ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΉ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΌΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΌΣ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΉ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΌΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΌΣ Μεθοδολογικές προσεγγίσεις του επαγγελματικού προσανατολισμού στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Δρ. Κατερίνα Αργυροπούλου

Σκοποί και στόχοι Αυτογνωσία και προσωπική ανάπτυξη Ενημέρωση για τις σπουδές & τα επαγγέλματα, διερεύνηση & επεξεργασία πληροφοριών Ανάπτυξη της ικανότητας λήψης αποφάσεων Μετάβαση 2

αυτογνωσία 3

Ποιος είμαι; Ενδιαφέροντα (τι πραγματικά με ελκύει;) Αξίες (τι είναι σημαντικό για μένα;) Κλίσεις (ποιες ικανότητες και σε ποιο βαθμό μπορώ να τις αποκτήσω;) Προσωπικά χαρακτηριστικά (ποιες δυνάμεις έχω/ ποια πεδία θέλω να βελτιώσω;) Επιθυμίες και ανάγκες που σχετίζονται με τη σταδιοδρομία μου; Δεξιότητες (τι μπορώ να κάνω;) Οφέλη από το παρελθόν (εμπειρίες επιτευγμάτων/ικανοποίησης) 4

Επαγγελματικά Ενδιαφέροντα Τα ενδιαφέροντα μπορούν να οριστούν «ως καταστάσεις, δραστηριότητες και πράγματα που μας αρέσουν και μας προσφέρουν ευχαρίστηση». Εκδηλώνονται μέσα από δραστηριότητες που ακολουθούμε, δραστηριότητες που μας προσφέρουν επιβράβευση, αντικείμενα στα οποία αποδίδουμε αξία, σε ό,τι βρίσκουμε ελκυστικό ή προκλητικό. Με αυτόν τον τρόπο, τα ενδιαφέροντα έχουν σημαντική επίδραση στα εκπαιδευτικά σχέδια και τις επαγγελματικές επιλογές (Hyde & Trickey, 1996). 5

Μέθοδοι διάκρισης ενδιαφερόντων Δηλωμένα διαφέροντα Εξωτερικευμένα (φανερά) διαφέροντα Καταγεγραμμένα (Διάκριση κατά Super, 19 49) 6

Δηλωμένα oείναι οι προτιμήσεις που οι άνθρωποι δηλώνουν ότι έχουν, όταν ερωτώνται τι τους αρέσει σχετικά με δραστηριότητες και επαγγέλματα. oμπορεί να είναι υποθετικά και να αντανακλούν το πώς πιστεύουν οι άνθρωποι ότι θα αντιδρούσαν σε συγκεκριμένα θέματα ή δραστηριότητες. 7

Εξωτερικευμένα oείναι τα ενδιαφέροντα που είναι ενσωματωμένα στον τρόπο ζωής του ατόμου. oμπορούν να εκμαιευθούν από τον τρόπο που οι άνθρωποι ξοδεύουν τον ελεύθερο χρόνο τους, από το τι μελετούν, τι βιβλία διαβάζουν, τι ταινίες προτιμούν, τι είδους εργασία κάνουν. 8

Καταγεγραμμένα oείναι αυτά που αποκαλύπτονται όταν το άτομο απαντά σ ένα ερωτηματολόγιο ενδιαφερόντων. oη μέθοδος αυτή περιλαμβάνει τη συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίου ενδιαφερόντων, στο οποίο ο λήπτης απαντά ποιες δραστηριότητες του αρέσουν και ποιες όχι. 9

Συχνά παρατηρούνται μέτριες έως σημαντικές διαφορές μεταξύ των δηλωμένων και των καταγεγραμμένων ενδιαφερόντων. Οι αντιθέσεις μπορεί να εκφράζουν επαγγελματική ανωριμότητα, χαμηλή αυτοαντίληψη ή προσωπικές δυσκολίες (Seligman, 1994). Οι πιθανές ασυμφωνίες μεταξύ των τριών τύπων ενδιαφερόντων πρέπει να διερευνώνται και να εξετάζονται προσεκτικά στο πλαίσιο της συμβουλευτικής διαδικασίας (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, 2010). Η προγνωστική αξία των δηλωμένων ενδιαφερόντων μπορεί να αυξηθεί, αν ζητήσει ο σύμβουλος από το συγκεκριμένο άτομο να αναφέρει περισσότερες επαγγελματικές φιλοδοξίες ή να παρατηρήσει τα κοινά σημεία των δηλωμένων και καταγεγραμμένων ενδιαφερόντων. 10

