ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ Σ.Α.Ε.Γ. ΤΕΥΧΟΣ 13 ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 Η Disneyland των μεγάλων... Magic Bus Geitonas Alumni UK Ένα νέο ξεκίνημα Συνέντευξη Μαρία Αλεξίου Πρόεδρος Ελληνικό Δίκτυο ΕΚΕ
[ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ] Κλείνετε περίπου 2 χρόνια ως Πρόεδρος του ΔΣ και 11 χρόνια ως ενεργό μέλος του Δικτύου για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Ποια είναι η εικόνα που έχετε σχηματίσει σχετικά με την κοινωνική πρακτική στη Χώρα μας όλα αυτά τα χρόνια; Σαφέστατα η κοινωνική πρακτική στη χώρα μας εξελίσσεται, εμπλουτίζεται και διευρύνεται. Ξεκινήσαμε όντως πριν από περίπου 11 χρόνια, το 1999, για να προετοιμάσουμε την ίδρυση του Ελληνικού Δικτύου. Όπως διαπιστώνεται από τη μεγάλη εμπλοκή επιχειρήσεων και στο Δίκτυο αλλά και σε άλλες τέτοιου τύπου πρωτοβουλίες πιο συμμετοχικές και ακόμα περισσότερο διαβάζοντας τις δημοσιοποιημένες πληροφορίες, που οι ελληνικές επιχειρήσεις παρουσιάζουν σε τακτά χρονικά διαστήματα προς τα διάφορα κοινά τους, είτε είναι μέτοχοι, είτε πελάτες τους, είτε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μια μεγάλη τάση εμβάθυνσης αλλά και διεύρυνσης του τρόπου αντίληψης της λεγόμενης κοινωνικής πρακτικής ή έμπρακτη εφαρμογή της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Αυτό το διαπιστώσαμε, αν θέλετε, και στον πρόσφατο διαγωνισμό που έγινε με αφορμή τον καινούργιο θεσμό που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ανάδειξη των καλύτερων πρακτικών. Μέσα από τις αιτήσεις που είδαμε, το μεγαλύτερο εύρος ιδεών, κατατέθηκαν σε τομείς όπου οι επιχειρήσεις περιέγραψαν σαν μορφές παρέμβασης τις ΕΚΕ ή της πολιτικής για την ΕΚΕ που ακολουθούν. Άρα διαπιστώνουμε μια συνολική διαδικασία ωρίμανσης Μαρία Αλεξίου Πρόεδρος Ελληνικό Δίκτυο ΕΚΕ και στην Ελληνική Ασφαλιστική Αγορά η οποία ευτυχώς φαίνεται να ακουμπάει και τις μικρότερες επιχειρήσεις. Κάτι πολύ θετικό, γιατί σαφέστατα ο μεγάλος πυρήνας και η μεγάλη δύναμη της Ελληνικής επιχειρηματικότητας βρίσκεται σε αυτό τον τομέα. Πείτε μας 2 λόγια για τον Ευρωπαϊκό Διαγωνισμό Ο Ευρωπαϊκός Διαγωνισμός για τις καλύτερες πρακτικές ΕΚΕ υιοθετήθηκε στο πλαίσιο της νέας Ευρωπαϊκής πολιτικής για την ΕΚΕ. Ήταν πανευρωπαϊκός και μάλιστα με συμμετοχές από χώρες μη μέλη της ΕΕ. Εστιαζόταν στις καλές πρακτικές που έμπρακτα συνδέουν τον επιχειρηματικό σκοπό με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και έχουν τόσο καινοτόμες προσεγγίσεις στην επίλυση κοινωνικών ζητημάτων όσο και συγκεκριμένα μετρήσιμα αποτελέσματα. Αυτός ο διαγωνισμός προκηρύχθηκε στα τέλη του 2012 και ουσιαστικά ολοκληρώθηκε στο πρώτο 6 μηνο του 2013. Εμείς πήραμε την πρωτοβουλία να δημιουργήσουμε ένα νέο ελληνικού χαρακτήρα θεσμό που τον ονομάσαμε Βραβείο Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης «Νίκος Αναλυτής» απευθυνόμενοι στα πανεπι- 16
ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΜΩΡΑΚΗ ( 08) στήμια. Ο διαγωνισμός αυτός αφορούσε τους φοιτητές, προπτυχιακούς ή μεταπτυχιακούς, ανεξάρτητα σε ποια σχολή και ποιο πανεπιστήμιο σπούδαζαν, με ενδιαφέρον να ασχοληθούν σε θέματα της ΕΚΕ ομαδικά. Αυτό ήταν μια σκέψη που μας βασάνισε πολλά χρόνια και δεν πήρε τυχαία το όνομα «Νίκος Αναλυτής». Ξεκίνησε σαν όραμα να γεφυρώσουμε λίγο περισσότερο το χάσμα που ισχύει στη χώρα μας, ακόμα περισσότερο μεταξύ ακαδημαϊκής και επιχειρηματικής κοινότητας. Θεωρήσαμε ότι είναι μια καλή αφορμή να φέρουμε αυτούς τους δύο κόσμους εγγύτερα και μάλιστα τώρα που έχει επικαιροποιηθεί ακόμα πιο πολύ η συζήτηση για το ποιες είναι οι ικανότητες και οι δεξιότητες που θα έπρεπε να έχουν οι νέοι άνθρωποι για να μπορέσουν εύκολα να ενταχθούν στην απασχόληση και να καλύψουν νέες θέσεις εργασίας που είναι δεδομένο ότι θα δημιουργηθούν στη χώρα μας μετά το μεγάλο κύκλο και τη μεγάλη πτώση που έκανε η οικονομία μας. Ήταν ένα στοίχημα ζωής να δημιουργήσουμε ένα τέτοιο εργαλείο για να αρχίσει ένας πιο ουσιαστικός διάλογος μεταξύ των δύο κόσμων, που προαναφέρθηκα, αλλά και για να δώσουμε κίνητρο στους νέους ανθρώπους και κυρίως σε όσους σύντομα θα βγουν στην αγορά εργασίας να περιγράψουν με τον δικό τους τρόπο πώς οραματίζονται την επιχειρηματικότητα στο μέλλον με τους όρους της βιωσιμότητας και της υπευθυνότητας. Θεωρώ ότι η ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τους όρους της ανάπτυξης μέσα από τη διάσταση της βιωσιμότητας και της υπευθυνότητας είναι νομοτέλεια. Εάν σε αυτό τον προβληματισμό και σε αυτή την προσπάθεια δεν ενώσουμε όλες τις υγιείς δυνάμεις του τόπου μας, απ όλες τις πλευρές και φυσικά από την ακαδημαϊκή κοινότητα σαφέστατα αυτό το εγχείρημα δεν θα μπορέσει να έχει τα αποτελέσματα που θα μπορούσε να έχει. Με αυτήν τη λογική ο καινούργιος θεσμός για τους νέους ανθρώπους ήταν μια προσπάθεια κινητοποίησης και προβληματισμού αλλά και προώθησης του διαλόγου. Τελικά αποδείχθηκε ότι ήταν κάτι απαραίτητο να συμβεί γιατί πέραν ότι υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον από την πλευρά των φοιτητών είχαμε και πολύ καλά αποτελέσματα σαν προϊόντα, τελικές εργασίες. Η αλήθεια είναι ότι ο εργασιακός χώρος είναι πιο προσγειωμένος και πιο απαιτητικός σε επίπεδο καθημερινότητας απ ότι είναι ο χώρος της θεωρίας που μας απασχολεί κυρίως όταν είμαστε στο ακαδημαϊκό περιβάλλον. Και αυτό είναι το ζητούμενο. Οι επαφές των δύο χώρων πρέπει να είναι τόσο συχνές και ουσιαστικές ώστε οι επιχειρήσεις να κερδίζουν μέσα από αυτές τις επαφές όλη αυτήν τη φρεσκάδα και τη δημιουργικότητα και τον καινοτομικό τρόπο σκέψης και με τον τρόπο τους να δίνουν πίσω τη ρεαλιστική οπτική που πρέπει να έχουμε όταν βρισκόμαστε μέσα στο χώρο του πανεπιστημίου. Η θεωρία να μπορεί να γίνεται πράξη και η πράξη να αποτελεί και το εφαλτήριο για την περαιτέρω εξέλιξη