ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2440005 Κάτω ρους και εκβολές Σπερχειού ποταμού» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΗΣ: Φώτης Περγαντής ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009
Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος ωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Περγαντής Φ. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2440005 Κάτω ρους και εκβολές Σπερχειού ποταμού». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Pergantis Ph. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR2440005 Kato rous kai ekvoles Sperchiou potamou». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1
ΠΕΡΙΕΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 2. ΣΤΟΟΣ...3 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...4 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...6 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...8 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΗΣ...27 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΗ...28 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...30 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος ωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2440005 Κάτω ρους και εκβολές Σπερχειού ποταμού». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2440005 Κάτω ρους και εκβολές Σπερχειού ποταμού», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3
3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η πρόταση οριοθέτησης περιλαμβάνει το κάτω ρου του Σπερχειού από το ύψος της Μακρακόμης έως και τις εκβολές του. Αναλυτικότερα, περιλαμβάνεται το σύνολο του παραποτάμιου δάσους του ποταμού, τα ρέματα Ξεριάς και Ξεροπόταμος, οι ορυζώνες στο δέλτα του ποταμού, καθώς και το θαλάσσιο τμήμα που οριοθετείται με τη νοητή γραμμή μεταξύ Αγίας Μαρίνας και Αγίας Τριάδας. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι 10.970 εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Η περιοχή χαρακτηρίζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της από εντατικά και ημιεντατικά καλλιεργούμενες εκτάσεις. Περιλαμβάνει τυπικές υγροτοπικές εκτάσεις αλμυρόβαλτων και παράκτια λασποτόπια, ρηχή θαλάσσια παράκτια ζώνη, παραποτάμιες υδρόφιλες δασοσυστάδες και καλλιεργούμενη γη που πλημμυρίζει περιοδικά. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4
άρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5
Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2440005 Κάτω ρους και εκβολές Σπερχειού ποταμού»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 25 Casmerodius albus Αργυροτσικνιάς Ισχύει * 27 Ardea purpurea Πορφυροτσικνιάς -//- 29 Ciconia ciconia Λευκοπελαργός -//- 44 Anas penelope Σφυριχτάρι -//- 64 Mergus serrator Σκουφοπρίστης -//- 133 Glareola pratincola Νεροχελιδόνα -//- 204 Sterna hirundo Ποταμογλάρονο -//- 207 Sterna albifrons Νανογλάρονο -//- > 20.000 διαχειμάζοντα μεταναστευτικά υδρόβια * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1% του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2440005 Κάτω ρους και εκβολές Σπερχειού ποταμού»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 16 Pelecanus onocrotalus Ροδοπελεκάνος > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 19 Ixobrichys minutus Νανοτσικνιάς > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 21 Ardeola ralloides Κρυπτοτσικνιάς > 1% ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 24 Egretta garzetta Λευκοτσικνιάς > 1% ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6
Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 26 Ardea cinerea Σταχτοτσικνιάς > 1% ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 31 Platalea leucorodia ουλιαρομύτα > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 32 Phoenicopterus ruber Φοινικόπτερο > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 47 Anas platyrhynchos Πρασινοκέφαλη > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 98 Falco columbarius Νανογέρακο > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 128 Haematopus ostralegus Στρειδοφάγος > 1% ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 130 Recurvirostra avosetta Αβοκέτα > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 137 Charadrius alexandrinus Θαλασσοσφυριχτής > 1% ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 142 Pluvialis apricaria Βροχοπούλι > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 143 Pluvialis squatarola Αργυροπούλι > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 150 Calidris minuta Νανοσκαλίθρα > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 170 Tringa totanus Κοκκινοσκέλης > 1% ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 187 Larus melanocephalus Μαυροκέφαλος Γλάρος > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 191 Larus genei Λεπτόραμφος Γλάρος > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 203 Sterna sadvicensis ειμωνογλάρονο > 1% ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 223 Otus scops Γκιώνης > 1% ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 224 Bubo bubo Μπούφος > 1% ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 237 Alcedo atthis Αλκυόνη > 1% ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 351 Muscicapa striata Μυγοχάφτης > 1% ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7
5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Ροδοπελεκάνος (Pelecanus onocrotalus) : Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Τρωτό Πρόσφατα άρχισε να εμφανίζεται κατά το χειμώνα. Έχουν καταγραφεί ως και 4 άτομα. Επειδή ο διαχειμάζων πληθυσμός στη χώρα μας είναι μικρότερος των 100 ατόμων γι αυτό και η παρουσία έστω και ενός ατόμου πληρεί το κριτήριο οριοθέτησης. Ο Ροδοπελεκάνος συναντιέται σε λίμνες αλλά και σε εκβολές ποταμών. Τρέφεται αποκλειστικά με ψάρια. Μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus) : Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Απαντάται κατά τις μεταναστεύσεις αλλά και κατά την θερινή περίοδο κατά την οποία φωλιάζει μικρός αριθμός ζευγαριών. Ο πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 500-2.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Ο φωλιάζων πληθυσμός του είδους στην περιοχή εκτιμάται από 6 8 ζευγάρια. Επειδή οι υγρότοποι της ευρύτερης βιογεωγραφικής ζώνης όπου φωλιάζει τόσο εκτενώς είναι λιγότεροι από πέντε για αυτό και μπορεί να θεωρηθεί ότι η εν λόγω περιοχή αναπαραγωγής του είναι μία από τις 5 σημαντικότερες στην γύρω ευρύτερη γεωγραφική ζώνη και επομένως να θεωρηθεί το είδος ως είδος χαρακτηρισμού. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8
Συναντιέται σε υγροτοπικά οικοσυστήματα στις ζώνες με γλυκά νερά όπου υπάρχει έντονη ανάπτυξη αγριοκάλαμου όπου και φωλιάζει και τρέφεται. Τρέφεται με μεγάλη ποικιλία υδρόβιων οργανισμών. Δ Κρυπτοστικνιάς (Ardeolla ralloides) : Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Τρωτό Απαντάται κατά τις μεταναστεύσεις και κατά τη διάρκεια του θέρους αφού πλέον φωλιάζει. Ο πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 400-700 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην περιοχή φωλιάζουν 8-10 ζευγάρια. Η αναπαραγωγική αποικία εντοπίζεται στο παραποτάμιο δάσος του Σπερχειού, στο τμήμα μεταξύ παλαιάς και νέας εθνικής οδού. Συχνάζει σε παρόχθιους οικότοπους λιμνών και γενικότερα σε γλυκούς βάλτους με καλά ανεπτυγμένη υδρόφιλη βλάστηση. Τρέφεται με μικρά υδρόβια σπονδυλόζωα (π.χ. γυρίνους) αλλά και ασπόνδυλα όπως επίσης και μικρά ψάρια. Λευκοτσικιάς (Egretta garzetta) : Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντάται καθ όλο το έτος. Ο πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1.500-1.800 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην περιοχή μελέτης φωλιάζουν περίπου 20 ζευγάρια. Υπάρχουν δύο αναπαραγωγικές αποικίες στο παραποτάμιο ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9
