ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ ΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΡΙΩΝ ΣΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ ΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΡΙΩΝ ΣΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΩΘΟΥΜΕΝΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ 2016 1 V 1 1. 0 5. 2 0 1 6

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια της προωθούμενης μεταρρύθμισης στον τομέα της Υγείας και συγκεκριμένα της αναδιάρθρωσης και αυτονόμησης των δημόσιων νοσηλευτηρίων απαιτείται η εκπόνηση μελέτης και καθορισμός τελικού σχεδιασμού όσον αφορά στη στελέχωση των υποδομών του Οργανισμού Δημόσιων Νοσηλευτηρίων σε Νοσηλευτές, με βάση την παρούσα στελέχωση, τις διάφορες μελέτες εμπειρογνωμόνων που έχουν διεξαχθεί διαχρονικά και αφορούν σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού και τα διεθνή δεδομένα, με κριτήριο τον καθορισμό τρόπου στελέχωσης των διαφόρων κλινικών/ τμημάτων έκαστου νοσηλευτηρίου, τις βαθμίδες ανέλιξής και ύψος αποζημίωσης τους. Με αφορμή το αίτημα των συνδικαλιστικών οργανώσεων των νοσηλευτών για αναβάθμιση των κλιμάκων τους και ένταξή τους στις πανεπιστημιακές κλίμακες έχει ετοιμασθεί από το Υπουργείο Υγείας έγγραφο εργασίας, λαμβάνοντας υπόψη την υφιστάμενη κατάσταση, τα ευρήματα των μελετών και βέλτιστές πρακτικές που ακολουθούνται σε άλλες χώρες. Το υπό αναφορά έγγραφο εργασίας αφορά : (α) στις βαθμίδες ανέλιξης των νοσηλευτών και έχει ως στόχο την εξέταση του ενδεχόμενου διαφοροποίησης των επιπέδων νοσηλευτικής φροντίδας και την εισαγωγή επιστημονικής βαθμίδας ανέλιξης για το σύνολο των νοσηλευτών. (β) στη στελέχωση των κλινικών εσωτερικής νοσηλείας και έχει ως στόχο την εκτίμηση των αναγκών τους σε νοσηλευτικούς λειτουργούς και την καταγραφή της δομή τους σε επίπεδο κλινικών με βάση αναλογία νοσηλευτών/ κλινών. Για σκοπούς άσκησης το έγγραφο εργασίας έχει ετοιμασθεί με βάση την ενδονοσοκομειακή νοσηλεία που παρέχεται στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Σημειώνεται δε ότι μπορεί με την ίδια μεθοδολογία και κατόπιν επεξεργασίας των κατάλληλων δεδομένων να επεκταθεί στη στελέχωση των Τμημάτων Ατυχημάτων και Επειγόντων Περιστατικών (ΤΑΕΠ) και των Αιθουσών Χειρουργείου και Ανάνηψης. Παράλληλα επισημαίνεται ότι στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί ως βάση για την ετοιμασία του υπό αναφορά εγγράφου εργασίας δεν περιλαμβάνονται κλινικές εσωτερικής νοσηλείας ειδικοτήτων (π.χ γυναικολογική-μαιευτική κλινική, κλινική νεογνών κτλ) όμως, σε περίπτωση επέκτασης της άσκησης στα υπόλοιπα νοσηλευτήρια, μπορεί εύκολα να εφαρμοστεί. 2

Β. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Οι ισχύουσες βαθμίδες ανέλιξης των Νοσηλευτικών Λειτουργών και ο αριθμός θέσεων Νοσηλευτών ανά βαθμίδα παρουσιάζονται στον Πίνακα Ι Πίνακας Ι. Βαθμίδες ανέλιξης Νοσηλευτικών Λειτουργών και αριθμός θέσεων Νοσηλευτών ανά βαθμίδα (2016) Κλάδος Κλίμακα Εγκεκρ. θέσεις Διευθυντής Νοσηλευτικών Υπηρεσιών Α15 (ι) 1 Λειτουργοί Νοσηλευτικών Υπηρεσιών Α8-10-11 4 Γενικής Νοσηλευτικής Προϊστάμενος/μενη Νοσηλευτικός/ή Λειτουργός Α12(ιι) 9 Β. Προϊστάμενος/η Νοσηλευτικός/ή Λειτουργός