της θεωρίας. Αυτή η αλληλεπίδραση είναι σημαντικότατη και νομίζω ότι αυτό είναι και ο δικός μας στόχος. Κάτι που δεν γίνεται αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα. Πιστεύετε ότι έχει γίνει κατανοητό στην Ελληνική Επιχειρηματική Αγορά ότι επενδύοντας στην κοινωνία μέσω κοινωνικών πρακτικών, στην ουσία επενδύουν σε ένα πιο υγιές και βιώσιμο μέλλον; Πιστεύουμε ότι σε ένα μεγάλο αριθμό, οι επιχειρήσεις, που λέμε ότι έχουν τις προϋποθέσεις να είναι βιώσιμες το έχουν κατανοήσει απόλυτα. Μια πρόσφατη έρευνα που κάναμε σε συνεργασία με την ICAP και την ΕAΣΕ, προέκυψε αυτό ακριβώς το συμπέρασμα, ότι δηλαδή και οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν πλέον καταλάβει απόλυτα ότι η ΕΚΕ αποτελεί μια στρατηγική παράμετρο της εξέλιξης των επιχειρήσεων και ότι δεν είναι απλώς κάτι καλό το οποίο μπορείς καλά να διαφημίζεις, αλλά είναι η ουσία του τρόπου με τον οποίο παίρνεις αποφάσεις και χαράζεις το μέλλον σου. Έχει να κάνει δηλαδή με μια στρατηγική που στοχεύει στο να γίνει η επιχείρηση ένας παράγοντας συνολικής ανάπτυξης και όχι μονοδιάστατης. Με αυτήν τη λογική οι ελληνικές επιχειρήσεις μπορούμε να πούμε ότι εξαιτίας της κρίσης στην πλειονότητά τους βλέπουν το δέντρο και χάνουν το δάσος. Γιατί; Γιατί η κατάσταση όπως εξελίχθηκε στην Ελλάδα δεν τους δίνει αυτήν τη στιγμή κανένα περιθώριο να σκεφτούν ότι υπάρχει δάσος. Έτσι λοιπόν παρόλο που είναι κατανοητό, αισθάνονται ότι δεν έχουν τους πόρους, κυρίως τους άυλους πόρους και όχι τους οικονομικούς, ώστε να αντεπεξέλθουν σε αυτήν τη μεγάλη πρόκληση. Διότι για να μπορείς να διαδραματίσεις το μέλλον πρέπει να διασφαλίσεις το παρόν και αυτήν τη στιγμή, δυστυχώς 17
οι ελληνικές επιχειρήσεις παλεύουν να διασφαλίσουν το παρόν. Αυτό αποτελεί εμπόδιο όχι για να αναλάβουν δράσεις ώστε να αναδείξουν το κοινωνικό τους πρόσωπο αλλά να δημιουργήσουν μια νέα στρατηγική η οποία θα τους βοηθήσει να χαράξουν μια νέα πορεία στο μέλλον. Τελευταία συζητείται έντονα η ανάκαμψη της χώρας. Πιστεύετε ότι μέσα από αυτή την ανάκαμψη η Εταιρική Υπευθυνότητα θα υιοθετηθεί από περισσότερες επιχειρήσεις; Εντάσσουν στη στρατηγική τους αναδιοργάνωση οι εταιρείες την κοινωνική πρακτική; Οι εταιρείες δυσκολεύονται να την εντάξουν. Γιατί δεν μπορούν να δουν πώς αυτή θα τους βοηθήσει σήμερα ώστε να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους, και βέβαια δεν έχουν αυτήν τη στιγμή καμία μορφή αναγνώρισης από την πλευρά αυτή. Δεν βλέπουν πώς επωφελούνται άμεσα οι επιχειρήσεις που ήδη έχουν εντάξει την κοινωνική πρακτική στη στρατηγική τους. Διότι η ελληνική αγορά είναι πάρα πολύ μικρή και δεν έχει τόσο μεγάλη έκθεση στο εξωτερικό περιβάλλον ώστε οι επιχειρήσεις να αναγνωρίζονται από τους πελάτες ή από τους επενδυτές τους. Όμως αυτό είναι που έρχεται με την καινούργια εποχή. Οι νέες προϋποθέσεις που τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω της Ευρωπαϊκής Κεντρική Τράπεζας, όσο και οι διεθνείς κανονισμοί, θα δρομολογήσουν στο μέλλον την ενίσχυση των επενδυτικών σχεδίων των επιχειρήσεων, αποτελώντας προϋπόθεση. Άρα εκεί θα αρχίσουν και οι ελληνικές επιχειρήσεις να εισπράττουν στο χέρι την αναγνώριση ή την έλλειψη αναγνώρισης από το βαθμό της ενσωμάτωσης ή της μη ενσωμάτωσης της ΕΚΕ στη στρατηγική τους. Στην επόμενη φάση, λοιπόν, θα υπάρξουν αλλαγές που θα έρχονται από το Ευρωπαϊκό Περιβάλλον (Νέες Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής). Φανταστείτε ότι ακόμα και για το θέμα των δημοσίων προμηθειών, από το 2016 και μετά, για μια εταιρεία που θέλει να παρέχει υπηρεσίες και προϊόντα στο δημόσιο τομέα, η ΕΚΕ θα είναι μια από τις προϋποθέσεις. Θα αξιολογείται δηλαδή σαν στοιχείο για έναν καλό προμηθευτή. Το ίδιο θα ισχύει και για τις δανειοδοτήσεις των επιχειρήσεων. Στο μέλλον προβλέπεται οι δανειοδοτήσεις των επιχειρήσεων να περνάνε μέσα από την αξιολόγηση της συνολικής τους βιωσιμότητας. Αν λοιπόν μια επιχείρηση δεν μπορεί να αποδείξει ότι έχει την κατάλληλη στρατηγική και τις σωστές πρακτικές για να είναι βιώσιμη συνολικά δεν θα μπορεί να δανειοδοτηθεί. Αυτό θα αλλάξει ακραία τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι επιχειρήσεις τη σημασία της ΕΚΕ στο μέλλον. Αν ο πελάτης δεν έχει τα κριτήρια του υπεύθυνου καταναλωτή ώστε να επιλέξει το δικό σας προϊόν ή υπηρεσία σε σχέση με του ανταγωνιστή σας επειδή το δικό σας έχει παραχθεί και προσφερθεί με ειδικές προδιαγραφές που σέβονται τις ανησυχίες του για το περιβάλλον, την κοινωνική συνοχή ή την παιδική εργασία, τότε δεν θα έχετε λόγο για τον οποίο θα πρέπει να πράττετε κοινωνικά υπεύθυνα. Μόνο και μόνο για να πείτε ότι είστε Κοινωνικά υπεύθυνος; Δεν εισπράττεται κάτι από αυτό; Αν λοιπόν, στη δική μας μικρή αγορά, δεν εισπράξει η επιχείρηση από την πλευρά των καταναλωτών την αναγνώριση των προσπαθειών της, θα αναγκαστούν σύντομα να το εισπράξουν από τον πυλώνα που λέγεται επενδύσεις, επενδυτές. Ποια είναι η στάση της Ευρώπης σχετικά με την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και ποια η στάση της πολιτείας; Και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη ζήσαμε την εξής αγωνία. Επειδή η ΕΚΕ είναι μια φιλοσοφία, ένας τρόπος αντίληψης του επιχειρείν, δεν είναι κάτι που εύκολα το οριοθετείς σε έναν κανονισμό και σε 5 νόμους. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις Ασφαλιστικές Εταιρείες. Ποιος νόμος θα μπορούσε να προβλέψει ότι ο ρόλος των Ασφαλιστικών Εταιρειών είναι αυτός; Είναι η φιλοσοφία της. Φιλοσοφία βέβαια που πρέπει να μεταφράζονται σε πράξεις. Για πολλά χρόνια λοιπόν προσπαθήσαμε να πείσουμε ότι δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι δημιουργώντας περισσότερους νόμους. Το ζητούμενο είναι πώς θα αλλάξουμε νοοτροπία. Πώς θα αλλάξουμε τρόπο σκέψης και πώς θα αρχίσουμε σαν άνθρωποι να βλέπουμε τα πράγματα σφαιρικά, να