ΟΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΟΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΠEΔIO Επιστημονικές Εκδόσεις Σειρά: Κοινωνικά θέματα Διόρθωση: Συλβί Ρηγοπούλου Εξώφυλλο: Παναγιώτα Δημοπούλου Ηλεκτρονική επεξεργασία: Παναγιώτα Δημοπούλου ISBN: 978-960-9405-93-5 2011 Εκδόσεις Πεδίο - Σταύρος Κ. Πάρλαλης για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο Η πνευματική ιδιοκτησία αποκτάται χωρίς καμία διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της. Κατά τον Ν. 2387/20 (όπως έχει τροποποιηθεί με τον Ν. 2121/93 και ισχύει σήμερα) και κατά τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με τον Ν. 100/1975) απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αποθήκευση σε κάποιο σύστημα διάσωσης και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιονδήποτε τρόπο ή μορφή, τμηματικά ή περιληπτικά, στο πρωτότυπο ή σε μετάφραση ή άλλη διασκευή, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη. Εκδόσεις Πεδίο Α.Ε. Mεθώνης 4 & Ιπποκράτους, 10680, Αθήνα Τηλ.: 210 3390204-5-6 Fax: 210 3390209 e-mail: info@pediobooks.gr http: //www.pediobooks.gr/

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Επιμέλεια Σταύρος Κ. Πάρλαλης ΠΕΔΙΟ Aθήνα 2011

Το βιβλίο αυτό αφιερώνεται στον Κυριάκο, τη Βάννα, τη Μαρία, σε πίστωση και αναγνώριση της συνεχούς συμπαράστασής τους προκειμένου να υλοποιήσουμε τα όνειρά μας. Σταύρος Κ. Πάρλαλης

Ευχαριστίες Θα ήθελα και από τη θέση αυτή να απευθύνω προσωπικές ευχαριστίες σε όλη την ομάδα της «ΜΚΟ Ανέλιξη» για την υποστήριξη που παρείχε καθ όλη τη διάρκεια προετοιμασίας του συγκεκριμένου τόμου. Επίσης, δεν μπορούν να παραλειφθούν όλοι εκείνοι οι φίλοι και συνάδελφοι, οι οποίοι από την αρχή του εγχειρήματος προσφέρθηκαν να βοηθήσουν προκειμένου να υλοποιηθεί η παρούσα προσπάθεια και οι οποίοι συμπορεύονται στην προώθηση του οράματός μας. Τέλος, ξεχωριστή μνεία οφείλεται σε όλους τους συγγραφείς του έργου, οι οποίοι με συνέπεια και προσωπική εργασία συνέβαλαν στην παρούσα έκδοση. Χωρίς τη βοήθεια και την αμέριστη συμπαράστασή τους, η έκδοση του παρόντος συλλογικού έργου δεν θα μπορούσε να καταστεί δυνατή. Οι εκδόσεις ΠΕΔΙΟ περιέβαλαν με ενδιαφέρον και επαγγελματισμό την παρούσα έκδοση, ώστε το ανά χείρας έργο να είναι καλαίσθητο. Παραλείψεις και λάθη της έκδοσης βαρύνουν τον επιμελητή της. Σταύρος Κ. Πάρλαλης

Περιεχόμενα Πρόλογος... 15 ΜΚΟ Ανέλιξη... 21 Οι συγγραφείς του τόμου... 23 Συντομογραφίες... 37 ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Κοινωνική Εργασία με Άτομα με Αναπηρίες 1. Οι διαστάσεις του ρόλου του κοινωνικού λειτουργού στο Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης για Παιδιά Με Αναπηρίες... 41 Ελένη Παπανδρέου 2. Κέντρο Ημέρας για παιδιά με ειδικές ικανότητες «Ανοιχτή Αγκαλιά» των Φίλων Κοινωνικής Παιδιατρικής (ΦΚΠΙ)... 55 Αλεξάνδρα Κορωνιά 3. Κοινωνική εργασία με άτομα με αναπηρίες: η άσκηση του επαγγέλματος σε εθελοντικό οργανισμό και οι πρακτικές δυσκολίες... 66 Χριστίνα Τσιαμπαρτά 4. Κοινωνική εργασία και αναπηρία: προκλήσεις, αντιθέσεις, προοπτικές... 83 Δρ. Αικατερίνη Παχή ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Κοινωνική Εργασία με Ηλικιωμένους («Βοήθεια Στο Σπίτι») 5. Πρόγραμμα «Βοήθεια Στο Σπίτι» Δήμου Νίκαιας Νομού Αττικής... 99 Ελένη Φ. Ζύγα 6. Ο ρόλος του κοινωνικού λειτουργού στο Πρόγραμμα «Βοήθεια Στο Σπίτι»... 112 Ανθούλα Κουτσούπη

12 ΟΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΤΡΙΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Κοινωνική Εργασία με Κοινωνικά Αποκλεισμένες Ομάδες 7. Κοινωνική εργασία και ασυνόδευτα παιδιά και παιδιά που έχουν χωρισθεί από την οικογένειά τους. Η περίπτωση του Κέντρου Υποδοχής Ανήλικων Προσφύγων του Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας στα Ανώγεια Κρήτης... 123 Αικατερίνη Οικονόμου 8. Κοινωνική εργασία με πρόσφυγες... 139 Κωνσταντίνα Δεμένικα 9. Κοινωνική εργασία με κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες (ΜΚΟ Κλίμακα)... 150 Ευγενία Λινού 10. Διαπολιτισμικοί μεσολαβητές... 160 Δρ. Στέφανος Κόφφας ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Κοινωνική Εργασία, Εξαρτήσεις και HIV/AIDS 11. Επανασύνδεση με τη ζωή στη σκιά του στίγματος. Κοινωνική εργασία με HIV-οροθετικά άτομα. Συμβουλευτικός σταθμός για το HIV/AIDS, ΚΕΕΛΠΝΟ... 173 Μάνος Κωνσταντινίδης 12. Οι αναπαραστάσεις της κοινωνικής εργασίας στο κόσμο της εξάρτησης... 187 Άντρη Ανδρονίκου ΠΕΜΠΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Κοινωνική Εργασία και Παραβατικότητα 13. Ο κοινωνικός λειτουργός ως επιμελητής ανηλίκων στην Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων... 199 Τάνια Κοσκινιάδου 14. Κοινωνικοί λειτουργοί και μέθοδοι άσκησης κοινωνικής εργασίας στα καταστήματα κράτησης... 213 Ζωή Χατζή