δάσος του Σπερχειού: μία στο τμήμα μεταξύ παλαιάς και νέας εθνικής οδού και μία μεταξύ Καστριού και Μάκρης. Συναντιέται σε μεγάλη ποικιλία υγροτοπικών ενδιαιτημάτων αλλά προκειμένου να φωλιάσει απαιτεί καλά απομονωμένη υδρόφιλη (συνήθως δεντρώδη) βλάστηση. Τρέφεται κυρίως με μικρά ψάρια. Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea) : Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Κινδυνεύον Απαντάται βασικά κατά τις μεταναστεύσεις σε μικρούς αριθμούς. Περιοδικά όμως φωλιάζουν 1 2 ζευγάρια σε μία εκτενή ζώνη από μικτή βλάστηση αγριοκάλαμου, βούρλων και μαχαιριδιών. Ο πληθυσμός του Πορφυροτσικνιά στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 105-150 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Επειδή, δεν έχει παρατηρηθεί φώλιασμα του είδους σε άλλο υγρότοπο της ευρύτερης βιογεωγραφικής ζώνης για αυτό και μπορεί να θεωρηθεί ότι η εν λόγω περιοχή αναπαραγωγής του είναι μία από τις 5 σημαντικότερες στην γύρω ευρύτερη γεωγραφική ζώνη και επομένως να θεωρηθεί το είδος ως είδος χαρακτηρισμού. Συχνάζει σε γλυκά νερά (λίμνες, γλυκόβαλτοι) και έχει παρατηρηθεί να δείχνει προτίμηση σε περιοχές υγροτόπων όπου υπάρχουν αξιόλογες εκτάσεις με πυκνή υγροτοπική βλάστηση. Φωλιάζει συνήθως σε πυκνούς καλαμώνες αλλά μπορεί να φωλιάσει και σε χαμηλότερη υδρόφιλη βλάστηση. Τρέφεται βασικά με ψάρια μικρού και μεσαίου μεγέθους. Σταχτοτσικνιάς Ardea cinerea ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10
: Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Κρισίμως Κινδυνεύον Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Αναπαράγεται στην Ελλάδα σε τουλάχιστον 23 αποικίες κοντά σε υγροτόπους της κυρίως της βόρειας Ελλάδας και ο πληθυσμός του έχει υπολογιστεί σε 1200 ζευγάρια (Καζαντζίδης 2005). Η αναπαραγωγική αποικία εντοπίζεται στο παραποτάμιο δάσος του Σπερχειού, στο τμήμα μεταξύ Καστριού και Μάκρης Φωλιάζει σε αποικίες συνήθως με άτομα του ίδιου είδους, σε μεγάλα δέντρα σπανιότερα σε θάμνους και καλαμώνες. Κατασκευάζει πλατφόρμες τοποθετημένες στα ψηλότερα σημεία των δέντρων τις οποίες επαναχρησιμοποιεί για πολλά χρόνια. Τρέφεται σε υγρότοπους με γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό νερό. Η δίαιτά του περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία οργανισμών εποχιακά διαθέσιμων όπως αμφίβια, έντομα, ερπετά, πουλιά ακόμη και τρωκτικά, κυρίως όμως ψαροφάγο. Συναντάται εκτός των μεγάλων υγροτόπων σε ποικιλία ενδιαιτημάτων αλλά το ρηχό νερό αλμυρό ή γλυκό είναι σημαντικός παράγοντας. Τα λιβάδια μακριά από νερό χρησιμοποιούνται συχνά για ανάπαυση και τροφοληψία. Κατά τη μετανάστευση συναντάται, εκτός των μεγάλων υγροτόπων, σε κάθε είδους ενδιαίτημα, όπως αρδευτικά κανάλια και τάφρους, ορεινά ρυάκια, χωράφια και σε ακτές. ουλιαρομύτα (Platalea leucorodia) : Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Τρωτό Απαντάται κυρίως τη χειμερινή περίοδο. Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 300 άτομα (BirdLife International 2004). Κατά την ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11
χειμερινή περίοδο έχουν καταγραφεί στην περιοχή έως και 12 άτομα και γι αυτό μπορεί το είδος να θεωρηθεί ως είδος οριοθέτησης. Συχνάζει σε παρόχθιους οικότοπους λιμνών και εκβολών ποταμών προτιμώντας ιδιαίτερα ρηχά αλμυρά νερά. Τρέφεται με μικρά υδρόβια ασπόνδυλα. Φοινικόπτερο (Phoenicopterus ruber) : Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Απαντάται κατά την χειμερινή περιόδο. Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 5.800 άτομα (BirdLife International 2004). Κατά την χειμερινή περίοδο έχουν καταγραφεί στην περιοχή 100-400 άτομα και γι αυτό μπορεί το είδος να θεωρηθεί ως είδος οριοθέτησης. Συχνάζει σε παρόχθιους οικότοπους λιμνών και εκβολών ποταμών προτιμώντας ιδιαίτερα ρηχά αλμυρά νερά. Τρέφεται με μικρά υδρόβια ασπόνδυλα. Λευκοπελαργός (Ciconia ciconia) : Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Τρωτό Απαντάται κατά τη θερινή περίοδο και φωλιάζει στην περιοχή. Ο πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 2.000 2.500 ζευγάρια (BirdLife International 2004). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12