μη βλέπουμε τον αντίκτυπο της λειτουργίας μας μονοδιάστατα. Αυτή η συζήτηση δεν έχει εξαντληθεί, Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φυσικά παράγει νόμους και το ίδιο η Ελληνική Κυβέρνηση. Πού έχουμε φτάσει σήμερα; Σήμερα προσπαθώντας να κάνουμε μια αναθεώρηση του τι έχει πετύχει η Ευρωπαϊκή Πολιτική μέχρι σήμερα, για να κάνουμε την ίδια δουλειά και στην Ελλάδα, καταλήξαμε στο να έχουμε μαζέψει ένα κατεβατό νέων νομοθεσιών οι οποίες επίσης λειτουργούν αποσπασματικά η κάθε μια. Με αυτό τον τρόπο κατακερματίζεται η αντίληψη που εμείς θέλουμε να περάσουμε. Την ολιστική αντίληψη της κοινωνικής ευθύνης. Όταν παίρνω την ευθύνη για τις αποφάσεις ή τη λειτουργία που έχω σήμερα, ταυτόχρονα πρέπει να λαμβάνω υπόψη μου την ευθύνη που έχω για το αύριο. Την ευθύνη που έχω για τις επόμενες γενεές. Αυτό, δεν κατακερματίζεται. Η ευθύνη που έχω να λειτουργώ υπεύθυνα, με συγκεκριμένο τρόπο, είναι όλων. Το πρόβλημά μας είναι ότι η ΕΚΕ στην Ελλάδα λειτουργεί μεμονωμένα, αποσπασματικά. Μέχρι πριν λίγους μήνες το θέμα της ΕΚΕ το διαχειρίζονταν 18
περίπου 8 υπουργεία. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι εάν προσπαθούμε να ρυθμίσουμε μια αλλαγή, χωρίς να λάβουμε υπόψη μας τις παραμέτρους που μπορεί να επηρεάζονται στο σύνολο, δεν κάνουμε τίποτα. Το αντίθετο δημιουργούμε ένα σύμπλεγμα καινούργιων νομοθεσιών που αν πάμε στους μικρομεσαίους επιχειρηματίες, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να πνιγούμε με αυτό τον τρόπο κάθε βούληση του επιχειρηματία να κάνει κάτι. Γιατί; Γιατί ένα πολυδαίδαλο νομικό πλαίσιο, ειδικά για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι ο θάνατός τους. Γιατί δεν θα έχουν τους πόρους να πληρώσουν κάποιους ειδικούς, για να ερμηνευτεί όλο αυτό το σύστημα των νόμων για να δει ο μικρομεσαίος τι πρέπει να κάνει για να είναι συνεπής και σωστός. Άρα λοιπόν η στάση της Ευρώπης και της ελληνικής πολιτείας πρόσφατα φαίνεται να αρχίζει να αλλάζει προς μια νέα κατεύθυνση, και αυτό φάνηκε και στην καινούργια οδηγία πολιτικής περί Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Όπου η απόφαση ήταν να υπάρχει Ευρωπαϊκή Στρατηγική που να είναι άμεσα συναρτώμενη με τους στόχους της Ευρώπης για το 2020. Γιατί να γίνει κάποιος μέλος του Δικτύου ΕΚΕ; Πολύ καλή ερώτηση. Θα σας πω δύο βασικούς λόγους. Όπως προανέφερα, την ΕΚΕ μπορεί κάποιος να θεωρεί ότι οφείλει να την έχει για την επιχείρησή του. Όμως επειδή είναι μια μορφή λειτουργίας και αντίληψης του επιχειρείν μέσα σε ένα πλαίσιο αξιών και αρχών, είναι κάτι το οποίο σε φέρνει αναπόφευκτα στην ανάγκη να συνεργαστείς με άλλους. Είτε είναι άλλες ανταγωνιστικές επιχειρήσεις, είτε είναι άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς, είτε είναι άλλες επιχειρήσεις εκτός της αγοράς σου. Αυτή είναι η μία διάσταση. Κάτω από την ομπρέλα του δικτύου, οι επιχειρήσεις έχουν την ευκαιρία καταρχήν να μάθουν