Σεμινάριο Μεταπτυχιακού Προγράμματος Ενιαίας Εκπαίδευσης Πανεπιστήμιο Κύπρου ΣΥΝΆΝΤΗΣΗ 1Η Κατερίνα Μαύρου, PhD Φεβρουάριος 2011 ΧΡΉΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΉΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΙΑΊΑ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ Εισαγωγή: Πλαίσιο, Ορολογία, Σύγχρονες Τάσεις ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΉ ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ ΤΙ: ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ Ψηφιακές τεχνολογίες Εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα και στη μάθηση Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) Υλικό (Hardware) Η.Υ., κινητά τηλέφωνα, CD/DVD players, κτλ Λογισμικό (Software) Προγράμματα, α, εφαρμογές, δίκτυα, παιχνίδια, κτλ Άλλη ορολογία Assistive Technology - Υποστηρικτική Τεχνολογία Enabling Technology E-Inclusion - Ηλεκτρονική Ενσωμάτωση Συσκευές / Εξοπλισμός μη-τεχνολογίας, χαμηλής τεχνολογίας, υψηλής τεχνολογίας ΤΙ: ΟΡΟΛΟΓΊΑ Υποστηρικτική τεχνολογία Οποιαδήποτε μορφή τεχνολογικού προϊόντος και υπηρεσίας, τα οποία χρησιμοποιούνται για να αυξήσουν, να διατηρήσουν ή και να βελτιώσουν τις λειτουργικές δυνατότητες των ατόμων με αναπηρίες Ένα εργαλείο που υποστηρίζει το δικαίωμα τους στη ζωή. ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΊΗΣΗ ΌΡΩΝ Τεχνολογία στην εκπαίδευση & ειδική/ενιαία εκπαίδευση: δεν θεωρείται πάντοτε Υ.Τ. Διαφοροποίηση όρων με βάση φιλοσοφική θεώρηση Διαφοροποίηση ηόρων κυρίως ςγια σκοπούς: Ατομικού εξοπλισμού Χρηματοδότησης Άλλες ορολογίας όπως: Ηλεκτρονική Ενσωμάτωση Σχεδιασμός για Όλους Σεμινάριο Μεταπτυχιακού Προγράμματος, Πανεπιστήμιο Κύπρου 1
ΠΟΙΟΣ, ΠΟΎ, ΠΌΤΕ & ΓΙΑΤΙ; Ποιος: Χρήστης Ανάγκη λειτουργικότητα Οι εμπλεκόμενοι Πού & Πότε: Χώρος & Χρόνος Εκπαίδευση, Εργασία, Σπίτι, Κοινωνική Ζωή, Ψυχαγωγία Προσωρινή ή μόνιμη ανάγκη Γιατί: Σεβασμός στη διαφορετικότητα ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ Κοινωνία της διαφορετικότητας Κοινωνία της τεχνολογίας Σχεδιασμός της μάθησης για το μέσο μαθητή = αποτυχία στην ίση παροχή ευκαιριών = αποτυχία της εκπαίδευσης Στόχος Δεν είναι πλέον η κατάκτηση της γνώσης Αλλά Η κατάκτηση της μάθησης Ανάγκη: Αφαίρεση των εμποδίων ενός σταθερού, μη-ευέλικτου και αυστηρώς καθορισμένου περιβάλλοντος μάθησης ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΑΞΙΟΠΟΊΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑΣ Σύγχρονος όρος Τεχνολογία για την άρση των εμποδίων σε σχέση με το φύλο, φυλή, ηλικία, τάξη, αναπηρία κτλ Έμφαση στο σύστημα και στις παροχές Έμφαση : όχι μόνο στην παιδαγωγική προσέγγιση αλλά και στα συμφραζόμενα της μάθησης όχι μόνο στην τεχνολογία καθεαυτή, όσο καινοτόμα και αν είναι Γενικότερο πλαίσιο κοινωνικής ενσωμάτωσης & κοινωνικής δικαιοσύνης ως βασική αρχή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Μοντέλο: για εκπαίδευση