Α11 (ιι) 38 Πρώτος/η Νοσηλευτικός/ή Λειτουργός Α10 (ιι) 167 Ανώτερη Νοσηλευτική Λειτουργός Α9 (ιι) 390 Νοσηλευτικός/ή Λειτουργός Α5-7-8 2023 Βοηθητικοί Νοσοκόμοι Α5 (ιι) 1 Ψυχικής Υγείας Προϊστάμενος/μενη Νοσηλευτικός/ή Λειτουργός Α12(ιι) 3 Β. Προϊστάμενος/η Νοσηλευτικός/ή Λειτουργός Α11 (ιι) 5 Πρώτος/η Νοσηλευτικός/ή Λειτουργός Α10 (ιι) 16 Ανώτερη Νοσηλευτική Λειτουργός Α9 (ιι) 80 Νοσηλευτικός/ή Λειτουργός Α5-7-8 302 Επισκεπτριών Υγείας Προϊσταμένη Λειτουργός Επισκεπτριών Υγείας Α12(ιι) 1 Β. Πρ. Λειτουργοί Επισκεπτριών Υγείας Α11 (ιι) 3 Πρώτοι Λειτουργοί Επισκεπτριών Υγείας Α10 (ιι) 6 Ανώτερες Επισκέπτριες Υγείας Α9 (ιι) 27 Επισκέπτριες Υγείας Α5 (ΙΙ) -7-8 25 ΣΥΝΟΛΟ 3101 Η κατανομή των Νοσηλευτικών Λειτουργών που εργοδοτούνται στη Διεύθυνση των Νοσηλευτικών Υπηρεσιών, τόσο στη Διοίκηση όσο και σε επίπεδο παροχής Υπηρεσιών Υγείας, παρουσιάζεται στον πιο κάτω Πίνακα ΙΙ. Πϊνακας ΙΙ Κατανομή Νοσηλευτικών Λειτουργών που εργοδοτούνται στη Διεύθυνση Νοσηλευτικών Υπηρεσιών (2016) ΜΟΝΙΜΟΙ ΕΚΤΑΚΤΟΙ ΣΥΝΟΛΟ Διοίκηση Νοσηλευτικών Υπηρεσιών 9 0 9 Δημόσια Νοσηλευτήρια Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας 591 323 914 Κλινικές εσωτερικής νοσηλείας 353 268 621 Μη κλινικός χώρος (ΤΑΕΠ. Εξωτερικά Ιατρεία ειδικοτήτων, Αγροτικά Κέντρα, Κατ οίκον Νοσηλεία κλπ) 238 55 293 ΝΑΜ ΙΙΙ 286 93 379 Κλινικές εσωτερικής νοσηλείας 196 83 279 Μη κλινικός χώρος (εξωτερικά ιατρεία 52 5 57 ειδικοτήτων, υπέρηχοι κλπ) Αστικά Κέντρα 38 5 43 Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού 437 166 603 Κλινικές εσωτερικής νοσηλείας 294 134 428 3

Μη κλινικός χώρος (ΤΑΕΠ. Εξωτερικά Ιατρεία, Αγροτικά Κέντρα, Κοινοτική Νοσηλευτική κλπ) 143 82 175 Γενικό Νοσοκομείο Λάρνακας 267 75 342 Κλινικές εσωτερικής νοσηλείας 159 53 212 Μη κλινικός χώρος (ΤΑΕΠ. Εξωτερικά Ιατρεία, Αγροτικά Κέντρα, Κοινοτική Νοσηλευτική κλπ) 108 8 130 Γενικό Νοσοκομείο Πάφος 159 102 261 Κλινικές εσωτερικής νοσηλείας 84 77 161 Μη κλινικός χώρος (ΤΑΕΠ. Εξωτερικά Ιατρεία, Αγροτικά Κέντρα, Κοινοτική Νοσηλευτική κλπ) 75 25 100 Γενικό Νοσοκομείο Αμμοχώστου 99 68 167 Κλινικές εσωτερικής νοσηλείας 58 41 99 Μη κλινικός χώρος (ΤΑΕΠ. Εξωτερικά Ιατρεία, Αγροτικά Κέντρα, Κοινοτική Νοσηλευτική κλπ) 41 27 68 Νοσοκομείο Κυπερούντας 40 1 41 Κλινικές εσωτερικής νοσηλείας 35 1 36 Μη κλινικός χώρος (ΤΑΕΠ. Εξωτερικά Ιατρεία, Αγροτικά Κέντρα, Κοινοτική Νοσηλευτική κλπ) 5 0 5 Νοσοκομείο Πόλη Χρυσοχούς 26 11 37 Κλινικές εσωτερικής νοσηλείας 8 6 14 Μη κλινικός χώρος (ΤΑΕΠ. Εξωτερικά Ιατρεία, Αγροτικά Κέντρα, Κοινοτική Νοσηλευτική κλπ) 18 5 23 Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας 273 132 405 Τομέας Επισκεπτριών Υγείας 86 14 100 ΣΥΝΟΛΟ 2273 985 3258 Σημειώνεται ότι τα Δημόσια Νοσηλευτήρια στελεχώνονται με 258 Βοηθούς Θαλάμου. Από αυτούς 204 στελεχώνουν τις κλινικές εσωτερικής νοσηλείας 4