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 13 ΕΚΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Κοινωνική Εργασία και Κακοποίηση 15. Η συμβολή του κοινωνικού λειτουργού στην αντιμετώπιση της συντροφικής κακοποίησης στις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας... 227 Μαρία Παπαδακάκη 16. Σύνδεσμος για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια... 246 Μάριος Νικολάου ΕΒΔΟΜΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Κοινοτική Κοινωνική Εργασία και Τοπική Αυτοδιοίκηση 17. Ο παρεμβατικός ρόλος της κοινωνικής εργασίας για τη φροντίδα ηλικιωμένων και των φροντιστών τους σε μια αγροτική ημιορεινή κοινότητα... 255 Κλειώ Κούτρα, Λίνα Πελεκίδου, Ιωάννα Κύρου, Εμμανουήλ Προκοπάκης & Νικολέτα Ράτσικα 18. Ο ρόλος του κοινωνικού λειτουργού στην τοπική αυτοδιοίκηση. Η εμπειρία της Κοινωνικής Υπηρεσίας του Δήμου Ταύρου... 270 Ιωάννα-Μαρία Στιβαχτά ΟΓΔΟΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Κοινωνικοί Λειτουργοί σε ΜΚΟ 19. Η πρακτική άσκηση της κοινωνικής εργασίας στο Επαρχιακό Συντονιστικό Συμβούλιο Εθελοντισμού και στο Σώμα Εθελοντών Λευκωσίας... 283 Μαρία Αντωνίου & Άντρη Γεωργίου 20. Ο ρόλος του κοινωνικού λειτουργού σε Μη Κυβερνητική Οργάνωση... 296 Ελένη Κούβαρη

14 ΟΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΝΑΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Κοινωνική Εργασία στις Ένοπλες Δυνάμεις 21. Η εργασία του κοινωνικού λειτουργού στο Πολεμικό Ναυτικό (Γραφείο Προληπτικής Ψυχικής Υγιεινής)... 307 Σταύρος Κ. Πάρλαλης 22. Ομάδες Ψυχοκοινωνικής Μέριμνας Στρατού Ξηράς... 317 Χρήστος Α. Πολυμεράς ΔΕΚΑΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Κοινωνική Εργασία με Άτομα με Προβλήματα Ψυχικής Υγείας 23. Φροντίδα Ψυχικής Υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Ο ρόλος του κοινωνικού λειτουργού... 327 Κωνσταντίνος Τόγκας 24. Η συμβολή της κοινωνικής εργασίας στην ψυχική ασθένεια... 342 Δημήτρης Χατζηχαραλάμπους & Κούλα Ερωτοκρίτου ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Σχολική Κοινωνική Εργασία 25. Η Σχολική Κοινωνική Εργασία στην Ελλάδα: διαπιστώσεις, προκλήσεις και προβληματισμοί... 353 Θεοδόσιος Πιλήσης

Πρόλογος Η Κοινωνική Εργασία, μια κατεξοχήν εφαρμοσμένη κοινωνική επιστήμη, παρόλο που τη διακρίνουν κοινοί σκοποί, μεθοδολογία και αρχές ανά τις διάφορες χώρες του κόσμου, σε πολύ μεγάλο βαθμό διαμορφώνεται και εξαρτάται από το πλαίσιο στο οποίο δημιουργείται κάθε φορά. Προκειμένου να γίνουν κατανοητοί οι ρόλοι που καλούνται να αναπτύξουν οι κοινωνικοί λειτουργοί, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας όλους εκείνους τους παράγοντες ιστορικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτικούς, που καθορίζουν τον σχεδιασμό κοινωνικών και προνοιακών πολιτικών, και εντέλει συνδιαγράφουν την ανάπτυξη της κοινωνικής εργασίας. Το επάγγελμα της κοινωνικής εργασίας στον ελλαδικό χώρο έχει σχετικά σύντομη ιστορία. Η εμφάνιση της κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα συμπίπτει χρονικά με τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες και τις ιστορικές συγκυρίες που διαμορφώθηκαν μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εμφύλιο που ακολούθησε. Ξένες και ελληνικές φιλανθρωπικές οργανώσεις και κάποιοι τομείς του κράτους αγωνίστηκαν για να καλύψουν τις άπειρες υλικές και κοινωνικές ανάγκες μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού (Καλούτση, 1996). Η εφαρμογή της κοινωνικής εργασίας ως επι στημονικής μεθόδου ξεκίνησε το 1950. Η εξέλιξη του επαγγέλματος ήταν παράλληλη με την ανάπτυξη των προνοιακών υπηρεσιών. Ο θεσμός του κοινωνικού λειτουργού αναγνωρίστηκε επίση μα στην Ελλάδα το 1959 με την έκδοση του ΝΔ 4018/1959 «Περί του θεσμού των Κοινωνικών Λειτουργών» (ΦΕΚ τ. Α 247/12.11.1959), με το οποίο κατοχυρώθηκε το επάγγελμα του κοινωνικού λειτουργού. Ο Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας (ΣΚΛΕ) ιδρύθηκε το 1954 και από το 1956 είναι μέλος της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Κοινωνικών Λειτουργών. Το 1977 με προεδρικό διάταγμα το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών αναδιοργανώθηκε και συστήθηκε μια χωριστή διεύθυνση με την επωνυμία «Διεύθυνση Κοινωνικής Εργασίας», για τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των προνοιακών προγραμμάτων. Το 1978 το ΠΔ 891/1978 «Περί καθορισμού του αντικειμένου εργασίας των κοινωνικών λειτουργών» (ΦΕΚ τ. Α 213/7.12.1978), όρισε τους εξής τομείς δράσης: Κοινωνική Πρόνοια, Υγεία, Κοινωνική Ασφάλιση, Επαγγελματικός Προσανατολισμός και Εργασία, Εκπαίδευση, Εγκληματικότητα, και Κοινοτι κή Οργάνωση και Ανάπτυξη. Έντεκα χρόνια αρ-