Στην περιοχή μελέτης φωλιάζουν τουλάχιστον 22 ζευγάρια εγγύς των εκβολών (Ανθήλη, Αγ. Παρασκευή). Επειδή οι περιοχές της ευρύτερης βιογεωγραφικής ζώνης όπου φωλιάζει τόσο εκτενώς είναι λιγότερες από πέντε για αυτό και μπορεί να θεωρηθεί ότι η εν λόγω περιοχή αναπαραγωγής του είναι μία από τις 5 σημαντικότερες στην γύρω ευρύτερη γεωγραφική ζώνη και επομένως να θεωρηθεί το είδος ως είδος χαρακτηρισμού. Είναι ουσιαστικά οι χώροι φωλιάσματος αφού η διατροφή του γίνεται σε ολόκληρη την υγροτοπική έκταση αλλά και στο χώρο των καλλιεργειών. Ως πλέον ευαίσθητος χώρος φωλιάσματος στην περιοχή θα πρέπει να θεωρηθεί η θέση στην Αγ. Παρασκευή όπου παλιότερα φώλιαζε αποικιακά σε συστάδα πεύκων και σήμερα (πάλι αποικιακά) σε πυκνή διάταξη μη ηλεκτροφόρων στύλων που έχει τοποθετήσει επί τούτου η ΔΕΗ. Συναντιέται σε μεγάλη ποικιλία βιοτόπων με προτίμηση τόσο τυπικών υγροτοπικών ενδιαιτημάτων αλλά και υγρών εκτάσεων μέσα στο χερσαίο χώρο. Φωλιάζει κλασσικά μέσα σε οικισμούς, συνηθέστερα σε καμπαναριά, κολώνες της ΔΕΗ και σε υψηλά παλιά κτίσματα (κάστρα) εφόσον υπάρχουν. Αργυροτσικνιάς (Casmerodius albus) Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Τρωτό Απαντάται κατά τις μεταναστεύσεις και κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1.300 άτομα (BirdLife International 2004). Στην περιοχή έχουν καταγραφεί κατά τις μεσοχειμωνιάτικες καταμετρήσεις από 150-350 άτομα. Επομένως, το είδος μπορεί να θεωρηθεί ως είδος χαρακτηρισμού. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση του είδους όπου και διατρέφεται, παρατηρήθηκε εκατέρωθεν της νέας εκβολής του Σπερχειού ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13
Συναντιέται σε μεγάλη ποικιλία υγροτοπικών ενδιαιτημάτων. Τρέφεται με μεγάλη ποικιλία υδρόβιων οργανισμών (ακόμη και με μικρά νερόφιδα), κυρίως όμως με ψάρια.. Σφυριχτάρι (Anas penelope) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντάται κατά τη χειμερινή περίοδο. Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 50.000 άτομα (BirdLife International 2004). Στην περιοχή έχουν καταγραφεί κατά τις μεσοχειμωνιάτικες καταμετρήσεις από 1.000-2.000 άτομα. Επομένως, το είδος μπορεί να θεωρηθεί ως είδος χαρακτηρισμού. Απαντάται στις ανοιχτές ρηχές επιφάνειες γύρω από τις εκβολές του ποταμού και του χειμάρρου Αγ. Τριάδας. Συναντιέται κυρίως σε υγροτοπικές εκτάσεις εκβολών ποταμών και πιο συγκεκριμένα στις ανοιχτές επιφάνειες νερού (λιμνοθάλασσας, ρηχές ακτές). Τρέφεται με φυτοβένθος, διάφορα φύκη αλλά και φανερόγαμα φυτά. Πρασινοκέφαλη (Anas platyrynchos) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντάται καθ όλο το χρόνο. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 100 1.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 2 3 ζευγάρια. Επομένως, το είδος μπορεί να θεωρηθεί ως είδος ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14
οριοθέτησης. Απαντάται στις ανοιχτές ρηχές επιφάνειες γύρω από τις εκβολές του ποταμού και του χειμάρρου Αγ. Τριάδας. Συναντιέται σε υγροτοπικές εκτάσεις ποικίλου τύπου (λίμνες, εκβολές ποταμών κλπ). Φωλιάζει επίσης σε ποικίλους υγροτοπικούς τύπους (γλυκόβαλτους αλλά και αλμυρόβλατους με μόνιμη κατάκλιση). Τρέφεται κυρίως με φυτοβένθος, αλλά τρέφεται και με διάφορα ασπόνδυλα. Σκουφοπρίστης (Mergus serrator) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντάται κατά τη χειμερινή περίοδο. Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 300 άτομα. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί κατά τις μεσοχειμωνιάτικες καταμετρήσεις από 8-20 άτομα. Επομένως, το είδος μπορεί να θεωρηθεί ως είδος χαρακτηρισμού. Απαντάται στις ανοιχτές ρηχές επιφάνειες γύρω από τις εκβολές του ποταμού και πιο ανοιχτά στη θάλασσα. Συναντιέται κυρίως σε υγροτοπικές εκτάσεις εκβολών ποταμών και πιο συγκεκριμένα στις ανοιχτές επιφάνειες νερού (λιμνοθάλασσας, ρηχές ακτές). Τρέφεται με ψάρια και διάφορα υδρόβια ασπόνδυλα. Νανογέρακο (Falco columbarius) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15