Γ. ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Ένας μεγάλος και αυξανόμενος αριθμός μελετών καταγράφει τη σχέση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων στελέχωσης σε εγγεγραμμένους νοσηλευτές και των αρνητικών επιπτώσεων στους ασθενείς, συμπεριλαμβανομένων υψηλότερων ποσοστών θνησιμότητας 1. Βιβλιογραφικά φαίνεται να υπάρχουν ενδείξεις για αιτιολογική σχέση μεταξύ των δύο, χωρίς αυτό να έχει επιβεβαιωθεί. Πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα υποστηρίζει, με βάση την έκβαση στην υγεία των ασθενών, ότι η αναλογία 1 νοσηλευτή προς 8 ασθενείς θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την φροντίδα προς τους ασθενείς Η διασφάλιση ενός ασφαλούς και αποτελεσματικού επίπεδου στελέχωσης των νοσηλευτηρίων από νοσηλευτικό προσωπικό, προκαλεί ανησυχία σε μεγάλο αριθμό χωρών, με μόνο ένα πολύ μικρό αριθμό να έχει προχωρήσει σε θεσμοθέτηση συγκεκριμένης αναλογίας. Υποχρεωτική αναλογία νοσηλευτών προς κλίνες έχει εισαχθεί στη νομοθεσία της πολιτείας της Καλιφόρνιας και μέσω συμφωνίας μεταξύ εργοδοτών και συντεχνιών σε κάποιες πολιτείες της Αυστραλίας (Νότια Αυστραλία, Βικτώρια). Γενικά αυτές οι πολιτικές υπαγορεύουν ένα ελάχιστο επίπεδο στελέχωσης που διαφέρει στους διαφόρους τύπους κλινικών εσωτερικής νοσηλείας αλλά και στις διαφορετικές βάρδιες (πρωινή, απογευματινή και βραδινή) I. Καλιφόρνια (ΗΠΑ) Από το 2004 έχει εισαχθεί υποχρεωτική νομοθεσία που καθορίζει τον ελάχιστο απαραίτητο αριθμό νοσηλευτών σε καθήκον ανά θάλαμο, με βάση των αριθμό των ασθενών. Κάποια από τα βασικά σημεία αυτής της ρύθμισης στη νομοθεσία 2, αναφέρονται : Σε «αδειούχους νοσηλευτές» (licensed nurse) που διακρίνονται σε «Εγγεγραμμένους» (Registered Nurse) και «Αδειούχους Επαγγελματίες Νοσοκόμους» (licensed vocational nurse). Οι τελευταίοι δεν μπορούν να ξεπερνούν το 50% ενώ σε κάποιους θαλάμους είναι απαραίτητη η στελέχωση μόνο από Εγγεγραμμένους Νοσηλευτές (π.χ. Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών, triage στα ΤΑΕΠ) Αναλυτικά σε αναλογίες αδειούχων νοσηλευτών ανά κλίνες ανά θάλαμο. Δεν φαίνεται η αναλογία να διαφοροποιείται σε πρωινή, απογευματινή ή βραδινή βάρδια. Επισημαίνεται ότι οι αναφερόμενες αναλογίες περιλαμβάνουν μόνο νοσηλευτές που παρέχουν απευθείας περίθαλψη προς τους ασθενείς, δηλαδή δεν περιλαμβάνουν νοσηλευτές σε θέσεις διοικητικές ή με άλλα καθήκοντα 1 Griffiths P. (2015) Nurse staffing and patient outcomes: strengths and limitations of the evidence to inform policy and practice. A review and discussion paper based on evidence reviewed for the National Institute for Health and Care Excellence Safe Staffing guideline development 2 California Department of PH, Regulations Effective, January 1, 2004 http://www.dhs.ca.gov/lnc/ntp/default.htm 5

II. Βικτώρια (Αυστραλία) Η Βικτώρια ήταν η πρώτη περιοχή στον κόσμο που εισήγαγε το 2000 την υποχρεωτική αναλογία νοσηλευτών προς ασθενείς μέσω συμφωνίας μεταξύ εργοδοτών και συντεχνιών. Σήμερα προωθείται νομοθετική κατοχύρωση στα ίδια πλαίσια αναλογίας. Κάποια βασικά σημεία της προωθούμενης ρύθμισης 3 είναι: Γίνεται αναφορά σε αναλογία «νοσηλευτών /μαιών προς ασθενείς» (nurse/ midwife patient ratio) όπου οι νοσηλευτές/ μαίες καλύπτουν τους «Εγγεγραμμένους Νοσηλευτές» (Registered Nurse) «Εγγεγραμμένες Μαίες» (Registered Midwifes) και «Διπλωματούχους Νοσηλευτές» (enrolled nurses). Η αναλογία Εγγεγραμμένων προς Διπλωματούχους ανέρχεται στο 80% προς 20%. Δίνονται αναλυτικά αναλογίες νοσηλευτών /μαιών προς κλίνες και οι αναλογίες αυτές διαφοροποιούνται στις διάφορες