16 ΟΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ γότερα, το ΠΔ 50/1989 «Καθορισμός επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων των Τμημάτων Κοινωνικής Εργασίας των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων» (ΦΕΚ τ. Α 23/26.1.1989) εξει δίκευσε τους τομείς που όριζε το προεδρικό διάταγμα 891/1978 (π.χ. διαχώρισε τον τομέα ψυχικής υγείας από τον τομέα υγείας) και πρόσθεσε νέους τομείς άσκησης της κοινωνικής εργασίας, όπως οι κοινωνικές υπηρεσίες στις Ένοπλες Δυνάμεις και στις υπηρεσίες του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης. Σήμερα η άσκηση του επαγγέλματος του κοινωνικού λειτουργού ορίζεται από το ΠΔ 23/1992 (ΦΕΚ τ. Α 63/30.1.1992). Σε αυτό ορίζονται οι προϋποθέσεις άσκησης σε κοινωνικές υπηρεσίες, η δεοντολογία του επαγγέλματος και η ιδιωτική άσκησή του. Στη Κύπρο, η Κοινωνική Εργασία ως επιστημονική μέθοδος εφαρμόζεται για πρώτη φορά το 1951 στο πρώτο Γραφείο Ευημερίας. Ωστόσο, οι πρώτες επίσημες προσπάθειες οργάνωσης υπηρεσιών κοινωνικής εργασίας ξεκίνησαν το 1960 με τη σύσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Κύπρου (ΣΚΛΚ) αποτελεί τη θεσμοθετημένη εκπροσώπηση του επαγγέλματος της κοινωνικής εργασίας στην Κύπρο. Ιδρύθηκε το έτος 1966 και από το 1984 είναι μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κοινωνικών Λειτουργών. Η κατοχύρωση της επιστήμης και του επαγγέλματος του/της κοινωνικού/ής λειτουργού στην Κύπρο ρυθμίζεται με βάση τον Νόμο 173(1) του 2000. Οι απόφοιτοι των σχολών Κοινωνικής Εργασίας αποκτούν άδεια άσκησης επαγγέλματος κατόπιν αίτησης και εγγραφής τους στο ειδικό Μητρώο Επαγγελματιών Κοινωνικών Λειτουργών του ΣΚΛΚ. Μέσα από αυτό το πρίσμα, γίνεται αντιληπτό ότι η εργασία του κοινωνικού λειτουργού στην Ελλάδα και στην Κύπρο παίρνει τέτοιες διαστάσεις και επιδιώξεις, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται, καθώς και τις ανάγκες των εξυπηρετούμενων με τους οποίους καλείται να εργαστεί. Η πολιτισμική συγγένεια των δύο χωρών καταδεικνύει ότι δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές στους ρόλους που καλούνται να υιοθετήσουν οι κοινωνικοί λειτουργοί. Πιο εμφανείς είναι οι αλλαγές των θέσεων από τις οποίες καλούνται να εργαστούν, με το πέρασμα των χρόνων. Ως αποτέλεσμα, στον συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο και με τις παρούσες συνθήκες και συγκυρίες, όλο και περισσότεροι κοινωνικοί λειτουργοί εργάζονται και προασπίζονται τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες, εργάζονται με πρόσφυγες και καλούνται να δουλέψουν σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες, καθώς και εντέλει μέσα από αυτές τις συνθήκες σταδιακά αναδύεται και ο ρόλος του διαπολιτισμικού μεσολαβητή. Επιπλέον, πολύ πιο έντονη είναι η παρουσία των κοινωνικών λειτουργών σε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, καθώς ο εθελοντισμός λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της Κύπρου, όπου