και εξάσκηση Ιατρικό: συγκεκριμένη χρήση ως υποστηρικτικό μέσο / Υποστηρικτική Τεχνολογία Ως «αντιστάθμισμα» της αναπηρίας. στην ενεργοποίηση της μάθησης Ενεργός ρόλος στη μάθηση Προσδοκία: Ειδική Εκπαίδευση = Εναλλακτικές τεχνολογικές Μεταμόρφωση αντί Ειδικό Σχολείο = Ειδικό λύσεις για αποκατάσταση της τροποποίηση του Λογισμικό δυσκολίας μαθησιακού περιβάλλοντος Φιλοσοφία: Συμπεριφορισμός Κανένα συγκεκριμένο μοντέλο πρόσθετο στοιχείο στη διαδικασία της μάθησης Σκέψεις: Ανάγκη μόνο όταν πραγματικά υπάρχει ανάγκη: Π.χ. Ερέθισμααντίδραση, Κλειστού τύπου λογισμικά, Ακούω Εκτελώ Επαναλαμβάνω Σύγχρονη Τάση: έμφαση στη χρήση των γενικά διαθέσιμων μέσων με τρόπους πιο προσβάσιμους Οικοδομισμός και Κοινωνική Αλληλεπίδραση Περιλαμβάνει τα άλλα δύο - Κοινωνική και πλαισιωμένη χρήση Π.χ.: διευκόλυνση επικοινωνίας/αλληλεπίδρα σης μεταξύ συνεργατών, χαρτογραφήσεις, κτλ. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ Πλαίσιο σχεδιασμού του Α.Π. και του περιβάλλοντος μάθησης ούτως ώστε να επιτρέπει σε όλα τα άτομα να έχουν πρόσβαση στη γνώση, να αποκτήσουν δεξιότητες και ενθουσιασμό για μάθηση. Ανταπόκριση στην πρόκληση της διαφορετικότητας Εισήγηση ευέλικτων υλικών, τεχνικών και στρατηγικών για την ενδυνάμωση του εκπαιδευτικού Αρχή I: Αναπαράσταση = Το «τι» της μάθησης Αρχή II: Έκφραση = Το «πως» της μάθησης Αρχή ΙΙΙ: Συμμετοχή = Το «γιατί» της μάθησης Σχεδιασμός ενιαίου μαθησιακού περιβάλλοντος με όσο το δυνατό περισσότερες επιλογές & ευέλικτες προσεγγίσεις «Σχεδιάζοντας για τους λίγους εξυπηρετούμε τους πολλούς» (Cast, 2008) ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ & ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ: ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΕΣ Σεμινάριο Μεταπτυχιακού Προγράμματος, Πανεπιστήμιο Κύπρου 2
ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ Να ενδυναμώσει και να υποστηρίξει τις προσπάθειες της εκπαίδευσης για την προώθηση των στόχων της ένταξης (διαφοροποίηση, κίνητρα, αλληλεπίδραση) Να καταρρίψει τα εμπόδια Να παρέχει ίσες ευκαιρίες πρόσβασης, μάθησης και επικοινωνίας Να αποτελέσει βασικό στοιχείο υποστήριξης της (ενιαίας) εκπαίδευσης για όλους τους μαθητές ανεξαρτήτως μαθησιακού περιβάλλοντος Προστιθέμενη αξία της τεχνολογίας Προσβάσιμα μέσα υποστηρικτική τεχνολογία ΑΠΑΡΑΊΤΗΤΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΈΣΕΙΣ Καλός συνδυασμός Τεχνολογίας και Συστηματοποιημένης Διδασκαλίας Μέρος του μαθήματος Καλή οργάνωση Ομαδικότητα Καλός συνδυασμός Τεχνολογίας και Στάσεων Αποδοχή Φοβίες Ψυχολογική υποστήριξη Χρηματοδότηση Ολοκληρωμένη Αξιολόγηση & Επαναξιολόγηση ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΕΣ ΣΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ Εντοπισμός Ανάγκης Παραπομπή στην ΕΕΕΑΕ από τη/το ΣΛΕΕ Ορισμός ειδικών για αξιολόγηση Έκθεση στην ΕΕΕΑΕ Απόφαση Παροχή Ατομικού Εξειδικευμένου Εξοπλισμού