βάρδιες, στην πρωινή, απογευματινή και βραδινή βάρδια. Γίνεται ειδική αναφορά στον ελάχιστα απαραίτητο επιπλέον αριθμό νοσηλευτών που έχουν ρόλο εποπτικό και που δεν παρέχουν απευθείας περίθαλψη προς τους ασθενείς. Στην περιοχή Βικτώρια, ανάλογα με το μέγεθος του κάθε νοσηλευτηρίου, αν είναι νοσηλευτήριο αναφοράς, πανεπιστημιακό, ερευνητικό ή όχι, αυτό κατανέμεται σε επίπεδο 1,2 ή 3 και αντίστοιχα διαφοροποιείται η αναλογία «νοσηλευτών /μαιών προς ασθενείς» στους γενικούς θαλάμους. Με βάση την περιγραφή που δίνεται, τα δημόσια νοσηλευτήρια της Κύπρου φαίνεται να αντιστοιχούν με το επίπεδο 2. Έτσι για τους σκοπούς της άσκησης έχουν χρησιμοποιηθεί οι αντίστοιχες αναλογίες για τους γενικούς θαλάμους. III. Ηνωμένο Βασίλειο Σήμερα στο Ηνωμένο Βασίλειο η αναλογία νοσηλευτών προς κλίνες καθορίζεται στο τοπικό επίπεδο του κάθε νοσηλευτηρίου 4. Καθορίζεται ακόμα και η αναλογία ανά επίπεδο εκπαίδευσής Φαίνεται πως γενικά προωθούνται και θεωρούνται καλές πρακτικές οι βασικές εισηγήσεις του Royal College of Nurses (Μάρτιος 2012) όπως αναλύονται στο έγγραφο Mandatory Nurse Staffing Levels και που συνοψίζονται στη συνέχεια 3 Australian Nursing and Midwifery Federation (2015) Nurse/Midwife: Patient Ratios It s a matter of saving lives 4 Royal College of Nurses (March 2012) Mandatory Nurse Staffing Levels 6

(α) Η αναλογία των εγγεγραμμένων νοσηλευτών προς τους μη εγγεγραμμένους, θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 65 % προς 35 %, (β) Η αναλογία του νοσηλευτικού προσωπικού (εγγεγραμμένοι και μη) προς ασθενείς θα πρέπει να είναι τουλάχιστο 1 προς 6. (γ) Στον υπολογισμό για τις συνολικές ανάγκες θα πρέπει να προστίθεται ένα ποσοστό 25% για ετήσιες άδειες, άδειες ασθενείας, εκπαιδευτικές άδειες κλπ (δ) Στους αριθμούς δεν θα πρέπει να περιλαμβάνεται τυχόν επιπλέον προσωπικό, φοιτητές, εθελοντές αλλά ούτε και νοσηλευτικό προσωπικό σε εποπτική θέση IV. Κύπρος Στα Δημόσια Νοσηλευτήρια της Κύπρου, η αναλογία νοσηλευτών προς κλίνες καθορίζεται από τη Διεύθυνση Νοσηλευτικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας. (α) Η πλειονότητα των νοσηλευτών (εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις) είναι Εγγεγραμμένοι Νοσηλευτές. (β) Ακολουθούνται συγκεκριμένες αναλογίες νοσηλευτών /μαιών προς κλίνες και γίνεται διαφοροποίηση σε πρωινή, απογευματινή και βραδινή βάρδια. Σύμφωνα με την πληροφόρηση που υπάρχει από τη Διεύθυνση Νοσηλευτικών Υπηρεσιών ο καθορισμός των αναλογίων νοσηλευτών/μαιών προς κλίνες στηρίζεται στις πρόνοιες του «Περί Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων Νόμος» και εκεί όπου δε προνοείται ανάλογα με άλλες πρακτικές ή/και εμπειρικά. (γ) Στον υπολογισμό για τις συνολικές ανάγκες προστίθεται ένα ποσοστό 25% για ετήσιες άδειες, άδειες ασθενείας, εκπαιδευτικές άδειες κλπ και προστίθεται επιπλέον ο προϊστάμενος. Επισημαίνεται ότι επιπλέον του 25% για κάλυψη των βραχυπρόθεσμων αναγκών, παραχωρείται εξαίρεση στις Νοσηλευτικές Υπηρεσίες για αντικατάσταση μέχρι 79 νοσηλευτών ετησίως για κάλυψη αναγκών που προκύπτουν από άδειες μητρότητας ή/και μακροχρόνιες άδειες ασθενείας ή άδειες άνευ απολαβών. Η πρακτική αυτή αντικατάστασης μακροχρόνιων άδειας νοσηλείας ή/και άδειας μητρότητας εφαρμόζεται μόνο για τον Κλάδο Γενικής Νοσηλευτικής Σε συγκριτικό πίνακα που ακολουθεί καταγράφεται η αναλογία Νοσηλευτών προς Κλίνες Κλινικών, στις τέσσερεις υπό αναφορά περιοχές. 7

