ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΛΟΥΡΙΩΤΙΣΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2013-2014 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12/06/2014 ΤΑΞΗ: Β ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΡΟΝΟΣ: 2.30 ΩΡΕΣ ΩΡΑ: 7:45 π.μ. 10:15 π.μ. Οδηγίες : Το δοκίμιο αποτελείται από τρία (3) μέρη, Α, Β, Γ και επτά (7) σελίδες. Να γράφετε μόνο με μπλε μελάνι. Δεν επιτρέπεται η χρήση διορθωτικού υγρού. Να απαντήσετε σε όλα τα μέρη στα φύλλα εξέτασης που δίνονται. ΜΕΡΟΣ Α (20 ΜΟΝΑΔΕΣ) Να απαντήσετε ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ και στις δύο (2) ερωτήσεις. Α1. Κάθε στοιχείο της στήλης Α αντιστοιχεί με ένα στοιχείο της στήλης Β. Να γράψετε στα φύλλα εξέτασής σας τα γράμματα της στήλης Α και δίπλα από το καθένα τον αριθμό της στήλης Β, που αντιστοιχεί με τη σωστή απάντηση. Προσοχή: Στη στήλη Α περισσεύει ένα σημείο. ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β Α. Βολταίρος 1. Ανακάλυψε τη Βραζιλία Β. Γουτεμβέργιος 2. Ιερή Εξέταση Γ. Άλβαρεζ Καμπράλ 3. Γάλλος Διαφωτιστής Δ. Ροβεσπιέρος 4. Πρόδομος της Αναγέννησης Ε. Γαλιλαίος 5. Εφευρέτης της τυπογραφίας Στ.Πετράρχης (5χ2 μον. = 10 μονάδες) Α2. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι ορθό ή λάθος, γράφοντας στα φύλλα εξέτασής σας τη λέξη «ορθό» ή «λάθος» δίπλα από το γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση: α. Η Αικατερίνη Κορνάρο ήταν η τελευταία βασίλισσα της Βενετοκρατίας στην Κύπρο. β. Οι Φράγκοι εισήγαγαν στην Κύπρο την καλλιέργεια της μπανάνας. γ. Το έργο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ Οθέλλος διαδραματίζεται στην Αμμόχωστο. δ. Ο Ρήγας Φεραίος οραματιζόταν την ίδρυση μιας παμβαλκανικής Ελληνικής Δημοκρατίας. ε. Στην προεπαναστατική Γαλλία την Τρίτη Τάξη αποτελούσαν οι προνομιούχοι. (5x2 μον. = 10 μονάδες) 1
ΜΕΡΟΣ Β (45 μονάδες) Να απαντήσετε ΜΟΝΟ σε τρεις (3) από τις τέσσερις (4) ερωτήσεις. Β1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, με βάση τα ζητούμενα των παρενθέσεων: α. Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου ( ορισμός, λόγοι καθιέρωσής του, σημασία). β. Μάχη στο Ματζικέρτ (χρονικό πλαίσιο, αυτοκράτορας Βυζαντίου, δύο αίτια και δύο συνέπειες της ήττας των Βυζαντινών ). γ. Μακιαβελισμός (με ποιο πρόσωπο συνδέεται ο όρος, επεξήγηση και περιεχόμενο του όρου, εποχή και τοπικό πλαίσιο). (3χ5μον.=15 μονάδες) Β2. Να γράψετε ένα κείμενο έκτασης 150 200 λέξεων, στο οποίο να παρουσιάζετε την αφορμή, τα αίτια και τις συνέπειες της Εικονομαχίας για το Βυζάντιο. (15μονάδες) Β3.Σε ένα κείμενο 80-100 λέξεων να παρουσιάσετε το κίνημα του Ρε Αλέξη. Στο κείμενο σας να χρησιμοποιήσετε λειτουργικά τους όρους Λεόντιος Μαχαιράς Κοινωνική καταπίεση (15μονάδες) Β4. Να γράψετε ένα κείμενο έκτασης 150-180 λέξεων, στο οποίο να αναλύετε την οικονομική κατάσταση στην Ευρώπη μετά τις Ανακαλύψεις και τις συνέπειες των οικονομικών εξελίξεων στις διάφορες κοινωνικές τάξεις. (15μονάδες) ΜΕΡΟΣ Γ (35 ΜΟΝΑΔΕΣ) Να απαντήσετε σε ΕΝΑ (1) ΜΟΝΟ από τα πιο κάτω ζητήματα. ΠΡΟΣΟΧΗ: 1.