η μία την άλλη, να αξιοποιήσουν πρακτικές που έχουν εφαρμοστεί χωρίς να τις ξαναστήσουν από την αρχή, να μάθουν και μέσα από τις αποτυχίες τους. Μέσα από το δίκτυο μια επιχείρηση μπορεί να κερδίσει αρκετή εμπειρία και γνώση που δεν θα μπορούσε να την πάρει εύκολα, συστηματικά και οργανωμένα είτε μέσω μιας εταιρείας συμβούλων είτε μέσω από κάποια άλλα κανάλια. Από την άλλη μεριά, στο πλαίσιο αυτό, έχει την ευκαιρία να είναι μονίμως ενημερωμένη για όλες τις δράσεις που την ενδιαφέρουν, με σκοπό να αυξήσει το δικό της κριτήριο επιλογών. Για παράδειγμα, βγαίνει καινούργια οδηγία για τη δημοσιοποίηση των μη οικονομικών πληροφοριών. Σαν δίκτυο, έχουμε δουλέψει τόσο πολύ πάνω σε αυτό, έχουμε προετοιμάσει τα μέλη μας πάνω σε αυτή την οδηγία, τους έχουμε έγκυρα και έγκαιρα πληροφορήσει, τι σημαίνει για αυτούς αυτή η καινούργια οδηγία προκειμένου να μην παρασυρθούν και κάνουν λάθος επιλογές. Άρα λοιπόν για εμάς ο λόγος για να γίνει κάποιος μέλος, είναι κυρίως γιατί κερδίζει σε γνώση, σε εμπειρία, σε διδάγματα που παίρνει από τις ίδιες τις επιχειρήσεις, μέσα στο χώρο του δικτύου, έχοντας την ευκαιρία να ενώσει τις δυνάμεις του και με άλλους. Θα ήθελα να σας ρωτήσω, ποιος είναι ο μακροχρόνιος στόχος σας στο Ελληνικό Δίκτυο και την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη; Αυτό που θα θέλαμε, επειδή τα επόμενα 5 χρόνια θα είναι πάρα πολύ κρίσιμα για την Ελληνική οικονομία, είναι το 2020, η ελληνική οικονομία να έχει θεμελιωθεί εκ νέου στις βάσεις της βιωσιμότητας και της υπευθυνότητας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί αντλώντας από έναν σημαντικό πυρήνα επιχειρήσεων, που δεν είναι πολλές μεν αλλά πολύ υγιείς δε, τις στρατηγικές τους, αποδεικνύοντας ότι με την δική τους παρουσία αυτή η αλλαγή είναι εφικτή. Θα θέλαμε εμείς μέχρι το 2020 να έχουμε πείσει την Ελληνική Επιχειρηματική Κοινότητα, χρησιμοποιώντας παραδείγματα καλής πρακτικής, ότι αυτό που λέμε, δηλαδή μια ανάπτυξη με υπευθυνότητα είναι όντως εφικτή. Τέλος, ποια πιστεύετε ότι θα ήταν τα αποτελέσματα μιας πιθανής σύμπραξης με την ΕΑΕΕ; Πιστεύουμε ότι ο κυρίαρχος στόχος μιας τέτοιας συνεργασίας θα ήταν να ενώσουμε τις δυνάμεις μας όχι μόνο για να αναδείξουμε τις καλύτερες εταιρείες του κλάδου ως πρότυπα, αλλά για να επεκταθούμε σε μια συστηματική εκπαίδευση των πελατών των εταιρειών του κλάδου. Θεωρούμε σκόπιμο δηλαδή, για να μειώσουμε τους κινδύνους που έρχονται στο μέλλον, οι επιχειρήσεις που είναι πελάτες του κλάδου και αντιμετωπίζουν υψηλότερου βαθμού κινδύνους σε θέματα που έχουν να κάνουν και με τα κοινωνικά αλλά και με τα περιβαλλοντολογικά ζητήματα, να μπουν σε μια εντατική διαδικασία προσαρμογής μειώνοντας τον κίνδυνο σε όλη την αλυσίδα. Δεν μιλάμε για εκπαίδευση καθέδρας, μιλάμε για μια μορφή εκπαίδευσης που να μπορεί να δώσει στις επιχειρήσεις τις δεξιότητες που χρειάζονται για να λειτουργήσουν πιο προβλεπτικά. 19