Ανάπτυξη ενδιαφερόντων Τα ενδιαφέροντα εκφράζονται ή επιδεικνύονται κατά την παιδική ηλικία. Επηρεάζονται από την οικογένεια και το κοινωνικό περιβάλλον. Από τα 15 και έπειτα σταθεροποιούνται και παίζουν σημαντικό ρόλο στον επαγγελματικό χώρο. Αποκρυσταλλώνονται αργότερα από τις ικανότητες. Ασκούν μεγαλύτερη επίδραση στην επαγγελματική επιλογή απ ότι οι κλίσεις. Τα ο ενδιαφέρον για μια εργασία αυξάνει τα κίνητρα, αλλά δεν αντικαθιστά την ικανότητα. θεωρητικά η ανάπτυξη ή η αλλαγή τους είναι δυνατή οποιασδήποτε χρονική στιγμή. ιδίως όταν τα άτομα έχουν την ευκαιρία να ασχοληθούν με νέες δραστηριότητες ή να αναπτύξουν νέες ικανότητες. 11

Στην επαγγελματική συμβουλευτική Αν τα άτομα δεν μπορούν να καταλάβουν και να εκφράσουν τα πραγματικά τους ενδιαφέροντα, ίσως καταλήξουν σε κατευθύνσεις που τους έχουν υποδείξει άλλοι. Τα ενδιαφέροντα δεν πρέπει να συγχέονται με τις αξίες, αν και συνδέονται στενά. Το ενδιαφέρον για μια εργασία δεν φαίνεται να αντισταθμίζει την έλλειψη ικανότητας. Για το λόγο αυτό, χρειάζεται να εξετάζονται από κοινού οι πληροφορίες σε σχέση με τις ικανότητες. Αν υπάρχει σύμπτωση μεταξύ ενδιαφερόντων και ικανοτήτων, τότε ο σχεδιασμός της σταδιοδρομίας είναι απλός. Σε αντίθετη περίπτωση, ο σύμβουλος χρειάζεται να καθοδηγήσει το άτομο να «μεταφράσει» τα ενδιαφέροντά του σε ένα ευρύ φάσμα επαγγελματικών επιλογών, προσπαθώντας να το βοηθήσει να προσδιορίσει σε ποια επαγγέλματα συναντώνται τα ενδιαφέροντα με τις ικανότητές του. 12

Στην επαγγελματική συμβουλευτική Οι συνάφειες μεταξύ ικανοτήτων και ενδιαφερόντων είναι μέτριες. Τα ενδιαφέροντα φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη επίδραση στις επαγγελματικές επιλογές, ενώ οι ειδικές ικανότητες καθορίζουν κυρίως τον βαθμό επιτυχίας. Γενικά, η απόδοση των εργαζομένων είναι μεγαλύτερη, όταν υπάρχει «ταίριασμα» ικανοτήτων και απαιτήσεων εργασίας. Η αξιολόγηση των ενδιαφερόντων συμβάλλει κυρίως στην ανάπτυξη της αυτογνωσίας του ατόμου, στον προσδιορισμό επαγγελματικών εναλλακτικών λύσεων, στη διαφοροποίηση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων από τις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, στον προσδιορισμό αιτίων που προκαλούν έλλειψη ικανοποίησης σε εκπαιδευτικά ή επαγγελματικά θέματα, καθώς και στην αναζήτηση επαγγελματικών πληροφοριών (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, 2010). 13

Μελέτη περίπτωσης 14

Φυλλάδιο εργασίας: Δημιούργησε τις επιλογές σου Σκέψου δραστηριότητες που θα ήθελες να κάνεις αλλά δεν έχεις μέχρι τώρα δοκιμάσει / δεν έχουν εφευρεθεί Σκέψου γιατί και πώς θα μπορούσε να τις κάνει κάποιος; Φτιάξε ένα φυλλάδιο διαφημιστικό έντυπο για τη δραστηριότητά σου και μοίρασέ το στην ομάδα Βρες από τα φυλλάδια των άλλων δραστηριότητες που θα έβρισκες ελκυστικές να κάνεις Αιτιολόγησε την επιλογή σου 15