Ορθή είναι κάθε απάντηση που τεκμηριώνεται επαρκώς με βάση στοιχεία από τις πηγές που παρατίθενται, καθώς και με άλλα ιστορικά γεγονότα / στοιχεία. 2.Η αντιγραφή αυτούσιων χωρίων από τις πηγές, χωρίς περαιτέρω επεξεργασία τους, αξιολογείται με μηδέν μονάδες. 2
Ζήτημα Πρώτο Γ1. Πηγή 1. [ ]Η βυζαντινή διπλωματία είχε ως αρχή την εξυπηρέτηση της παγκόσμιας ειρήνης, σύμφωνα με τον τίτλο του «Ειρηνοποιού» τον οποίο έφερε ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, αλλά και τη διατήρηση του «status quo» * που εγγυόταν την «Pax Romana» *[ ] *status quo : Η κατάσταση που επικρατεί, το καθεστώς *Pax Romana : Ρωμαϊκή ειρήνη Ελένη Γλύκαντζη Αρβελέρ, Γιατί το Βυζάντιο,,Μεταίχμιο, Αθήνα, 2012, σελ.267 Πηγή 2: [ ]Ο εκχριστιανισμός των ειδωλολατρών δεν ήταν παρά ένα από τα πολλά καθήκοντα της χριστιανικής εξουσίας, την οποία ασκούσε ο αυτοκράτορας. Ουσιαστικά αποσκοπούσε να τον τοποθετήσει σ ένα βάθρο που τον διαφοροποιούσε τόσο από τους ίδιους τους υπηκόους του όσο και από τα υπόλοιπα «έθνη»[ ] Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, επιμέλεια Cyril Mango, Ιστορία του Βυζαντίου, Oxford university press, ΝΕΦΕΛΗ 2006, σελ.319 Να απαντήσετε αξιοποιώντας στοιχεία των παραπάνω παραθεμάτων και τις α. Ποια ήταν η πολιτική των βυζαντινών αυτοκρατόρων απέναντι στα άλλα κράτη; Εξηγήστε. (3μονάδες) β. Ποιον τρόπο χρησιμοποιούσαν οι αυτοκράτορες στην εφαρμογή αυτής της πολιτικής σύμφωνα με το β παράθεμα; Να αναφέρετε από τις ιστορικές σας γνώσεις δύο παραδείγματα εφαρμογής του τρόπου αυτού. (4μονάδες) γ. Ποιους άλλους τρόπους άσκησης της βυζαντινής διπλωματίας γνωρίζετε ; (6μονάδες) Γ2. [ ]Η αντιπαράθεση αυτών των δύο δυνάμεων [Βυζαντινών και Αράβων] σημάδεψε την πολιτική τους ζωή επί αιώνες. Αρχικά, καθεμία από αυτές επεδίωξε να εξαφανίσει ολοκληρωτικά την άλλη [ ]. Εν μέσω της υβριστικής πολιτικής που αντάλλασσαν οι δύο πλευρές, υπήρξαν κάποιες φορές και ορισμένες γόνιμες ανταλλαγές και σπάνιας ευφυΐας διαπιστώσεις όπως αυτές που απηύθυνε με επιστολή ο πατριάρχης Νικόλαος [Νικόλαος ο Μυστικός, πατριάρχης και αντιβασιλέας] προς τον χαλίφη Μουταντίρ (908-932 μ. Χ) «Οι δύο δυνάμεις ολόκληρου του σύμπαντος, η δύναμη των Σαρακηνών και αυτή των Ρωμαίων, ξεχωρίζουν και ακτινοβολούν όπως τα δύο μεγάλα φωτεινά σώματα του ουράνιου θόλου γι αυτόν και μόνον τον λόγο θα πρέπει να ζήσουμε μαζί σαν αδέλφια, αν και διαφέρουμε στα έθιμα, στη συμπεριφορά και στη θρησκεία».[ ] Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, επιμέλεια Cyril Mango, Ιστορία του Βυζαντίου, Oxford university press, ΝΕΦΕΛΗ 2006, σελ.180 3
