την παιδική εργασία, την καταναγκαστική εργασία, την υγιεινή και ασφάλεια, την ελευθερία του συνδικαλίζεστε και το δικαίωμα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, τις διακρίσεις, τις πρακτικές πειθαρχίας, τις ώρες εργασίας και τις αποζημιώσεις 9. Το SA8000 επιβεβαιώνει την ύπαρξη ενός άριστου και ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος στο οποίο δεν γίνονται διακρίσεις, παρέχονται ίσες ευκαιρίες σε όλους ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, εθνικότητας, αρτιμέλειας και θρησκείας, προασπίζονται τα συνδικαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων και τηρούνται οι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας. Τέλος, η εφαρμογή του στηρίζεται στα ήδη πετυχημένα και εφαρμοσμένα διεθνή πρότυπα ISO9000 (πιστοποίηση ποιότητας στην παραγωγή του προϊόντος) και ISO14000 (πιστοποίηση για σωστή περιβαλλοντική διαχείριση στην παραγωγή του προϊόντος). 1.2.2 Το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη Το Ελληνικό Δίκτυο για την ΕΚΕ είναι ένα μη κερδοσκοπικό επιχειρηματικό σωματείο, το οποίο ιδρύθηκε το 2002 από δεκατρείς επιχειρήσεις και τρεις επαγγελματικούς φορείς (ΕΒΕΑ, ΣΕΒ, ΣΒΒΕ). Η προσπάθεια για την ίδρυση του Ελληνικού δικτύου άρχισε τον Νοέμβριο του 1999, όταν πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του EBNSC, του ΕΒΕΑ, του ΣΕΒ και της εταιρείας FANCO ΑΕ, μια ειδική συνάντηση εργασίας στην οποία προσκλήθηκαν Ελληνικές Επιχειρήσεις για να εξετάσουν τη δυνατότητα δημιουργίας ενός Ελληνικού δικτύου. Έτσι, ύστερα από προτάσεις των ομάδων εργασίας που δημιουργήθηκαν για τον σκοπό αυτό, αποφασίστηκε η ίδρυσή του, όπου γνωστοποιήθηκε με δελτίο τύπου που εξεδόθη 10. Το Ελληνικό Δίκτυο συμμετέχει ως αρμόδιος εθνικός αντιπρόσωπος στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την ΕΚΕ (EBNSC). Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο αποτελείται από περισσότερες από 1500 επιχειρήσεις, με 18 εθνικούς αντιπροσώπους σε 15 χώρες. 9 Ελληνικό Δίκτυο για την ΕΚΕ Γλωσσάρι, http://www.csrhellas.gr 10 βλ. στο παράρτημα το δελτίο τύπου σχετικά με την ίδρυση του Ελληνικού Δικτύου για την ΕΚΕ.
Σκοπός του Ελληνικού δικτύου, είναι η προώθηση της έννοιας της κοινωνικής ευαισθησίας και ευθύνης των επιχειρήσεων και η προαγωγή της ιδέας της κοινωνικής συνοχής στη χώρα μας μέσα από την ανάδειξη και αξιοποίηση καλών πρακτικών (best practices). Μέλη του Δικτύου σήμερα, είναι περισσότερες από 60 ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίες είναι ευαισθητοποιημένες σε θέματα που αφορούν την κοινωνία και το περιβάλλον και έχουν εντάξει στις επιχειρησιακές τους στρατηγικές, προγράμματα τα οποία συμβάλλουν στην οικονομική και βιώσιμη ανάπτυξη των κοινοτήτων όπου δραστηριοποιούνται. Ελαχιστοποιούν τις επιπτώσεις που ενδέχεται να έχουν οι δραστηριότητές τους στο περιβάλλον και στους φυσικούς πόρους. Διαμορφώνουν για τους εργαζόμενους υγιεινές και ασφαλείς συνθήκες εργασίας. Προσφέρουν ίσες ευκαιρίες απασχόλησης και επαγγελματικής εξέλιξης και τέλος παρέχουν στους μετόχους τους, μέσω της ορθής κοινωνικής και περιβαλλοντικής διαχείρισης, ικανοποιητική απόδοση. Με σκοπό την ευαισθητοποίηση όλο και περισσότερων επιχειρήσεων ως προς την ένταξη στρατηγικών δραστηριοτήτων τους στο πλαίσιο της ΕΚΕ, το Ελληνικό Δίκτυο έχει θέσει τους εξής στόχους: α) τη συνεχή ενημέρωση και διάδοση πληροφοριών στον τομέα της ΕΚΕ, β) τη δικτύωση και τη συνεργασία με επιχειρήσεις, με συλλόγους και άλλους φορείς σε κάθε επίπεδο, για την ανταλλαγή και διάχυση πληροφοριών, γ) την ευαισθητοποίηση της επιχειρηματικής κοινότητας και του κοινού στην κοινωνική δράση και τη συμβολή των επιχειρήσεων σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, δ) την κινητοποίηση και ανάπτυξη συνεργασιών για την προώθηση προγραμμάτων συλλογικής προσφοράς και για την από κοινού αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων, ε) την μεταφορά, την προσαρμογή και τη διάδοση καλών πρακτικών στον τομέα της κοινωνικής συνοχής και της ΕΚΕ και στ) την ανάπτυξη δράσης οποιασδήποτε μορφής εκ μέρους των επιχειρήσεων, με στόχο την επίτευξη των σκοπών του Δικτύου. Τα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν οι επιχειρήσεις από την ένταξη τους στο Δίκτυο είναι πολλαπλά, όπως πληροφόρηση (να συμπεριληφθεί στην ιστοσελίδα του, να λαμβάνει newsletter, να συμμετέχει σε ειδικές συναντήσεις και συνέδρια), συμβουλές και κατάρτιση, συμμετοχή στο διάλογο για την ΕΚΕ, ανάπτυξη καλών πρακτικών, ανάπτυξη εξειδικευμένων εργαλείων και δυνατότητες προβολής σε όλα τα επικοινωνιακά μέσα
Οι βασικοί άξονες δράσης του δικτύου είναι α) η ανάπτυξη της ιδέας του κοινωνικού εθελοντισμού στο εσωτερικό των επιχειρήσεων, β) η ομαλή ένταξη στο κοινωνικό σύνολο των κοινωνικά μειονεκτουσών ομάδων, γ) η υποστήριξη προγραμμάτων ενεργητικής αντιμετώπισης των προβλημάτων απασχόλησης, δ) η προστασία του περιβάλλοντος και ε) η βιώσιμη ανάπτυξη. Τέλος, στις άμεσες προτεραιότητες του δικτύου περιλαμβάνονται α) η καταγραφή της ύπαρξης προγραμμάτων Κοινωνικής Ευθύνης των επιχειρήσεων, της φιλοσοφίας, της κατεύθυνσης και της μεθοδολογίας τους, β) η ανάδειξη νέων στοιχείων κοινωνικού προβληματισμού, γ) η διεύρυνση των μελών του στο χώρο των επιχειρήσεων και δ) η ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των επιχειρήσεων, ειδικότερα μάλιστα των μικρομεσαίων, στα θέματα κοινωνικής συνοχής. 1.3 ΤΡΙΠΤΥΧΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σήμερα υπάρχει ένας νέος και σημαντικός παράγοντας τον οποίο οι επιχειρήσεις πρέπει να λάβουν υπόψη τους αν θέλουν να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Ο παράγοντας αυτός δεν είναι άλλος απ την βιώσιμη ανάπτυξη. Είναι ένα νέο ζητούμενο που καθορίζεται από τρεις βασικούς άξονες, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν πρώτον την οικονομική ανάπτυξη, δεύτερον την οικολογική ισορροπία-περιβαλλοντική διαχείριση- και τρίτον την κοινωνική πρόοδο. Η βιωσιμότητα της επιχείρησης σε μέσο και μακροπρόθεσμο επίπεδο συναρτάται από τους άξονες αυτούς και για τον λόγο αυτό αποτελούν πλέον τον στόχο κάθε σύγχρονης επιχείρησης 11. 1.3.1 Οικονομία Vs Κοινωνία Vs Περιβάλλον Η τεχνολογία εισάγει κάθε ημέρα νέα προϊόντα στη ζωή μας, με άγνωστες συνήθως συνέπειες για το περιβάλλον και την υγεία μας. Τις τελευταίες δεκαετίες η τεχνολογική πρόοδος, που είναι το προοίμιο της οικονομικής ανάπτυξης, έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Από τη μια μέρα στην άλλη, νέα προϊόντα της βιομηχανίας κάνουν την εμφάνισή τους, που φιλοδοξούν να καταστήσουν τη ζωή μας άνετη και ευχάριστη και πάνω σ αυτή την πρόοδο ολόκληρη η ανθρωπότητα στηρίζει την ευτυχία της. 11 Εφημερίδα Έθνος ΕΚΕ- Ετήσια Έκδοση, 2007: 37-39
Τις τελευταίες δεκαετίες μάλιστα, η ζημιά που γίνεται στο περιβάλλον έχει λάβει δραματικές διαστάσεις και διεθνείς συσκέψεις πραγματοποιούνται με στόχο την προστασία του. Αυτό συμβαίνει γιατί η οικονομία δεν εξαρτάται μόνον από την πρόοδο της τεχνολογίας και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτή, αλλά εξαρτάται πρωτίστως και άμεσα από το περιβάλλον, από το οποίο αποκλειστικά αντλεί τρόφιμα και πρώτες ύλες για την ύπαρξη και διατήρησή μας πάνω στη γη. Στην Διεθνή διάσκεψη με θέμα «Η Διαχείριση των οικονομικών ευκαιριών και των κινδύνων της Διεύρυνσης προς τη Βουλγαρία για τους νομούς Σερρών και Δράμας», ο ευρωβουλευτής και καθηγητής κ. Αντώνης Τρακατέλλης ανέφερε χαρακτηριστικά: «θυμίζω ότι η αειφόρος ανάπτυξη βασίζεται στο τρίπτυχο οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον και εισάγει μια σειρά από αλληλένδετες έννοιες η σύζευξη των οποίων διασφαλίζει υψηλό βιοτικό επίπεδο με ποιότητα ζωής. Οι έννοιες αυτές