Ικανότητες Οι ικανότητες του ατόμου μπορεί να το καθιστούν ακατάλληλο για κάποιες επαγγελματικές κατηγορίες. Για τον λόγο αυτό, η αξιολόγηση των ικανοτήτων μπορεί να βοηθήσει στη σαφή διάκριση του επιπέδου της ικανότητας του ατόμου και στην πρόβλεψη του βαθμού που θα επιτύχει στην εκπαιδευτική ή επαγγελματική προσπάθειά του. Εργασιακές αξίες είναι καθοριστικοί παράγοντες για τις επαγγελματικές του επιλογές, ενώ οι επιλογές που συμβαδίζουν με τις αξίες του συμβάλλουν ουσιαστικά στην επαγγελματική του ικανοποίηση. Η αξιολόγηση των εργασιακών αξιών προσφέρει στο άτομο σημαντική γνώση για τη διαδικασία λήψης επαγγελματικών αποφάσεων, καθώς ανοίγει δρόμους για περαιτέρω διερεύνηση του εαυτού (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, 2010). 16

Φυλλάδιο εργασίας: Κρατάω αλλάζω (αναγνώριση εργασιακών αξιών) Διάλεξε τις 5 αξίες που σε εκφράζουν περισσότερο Συζήτησε όσες απαντήσεις θέλεις με τον διπλανό σου ποιες αξίες είναι καινούριες για σένα ; ποιες αξίες θα ήθελες να αποκτήσεις /αλλάξεις; Φτιάξε ένα πόστερ/ ένα τραγούδι που σε εκφράζει (κολλάζ, ζωγραφική, μουσική ) 17

Μεταβιβάσιμες δεξιότητες [1] Η αξιολόγηση των δεξιοτήτων που έχει αποκτήσει το άτομο από άλλους τομείς της ζωής του (π.χ. χόμπι και ενδιαφέροντα, εθελοντική εργασία) μπορεί να βοηθήσει στην ενδυνάμωση της αυτοπεποίθησης και στην μεταφορά τέτοιων δεξιοτήτων σε ένα κατάλληλο περιβάλλον εργασίας (Nathan & Hill, 2006) 18

Μεταβιβάσιμες δεξιότητες [2] Συλλογισμό και επίλυση προβλημάτων Προγραμματισμός & σωστή χρήση χρόνου Αλληλεπίδραση με άλλους, εκπαίδευση καθοδήγηση Ενασχόληση με εργαλεία Συνεργασία με άλλους Λήψη αποφάσεων Δημιουργική σκέψη Ευελιξία, προσαρμοστικότητα 19

Φυλλάδιο εργασίας: Το βραβείο (αναγνώριση κινήτρων-δεξιοτήτων) Επιβράβευσε τον εαυτό σου Ήρθε η ώρα να δώσεις στον εαυτό σου το βραβείο της ημέρας / της εβδομάδας / του μήνα. Για ποια ενέργεια παίρνεις το βραβείο; Για ποιο λόγο ήταν σημαντική; Τι δεξιότητες χρησιμοποίησες; Ποιες δεξιότητες σε ενδιαφέρουν περισσότερο; Ποιες μπορούν να μεταβιβαστούν; Τι θα κάνεις προκειμένου να λάβεις το επόμενο βραβείο; Μπορείς να πάρεις ανατροφοδότηση από τους άλλους για τις δεξιότητές σου; 20

Φυλλάδιο εργασίας: Αυτοεπιβεβαίωση (Ενίσχυση αυτοεκτίμησης) - Καταγραφή θετικών στοιχείων που τα άτομα δεν έχουν συνειδητοποιήσει, επειδή τείνουν να τα θεωρούν δεδομένα ή απλώς δεν τα έχουν σκεφτεί ποτέ. - Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να αποκαλύψουν τα χαρακτηριστικά που τους αρέσουν στον εαυτό τους - Ζητούμε να σκεφτούν καταστάσεις στις οποίες ένιωθαν καλά με τον εαυτό τους Συμπλήρωσε δέκα προτάσεις που ξεκινούν με τη φράση Νιώθω καλά με τον εαυτό μου όταν 21

ΣΥΝΟΨΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ!!Εγώ!! Ποιες δεξιότητες έχω; Ποιες αξίες έχω; Ποια είναι τα ενδιαφέροντα μου; Ποιες απολαμβάνω να χρησιμοποιώ; Τι με ικανοποιεί περισσότερο όσον αφορά στην εργασία μου; Τι με συναρπάζει και με κινητοποιεί περισσότερο; Πώς μπορώ να αναπτύξω αυτές στις οποίες υστερώ; Τι είναι το πιο σημαντικό για μένα (τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά); Με ποια πράγματα μου αρέσει να ασχολούμε τόσο στη δουλειά όσο και έξω από αυτήν; 22