Πίνακας ΙΙΙ. ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ-ΚΛΙΝΩΝ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ Κύπρος Καλιφόρνια (ΗΠΑ) Βικτώρια (Αυστραλία) Ηνωμένο Βασίλειο Αναλογία Εγγεγραμμένων Νοσηλευτών προς Διπλωματούχους 100% : 0% 50 % : (μέχρι) 50% (θεσμοθετημένη, προτεινόμενη ή ισχύουσα) 80%: 20% 65% : 35% Ποσοστό αύξησης αριθμού νοσηλευτών για κάλυψη ετήσιας άδειας, άδεια ασθένειας και την απουσία για άλλους λόγους όπως επαγγελματική εκπαίδευση 25% (-) (-) 25% Θάλαμος Αιμοκάθαρσης 1 : 2,1: 2, 1 : 2 (-) 1 : 3, 1 :3, 1 : 3 (-) Παιδιατρικός θάλαμος 1:4, 1: 5, 1: 6 1 : 4, 1 : 4, 1 : 4 (-) 1 : 4, 1 : 4, 1 : 5 Νευροχειρουργικό/ αγγεία-καρδιά-θώρακας 1:4, 1: 5, 1: 6 1 : 4, 1 : 4, 1 : 4 1:4, 1:5, 1:8 1:6, 1:6, 1:6 Γενικός θάλαμος 1: 5, 1 : 6, 1 : 8 1: 5, 1: 5, 1: 5 1: 4, 1: 5, 1: 8 1 : 6, 1 : 6, 1 : 6 Μονάδα Εντατικής Θεραπείας Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας Εντατική Καρδιολογικού 1: 1, 1 :1, 1 :2 1 : 2, 1 :2, 1: 2 1 : 2, 1 :2, 1: 2 1: 2, 1:2, 1:3 1: 3, 1: 3, 1 : 3 1:3, 1:3, 1:3 1: 1, 1: 2, 1 : 3 1: 2, 1: 2, 1 : 2 1 : 2, 1 : 2, 1: 3 1 : 2, 1 :2, 1: 2 (σε αναπνευστήρα 1: 1 κάθε 6 κλίνες ένας υψηλόβαθμος) 1:3, 1:3, 1:3 1: 1, 1 :1, 1 :2 8

Δ. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΡΙΩΝ ΣΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟΥΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣ ΓΙΑ ΚΑΛΥΨΗ ΑΝΑΓΚΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ ΜΕ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ Ή ΠΡΟΩΘΟΥΝΤΑΙ ΔΙΕΘΝΩΣ I. Μέθοδος Για σκοπούς σύγκρισης της πολιτικής που ακολουθείται στη στελέχωση των δημόσιων νοσηλευτηρίων σε νοσηλευτικούς λειτουργούς στη χώρα μας, με την πολιτική που ακολουθείται σε περιοχές που έχουν θεσμοθετήσει σχετική πολιτική (Καλιφόρνια ΗΠΑ και Περιοχή Βικτώριας στην Αυστραλία) και το Ηνωμένο Βασίλειο, πραγματοποιήθηκε άσκηση εφαρμογής των πολιτικών αυτών στις κλινικές εσωτερικής νοσηλείας του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, λαμβάνοντας υπόψη τα αριθμητικά δεδομένα του εν λόγω νοσηλευτηρίου. Κατά τον υπολογισμό των αναγκών σε νοσηλευτική στελέχωση, τη σύγκριση της κατανομής αυτής με την παρούσα κατανομή αλλά και κατά την εκτίμηση των αναγκών με βάση την ισχύουσα πολιτική του Υπουργείου Υγείας, ελήφθησαν υπόψη τα πιο κάτω δεδομένα (α) Έγγραφο κατανομής νοσηλευτών κατά κλινική/ τμήμα του Υπουργείου Υγείας που αναφέρεται στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας 5 (β) Η κατανομή σε νοσηλευτικούς λειτουργούς κατά κλινική, με βάση τα δεδομένα που καταγράφηκαν από τον εμπειρογνώμονα του ΠΟΥ Theo Vermeulen το 2015 (γ) Ο τρόπος υπολογισμού των αναγκών στα δημόσια νοσηλευτήρια που γίνεται από το Υπουργείο Υγείας με βάση πρωινή, απογευματινή και βραδινή υπηρεσία (6.25, 6.25 και 12.5 ώρες), 7 ημέρες την εβδομάδα, σύνολο ωρών εργασίας 37.5 εβδομαδιαία, προσθήκη ποσοστού 25% για ετήσιες άδειες, άδειες ασθενείας, εκπαιδευτικές άδειες κλπ έντυπο υπολογισμού της