είναι η προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, ο υψηλός βαθμός ανταγωνιστικότητας, η απασχόληση για όλους, η κοινωνική συνοχή και η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος [ ] η οικοδόμηση μιας αειφόρου ανάπτυξης δημιουργεί πρόσθετες οικονομικές ευκαιρίες και απασχόληση σε πολλούς τομείς και προσφέρεται ως πεδίο για διασυνοριακή συνεργασία και συμπράξεις επιχειρήσεων εστιασμένες στον τομέα του περιβάλλοντος [ ]. Ευνόητο είναι ότι ρόλο κλειδί, εν προκειμένω, κατέχει η καινoτoμία διότι με την προώθηση της μπορούν να αντισταθμιστούν και μακροπρόθεσμα να μηδενιστούν οι περιορισμοί που προϋποθέτει η θεσμοθέτηση της αειφορίας. Άλλωστε, η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας ήταν αυτή που πρόσφερε εφικτές λύσεις σε πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα, αποδεικνύοντας παράλληλα ότι η φιλο-περιβαλλοντική πολιτική όχι μόνο δεν συγκρούεται με τις οικονομικές επιταγές, αλλά αντίθετα, μπορεί να αποτελέσει τον αιμοδότη της, έναν ισχυρό μοχλό οικονομικής ανάπτυξης. Η καινοτομία θα επιτρέψει την προσαρμογή των κρατών-μελών στις επιταγές των συνθηκών που επιβάλλουν την καθαρότητα των διαδικασιών παραγωγής και που απαιτούν ανάλογες προσαρμογές στο πεδίο της πολιτικής, η οποία πρέπει παράλληλα να διαμορφώνει και να προωθεί τις απαραίτητες υποδομές και το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό» 12. 12 Διεθνής διάσκεψη με θέμα «Η Διαχείριση των οικονομικών ευκαιριών και των κινδύνων της Διεύρυνσης προς τη Βουλγαρία για τους νομούς Σερρών και Δράμας», 26-27 Ιουνίου 2004, Σέρρες, Αειφόρος ανάπτυξη : προκλήσεις και προοπτικές ενόψει της διεύρυνσης της Ε.Ε. στα Βαλκάνια.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΔΙΕΘΝΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 2.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης είναι ένα «εργαλείο» όπου προσδιορίζει και επιλύει το περιβαλλοντικό πρόβλημα. Ένα ΣΠΔ, παρέχει στις επιχειρήσεις, μια μέθοδο για να διαχειριστούν συστηματικά τις περιβαλλοντικές δραστηριότητές τους, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους και βοηθά να επιτύχουν τις περιβαλλοντικές υποχρεώσεις τους και τους στόχους απόδοσής τους. Ο παγκόσμιος οργανισμός πιστοποίησης ISO ορίζει το ΣΠΔ «μέρος του γενικού συστήματος διαχείρισης που περιλαμβάνει την οργανωτική δομή, τις δραστηριότητες προγραμματισμού, τις ευθύνες, τις πρακτικές, τις διαδικασίες, τους πόρους για την ανάπτυξη, την εφαρμογή, την επίτευξη, την αναθεώρηση και τη διατήρηση της πολιτικής για το περιβάλλον». Ο κανονισμός EMAS 1836/93, ο οποίος αφορά την εκούσια συμμετοχή των επιχειρήσεων του βιομηχανικού τομέα σε κοινοτικό ΣΠΔ και ελέγχου, ορίζει το ΣΠΔ ως το τμήμα του συνολικού συστήματος διαχείρισης, το οποίο περιλαμβάνει την οργανωτική διάρθρωση, τις ευθύνες, τις πρακτικές, τις διαδικασίες, τις μεθόδους και τους πόρους για τον καθορισμό και την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής 13. Τα ΣΠΔ αποτελούν στις μέρες μας τη νέα βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η πρόοδος των επιχειρήσεων, αφού αυτή η βάση προσφέρει ένα καινούργιο και ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, την περιβαλλοντική συνείδηση. Οι προτροπές για την προστασία του περιβάλλοντος και για μια ορθολογικότερη περιβαλλοντική διαχείριση, είναι πλέον σήμερα πιο πιεστικές παρά ποτέ. Το σημαντικότερο είναι ότι οι προτροπές αυτές προέρχονται όχι μόνο από μεμονωμένες και παραγκωνισμένες στο περιθώριο ομάδες, αλλά από φορείς διεθνούς εμβέλειας και από κυβερνήσεις. Έτσι βλέπουμε πως η νομοθεσία περί προστασίας του περιβάλλοντος είναι στις μέρες μας απ την πιο πλήρη, οι κυβερνήσεις λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους τον 13 Κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 1836/93 του Συμβουλίου της 29ης Ιουνίου 1993.