Πληροφόρηση 23

Πληροφόρηση Πληροφόρηση σχετικά με τις προοπτικές των επαγγελμάτων. Κάποια επαγγέλματα είναι υπερκορεσμένα, ενώ σε άλλα είναι πιο εύκολο να βρεθεί εργασία. Πληροφόρηση σχετικά με τα καθήκοντα που περιλαμβάνει το κάθε επάγγελμα που μπορεί να ενδιαφέρει το άτομο. Πληροφόρηση σχετικά με τις Σχολές και τα Τμήματα που οδηγούν στα επαγγέλματα που ενδιαφέρουν το άτομο. Γίνεται λεπτομερής αναφορά στις σχολές και τα τμήματα που δίνουν το δικαίωμα άσκησης του συγκεκριμένου επαγγέλματος. 24

Η πληροφόρηση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη όταν: Οι μαθητές χρειάζεται να σκεφτούν αν οι ιδέες τους, σε σχέση με τα τυπικά προσόντα που απαιτούνται για την είσοδο σε ένα επάγγελμα είναι ρεαλιστικές, π.χ. έχω τα προσόντα να γίνω δικηγόρος; Οι μαθητές νιώθουν «στρυμωγμένοι» μέσα σε μια επαγγελματική επιλογή και θέλουν μια εναλλακτική λύση, π.χ. τι άλλο μπορεί να κάνει ένας δάσκαλος εκτός από το να διδάσκει; Οι μαθητές έχουν περιορισμένες ιδέες και θέλουν να διευρύνουν τους ορίζοντές τους. Π.χ. πάντα μου άρεσε μια απασχόληση σχετική με ζώα. Τι άλλα επαγγέλματα υπάρχουν; Οι μαθητές χρειάζεται να αποκτήσουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην ιδέα ότι τους ταιριάζει ένα συγκεκριμένο επάγγελμα, πριν ξεκινήσουν την κατάρτισή τους, π.χ η φυσιοθεραπεία μου ταιριάζει; 25

Η πληροφόρηση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη όταν: Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να διευρύνουν τις σκέψεις τους γύρω από τις επαγγελματικές δυνατότητες που έχουν Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να διαμορφώνουν ένα ευρύ δίκτυο σε πρώτη φάση πριν αρχίζουν να περιορίζουν τις επιλογές τους και να αξιολογούν έναν μικρότερο αριθμό επιλογών οι μαθητές χρειάζεται να διερευνήσουν ιδέες όσον αφορά στην πληροφόρηση που έχουν για τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να προσέξουν εργασίες που ασκούν τα άτομα που βρίσκονται γύρω τους ή να ρίξουν μια ματιά σε διάφορες ιστοσελίδες ή επαγγελματικούς οδηγούς 26

Φυλλάδιο εργασίας: δημιουργία επαγγελματικών επιλογών Ανακάλεσε αναμνήσεις φιλοδοξιών που είχες σε νεότερη ηλικία Ζωγράφισε πώς φαντάζεσαι την ιδανική για σένα εργασιακή κατάσταση και ύστερα κοίτα τι απεικονίζει η ζωγραφιά σου. Βάλε σεκύκλο αγγελίες που σου φαίνονται ελκυστικές. Κατάγραψε τις εργασίες «των σημαντικών άλλων» για σένα και διάλεξε έξι που θεωρείς ελκυστικές. Υπογράμμισε στα περιεχόμενα ενός οδηγού επαγγελμάτων τις εργασίες που σε γοητεύουν Ρώτα κάθε άτομο που γνωρίζεις να σου πει σε τι επάγγελμα θα μπορούσε να σε φανταστεί. Σημείωσε εργασίες που σου προκαλούν ενδιαφέρουν στην καθημερινή σου ζωή. 27

Οδηγίες για τους επαγγελματικούς συμβούλους 28 28

Αποφύγετε να χρησιμοποιείτε τη συνεδρία της επαγγελματικής συμβουλευτικής ως ένα μέσο για να γεμίσετε το άτομο μεπληροφορίες. Δείξτε στους πελάτες πως να καταρτίσουν έναν κατάλογο με επαγγελματικές δυνατότητες. Βοηθήστε τους να απαντήσουν στις εξής ερωτήσεις: Τι πληροφορίες χρειάζομαι; Πού ή πώς θα τις αποκτήσω; Ενθαρρύνετε και υποστηρίξτε τους πελάτες να διερευνήσουν λεπτομερώς διάφορες επαγγελματικές επιλογές. Βοηθήστε τους πελάτες να συσχετίσουν όσο το δυνατό πιο αντικειμενικά τις επαγγελματικές πληροφορίες με τα αποτελέσματα της επαγγελματικής συμβουλευτικής Βοηθήστε τους πελάτες να αξιολογήσουν τις πληροφορίες Υποστηρίξτε τους πελάτες να αντιμετωπίσουν τις συναισθηματικές αντιδράσεις που θα προκύψουν κατά τη συλλογή πληροφοριών. Η αναζήτηση επαγγελματικών πληροφοριών μπορεί να αποκαλύψει πράγματα που θα εκπλήξουν τον πελάτη και ίσως να τον οδηγήσουν σε μια αναθεώρηση της αυτοαντίληψής του. 29