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 17 η προώθηση του εθελοντισμού συντελείται μέσα από οργανωμένους φορείς και θεσμοθετημένα πλαίσια. Τέλος, πλαίσια στα οποία αρχίζει να αναγνωρίζεται και σταδιακά να καταξιώνεται η παρουσία των κοινωνικών λειτουργών είναι ο χώρος των Ενόπλων Δυνάμεων, ο χώρος του σχολείου, καθώς και ο χώρος της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Σε αυτό το πλαίσιο των αργών αλλά δομικών αλλαγών, είναι εμφανής η έλλειψη ενός οδηγού, ο οποίος να περιγράφει και να επεξηγεί τις μεθόδους και τις πρακτικές που υιοθετεί ο επαγγελματίας κοινωνικός λειτουργός στα διαφορετικά πλαίσια που καλείται να εργαστεί. Όλοι οι συνάδελφοι στη ΜΚΟ Ανέλιξη θεωρήσαμε ότι θα ήταν χρήσιμο να προσπαθήσουμε να φέρουμε κάτω από το ίδιο πλαίσιο αναφοράς τις μεθόδους και τους τρόπους εργασίας του κοινωνικού λειτουργού σε διαφορετικά πλαίσια ή μέσα από την εργασία του με διαφορετικές ομάδες που χρήζουν βοήθειας (ή ευπαθείς ομάδες). Αποφασίσαμε να προχωρήσουμε στην έκδοση του παρόντος συλλογικού τόμου με αντικείμενο την παρουσίαση της πρακτικής της κοινωνικής εργασίας στον ελλαδικό χώρο, μέσα από την οπτική και την εμπειρία των επαγγελματιών κοινωνικών λειτουργών. Σκοπός της παρούσας προσπάθειας είναι να διερευνηθεί η ανάπτυξη της κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα και στην Κύπρο μέσα από τις μαρτυρίες και τις αναλύσεις επαγγελματιών κοινωνικών λειτουργών, λαμβάνοντας υπόψη τούς ιστορικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, καθώς και πολιτικούς παράγοντες που περιβάλλουν την ανάπτυξη της κοινωνικής εργασίας. Επιπλέον, επιδίωξή μας είναι να καταστήσει δυνατή η παρούσα έκδοση τη συνεκτική περιγραφή της κατάστασης που επικρατεί σήμερα στο περιβάλλον εργασίας των κοινωνικών λειτουργών στην Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς και την αποτύπωση των προοπτικών, των δυνατοτήτων και των προκλήσεων, αλλά και των προτάσεων για την κοινωνική εργασία κατά τη νέα δεκαετία. Ανασκόπηση της δομής του συλλογικού τόμου (ενότητες και κεφάλαια) Ο παρών συλλογικός τόμος αποτελείται από έντεκα ενότητες. Σε καθεμία περιλαμβάνονται άρθρα τα οποία πραγματεύονται την εφαρμογή της κοινωνικής εργασίας με συγκεκριμένες κοινωνικά ευπαθείς ομάδες. Οι αναφορές από διαφορετικά πλαίσια προσπαθούν να προσδώσουν σφαιρική εικόνα στον τρόπο εργασίας με τους εκάστοτε εξυπηρετούμενους ή τις ομάδες εξυπηρετουμένων. Η συγκεκριμένη δομή παρουσίασης των κεφαλαίων επιδιώκει αφενός να διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα αναφορικά με τις πρακτικές που ακολουθού-