Για τις ανάγκες συγκεκριμένου παιδιού Ακολουθεί το παιδί σε όλα τα στάδια της εκπαίδευσής του στα δημόσια σχολεία Εξοπλισμός ειδικών μονάδων και ειδικών σχολείων (βιβλιοθήκη εξοπλισμού) ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ μια ευέλικτη, συνεργατική διαδικασία λήψης αποφάσεων όπου ομάδες οικογενειών, επαγγελματιών και φίλων συνεχώς αναθεωρούν τις αποφάσεις τους προς την ομοφωνία για τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ικανότητες, ανάγκες και προσδοκίες του ατόμου με αναπηρία. ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ (1) 1. Παραπομπή Δημογραφικά Στοιχεία, Ιατρικό ιστορικό, εμπλεκόμενοι φορείς, χρηματοδότηση 2. Εντοπισμός Αναγκών Μαθητής, Περιβάλλον, Δραστηριότητες Ενέργειες, Εργαλεία, Στόχοι, Ενδιαφέροντα, Προτεραιότητες, λειτουργικότητα, καθημερινότητα 3. Επιθυμητό αποτέλεσμα Τι περιμένουμε να κάνει η τεχνολογία; Πού θέλουμε να φτάσουμε; Π.χ. ανάγνωση μακρινή όραση => Γυαλιά Πώς αξιολογούμε το επιθυμητό αποτέλεσμα; ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ (2) 4. Ομάδα Καταναλωτής Χρήστης, Οικογένεια, Ειδικοί Προμηθευτής/κατασκευαστής Υ.Τ., Σχεδιαστής, Χρηματοδότης 5. Αξιολόγηση Δεξιοτήτων Ανάγκες (Αισθητηριακές, Φυσικές/Κινητικές, Γνωστικές, Επικοινωνιακές) Αξιολόγηση από ειδικούς του κάθε τομέα Αξιολόγηση σε όλους τους χώρους χρόνους 6. Δοκιμές εξοπλισμού Πιθανές λύσεις, Δοκιμή Παρατηρήσεις, για αρκετό χρονικό διάστημα, Προσαρμογές σε υφιστάμενο εξοπλισμό, Προσαρμογές σε καινούριο εξοπλισμό, «Τελικές» αποφάσεις Σεμινάριο Μεταπτυχιακού Προγράμματος, Πανεπιστήμιο Κύπρου 3
ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ (3) 7. Επιθυμητό αποτέλεσμα Επαναφορά Σε σχέση με τον εξοπλισμό που αποφασίστηκε / δοκιμάστηκε 8. Απόκτηση του εξοπλισμού Χρηματοδότηση, αγορά, προσαρμογές, εμπλεκόμενοι φορείς; 9. Εφαρμογή του εξοπλισμού Σε κάθε στιγμή της καθημερινότητας, εκπαίδευση χρήστη, εκπαίδευση εκπαιδευτικών, γονέων, συνοδών κτλ, ψυχολογική υποστήριξη, τεχνική υποστήριξη, συνεχείς προσαρμογές 10. Επαναξιολόγηση Αμέσως μετά την πρώτη εφαρμογή, σε τακτά χρονικά διαστήματα, όποτε προκύψει άλλη ανάγκη Κινητικές και Αισθητηριακές Αναπηρίες ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ ΚΑΙ ΠΡΌΣΒΑΣΗ ΠΡΌΣΒΑΣΗ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΌΤΗΤΑ Τι είναι; Η δυνατότητα να μπορεί οποιοδήποτε άτομο να χρησιμοποιήσει και να αξιοποιήσει τη λειτουργικότητα και τα πλεονεκτήματα ενός συστήματος, συσκευής, οντότητας. Αναφέρεται κυρίως στα άτομα με αναπηρίες και το δικαίωμά τους στην ισότητα σχετικά με τη σύγχρονη κοινωνία και την τεχνολογία Στο περιβάλλον Φυσική Γνωστική Κοινωνική Στον Η.