30

Προκειμένου να επιτύχει κανείς τους επαγγελματικούς του στόχους δεν αρκεί μόνο να αναβαθμίζει συνεχώς τις γνώσεις και τις δεξιότητες του αλλά και να μπορεί να τις αναδεικνύει με τρόπο ελκυστικό σε όποιον μπορεί να τις χρειάζεται και να θέλει να τις αξιοποιήσει. Ο καλύτερος και πιο καινοτόμος τρόπος για να οργανώσεις και να προβάλεις τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τις ικανότητες και τα επιτεύγματα σου είναι η δημιουργία του ατομικού φακέλου προσόντων, portfolio και μάλιστα σε ψηφιακή μορφή (e-portfolio) To e-portfolio δεν περιλαμβάνει απλή καταγραφή των γνώσεων σου, όπως ένα συνηθισμένο βιογραφικό σημείωμα. Είναι ένας φάκελος στον οποίο περιλαμβάνεις τα επιτεύγματα και τις εμπειρίες σου, καθώς και τις δεξιότητες που έχεις αποκτήσει μέσα από τις διάφορες δραστηριότητες στις οποίες έχεις κατά καιρούς εμπλακεί. Μπορείς να το έχεις πάντα μαζί σου. Αναμφισβήτητα είναι πολύ θετικό να μπορείς στο USB σου να έχεις πάντα πάνω σου όλη σου τη ζωή! Μπορείς να το ανεβάσεις στην προσωπική σου σελίδα ή να το παρουσιάσεις σε κάποια συνέντευξη σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής σου. Θα πρέπει να αλλάζει σε τακτά διαστήματα αφαιρώντας ή προσθέτοντας στοιχεία ανάλογα με την πορεία της ζωής σου. 31

portfolio Σκέψου το σκοπό, αλλά και το είδος του. Πώς θέλεις να προβάλεις τον εαυτό σου μέσα από αυτό και τι εικόνα θα έχει. Συγκέντρωσε όλα τα στοιχεία που θέλεις να παρουσιάσεις. Επίλεξε εκείνα τα στοιχεία που πραγματικά πιστεύεις ότι θα σε αντιπροσωπεύσουν με τον καλύτερο και αποτελεσματικότερο τρόπο. Σκέψου πώς θέλεις να δομήσεις όλα αυτά τα στοιχεία και τι αποδεικτικά θα τα συνοδεύουν. Συμβουλέψου ένα άτομο που σε ξέρει και εμπιστεύεσαι για να σου πει τη γνώμη του. Οργάνωσε τα στοιχεία με τα αποδεικτικά τους. Φρόντισε ιδιαίτερα τη συνοχή τους, αλλά και τον τρόπο που θα τα παρουσιάσεις. Η εικόνα του φακέλου σου είναι πολύ σημαντική. 32

Σύνταξη άρθρου για τη σχολική ή τοπική εφημερίδα ή σε ιστοσελίδα. Ομιλία και παρουσίαση ενός θέματος σε σχολική εκδήλωση, στο πλαίσιο ευρωπαϊκού προγράμματος ή ενός Project. Μετάφραση κάποιου ξενόγλωσσου κειμένου στο πλαίσιο σχολικής εργασίας ή δραστηριότητας. Καλοκαιρινή απασχόληση Συμμετοχή σε ένα πρόγραμμα κινητικότητας στην ΕΕ π.χ. Comenius ανταλλαγές μαθητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και συνεργασίες σχολείων μέσω του Διαδικτύου (etwinning). Σχολικές εργασίες, projects πάνω στα μαθηματικά, τις επιστήμες ή την τεχνολογία. Συμμετοχή σε διαγωνισμούς φορέων όπως π.χ. η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία 33