18 ΟΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ νται στην Ελλάδα και στην Κύπρο, και αφετέρου να διευκολύνει τον αναγνώστη να εντοπίσει εύκολα εκείνη την κατηγορία ή το κεφάλαιο που τον ενδιαφέρει. Στην Ενότητα Ι, τα πρώτα τέσσερα κεφάλαια πραγματεύονται την εργασία των κοινωνικών λειτουργών με Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες (ΑΜΕΑ). Αναλύονται παραδείγματα από την εργασία του κοινωνικού λειτουργού σε ένα Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης για παιδιά με αναπηρίες (Κεφάλαιο 1, σελ. 41), από ένα Κέντρο Ημέρας για άτομα με ειδικές ικανότητες (Κεφάλαιο 2, σελ. 55) καθώς και από την εργασία σε έναν εθελοντικό οργανισμό που προασπίζεται τα δικαιώματα των ΑΜΕΑ (Κεφάλαιο 3, σελ. 66). Τέλος, περιγράφονται οι προκλήσεις, οι αντιθέσεις και οι προοπτικές της εργασίας ενός κοινωνικού λειτουργού με άτομα με αναπηρίες (Κεφάλαιο 4, σελ. 83). Στην Ενότητα ΙΙ, δίνεται έμφαση στην κοινωνική εργασία με ηλικιωμένα άτομα, μέσα από το πρόγραμμα «Βοήθεια Στο Σπίτι». Στα δύο κεφάλαια αυτής της κατηγορίας (Κεφάλαιο 5, σελ. 99 και Κεφάλαιο 6, σελ. 112), οι συνάδελφοι μεταφέρουν τις προσωπικές τους εμπειρίες μέσα από την εργασία τους από το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Τα κεφάλαια της Ενότητας ΙΙΙ εστιάζουν στις κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες. Τα θέματα τα οποία παρουσιάζονται εδώ αφορούν την εργασία των κοινωνικών λειτουργών σε πλαίσια όπως είναι το Πρότυπο Πρόγραμμα Φιλοξενίας Ανήλικων Προσφύγων της Μονάδας Ανωγείων του Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας (Κεφάλαιο 7, σελ. 123), η κοινωνική εργασία με πρόσφυγες (Κεφάλαιο 8, σελ. 139), καθώς και η εργασία του κοινωνικού λειτουργού με ομάδες ατόμων με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο (Κεφάλαιο 9, σελ. 150). Τέλος, το Κεφάλαιο 10 εξετάζει τον ρόλο των διαπολιτισμικών μεσολαβητών (σελ. 160). Η Ενότητα IV πραγματεύεται τις διαστάσεις της πρακτικής της κοινωνικής εργασίας με άτομα που είναι αντιμέτωπα με τον HIV/AIDS είτε με εξαρτήσεις. Το Κεφάλαιο 11 περιγράφει την εργασία που γίνεται στον Συμβουλευτικό Σταθμό για τον HIV-AIDS (σελ. 173), ενώ στο Κεφάλαιο 12 (σελ. 187) τονίζονται οι τρόποι και οι μέθοδοι εργασίας των κοινωνικών λειτουργών με εξαρτήσεις. Στην Ενότητα V, έμφαση δίνεται στην κοινωνική εργασία σε σχέση με την παραβατικότητα. Τα κεφάλαια της συγκεκριμένης ενότητας περιγράφουν τους ρόλους του κοινωνικού λειτουργού ως επιμελητή ανηλίκων στην Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων (Κεφάλαιο 13, σελ. 199), καθώς και τις μεθόδους άσκησης της κοινωνικής εργασίας σε ένα αγροτικό κατάστημα κράτησης (Κεφάλαιο 14, σελ. 213). Στην επόμενη Ενότητα (VI), περιγράφονται και αναλύονται θέματα που αφορούν την κακοποίηση. Στο Κεφάλαιο 15 (σελ. 227) περιγράφεται η συμβολή του κοινωνικού λειτουργού στην αντιμετώπιση της συντροφικής κακοποίησης στις υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, ενώ στο Κεφάλαιο 16 (σελ. 246)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 19 παρουσιάζεται η εργασία του κοινωνικού λειτουργού μέσα από το πολυετές και σημαντικό έργο που επιτελεί ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (Λευκωσία, Κύπρος). Η Ενότητα VII πραγματεύεται τον ρόλο του κοινωνικού λειτουργού στην άσκηση Κοινοτικής Κοινωνικής Εργασίας. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζεται το παράδειγμα του παρεμβατικού ρόλου της κοινωνικής εργασίας για τη φροντίδα ηλικιωμένων και των φροντιστών τους, σε μια αγροτική ημιορεινή κοινότητα (Κεφάλαιο 17, σελ. 255), καθώς και ο ρόλος του κοινωνικού λειτουργού μέσα από την εργασία στην κοινωνική υπηρεσία ενός δήμου της Αττικής (Κεφάλαιο 18, σελ. 270). H Ενότητα VIIΙ περιγράφει την εργασία του κοινωνικού λειτουργού σε μη κυβερνητικές οργανώσεις. Το παράδειγμα του Επαρχιακού Συντονιστικού Συμβουλίου και του Σώματος Εθελοντών Λευκωσίας παρουσιάζεται στο Κεφάλαιο 19 (σελ. 283), ενώ στο Κεφάλαιο 20 παρουσιάζεται η προσωπική εμπειρία μιας κοινωνικής λειτουργού από την εργασία της σε ΜΚΟ για την υποστήριξη ατόμων που πάσχουν από καρκίνο (σελ. 296). Τα κεφάλαια της επόμενης Ενότητας (IΧ) σκιαγραφούν τον ρόλο του κοινωνικού λειτουργού μέσα από τις υπηρεσίες των ενόπλων δυνάμεων. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζεται ο ρόλος και η σπουδαιότητα της ύπαρξης κοινωνικού λειτουργού τόσο στο Πολεμικό Ναυτικό (Κεφάλαιο 21, σελ. 307), όσο και στον Στρατό Ξηράς (Κεφάλαιο 22, σελ. 317). Μέσα από τις δύο τελευταίες ενότητες, αναδεικνύονται οι τομείς της Ψυχικής Υγείας και της Σχολικής Κοινωνικής Εργασίας. Η Ενότητα Χ παρουσιάζει το παράδειγμα της εργασίας με άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας (Κεφάλαιο 23, σελ. 327 και Κεφάλαιο 24, σελ. 342) και το κεφάλαιο της Ενότητας XI τονίζει την ανάγκη ύπαρξης κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία (Κεφάλαιο 25, σελ. 353). Τα άρθρα που περιλαμβάνονται στον παρόντα τόμο εκφράζουν τις προσωπικές επιστημονικές θέσεις του εκάστοτε γράφοντος. Τελειώνοντας, θα ήθελα για άλλη μια φορά εκ μέρους όλων των μελών της «ΜΚΟ Ανέλιξη» να ευχαριστήσω όλους τους φίλους και συναδέλφους, οι οποίοι πίστεψαν στη σημασία και στη σπουδαιότητα της συγκεκριμένης συλλογικής προσπάθειας και στάθηκαν κοντά μας από την αρχή μέχρι την έκδοση που παρόντος. Σταύρος Κ. Πάρλαλης

ΜΚΟ Ανέλιξη H «MKO Aνέλιξη» αποτελεί μια νεοσυσταθείσα μη κυβερνητική, μη κερδοσκοπική οργάνωση, η οποία συγκροτείται από επιστημονικά καταρτισμένο προσωπικό, όπως κοινωνιολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους και εκπαιδευτικούς. Έναυσμα για τη δημιουργία αυτής της οργάνωσης αποτέλεσε η διαπίστωση του κοινωνικού αποκλεισμού και της κοινωνικής αδικίας σε σχέση με πολλαπλές ομάδες, όπως το παιδί, την οικογένεια, τους μετανάστες, τα άτομα με αναπηρίες και άλλες ευπαθείς ομάδες. Στόχος της οργάνωσης είναι η επιστημονική έρευνα σύγχρονων κοινωνικών θεμάτων και ειδικότερα η ανάδειξη των προβλημάτων των κοινωνικών ομάδων του πληθυσμού που απειλούνται με κοινωνικό αποκλεισμό, με απώτερο σκοπό τη γνωμοδότηση και την παρέμβαση για την αντιμετώπισή τους. Στο πλαίσιο των δράσεων της «ΜΚΟ Ανέλιξη», θεωρήθηκε αναγκαίο να προβούμε στην έκδοση εντύπων, οδηγών, συλλογικών τόμων κ.ά., προκειμένου να προωθήσουμε το έργο της οργάνωσης. Η παρούσα προσπάθεια αποτελεί το πρωτόλειο έργο της «ΜΚΟ Ανέλιξη» και εγκαινιάζει τη νέα σειρά με τον τίτλο «Βιβλιοθήκη Κοινωνικής Εργασίας». Το αποτέλεσμα της παρούσας προσπάθειας κατέληξε στην έκδοση του ανά χείρας τόμου, όπου αποβλέψαμε στην καταγραφή για πρώτη φορά σε Ελλάδα και Κύπρο των τρόπων, των μεθόδων και των πρακτικών εργασίας των κοινωνικών λειτουργών. Απώτερος στόχος είναι να αποτελέσει το έργο αυτό, μέσα από διαρκείς ανανεώσεις και επανεκδόσεις, σημείο βιβλιογραφικής αναφοράς αλλά και χρηστικό εργαλείο για, νέους και μη, επαγγελματίες κοινωνικούς λειτουργούς. Κοταλακίδης Γρηγόρης, Δρ. Κοινωνιολογίας Πρόεδρος «ΜΚΟ Ανέλιξη»