στελέχωσης των θαλάμων/ τμημάτων δημόσιων νοσηλευτηρίων με νοσηλευτικό προσωπικό που χρησιμοποιείται από τη Διεύθυνση Νοσηλευτικών Υπηρεσιών (2007) (δ) Στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, εν όψει απουσίας πληροφόρησης όσον αφορά στον αριθμό υπεύθυνων νοσηλευτών κάθε κλινικής, για υπολογισμό της στελέχωσης ακολουθήθηκε αυτό που εφαρμόζεται στα δημόσια νοσηλευτήρια της Κύπρου, δηλαδή ενός υπεύθυνου θαλάμου. Όσον αφορά δε σε ανάγκες αυξημένης φροντίδας (ΜΑΦ, Αιμοδιάλυση κλπ), ακολουθήθηκε η step down προσέγγιση- κατά μία μονάδα αύξηση της κάθε αναλογίας, όπου δεν υπήρχε καταγραμμένη (αντικατάσταση π.χ. του 1: 2 με 1:3) (ε) Τέλος εφαρμόστηκε στρογγυλοποίηση των αριθμών 5 Μηνιαίο έντυπο από φακέλους Υπουργείου Υγείας που δεν έχει κυκλοφορήσει (Μάρτιος 2016) 9

II. Αποτελέσματα Σε πίνακα (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ) παρατίθενται οι ανάγκες σε νοσηλευτικούς λειτουργούς, ανά κλινική εσωτερικής νοσηλείας του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, με βάση την αναλογία νοσηλευτή/ κλινών που έχει δοθεί ως πολιτική του Υπουργείου Υγείας. Με τον ίδιο τρόπο και με βάση τη βιβλιογραφική ενημέρωση παρατίθενται οι ανάγκες με βάση την αναλογία που εφαρμόζεται στις άλλες τρεις περιοχές. Για κάθε περιοχή, με βάση τις αναλογίες που ισχύουν για την ίδια, γίνεται ακόμα κατανομή των αναγκών στα δύο επίπεδα (πτυχιούχων και διπλωματούχων). Τα ευρήματα αυτά παρουσιάζονται συνοπτικά στον Πίνακα IV. Σημειώνεται ότι: (α) Σε αρκετές περιπτώσεις, ο υπολογιζόμενος αριθμός νοσηλευτών δεν συμφωνεί με τον πραγματικό αριθμό, με τον τελευταίο, για τις κλινικές εσωτερικής νοσηλείας που έχουν περιληφθεί στην μελέτη, να υπερέχει κατά 50 συνολικά νοσηλευτές (β) Στο μηνιαίο έντυπο καταγραφής νοσηλευτών του Μάρτη 2016, που συμπληρώνεται από τη Διοίκηση της Διεύθυνσης Νοσηλευτικών Υπηρεσιών Νοσηλευτικές Υπηρεσίες (ίδετε Δ1α), για την ομάδα νοσηλευτών που αντιστοιχεί στις υπό αξιολόγηση κλινικές εσωτερικής νοσηλείας καταγράφεται αριθμός 23 νοσηλευτών που βρίσκονται σε άδεια μητρότητας ή μακροχρόνια ασθένεια. Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί στο 3.8% των 596 νοσηλευτών (πραγματικός αριθμός νοσηλευτών), ποσοστό συμβατό με το 4% που θεωρείται το αναμενόμενο από το Royal College of Nursing. Το ποσοστό αυτό αποτελεί μέρος του 25%, του ποσοστού αύξησης του υπολογιζόμενου αριθμού νοσηλευτών ανά κλινική λόγω άδειας ασθενείας, ανάπαυσης, μητρότητας κλπ.). Ως εκ τούτου, δυνατόν να μην αιτιολογείται πλήρως η κατ εξαίρεση εργοδότηση 79 νοσηλευτών Γενικής Νοσηλευτικής, που εργοδοτούνται για να καλύπτουν τις ανάγκες αδειών μητρότητας και ασθένειας (Γ.4.γ) (γ) Όσον αφορά στις αναλογίες (νοσηλευτής προς κλίνες) που εφαρμόζονται ως πολιτική από το Υπουργείο Υγείας για εκτίμηση των αναγκών σε νοσηλευτές: Σε πολλές περιπτώσεις είναι πιο χαμηλές από τις χώρες αναφοράς (δηλαδή μικρότερος αριθμός κλινών αντιστοιχεί σε κάθε νοσηλευτή), με αποτέλεσμα να υπολογίζεται ως ανάγκη μεγαλύτερος αριθμός νοσηλευτών. Αφορούν Εγγεγραμμένους Νοσηλευτές, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες περιοχές σύγκρισης που εφαρμόζουν εκατοστιαία κατανομή από 20%- 50% σε διπλωματούχους 10