Απαντάται κατά το χειμώνα σε λίγα (συνήθως 1-2) μεμονωμένα άτομα. Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε λιγότερο από 100 άτομα. Επειδή ο διαχειμάζων πληθυσμός στη χώρα μας είναι μικρότερος των 100 ατόμων γι αυτό και η παρουσία έστω και ενός ατόμου πληρεί το κριτήριο οριοθέτησης. Το Νανογέρακο προτιμά ανοιχτές εκτάσεις, συνήθως οργωμένα εκτενή εδάφη ή και περιοχές κοντά ή μέσα σε υγρότοπους με πολύ χαμηλή βλάστηση (π.χ. ικανής έκτασης αλμυρόβαλτους). Αν και μικρό σε μέγεθος, είναι ζωηρό, επιθετικό και ταχύτατο. Τρέφεται βασικά με μικρά στρουθιόμορφα που πιάνει στον αέρα. Στρειδοφάγος (Haematopus ostralegus) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντώνται λίγα άτομα όλο το χρόνο (4 8) που μπορεί να αυξηθούν κάπως το χειμώνα. Φωλιάζουν 2 4 ζευγάρια.. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 30 60 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Έτσι, και η παρουσία έστω και ενός ζευγαριού πληρεί το κριτήριο οριοθέτησης. Συνηθέστερα εντοπίζεται στα λασποτόπια γύρω από τη νέα εκβολή του Σπερχειού. Συναντιέται κυρίως σε εκβολικούς υγρότοπους στην εξώτερη υγροτοπική ζώνη, δηλαδή σε ακτές που επικαλύπτονται περιοδικά από την παλίρροια (συνήθως λασποτόπια και αμμοσύρσεις). Τρέφεται κυρίως με μικρά ελασματοβράγχια που ξεθάβει από τη μαλακή λάσαπη. Αβοκέτα (Recurvirostra avocetta) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16
Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Τρωτό Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντάται κατά το χειμώνα. Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 2000 άτομα. Στην περιοχή απαντώνται συνήθως κατά το χειμώνα από 400 ως και 1500 άτομα, πλήθος που ξεπερνά σημαντικά το κριτήριο οριοθέτησης. Έχει παρατηρηθεί σχεδόν αποκλειστικά στο δυτικό τμήμα της νέας εκβολής του Σπερχειού. Συναντιέται κυρίως σε πολύ ρηχά υφάλμυρα και αλμυρά νερά. Τρέφεται κυρίως με μικρά πλαγκτονικά ασπόνδυλα. Νεροχελιδόνα (Glareola pratincola) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Κρισίμως Κινδυνεύον Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντάται κατά τις μεταναστεύσεις και κατά τη θερινή περίοδο κατά την οποία και φωλιάζει. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 300 500 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην περιοχή εκτιμήθηκε ένας αναπαραγόμενος πληθυσμός από 20-40 ζευγάρια. Επειδή οι υγρότοποι της ευρύτερης βιογεωγραφικής ζώνης όπου φωλιάζει είναι λιγότεροι από πέντε για αυτό και μπορεί να θεωρηθεί ότι η εν λόγω περιοχή αναπαραγωγής του είναι μία από τις 5 σημαντικότερες στην γύρω ευρύτερη γεωγραφική ζώνη και επομένως να θεωρηθεί το είδος ως είδος χαρακτηρισμού. Οι ανοιχτοί αλμυρόβαλτοι στο δυτικό τμήμα του εκβολικού συστήματος χρησιμοποιούνται για το φώλιασμα και διατροφή ενώ και κάποιες εκτάσεις καλλιεργειών για πρόσθετη διατροφή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17
Συναντιέται κυρίως σε εκβολικούς υγρότοπους σε εκτενείς αλμυρόβαλτους όπου και φωλιάζει. Τρέφεται κυρίως με έντομα εν πτήσει αλλά και με εδαφόβια έντομα. Τρέφεται στην ευρύτερη υγροτοπική περιοχή περιλαμβανόμενων και των γύρω καλλιεργούμενων εκτάσεων. Θαλασσοσφυριχτής (Charadrius alexandrinus) Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Απαντάται όλο το χρόνο με αξιόλογη αύξηση του πληθυσμού του κατά τις μεταναστεύσεις. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1000-2000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην περιοχή εκτιμήθηκε ένας αναπαραγόμενος πληθυσμός από 15-20 ζευγάρια. Επειδή οι άλλοι υγρότοποι της ευρύτερης βιογεωγραφικής ζώνης που φωλιάζει σε αξιόλογο πλήθος είναι λιγότεροι των πέντε, για αυτό και μπορεί να θεωρηθεί ότι η εν λόγω περιοχή αναπαραγωγής του είναι μία από τις 5 σημαντικότερες στην γύρω ευρύτερη γεωγραφική ζώνη και επομένως να θεωρηθεί το είδος ως είδος χαρακτηρισμού. Συναντιέται κυρίως σε εκβολικούς υγρότοπους σε όλες τις ακτές τους (κυρίως αλμυρόβαλτων και αμμοσύρσεων) όπου και φωλιάζει. Τρέφεται κυρίως με υδρόβιες προνύμφες εντόμων και άλλα μικρά υδρόβια ασπόνδυλα. Βροχοπούλι (Pluvialis apricaria) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18