Δημιουργία σελίδας στο Internet Πιστοποίηση γνώσεων στους Η/Υ. Δημιουργία ενός προγράμματος λογισμικού Συμμετοχή σε κάποιο διαγωνισμό που προϋποθέτει υψηλό επίπεδο γνώσης πληροφορικής. Κοινωνικές ικανότητες- συμμετοχή σε κάποιο ομαδικό άθλημα ή σε κάποιο σύλλογο Αίσθημα πρωτοβουλίας & επιχειρηματικότητα Σύλληψη ιδέας, οργάνωση, διεκπεραίωση και αξιολόγηση μιας εκδήλωσης ή γιορτής στο πλαίσιο του σχολείου ή του φροντιστηρίου ή κάποιου άλλου συλλογικού φορέα στον οποίο συμμετέχεις (αθλητικός σύλλογος, ομάδα τέχνης, προσκοπισμός). Συμμετοχή σε Project που αφορούσε στη δημιουργία π.χ. μιας εικονικής επιχείρησης. Πολιτιστική γνώση και έκφραση: Ενασχόληση με το χορό, τη μουσική ή τη ζωγραφική ή άλλες μορφές τέχνης ή συμμετοχή σε θεατρική παράσταση ή σε κάποια άλλη πολιτιστική εκδήλωση 34

ανάπτυξη της ικανότητας λήψης αποφάσεων 35

ανάπτυξη της ικανότητας λήψης αποφάσεων Η λήψη αποφάσεων στην επιλογή επαγγέλματος θεωρείται, όλο και περισσότερο, μια πολυδιάστατη και σύνθετη διαδικασία. Είναι η διαδικασία επιλογής συγκεκριμένης δράσης ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες εναλλακτικές λύσεις, προκειμένου να επιτευχθούν συγκεκριμένοι στόχοι (Kahneman, 2003). Η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων περιλαμβάνει τόσο την επιλογή επαγγέλματος, όσο και τη δέσμευση στην επιλογή αυτή αλλά και τις ενέργειες υλοποίησής της, ενώ "αγγίζει" τις υποκειμενικές και συναισθηματικές πλευρές της προσωπικότητας του ατόμου. παράγοντες, όπως η λογική ή η διαίσθηση (Gati & Tal, 2008) ο ρόλος του πλαισίου μέσα στο οποίο λαμβάνεται η απόφαση (Patton & McMahon, 2006) ακόμη, και ο παράγοντας τύχη (Bright, Pryor & Harpman, 2005), φαίνεται ότι επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων στη σταδιοδρομία. 36

ανάπτυξη της ικανότητας λήψης αποφάσεων Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να πάρει κανείς αποφάσεις. Αρκετοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με τις μορφές συμπεριφοράς που παρουσιάζει το άτομο κατά τη διαδικασία λήψης απόφασης και έχουν προτείνει διάφορες κατηγοριοποιήσεις τους. Οι τρόποι ή οι στρατηγικές λήψης απόφασης αναδεικνύουν ορισμένα πρότυπα συμπεριφοράς, τα οποία υποδηλώνουν τη μεθοδολογία (λογική προσέγγιση ή συναισθηματική) που ακολουθεί το άτομο προκειμένου η απόφασή του να έχει την καλύτερη δυνατή έκβαση. Για παράδειγμα, οι διαισθητικές αποφάσεις είναι χρήσιμες σε επείγουσες ή απρόβλεπτες καταστάσεις Οι αποφάσεις με εξαρτημένο τρόπο είναι χρήσιμες για ζητήματα μικρής σημασίας, καθώς έτσι το άτομο εξοικονομεί χρόνο 37

ανάπτυξη της ικανότητας λήψης αποφάσεων Οι εκπαιδευτικές, όμως, και επαγγελματικές αποφάσεις είναι εξαιρετικά σημαντικές και πρέπει να λαμβάνονται με χρήση λογικών διεργασιών έχοντας υπόψη το ίδιο το άτομο (αξίες, ικανότητες, ενδιαφέροντα) και τον κόσμο της εργασίας (προοπτικές των επαγγελμάτων, δυνατές εκπαιδευτικές επιλογές, γνώση των σχολών και των επαγγελμάτων). Επαγγελματικός προσανατολισμός: προγραμματισμός μέλλοντος, ανέλιξη στη σκάλα σταδιοδρομίας άσκηση στη λήψη αποφάσεων, πληροφόρηση, διαχείριση χρόνου αντιμετώπιση εμποδίων (barriers), επίλυση προβλημάτων 38

Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός στον 21 ο αιώνα 39

Αναποφάσιστος = Ανοικτόμυαλος «πάρε το δρόμο που δεν έχει ποτέ περπατηθεί» (Gellat, 2008) τα άτομα αναλαμβάνουν μεγαλύτερη ευθύνη για τη λήψη των επιλογών τους προχωρούν σε εσωτερική αναζήτηση των σημείων αναφοράς της πορείας της ζωής τους. Βιώνουν την «Κοινωνία Του Ρίσκου» (αβεβαιότητα, προσωρινότητα, σημείων αναφοράς) απουσία Μέσα σε μία τόσο ρευστή κοινωνία, η μόνη η βεβαιότητα βρίσκεται μέσα στον ίδιο μας τον εαυτό (Savickas et al, 2009). Το άτομο καλείται να διαμορφώσει την ταυτότητά του και να πάρει απόφάσεις σε σχέση με τις αξίες και τους σκοπούς της ζωής του. 40

Φυλλάδιο εργασίας {2} Πώς λαμβάνουμε σήμερα αποφάσεις; Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους μαθητές να λάβουν, σήμερα, κατάλληλες αποφάσεις; 41

Φυλλάδιο εργασίας {1} «Τότε ήταν που παρουσιάστηκε η αλεπού: - Καλημέρα, είπε η αλεπού. - Καλημέρα, απάντησε ευγενικά ο μικρός πρίγκιπας, που γύρισε προς το μέρος απ' όπου ακουγόταν η φωνή, μα δεν είδε τίποτε. - Εδώ είμαι, είπε η φωνή, κάτω από τη μηλιά... - Ποια είσαι συ; είπε ο μικρός πρίγκιπας. Είσαι πολύ όμορφη... - Είμαι μια αλεπού, είπε η αλεπού. - Έλα να παίξεις μαζί μου, της πρότεινε ο μικρός πρίγκιπας. Είμαι τόσο λυπημένος... - Δεν μπορώ να παίξω μαζί σου, είπε η αλεπού, δεν είμαι εξημερωμένη. - Α! συγνώμη, έκανε ο μικρός πρίγκιπας. Μα, αφού σκέφτηκε λίγο, πρόσθεσε: - Τι πάει να πει «εξημερωμένη»; Απόσπασμα από το βιβλίο «Ο Μικρός Πρίγκιπας» 42

Φυλλάδιο εργασίας {2} Τι δυσκολίες αντιμετωπίζει η αλεπού; Τι δυσκολίες αντιμετωπίζει ο Μικρός πρίγκιπας; Τι θα κάνατε εσείς αν ήσασταν ο Μικρός Πρίγκιπας; Πιστεύετε ότι υπάρχουν παρόμοιες δυσκολίες στη σταδιοδρομία ενός ατόμου; 43

μετάβαση 44

Ανάπτυξη δεξιοτήτων σταδιοδρομίας Δεξιότητες δια βίου διαχείρισης σταδιοδρομίας: Σημαντικά εφόδια προσωπικήςεπαγγελματικής ζωής/ στρατηγικές και δυνατότητες που βοηθούν το άτομο να διαχειριστεί τις αλλαγές και να αναζητήσει έναν εργασιακό τρόπο ζωής πολύ διαφορετικό από το παραδοσιακό πρότυπο (Σιδηροπούλου-Δημακάκου κ.ά., 2013) Δυναμική εμπλοκή των πολιτών στη μάθηση, την εκπαίδευση, την επαγγελματική ανέλιξη και την καλλιέργεια διανοητικών ικανοτήτων, τις ευκαιρίες προσωπικής ανάπτυξης, την αίσθηση προσωπικού ελέγχου στοχεύοντας στην επαγγελματική προσαρμογή, την προσωπική και επαγγελματική ευεξία, την αισιοδοξία στη σταδιοδρομία, την υποκειμενική επαγγελματική επιτυχία, τις ικανότητες ομαδικής εργασίας (deguzman & Choi, 2013. Tolentino et al., 2014Zacher, 2014). Οι δεξιότητες σταδιοδρομίας μπορούν να βελτιωθούν μέσω κατάρτισης και συμβουλευτικής (Coetzee & Harry, 2014. Porfeli & Savickas, 2012). 45

Μετα-δεξιότητες: Το σημαντικό τρίπτυχο Επαγγελματική προσαρμοστικότητα (career adaptability): μεταβλητή ικανότητα των ανθρώπων να διαπραγματευτούν με επιτυχία τις μεταβάσεις ετοιμότητα διερεύνησης εαυτού και περιβάλλοντος (Savickas, 2013) Αυτοαποτελεσματικότητα στο σχεδιασμό σταδιοδρομίας: Η αντίληψη προσωπικής επάρκειας του ατόμου να ανταπεξέλθει σε ποικίλα θέματα που συνδέονται με τη σταδιοδρομία (Sidiropoulou-Dimakakou, Mylonas, & Argyropoulou, 2012) Επαγγελματική ανθεκτικότητα (career resilience): Ποικιλία προστατευτικών παραγόντων που βοηθούν τα άτομα να επιβιώσουν από τις αντιξοότητες τη στιγμή που συμβαίνουν ευελιξία, αποφασιστικότητα, ευπροσαρμοστικότητα Ανθεκτικότητα σημαίνει επιβίωση μέσα από τα συναισθήματα και τις συνέπειες των εντάσεων και των επώδυνων γεγονότων (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, 2012) 46