περιβαλλοντικό παράγοντα σε όλες τους τις ενέργειες, διεθνείς οργανισμοί διοργανώνουν συναντήσεις σε επίπεδο αρχηγών κρατών με θέμα την περιβαλλοντική προστασία (Rio 1992), τα κονδύλια που προσφέρονται για την ανάπλαση του περιβάλλοντος είναι σημαντικά. Ιδρύονται σχολές ανώτατης εκπαίδευσης που ασχολούνται αποκλειστικά με το περιβάλλον και την προστασία του, αυξάνεται συνεχώς το πλήθος των προϊόντων που επιδέχονται ανακύκλωσης ή προέρχονται από ανακυκλωμένες πρώτες ύλες. Αυτά και άλλα πολλά είναι γεγονότα που δείχνουν ξεκάθαρα πλέον ότι ο παράγοντας περιβάλλον αποτελεί ένα όλο και περισσότερο σημαντικό κομμάτι της καθημερινής μας ζωής. Κατ' αυτόν το τρόπο οι βιομηχανίες, μαζί με τον τομέα των μεταφορών αποτελούν τις κατεξοχήν ένα ρυπογόνες ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπου θα πρέπει πλέον να είναι σε θέση να αποδεικνύουν ότι διαθέτουν περιβαλλοντική συνείδηση και πως αυτή βρίσκει εφαρμογή σε όλες τις παραγωγικές διαδικασίες που ακολουθούν. Για τον λόγο αυτό οι βιομηχανίες προσπαθούν να αποκτήσουν ένα δυναμικό ΣΠΔ και εν συνέχεια να το πιστοποιήσουν. Στον τομέα της Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, τα πλέον δημοφιλή στον Ευρωπαϊκό χώρο πρότυπα που αναλύονται παρακάτω, είναι το EMAS, το ISO14001 και η οικολογική ετικέτα - ECO LABEL. Το πρότυπο ISO 14001 από τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO) και ο κανονισμός EMAS από την ΕΕ, δημιουργήθηκαν για να καλύψουν τον τομέα διαχείρισης περιβάλλοντος σε όλες τις μορφές εταιρειών και για όλο το φάσμα της παραγωγής και της εφαρμογής ενός προϊόντος ή μίας υπηρεσίας, από την προμήθεια πρώτων υλών μέχρι και την τελική απόρριψη του από τον καταναλωτή. Τα παραπάνω ΣΠΔ προβλέπουν την ύπαρξη καταγεγραμμένων και αυστηρά τηρούμενων διαδικασιών και ελέγχων στην εταιρεία ή τον οργανισμό 14. Για την ολοκληρωμένη λειτουργία ενός ΣΠΔ, εκτός απ τις απαιτήσεις του εκάστοτε ΣΠΔ όπως θα διαπιστώσουμε παρακάτω, απαιτούνται επίσης: α) η συμμόρφωση της εταιρείας στις απαιτήσεις της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας, β) η εκπόνηση Προγραμμάτων Αντιμετώπισης καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης (Emergency plans), γ) η ανάπτυξη Διαδικασιών 14 Νηρηίς Α.Ε. Σύμβουλοι επιχειρήσεων & Μηχανικοί (2005) Υπηρεσίες, http://www.niriis.gr