Οι συγγραφείς του τόμου Ανδρονίκου Άντρη H Άντρη Ανδρονίκου είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (2009) με γνωστικό αντικείμενο την πρακτική εφαρμογή της Κοινωνικής Εργασίας με Ομάδες σε γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Έχει αποκτήσει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών με θέμα «Φύλο και τα Νέα Εκπαιδευτικά και Εργασιακά Περιβάλλοντα στην Κοινωνία της Πληροφορίας» από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου (2008), καθώς και πρώτο πτυχίο στην Κοινωνική Εργασία από το ΑΤΕΙ Κρήτης (2002). Από το 2008 εργάζεται στο Frederick University, στην Κύπρο, στη θέση της εκπαιδευτικής επόπτριας στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας. Στο παρελθόν είχε εργαστεί ως κοινωνική λειτουργός στο Επαρχιακό Συντονιστικό Συμβούλιο Εθελοντισμού Λευκωσίας, στο Θεραπευτικό Σπίτι «Πυξίδα» για χρήστες ουσιών και στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ως σύμβουλος απασχόλησης. Αντωνίου Μαρία Η Μαρία Αντωνίου απέκτησε το πτυχίο της στην Κοινωνική Εργασία (ΑΤΕΙ Κρήτης) το 2004. Από το 2004 μέχρι σήμερα, εργάζεται ως κοινωνική λειτουργός στο Επαρχιακό Συντονιστικό Συμβούλιο Εθελοντισμού Λευκωσίας (ΕΣΣΕ). Κατέχει επίσης το δίπλωμα συμβούλου διεξαγωγής προγραμμάτων επαγγελματικού προσανατολισμού με τη χρήση των τεστ προσωπικότητας 16PF, ικανοτήτων CAB και ενδιαφερόντων OVIS (2008). Από το 2007 ασκεί τον ρόλο της επόπτριας Κοινωνικής Εργασίας για τους φοιτητές ιδιωτικών πανεπιστημίων της Λευκωσίας, στα πλαίσια της πρακτικής τους εξάσκησης, και το 2007-2009 εργάστηκε ως ακαδημαϊκή επόπτρια για το Frederick University. Γεωργίου Άντρη Η Άντρη Γεωργίου είναι απόφοιτος Κοινωνικής Εργασίας από το Frederick University of Cyprus (2005-2009). Εργάζεται ως ασφαλιστικός σύμβουλος από το 1994. Κατά τη διάρκεια της καριέρας της έχει αποκτήσει το Diploma in Retirement Planning (2001-2003) και το Life Underwriter Training Council Fellow, LUTCF (1997-2000) από το Life Underwriting Training Council and Insurance Institute of Cyprus. Σήμερα είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Ανοι-

24 ΟΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ κτό Πανεπιστήμιο Κύπρου στον κλάδο Διοίκηση Μονάδων Υγείας. Κατέχει το δίπλωμα συμβούλου διεξαγωγής προγραμμάτων επαγγελματικού προσανατολισμού με τη χρήση των τεστ προσωπικότητας 16PF, ικανοτήτων CAB και ενδιαφερόντων OVIS (2008). Είναι μέλος της διοικούσας επιτροπής του ΕΣΣΕ Λευκωσίας και πρόεδρος του Σώματος Εθελοντών Λευκωσίας, από το 1999 μέχρι σήμερα. Έχει διοριστεί από την υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ως μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής της κρατικής στέγης «Νέα Ελεούσα» από το 2008 μέχρι σήμερα, και συμμετέχει στην τεχνική επιτροπή για το σχέδιο δράσης αποϊδρυματοποίησης των ενοίκων. Δεμένικα Κωνσταντίνα Η Κωνσταντίνα Δεμένικα αποφοίτησε από το ΑΤΕΙ Πάτρας το 2003. Εργάστηκε στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) από το 2003 έως το 2008. Το 2007 και το 2008 εργάστηκε παράλληλα στο πρόγραμμα ΣΥΥ «Σύμπλευση» στον Δήμο Αγίας Βαρβάρας. Το 2008 μετοίκησε στη Σύρο. Εργάστηκε ως αναπληρώτρια στο ΚΕΔΔΥ Σύρου, ως ωρομίσθια στο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Σύρου και ημιαπασχολούμενη στο ΚΑΠΗ Δήμου Ποσειδωνίας Σύρου. Τη χρονιά 2010-2011 εργάζεται ως αναπληρώτρια στο ΕΕΕΕΚ Σύρου και ημιαπασχολούμενη στο ΚΑΠΗ Δήμου Ποσειδωνίας και φοιτά στο πρώτο έτος του μεταπτυχιακού προγράμματος «Ψυχοπαιδαγωγική της Ένταξης: ένα σχολείο για όλους», με κατεύθυνση «Ψυχοπαιδαγωγικές συνιστώσες της Πολυπολιτισμικότητας» του Πανεπιστημίου Αιγαίου (σε συνεργασία με το ΑΠΘ) στη Ρόδο. Ερωτοκρίτου Κούλα Η Κούλα Ερωτοκρίτου είναι μέλος του Ειδικού Διδακτικού Προσωπικού του Πανεπιστημίου Frederick από το 2006, στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας, με θέση βοηθού υπεύθυνης Εργαστηριακής Πρακτικής Άσκησης. Κατέχει πτυχίο στην Κοινωνική Εργασία από το Frederick Institute of Technology. Έχει συμμετάσχει από το 2007-2008 στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Σχεδιασμός και Εφαρμογή Προγραμμάτων των Προσφύγων και των Ατόμων με Επικουρική Προστασία», με στόχο τη διευκόλυνση της Προσαρμογής και της Ένταξής τους στην Κυπριακή Κοινωνία, συγχρηματοδοτούμενο από το Υπουργείο Εσωτερικών και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων, καθώς και στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Κοινωνική στήριξη σε αιτητές ασύλου», συγχρηματοδοτούμενο από την Υπηρεσία Ασύλου και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων. Ζύγα Φ. Ελένη Η Ελένη Ζύγα έχει σπουδάσει Κοινωνική Εργασία στο ΑΤΕΙ Κρήτης (2006) και

ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ 25 αυτή την περίοδο ολοκληρώνει τις σπουδές της στο τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου (2011). Έχει συνεργαστεί με το ΑΤΕΙ Ηρακλείου στα πλαίσια ερευνητικών προγραμμάτων, ενώ από το 2008 εργάζεται ως κοινωνική λειτουργός στο πρόγραμμα «Βοήθεια Στο Σπίτι» του Δήμου Νίκαιας. Κορωνιά Σ. Αλεξάνδρα Η Αλεξάνδρα Κορωνιά απέκτησε το πτυχίο στην Κοινωνική Εργασία (ΑΤΕΙ Κρήτης) το 2004. Από το 2007 είναι κοινωνική λειτουργός στο Κέντρο Ημέρας για παιδιά με μειωμένες ικανότητες «Ανοιχτή Αγκαλιά», στο Κορωπί Αττικής. Στο παρελθόν είχε εργαστεί για ένα χρόνο ως κοινωνική λειτουργός στον Δήμο Κορωπίου, καθώς και για ένα χρόνο στο Γενικό Νοσοκομείο Ασκληπιείο Βούλας. Έχει δώσει ομιλίες σε δύο διεθνή συνέδρια της ΕΨΕΠ (Ψυχιατρική Εταιρεία Παιδιού και Ενηλίκου, 20-23 Μαΐου 2008 και 5-8 Μαΐου 2009, Αθήνα) και έχει παρακολουθήσει σεμινάρια και συνέδρια σχετικά με το αντικείμενο της Κοινωνικής Εργασίας. Είναι μέλος του Συλλόγου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας (ΣΚΛΕ). Κοσκινιάδου Τάνια Η Τάνια Κοσκινιάδου αποφοίτησε το 2002 από τη Σχολή Κοινωνικής Εργασίας του ΑΤΕΙ Αθήνας και το 2006 απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο (ΜΑ) στις Συγκριτικές Ευρωπαϊκές Κοινωνικές Σπουδές από το London Metropolitan University ως υπότροφος μεταπτυχιακών σπουδών από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ). Της απονεμήθηκε το Βραβείο Ευρωπαϊκών Συγκριτικών Κοινωνικών Σπουδών 2006. Στο παρελθόν εργάστηκε στη Μονάδα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης ΙΟΛΑΟΣ του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες και ως σύμβουλος Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών (ΣΥΥ) στον Δήμο Μεταμόρφωσης. Από το 2007 έως και σήμερα εργάζεται ως επιμελήτρια ανηλίκων στην Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων του Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθήνας. Από το 2010 είναι εργαστηριακός συνεργάτης στη Σχολή Κοινωνικής Εργασίας του ΑΤΕΙ Αθήνας. Έχει συμμετάσχει ως ομιλήτρια σε συνέδρια και επιστημονικές συναντήσεις και έχει γράψει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και κεφάλαια σε βιβλία. Τα κύρια ενδιαφέροντά της περιλαμβάνουν την ιστορία και την εξέλιξη της Κοινωνικής Εργασίας, τη συγκριτική εκπαίδευση στην Κοινωνική Εργασία, την εποπτεία, τη νεανική παραβατικότητα και την ψυχική υγεία. Κούβαρη Ελένη Η Ελένη Κούβαρη ολοκληρώνει το μεταπτυχιακό πτυχίο στη Μετανάστευση από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Απέκτησε το πρώτο πτυχίο στην Κοινωνική Εργασία (ΑΤΕΙ Κρήτης) το 2003. Από το 2004 εργάζεται ως κοινωνική λειτουργός