Να απαντήσετε αξιοποιώντας στοιχεία του παραπάνω παραθέματος και τις α. Ο Νικόλαος ο Μυστικός, ο Δαμιανός ο εξωμότης και ο Δημητριανός σε ποιο γεγονός της ιστορίας της Κύπρου πρωταγωνιστούν; Να αναφερθείτε αναλυτικά. (6 μονάδες) β. Σύμφωνα με την πηγή, ποιο κλίμα επικρατούσε στις σχέσεις Βυζαντινών και Αράβων; Ο πατριάρχης και αντιβασιλέας του Βυζαντίου Νικόλαος τι πίστευε για τις σχέσεις αυτές ; Απαντήστε τεκμηριωμένα. (4 μονάδες) Γ3. 1.«Η γέννηση της Αφροδίτης» 2.«Μυσυικός Δείπνος» 3.«Ο Χριστός κουβαλάει τον σταυρό» 4.«Η Δημιουργία του Αδάμ» 1 2 3 4 4
Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά τα αναγεννησιακά έργα που εικονίζονται και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε. α. Ποιο το περιεχόμενο της έννοιας «Αναγέννηση»»; (3μονάδες) β.«στη φράση του Εράσμου Οι άνθρωποι δεν γεννιούνται, αλλά γίνονται περικλείεται η αντίληψη του αναγεννησιακού ανθρώπου για το ρόλο και τη δύναμη της εκπαίδευσης». -Να εξηγήσετε με συντομία τη διαπίστωση αυτή. ( 50 λέξεις) (5μονάδες) γ. Να ονομάσετε τους δημιουργούς δύο έργων που εικονίζονται πιο πάνω και να γράψετε δύο χαρακτηριστικά της αναγεννησιακής τέχνης που εντοπίζονται σε αυτά. (4μονάδες) Ζήτημα Δεύτερο : Γ 1. Πηγή Α. [ ] «Ο χωρικός δεν μπορούσε στην πραγματικότητα να ανακτήσει πάντοτε, την περιουσία του, γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις οι άδικοι αγοραστές, από τους οποίους έπρεπε να τη διεκδικήσει, δεν φαίνεται να ήταν άλλοι από τους κατά τόπους ισχυρούς εκπροσώπους του κράτους, τους συγγενείς ή και τους φίλους τους. Οι μεγαλογαιοκτήμονες και οι κρατικοί λειτουργοί αποτελούσαν μια ενιαία τάξη Αυτοί που ήταν υπεύθυνοι για την εφαρμογή των αυτοκρατορικών διαταγών είχαν κάθε συμφέρον να επιδιώκουν την ματαίωση της εφαρμογής τους[...] G. Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόμ. Β, σελ.152-153 Πηγή Β. [ ]Είναι αλήθεια πως στις επεκτατικές προσπάθειες της μεγάλης ιδιοκτησίας επανειλημμένα αντιτάχθηκαν οι αυτοκράτορες, που αντιλήφθηκαν γρήγορα τι σοβαρό κίνδυνο για την όλη πολιτική, κοινωνική και οικονομική υπόσταση του κράτους εγκυμονούσε η επιτυχία της επεκτατικής διαθέσεως των γαιοκτημόνων. Σωστά, μάλιστα, υποστηρίζεται πως η κοινωνική ιστορία του Βυζαντίου δεν ήταν παρά μια αδιάκοπη πάλη ανάμεσα στην κεντρική εξουσία και τη μεγάλη ιδιοκτησία[ ] Καραγιαννόπουλος Ι., Το Βυζαντινό Κράτος, Εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1996, σελ.447-448 Να απαντήσετε αξιοποιώντας στοιχεία των παραπάνω παραθεμάτων και τις α. Για ποιους λόγους οι χωρικοί μικροϊδιοκτήτες μετά τον 8 0 π.χ αιώνα συχνά έχαναν την περιουσία τους; Ποιες σημαντικές αλλαγές στην κοινωνία του Βυζαντίου προκάλεσε το γεγονός αυτό;(να αναφερθείτε αναλυτικά σε δύο κοινωνικές αλλαγές).. (6μονάδες) 5