Απαντάται το χειμώνα. Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 500 άτομα. Στην περιοχή έχουν καταμετρηθεί κατά το χειμώνα από 50 ως και 1100 άτομα, πλήθος που ξεπερνά το κριτήριο οριοθέτησης. Συναντιέται κυρίως σε εκβολικούς υγρότοπους σε όλες τις ακτές τους (κυρίως αλμυρόβαλτων και αμμοσύρσεων). Τρέφεται κυρίως με υδρόβιες προνύμφες εντόμων και άλλα μικρά υδρόβια ασπόνδυλα. Αργυροπούλι (Pluvialis squatarola) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντάται κατά το χειμώνα και κατά τις μεταναστεύσεις (ελάχιστα άτομα παραμένουν το Καλοκαίρι αλλά δεν φωλιάζουν). Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 500 άτομα. Στην περιοχή έχουν καταμετρηθεί κατά το χειμώνα από 40 ως και 100 άτομα, πλήθος που ξεπερνά το κριτήριο οριοθέτησης. Συναντιέται κυρίως σε εκβολικούς υγρότοπους σε όλες τις ακτές τους (κυρίως αμμοσύρσεων). Τρέφεται κυρίως με υδρόβιες προνύμφες εντόμων και άλλα μικρά υδρόβια ασπόνδυλα. Νανοσκαλίθρα (Calidris minuta) Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19
IUCN Απαντάται κυρίως κατά τις μεταναστεύσεις και λιγότερο κατά το ειμώνα (σχετικά λίγα άτομα παραμένουν το Καλοκαίρι αλλά δεν φωλιάζουν). Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 800 άτομα. Στην περιοχή έχουν καταμετρηθεί κατά το χειμώνα από 50 ως και 250 άτομα, πλήθος που ξεπερνά το κριτήριο οριοθέτησης. - απειλές. Συναντιέται κυρίως σε εκβολικούς υγρότοπους σε όλες τις ακτές τους (κυρίως αλμυρόβαλτων και αμμοσύρσεων). Τρέφεται κυρίως με υδρόβιες προνύμφες εντόμων και άλλα μικρά υδρόβια ασπόνδυλα. Κοκκινοσκέλης (Tringa totanus) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντάται όλο το χρόνο με αξιόλογη αύξηση του πληθυσμού του κατά τις μεταναστεύσεις. Μικρό μέρος του πληθυσμού παραμένει και φωλιάζει στην περιοχή. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 400-800 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην περιοχή εκτιμήθηκε ένας αναπαραγόμενος πληθυσμός από 15-30 ζευγάρια. Επομένως μπορεί να θεωρηθεί ως είδος οριοθέτησης. Συναντιέται κυρίως σε εκβολικούς υγρότοπους σε όλες τις ακτές τους (κυρίως αλμυρόβαλτων και αμμοσύρσεων). Φωλιάζει συνήθως σε δυσπρόσιτες περιοχές αλμυρόβαλτων. Τρέφεται κυρίως με μικρά ασπόνδυλα του ζωοβένθους. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20
Μαυροκέφαλος Γλάρος (Larus melanocephalus) Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Κινδυνεύον Απαντάται βασικά κατά το ειμώνα. Ο διαχειμάζων πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1000 άτομα. Στην περιοχή έχουν καταμετρηθεί κατά το χειμώνα από 10 ως 50 άτομα, πλήθος που ξεπερνά το κριτήριο οριοθέτησης. Συναντιέται κυρίως σε παράκτιους εκβολικούς υγρότοπους στις ακτές αλλά και εσωτερικα σε αλμυρόβαλτους και λιμνοθάλασσες κοντά στην ακτή. Τρέφεται κυρίως με μικρά ψάρια αλλά και με μεγάλα έντομα και διάφορα υδρόβια ασπόνδυλα, ιδιαίτερα μάλιστα κατά την αναπαραγωγική περίοδο. Λεπτόραμφος Γλάρος (Larus genei) Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Τρωτό Απαντάται βασικά κατά το ειμώνα. Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1700 άτομα. Στην περιοχή έχουν καταμετρηθεί κατά το χειμώνα ως και 20 άτομα, πλήθος που ξεπερνά το κριτήριο οριοθέτησης (17 άτομα). Συναντιέται κυρίως σε ρηχά υφάλμυρα και αλμυρά νερά αλλά δεν λείπει και από ρηχά γλυκά νερά. Τρέφεται κυρίως με μικρά πλαγκτονικά ασπόνδυλα. Νανογλάρονο (Sterna albifrons) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21
Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Σχεδόν Απειλούμενο Απαντάται από τα μέσα της Άνοιξης μέχρι το τέλος του Καλοκαιριού και φωλιάζει στην περιοχή. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1000-1500 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Επειδή οι υγρότοποι της ευρύτερης βιογεωγραφικής ζώνης όπου φωλιάζει τόσο εκτενώς είναι λιγότεροι από πέντε για αυτό και μπορεί να θεωρηθεί ότι η εν λόγω περιοχή αναπαραγωγής του είναι μία από τις 5 σημαντικότερες στην γύρω ευρύτερη γεωγραφική ζώνη και επομένως να θεωρηθεί το είδος ως είδος χαρακτηρισμού. Συναντιέται κυρίως σε εκβολικούς υγρότοπους. Συχνάζει σε αβαθή νερά, όπως ρηχές λιμνοθάλασσες, μόνιμα κατακλισμένοι βάλτοι, αλυκές και κανάλια, όπου και τρέφεται. Για φώλιασμα προτιμά απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες μικρές νησίδες, ακτές ή αμμοσύρσεις. Τρέφεται κυρίως με μικρά ψάρια που πιάνει με απότομες βουτιές. Ποταμογλάρονο (Sterna hirundo) Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Απαντάται κι αυτό από τα μέσα της Άνοιξης μέχρι το τέλος του Καλοκαιριού και φωλιάζει στην περιοχή. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1000-1500 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Επειδή οι υγρότοποι της ευρύτερης βιογεωγραφικής ζώνης όπου φωλιάζει τόσο εκτενώς είναι λιγότεροι από πέντε για αυτό και μπορεί να θεωρηθεί ότι η εν λόγω περιοχή αναπαραγωγής του είναι μία από τις 5 σημαντικότερες στην γύρω ευρύτερη γεωγραφική ζώνη και επομένως να θεωρηθεί ως είδος χαρακτηρισμού. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22
Συναντιέται κυρίως σε εκβολικούς υγρότοπους αλλά και σε εσωτερικά νερά (λίμνες). Συχνάζει σε αβαθή νερά, όπως ρηχές λιμνοθάλασσες, μόνιμα κατακλισμένοι βάλτοι, αλυκές και κανάλια, όπου και τρέφεται. Για φώλιασμα προτιμά απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες μικρές νησίδες, ακτές ή αμμοσύρσεις. Τρέφεται κυρίως με μικρά ψάρια που πιάνει με απότομες βουτιές. ειμωνογλάρονο (Sterna sanvicensis) Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Τρωτό Απαντάται κατά το ειμώνα. Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1000 άτομα. Στην περιοχή έχουν καταμετρηθεί κατά το χειμώνα ως και 10 άτομα, πλήθος που ικανοποιεί το κριτήριο οριοθέτησης. Συναντιέται κυρίως σε εκβολικούς υγρότοπους σε αβαθή νερά, όπως ρηχές λιμνοθάλασσες. Ξεκουράζεται σε δυσπρόσιτες ακτές των εκβολών. Τρέφεται κυρίως με μικρά ψάρια που πιάνει με απότομες βουτιές. Γκιώνης (Otus scops) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντάται καθ όλο το έτος αλλά με αύξηση κατά τη θερινή περίοδο. Ο πληθυσμός του Γκιώνη στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 5.000 20.000 ζευγάρια (BirdLife ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23
International 2004). Στην περιοχή έρευνας και κατά μήκος των υδρόφιλων παρόχθιων συστάδων του Σπερχειού, από περίπου τις εκβολές μέχρι και λίγο πέρα από το χωριό Καστρί, εκτιμήθηκε ένας αναπαραγόμενος πληθυσμός από 50 70 ζεύγη. Επομένως πληρείται το κριτήριο οριοθέτησης. Ο Γκιώνης είναι ευπροσάρμοστος σε ποικίλης μορφής χερσαία περιβάλλοντα (δασικές ή θαμνώδεις εκτάσεις, καλλιέργειες κλπ) που χρησιμοποιεί για τροφοληψία. Απαιτεί πάντως και μεγάλα γέρικα δέντρα όπου βρίσκει τρύπες για να φωλιάσει. Επίσης φωλιάζει σε παλιά σπίτια ή χαλάσματα. Τρέφεται κυρίως με μεγάλα έντομα (γρύλους, ακρίδες) αλλά και με μικρά τρωκτικά. Μπούφος (Bubo bubo) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντάται όλο το έτος. Ο πληθυσμός του Μπούφου στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 200-500 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Καταγράφηκαν τουλάχιστον δύο ζευγάρια στην εδώ προτεινόμενη ΖΕΠ. Πάντως, και γι αυτό το είδος, το οποίο έχει αξιόλογη προσαρμοστικότητα σε ποικίλους χερσαίους οικότοπους, ευρύτατη εξάπλωση και μικρές σε έκταση επικράτειες, δεν μπορεί να θεωρηθεί η παρουσία δύο ζευγαριών ως κριτήριο ένταξης της περιοχής έρευνας ως μίας εκ των 5 σημαντικότερων γι αυτό. Είναι δηλαδή πολύ πιθανόν ότι, στην ευρύτερη βιογεωγραφική ζώνη, υπάρχουν αρκετά περισσότερες των 5 περιοχών ανάλογης έκτασης, με περισσότερα από 2 ζευγάρια μπούφων. Επομένως ικανοποιεί μόνο το κριτήριο οριοθέτησης. Ο Μπούφος είναι ευπροσάρμοστος σε ποικίλης μορφής χερσαία περιβάλλοντα (δασικές ή θαμνώδεις εκτάσεις, καλλιέργειες κλπ) που χρησιμοποιεί για τροφοληψία. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24