Δημιουργία στόχων-σχέδιο δράσης Δημιούργησε στόχους Συνειδητοποίησε το γεγονός ότι το μέλλον τώρα διαμορφώνεται Σκέψου έναν στόχο, ο οποίος χρειάζεται να επιτευχθεί πιο σύντομα Συζήτησέ τον με τον διπλανό σου Συζήτησέ τον με τον σύμβουλο Τι νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις για αυτό Είναι ο στόχος σου έξυπνος (smart); Πώς θα τον πετύχεις; 47

Διαπροσωπικές και επικοινωνιακές δεξιότητες [1] Για να μπορέσουμε να αναπτύξουμε και να διατηρήσουμε καλές σχέσεις στην εργασία μας και την προσωπική μας ζωή χρειάζεται να αλληλεπιδρούμε ομαλά, ναεπικοινωνούμε με ειλικρίνεια, να αποδεχόμαστε και να βοηθούμε ο ένας τον άλλο, να επιλύουμε τις διαφορές μας με τρόπο εποικοδομητικό, να χειριζόμαστε καλά τα συναισθήματα στις σχέσεις μας, να αναπτύσσουμε δίκτυα υποστήριξης, καθώς και να χρησιμοποιούμε αυτές τις ικανότητες για να πείσουμε και να ηγηθούμε (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, 2004). 48

Διαπροσωπικές και επικοινωνιακές δεξιότητες [2] Η αξιοποίηση αυτών των ικανοτήτων μπορεί να οδηγήσει τα άτομα: να χρησιμοποιούν τη γλώσσα σώματος για να εκφράσουν το ενδιαφέρον και την ενεργό συμμετοχή τους. να δημιουργούν και να διατηρούν μια θετική πρώτη εντύπωση στους άλλους. να μπορούν να παραμείνουν ανοικτά σε διαφορετικές απόψεις και γνώμες. να μπορούν να αναπτύσσουν σχέσεις στο χώρο της εργασίας κατανοώντας τη διαφορετικότητα του κάθε ανθρώπου. 49

Διαπροσωπικές και επικοινωνιακές δεξιότητες [3] να ακούν και να παρατηρούν προκειμένου να κατανοούν πραγματικά, να συζητούν, να μεταφέρουν με αποτελεσματικό τρόπο τις σκέψεις και τις ιδέες τους, να αξιοποιούν στρατηγικές και δεξιότητες για να συνεργαστούν με τους άλλους να δραστηριοποιούνται ως ενεργοί πολίτες, να διαχωρίζουν με αποτελεσματικό τρόπο την επαγγελματική από την προσωπική τους ζωή, να συμμετέχουν σε πολιτιστικές δραστηριότητες. 50

Συνηθισμένα προβλήματα στην επικοινωνία 51

Δεν εκφράζω με ακρίβεια τις σκέψεις μου Δεν οργανώνω τις σκέψεις μου πριν μιλήσω Δεν ακούω όλα όσα μου έχουν πει Προσπαθώ να τα πω όλα με τη μία Προσπαθώ να συμπεριλάβω πάρα πολλά (και κάποιες φορές άσχετα μεταξύ τους) πράγματα στο μήνυμα που θέλω να δώσω Είμαι πολύ σύντομος/η και δε δίνω όλες τις απαραίτητες πληροφορίες ώστε ο άλλος να κατανοήσει αυτό που θέλω να πω Αγνοώ το πόσα ήδη ξέρει ο συνομιλητής μου για το θέμα για το οποίο μιλάμε Δε δίνω όλη μου την προσοχή στο συνομιλητή μου, αλλά ταυτόχρονα ασχολούμαι και με άλλα πράγματα Σκέπτομαι το τι θα απαντήσω προτού ακούσω όλα όσα λέει ο συνομιλητής μου Στέκομαι περισσότερο στις λεπτομέρειες και όχι στην ουσία του μηνύματος Σκέπτομαι αν ο συνομιλητής κάνει λάθος ή όχι πριν κατανοήσω πλήρως το μήνυμα Στόχος μου είναι να τον πείσω για την ορθότητα της άποψης μου και όχι η ανταλλαγή απόψεων 52