β. Γιατί οι χωρικοί που έχαναν τη γη τους δεν μπορούσαν να την ανακτήσουν; Ποιος ήταν ο ρόλος των κρατικών αξιωματούχων στην εμφάνιση του προβλήματος αυτού; (3μονάδες) γ. Με ποιο νόμο η δυναστεία των Μακεδόνων προσπάθησε να ελέγξει τα κοινωνικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν ;Τι προνοούσε ο νόμος αυτός; (3μονάδες) Γ.2 [Φιρμάνι του Σουλτάνου Σελίμ Β προς τους Καδήδες περιοχών της Μικράς Ασίας, ημερομηνίας 21 Σεπτεμβρίου 1572] [ ]Υπάρχουν στο νησί πολλές περιοχές κατάλληλες για καλλιέργεια, οι οποίες καταστράφηκαν κατά την παραμονή των στρατευμάτων μας εκεί. Επιβάλλεται να εποικιστούν ξανά οι πόλεις, τα χωριά και οι κάμποι, ώστε να ανακτήσουν την παλιά τους ευημερία. Διατάσσω, όπως ο πληθυσμός όλων των πόλεων και χωριών, σε αναλογία μιας οικογένειας στις δέκα, εκτοπισθεί στην Κύπρο, αποστελλόμενος εκεί με συνοδεία, πριν από τον χειμώνα. Οι έποικοι, οι οποίοι θα απαλλάσσονται για μια διετία από την πληρωμή της δεκάτης και των λοιπών φόρων, θα πρέπει να φέρουν μαζί τους τα εργαλεία τους, τα ζώα τους, τα άροτρά τους, κτλ. Αυτοί που θα αποσταλούν θα πρέπει να ανήκουν στις εξής κατηγορίες: α) Όσοι καλλιεργούν γαίες άγονες και πετρώδεις, που δεν επαρκούν στη συντήρησή τους β) Πρόσωπα που επιδίδονται στη ληστεία και γενικά γνωστά για την κακή τους διαγωγή γ) Όσοι δεν έχουν καταχωρηθεί στους καταλόγους απογραφής της επαρχίας τους δ) Εκείνοι που μετανάστευσαν από άλλες περιοχές ε) Οι ακτήμονες, που καλλιεργούν γη επί πληρωμή στ) Αγρότες, που εγκατέλειψαν τη γη και τα χωριά τους και εγκαταστάθηκαν στις πόλεις ζ) Άνεργοι των πόλεων και χωριών και όσοι επιδίδονται στην επαιτεία η) Πάσης φύσεως τεχνίτες, όπως παπουτσήδες, ράφτες, σκουφάδες, υφαντουργοί, μάγειροι, κηροποιοί, σαμαρτζήδες, μπακάληδες, βυρσοδέψες*, σιδεράδες, μαραγκοί, ξυλουργοί, χρυσοχόοι, καζαντζήδες*, κτλ. θ) Θα προσέξετε να μην εγγραφούν στους καταλόγους εύποροι, των οποίων η αποστολή στην Κύπρο δεν ενδείκνυται[ ] Πηγή: Gazioğlu (1990, pp. 297-299)] 1.3.6 *Βυρσοδέψες : Τεχνίτες επεξεργασίας δερμάτων (συν. ταμπάκοι) *Καζαντζήδες: Κατασκευαστές καζανιών. Να απαντήσετε αξιοποιώντας στοιχεία του παραπάνω παραθέματος και τις α. Ποιοι λόγοι προβάλλονται για τον εποικισμό της Κύπρου επί Τουρκοκρατίας; (4μονάδες) β. Ποια χαρακτηριστικά είχε ο πληθυσμός που θα μεταφερόταν στο νησί; Τι παρατηρείτε; Σχολιάστε. (6μονάδες) γ. «Οι εποικισμοί, όπως γνωρίζετε, ήταν συνήθης τακτική και των βυζαντινών αυτοκρατόρων». Να τεκμηριώσετε ιστορικά την πληροφορία αυτή με ένα παράδειγμα από τη βυζαντινή ιστορία που διδαχθήκατε φέτος. (2μονάδες) 6
Γ.3 1. 2. 3. Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά τα μνημεία της Κύπρου που εικονίζονται και αξιοποιώντας τις α. Να αναγνωρίσετε και να ονομάσετε τα μνημεία, ξεκινώντας χρονολογικά από εκείνο που είναι αρχαιότερο και καταλήγοντας στο νεότερο. (3μονάδες) β. Πότε περίπου κτίστηκε το κάθε ένα, από ποιους και για ποιο σκοπό ;Να απαντήσετε με συντομία. (6μονάδες) γ. Πρόκειται για πρωτογενείς ή για δευτερογενείς πηγές; Εξηγήστε. Ο Διευθυντής (2μονάδες) Ιωάννης Ορφανίδης 7