Πίνακας IV : Άσκηση εφαρμογής πολιτικών για αναλογία νοσηλευτή/ κλινών, στις κλινικές εσωτερικής νοσηλείας Γ.Ν.Λευκωσίας (Συνοπτικός) ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΟΥΧΟΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΣΥΝΟΛΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ 596 0 596 ΥΠΟΛΟΓΙΖΟΜΕΝΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ 546 0 546 ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΥΥ ΥΠΟΛΟΓΙΖΟΜΕΝΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ 408 131 539 ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΒΙΚΤΩΡΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΖΟΜΕΝΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ 381 315 696 ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΖΟΜΕΝΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΗΒ 386 177 505 Δ. ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ-ΣΕΝΑΡΙΑ Ι. Στελέχωση Κλινικών Εσωτερικής Νοσηλείας Η εισήγηση με βάση τα πιο πάνω ευρήματα, αφορά την στελέχωση των κλινικών εσωτερικής νοσηλείας αφού σε αυτές τις κλινικές πραγματοποιήθηκε η όλη άσκηση. Γίνεται δε για όλα τα Δημόσια Νοσηλευτήρια και αφορά σε 1850 νοσηλευτές, (1187 Μόνιμους και 663 έκτακτους) από το σύνολο των 3258 (2273 Μόνιμοι και 985 έκτακτοι) εργοδοτουμένων νοσηλευτών, στο ποσοστό δηλαδή των 57% των νοσηλευτών (Πίνακας ΙΙ). Σημειώνεται ότι η ίδια άσκηση μπορεί να γίνει και για τους νοσηλευτές των ΤΑΕΠ και των Αιθουσών Χειρουργείου/ Ανάνηψης, για τους οποίους υπάρχουν στοιχεία στη βιβλιογραφία, όσον αφορά στην αναλογία νοσηλευτή/ κλινών. Σε τέτοια περίπτωση το ποσοστό που αφορά σε νοσηλευτικό προσωπικό μπορεί να αυξηθεί κατά 13.5% και θα μπορεί να καλύψει συνολικά το 71.5% των νοσηλευτών. Γίνεται εισήγηση για τα ακόλουθα: 1. Να γίνει οριστικοποίηση των αναλογιών νοσηλευτή προς κλίνες που εφαρμόζει το Υπουργείο Υγείας, για τις διάφορες κλινικές εσωτερικής νοσηλείας, λαμβάνοντας υπόψη, όπου υπάρχει μεγάλη απόκλιση, τις διεθνείς αναλογίες. Να οριστικοποιηθούν αναλογίες και για τα ΤΑΕΠ και Χειρουργεία/ Ανάνηψη. 2. Να γίνει χαρτογράφηση και εφαρμογή των αναλογιών σε Νοσηλευτικούς Λειτουργούς/ Κλίνες σε κλινικές εσωτερικής νοσηλείας όλων των νοσηλευτηρίων και στα ΤΑΕΠ και Χειρουργεία/ Ανάνηψη 11

3. Να καταγραφεί ο αριθμός των επιπλέον νοσηλευτών και σε περίπτωση που εντοπιστεί, πέραν του αναμενόμενου 4%, ποσοστού απουσίας για μακροχρόνια ασθένεια, άδεια μητρότητας ασθενών να ληφθούν μέτρα αντιμετώπισης του προβλήματος 4. Χειρισμός τυχόν θέσεων που πλεονάζουν: Κατάργηση κενών θέσεων ή/και Διατήρηση και κάλυψη καινούργιων αναγκών, όπως νέες υπηρεσίες, στα νοσηλευτήρια (π.χ. το Μάρτιο 2016 αναφέρθηκαν ανάγκες σε 310 νοσηλευτές Γενικής Νοσηλευτικής εντός των επόμενων 18 μηνών) 5. Χειρισμός αναγκών που θα εντοπιστούν: Σταδιακή πλήρωση ( θα πρέπει να μελετηθεί σε συνάρτηση με τα δύο επίπεδα νοσηλευτικής φροντίδας που αναφέρονται στο ΙΙ) ΙΙ. Βαθμίδες ανέλιξης των νοσηλευτών Η εισήγηση με βάση τα πιο πάνω ευρήματα (ΔΙΙ) και όπως εφαρμόζεται στις πλείστες χώρες του εξωτερικού, είναι να γίνει διαχωρισμός της Νοσηλευτικής Φροντίδας σε δύο επίπεδα Α και Β Οι αναλογίες μπορούν να κυμανθούν με βάση