26 ΟΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ σε διάφορα πλαίσια, όπως είναι η απεξάρτηση, η πρόληψη του καρκίνου, δήμοι και νοσοκομεία. Κούτρα Κλειώ Η υποψήφια δρ. Κλειώ Κούτρα απέκτησε μεταπτυχιακό πτυχίο στη Δημόσια Υγεία (2005) και εκπονεί διδακτορική διατριβή στην Κοινωνική Ιατρική από το 2007 στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Είναι απόφοιτη του τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΤΕΙ Κρήτης. Από το 1998 ανήκει στο δυναμικό του Α τομέα Κοινοτικής Ανάπτυξης και Κοινωνικής Πολιτικής του τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΤΕΙ Κρήτης. Έχει διδάξει την άσκηση πράξης της Κοινοτικής Εργασίας - Μεθοδολογία Παρέμβασης και Εκτίμησης Αναγκών και Κοινωνικό Σχεδιασμό, τη διαπολιτισμική ΚΕ και την Πολιτική Υγείας και Κοινωνική Φροντίδα. Έχει εργαστεί ως στέλεχος στο Κέντρο Εκπαίδευσης Κοινοτικής Ανάπτυξης Τυλίσου, σε Συνοδευτικές Υποστηρικτικές Υπηρεσίες και στο Πρόγραμμα «Βοήθεια Στο Σπίτι». Έχει συμμετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια με κριτές ως ομιλήτρια σε ελεύθερες ανακοινώσεις και στρογγυλά τραπέζια. Έχει δημοσιεύσεις σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά και συμμετοχή σε ερευνητικά έργα. Τα κύρια ερευνητικά ενδιαφέροντά της αφορούν την κοινοτική εργασία και ανάπτυξη, το κοινωνικό κεφάλαιο, την προαγωγή υγείας και τη διαφορετικότητα. Είναι μέλος του ΣΚΛΕ. Κουτσούπη Ανθούλα Η Ανθούλα Κουτσούπη είναι απόφοιτη του τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΑΤΕΙ Κρήτης (2003). Από το 2003 έως το 2008 εργάστηκε ως υπεύθυνη στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Βοήθεια Στο Σπίτι» του Δήμου Νέας Σμύρνης, καθώς επίσης και σε άλλα προγράμματα του Δήμου, όπως η οργάνωση νέου ΚΑΠΗ και η οργάνωση και η λειτουργία προγραμμάτων δημιουργικής απασχόλησης παιδιών δημοτικού. Από το 2004 έως σήμερα συνεργάζεται με τη ΝΕΛΕ Πειραιά ως επιμορφώτρια στη διά βίου εκπαίδευση πραγματοποιώντας σχολές γονέων και είναι πιστοποιημένο μέλος του Πανελλήνιου Συλλόγου Σχολών Γονέων. Έχει εργαστεί σε προγράμματα Ψυχαργώς Β φάση με άτομα με βαρύ αυτισμό και αυτή την περίοδο εργάζεται ως κοινωνική λειτουργός στο Εθνικό Ίδρυμα Κωφών στο πρόγραμμα έγκαιρης παρέμβασης και στην Κοινωνική Υπηρεσία του Δήμου Νέας Σμύρνης. Κατέχει επάρκεια στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα και έχει παρακολουθήσει επιμορφωτικά σεμινάρια με θέματα αναπηρίας, ψυχικής υγείας, δραματοθεραπείας και διεθνούς σωματεμπορίας. Η ψυχοεκπαίδευση και η ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων σε άτομα με αναπηρίες είναι ένας τομέας στον οποίο δραστηριοποιείται τα τελευταία χρόνια.

ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ 27 δρ. Κόφφας Στέφανος Ο δρ. Στέφανος Κόφφας είναι πτυχιούχος κοινωνικός λειτουργός, απόφοιτος του ΤΕΙ Αθήνας (1994) και πτυχιούχος κοινωνιολόγος, απόφοιτος του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών (2004). Απέκτησε μεταπτυχιακό Magister Artium στην Κοινωνική Εργασία Παιδαγωγική (2001) από το Katholische Universität Eichstätt της Γερμανίας και δεύτερο μεταπτυχιακό Magister Artium στις Πολιτικές Επιστήμες (2008) από το Ludwig Maximilian Universität München της Γερμανίας. Έχει Διδακτορικό Ph.D. (2008) από το Kastholische Universität Eichstätt της Γερμανίας, του τμήματος Κοινωνικής Εργασίας Παιδαγωγικής, όπου ειδικεύτηκε στον τομέα της Κοινωνικής Πολιτικής. Είναι λέκτορας μέλος ΔΕΠ στο Πανεπιστήμιο Frederick και διδάσκει από το ακαδημαϊκό έτος 2007 στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας. Διαθέτει επαγγελματική εμπειρία επτά ετών ως κοινωνικός λειτουργός παιδαγωγός σε προγράμματα ενσωμάτωσης αλλοδαπών στην Υπηρεσία Innere Mission του Δήμου του Μονάχου της Γερμανίας. Διετέλεσε αντιπρόεδρος του ομίλου επιχειρήσεων Studenten im Olympriadorf e.v. για δύο χρόνια και μέλος του διοικητικού συμβουλίου για τέσσερα χρόνια. Έχει λάβει δύο υποτροφίες από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές, και μία υποτροφία από το Υπουργείο Παιδείας του κρατιδίου της Βαυαρίας της Γερμανίας. Έλαβε μέρος σε επιστημονικά και επαγγελματικά συνέδρια, είναι συγγραφέας βιβλίων και άρθρων σε ελληνικά και γερμανικά έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και συμμετείχε στον σχεδιασμό και την πραγματοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων στη Γερμανία και την Κύπρο. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στους τομείς της Κοινωνικής και Συγκριτικής Κοινωνικής Πολιτικής, στα μοντέλα οργάνωσης και διοίκησης υπηρεσιών και συστημάτων διαχείρισης ποιότητας, καθώς και στις τεχνικές παρέμβασης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Κύρου Ιωάννα Η Ιωάννα Κύρου είναι υποψήφια του Μεταπτυχιακού Δημόσιας Υγείας και Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας με κατεύθυνση τη Δημόσια Υγεία, του Τμήματος Κοινωνικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Απέκτησε το πρώτο της πτυχίο στην Κοινωνική Εργασία (ΤΕΙ Κρήτης) το 2003. Έχει εργαστεί ως κοινωνική λειτουργός στο Κέντρο Αποτύπωσης Ανθρωπίνων Δραστηριοτήτων του Δήμου Ν. Ορεστιάδας, καθώς και στο Πρόγραμμα φιλοξενίας ανήλικων ατόμων αιτούντων άσυλο, του Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας Μονάδα Ανωγείων. Σήμερα εργάζεται στη μονοπρόσωπη εταιρεία «Φροντίδα Στο Σπίτι» και στην παροχή υπηρεσιών «Βοήθεια Στο Σπίτι», ενώ από τον Φεβρουάριο του 2007 είναι εργαστηριακός συνεργάτης στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας (ΤΕΙ Κρήτης) στον τομέα Τοπικής Κοινοτικής Ανάπτυξης, καθώς και στέλεχος στο Κέντρο Εκπαίδευσης Κοινοτικής