Υ. Συσκευές Εισόδου Συσκευές Εξόδου Επεξεργασία Ο ΣΤΌΧΟΣ Σημαντικό ΔΕΝ είναι η αιτιολογία της δυσκολίας Σημαντικό είναι η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ Τεχνολογία: Να δώσει εναλλακτικές και ενισχυτικές λύσεις και εισηγήσεις για να αυξήσει τη λειτουργικότητα σε ότι αφορά την πρόσβαση Δεν χρειάζεται να γνωρίζουμε όλο τον εξοπλισμό Χρειάζεται να γνωρίζουμε τι χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ένα μέσο για συγκεκριμένες ανάγκες ΠΡΌΣΒΑΣΗ ΣΤΟΝ Η.Υ: ΣΥΣΚΕΥΈΣ ΕΙΣΌΔΟΥ Ποντίκια Πληκτρολόγια Διακόπτες Φωνή Στηρίγματα 1. ΣΥΣΚΕΥΈΣ ΚΑΤΆΔΕΙΞΗΣ -(ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΆ) ΠΟΝΤΊΚΙΑ Ιχνοσφαίρες Χειριστήρια / Μοχλοί Έλεγχος με στόμα Έλεγχος με κεφάλι Έλεγχος με βλέμμα Οθόνη αφής Ποντίκι αφής Mouse keys Εργονομικά. Σεμινάριο Μεταπτυχιακού Προγράμματος, Πανεπιστήμιο Κύπρου 4
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΆ Ταχύτητα του δείκτη Διπλό/Μονό κλικ & ταχύτητα Κουμπιά (1,2, ή περισσότερα & αριστερό-δεξί) ή εξωτερικά (διακόπτες) Λαβή Έλεγχος μέρος του σώματος Ευαισθησία αφής Οπτικοκινητικός συντονισμός Εύρος κίνησης 2. (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΆ) ΠΛΗΚΤΡΟΛΌΓΙΑ Μεγάλα Για ένα χέρι Οθόνης Προγραμματιζόμενες επιφάνειες Εργονομικά ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΆ Μέγεθος & θέση πλήκτρων Ταχύτητα επανάληψης Μέσο πληκτρολόγησης Φυσική πρόσβαση Συντόμευση (shortcut keys) Εικόνες Προγραμματισμός Κάλυμμα Πλέγμα 3. ΔΙΑΚΌΠΤΕΣ - ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΆ Δεν είναι ποντίκι! Μέσο ενεργοποίησης Πόδι, χέρι, κεφάλι, δάκτυλο κτλ Είδος Σάρωσης Οπτική, ακουστική, σταυρωτή, σε στήλες κτλ Σύνδεση Με συσκευή, Η.Υ., παιχνίδι κτλ Αριθμός διακοπτών Είδος ελέγχου 4. ΣΤΗΡΊΓΜΑΤΑ & ΒΆΣΕΙΣ Εργονομία Για όλες τις συσκευές Σε σχέση με τη θέση, κάθισμα, τρόπο εργασίας ΠΡΌΣΒΑΣΗ ΣΤΟΝ Η.Υ: ΣΥΣΚΕΥΈΣ ΕΞΌΔΟΥ Οπτικά ερεθίσματα Ακουστικά ερεθίσματα Απτικά ερεθίσματα Διεπαφή Σεμινάριο Μεταπτυχιακού Προγράμματος, Πανεπιστήμιο Κύπρου 5
1. ΟΠΤΙΚΆ ΕΡΕΘΊΣΜΑΤΑ Ρυθμίσεις χρωμάτων Γραμματοσειρές Φόντο Αντιθέσεις Φωτεινότητα Μεγεθύνσεις Εξειδικευμένα Λογισμικά Εξειδικευμένες Συσκευές Ρυθμίσεις Η.Υ. (γραμματοσειρές, εικονίδια, κτλ) Οπτικοποίηση σύμβολα & εικόνες 2. ΑΚΟΥΣΤΙΚΆ ΕΡΕΘΊΣΜΑΤΑ Φωνή Συνθετική ή μαγνητοφωνημένη (ψηφιακή) φωνή Αναγνώστες οθόνης Αναγνώστες κειμένου Ακουστική ανατροφοδότηση Για τη σάρωση Για το πάτημα πλήκτρων Ήχοι συστήματος (π.χ. σφάλματα) 3. ΑΠΤΙΚΆ ΕΡΕΘΊΣΜΑΤΑ Συστήματα Braille & Moon Απτικές προσαρμογές σε πληκτρολόγια και συσκευές ΠΡΌΣΒΑΣΗ ΣΤΟΝ Η.Υ: ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΊΑ Χρήση συμβόλων Συντομογραφίες Πρόβλεψη λέξεων Περιβάλλον διεπαφής (π.χ γραμμές εργαλείων) Προγραμματιζόμενες επιφάνειες Εναλλακτικός Έλεγχος Η.Υ. ΆΛΛΑ ΒΟΗΘΉΜΑΤΑ ΠΡΌΣΒΑΣΗΣ ΆΛΛΑ ΒΟΗΘΉΜΑΤΑ ΠΡΌΣΒΑΣΗΣ Προβλήματα όρασης: Άλλα Συστήματα Braille (εκτυπωτές, γραφομηχανές, κτλ) Φορητοί Μεγεθυντές Ομιλούντες (ηλεκτρονικές) συσκευές Κινητικές δυσκολίες: Έλεγχος περιβάλλοντος & «Σαρωτές» χώρου Προβλήματα ακοής Ακουστικά & βοηθήματα ακοής Συσκευές με δόνηση & φως Σεμινάριο Μεταπτυχιακού Προγράμματος, Πανεπιστήμιο Κύπρου 6