διεθνείς πρακτικές, όπου η ποσοστιαία αναλογία του Επίπεδου Β να μην ξεπερνά το 50% και θα πρέπει να οριστικοποιηθούν και να κοστολογηθούν, στη συνέχεια σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους φορείς, το Υπουργείο Υγείας και το Υπουργείο Οικονομικών (ΤΔΔΠ). Αναλυτικά: 1. Διαχωρισμός της Νοσηλευτικής Φροντίδας σε δύο επίπεδα, Επίπεδο Α (E1-3) και Επίπεδο Β (E1-3), σύμφωνα με τις αρμοδιότητες που αναλαμβάνουν και τη νοσηλευτική φροντίδα που προσφέρουν (χαρακτηριστικά τα οποία λαμβάνονται υπόψη από το NHS για τις διάφορες βαθμίδες νοσηλευτών). Η πρόσληψη για τα δυο αυτά επίπεδα, θα προϋποθέτει την κατοχή διαφορετικών ακαδημαϊκών προσόντων. Η εισαγωγή μόνο δύο επιπέδων νοσηλευτικής φροντίδας, είναι σύμφωνη με την εισήγηση του εμπειρογνώμονα που είχε αναλάβει θέματα δομής του ανθρώπινου δυναμικού στον αυτονομημένο οργανισμό 6. Συγκεκριμένα, κάτι τέτοιο, θα μειώσει τα επίπεδα ιεραρχίας και θα απλουστεύσει τις βαθμίδες ανέλιξης καθιστώντας τις ομοιόμορφες με ανάλογες βαθμίδες άλλων 6 M. Miltiades (2015) Project Report: Management Pay Rates and Job Descriptions for Professional Posts in the Cyprus Autonomous Hospital Organisations. 12

επαγγελματιών υγείας με τους οποίους όπως αναφέρεται πιο πάνω δυνατόν να πρέπει η εισαγωγή των δύο επιπέδων θα πρέπει να συνεκτιμηθεί ΕΠΙΠΕΔΟ Α (E1-3) Προσφέρεται από Νοσηλευτές με ελάχιστη απαραίτητη εκπαίδευση σε επίπεδο πτυχίου/ μεταπτυχιακό σε επίπεδο Master s Αξιολογεί τις νοσηλευτικές ανάγκες των ασθενών, προγραμματίζει και εφαρμόζει προγράμματα νοσηλευτικής φροντίδας Επιβλέπει την νοσηλευτική φροντίδα που παρέχεται από ιεραρχικά κατώτερους Διατηρεί στοιχεία που αφορούν την εργασία που έχει επιτελέσει ΕΠΙΠΕΔΟ Β (E1-3) Προσφέρεται από Νοσηλευτές/Νοσοκόμους με ελάχιστη απαραίτητη εκπαίδευση σε επίπεδο διπλώματος διετούς ή τριετούς φοίτησης, όπως εφαρμόζεται και σε άλλες χώρες Εφαρμόζει πακέτα νοσηλευτικής φροντίδας κάτω από την επίβλεψη Νοσηλευτικού Λειτουργού Επιπέδου Α Προγραμματίζει και εφαρμόζει προγράμματα νοσηλευτικής φροντίδας που είναι καθορισμένα Διατηρεί στοιχεία που αφορούν τον ασθενή 2. Για τα δυο αυτά Επίπεδα, θα εφαρμόζεται διαφορετικό σύστημα/έντυπο αξιολόγησης της απόδοσης, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη τα συγκεκριμένα καθήκοντα που καλείται να διεκπεραιώσει ο υπάλληλος Παράλληλα θα μελετηθεί και η Σύσταση της Ομάδας Αξιολόγησης. 3. Η μετάβαση στα δύο νέα Επίπεδα παροχής νοσηλευτικής φροντίδας καθώς και η μεταβατική περίοδος, θα μελετηθούν αφού καθοριστούν οι ανάγκες για κάθε Κλινική/ Τμήμα και γίνει και η σχετική κοστολόγηση. Σημειώνεται ότι Νοσηλευτικοί Λειτουργοί σε διευθυντικές θέσεις θα μεταβούν σε αντίστοιχες νέες Διευθυντικές θέσεις (Προϊστάμενος και Βοηθός Προϊστάμενος) που μετά την κένωσή τους θα είναι και θέσεις πρώτου διορισμού 4. Τα Σχέδια Υπηρεσίας όλων των θέσεων (Επίπεδα Α και Β και Διευθυντικές θέσεις) θα τύχουν αναθεώρησης. Οι διευθυντικές θέσεις θα έχουν ως απαραίτητο προσόν μεταπτυχιακό δίπλωμα σε θέματα διοίκησης 5. Οι μισθοί που θα αντιστοιχούν στα δύο επίπεδα και στις βαθμίδες Ε1-3 του κάθε επιπέδου, θα τύχουν συνολικής διαπραγμάτευσης και οριστικοποίησης με όλα τα υπόλοιπα θέματα 13