Η αναπαραγωγή του, όμως, συνδέεται συνήθως με βραχώδη βιότοπο, όχι κατ ανάγκη εκτενή. Αρκεί μία μικρή βραχοσπηλιά κάπου για να αναπαραχθεί εφ όσον βέβαια υπάρχει επάρκεια τροφής τριγύρω. Επίσης μπορεί η παρουσία του να συνδέεται και με παλιά κτίρια όπως παλιοί πύργοι. Δεν απειλείται σοβαρά. Τα περιστατικά εύρεσης μπούφων σε προβληματική κατάσταση οφείλονται συνήθως είτε σε καταχρηστικούς πυροβολισμούς από ασυνείδητους είτε σε δηλητηρίαση από τροφή όπως π.χ. από κάποιο τρωκτικό (συνήθως δεκατιστή-αρουραίο) που έφαγε δηλητηριασμένο δόλωμα και περιφέρεται εκτεθειμένος πρίν ψοφήσει. Στις θέσεις που εντοπίστηκε, θεωρείται ότι δεν κινδυνεύει σοβαρά. Τρέφεται κυρίως με μικρά και μεγάλα τρωκτικά αλλά ενίοτε και με πουλιά. Αλκυόνη (Alcedo atthis) Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 IUCN Ανεπαρκώς Γνωστό Απαντάται όλο το χρόνο. Σε μεγάλο πλήθος κατά τη φθινοπωρινή περίοδο που μεταναστεύει νότια και μαζικά. Σε μικρότερο πλήθος το ειμώνα και τέλος σε ακόμη μικρότερο κατά τη θερινή περίοδο το οποίο και φωλιάζει. Ο πληθυσμός της Αλκυόνης στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 100-300 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις εκτιμήθηκε ένας φωλιάζων πληθυσμός από 5-6 ζεγάρια. Επειδή οι περιοχές της ευρύτερης βιογεωγραφικής ζώνης όπου μπορεί να φωλιάζει είναι σίγουρα λιγότερες από πέντε για αυτό και μπορεί να θεωρηθεί ότι η εν λόγω περιοχή αναπαραγωγής του είναι μία από τις 5 σημαντικότερες στην γύρω ευρύτερη γεωγραφική ζώνη και επομένως μπορεί να θεωρηθεί το είδος ως είδος χαρακτηρισμού. Η αλκυόνη απαντάται στις όχθες λιμνών, ποταμών και παράκτιων υγροτόπων. Φιάχνει τη φωλιά της σκάβοντας βαθειές τρύπες σε σχετικά μαλακό έδαφος σε απότομα πρανή των οχθών υδατορευμάτων ή λιμνών. Έχει λίγο πολύ σταθερές ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25
επικράτειες και συγκεκριμένα πλεονεκτικά σημεία (συνήθως προεξέχοντα κλαδιά δέντρων ή πασσάλους) απ όπου εφορμά για τροφή (μικρά ψάρια) που πιάνει με απότομες βουτιές. Μυγοχάφτης (Muscicapa striata) Παγκόσμιος Κόκκινος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Απαντάται κατά τις μεταναστεύσεις (ιδιαίτερα κατά τη Φθινοπωρινή) αλλά κάποιες χρονιές πολλά άτομα αναπαράγονται σε δασικές εκτάσεις της περιοχής. Ο πληθυσμός του Μυγοχάφτη στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 10.000 20.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Κατά την έρευνα που πραγματοποιήθηκε παρατηρήθηκε αξιόλογο φώλιασμα του είδους κατά μήκος του παρόχθιου δάσους του Σπερχειού που υπολογίζεται σε τουλάχιστον 100 ζευγάρια. Επομένως ικανοποιείται το κριτήριο οριοθέτησης. Ο Μυγοχάφτης απαντάται κατά τις μεταναστεύσεις σε ποικίλης μορφής χερσαία περιβάλλοντα (δασικές ή θαμνώδεις εκτάσεις, καλλιέργειες κλπ) που χρησιμοποιεί για τροφοληψία. Η αναπαραγωγή του, όμως, συνδέεται συνήθως με δασικά περιβάλλοντα. Τρέφεται με έντομα που συλλαμβάνει στον αέρα, εφορμώντας από κατάλληλα σημεία. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26
6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΗΣ 1 Αποξηράνσεις υγροτόπων και άλλα εγγειοβελτιωτικά έργα Δραστηριότητες που προκαλούν όχληση (κυνήγι, υλοτομία, αλιεία, συλλογή φυτών και καυσόξυλων Επέκταση καλλιεργειών σε υγροτόπους Κατασκευή φραγμάτων και παρεμβάσεις αντιπλημμυρικής προστασίας, αρδευτικών δικτύων Αντιδιαβρωτικά έργα, καθαρισμοί της κοίτης χειμάρρων, επιχωματώσεις αιγιαλού και κοιτών ρεμάτων Οχλούσες δραστηριότητες αναψυχής Πρόσχωση εδαφών, ρεμάτων, ακτών Βόσκηση κτηνοτροφικών ζώων σε υγρά λιβάδια Κυνήγι-λαθροθηρία-παγίδευση-συλλογή αυγών ή νεοσσών-καταστροφή φωλιών Ρύπανση από βιομηχανικές ή στρατιωτικές δραστηριότητες Επέκταση - εντατικοποίηση ετήσιων καλλιεργειών Αναδασμός Ρύπανση από αστικά λύματα Καταστροφή παρόχθιων οικοσυστημάτων 1 Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27
7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. αρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. αρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Προτεραιότητα Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείρισης για τη ΖΕΠ. Υψηλή Αποτελεσματικότερη επιτήρηση του κυνηγιού λαθροθηρίας στην Υψηλή περιοχή. Οποιοσδήποτε περιοδικός καθαρισμός της κοίτης του ποταμού θα Υψηλή πρέπει να γίνεται εκτός της αναπαραγωγικής περιόδου αλλά και να λαμβάνει χώρα τμηματικά δηλαδή όχι σε ολόκληρο το μήκος της κοίτης μέσα στην ίδια χρονιά. Απομάκρυνση αντικατάσταση από τη Δ.Ε.Η. γραμμών Υψηλή μεταφοράς ρεύματος που θεωρούνται επικίνδυνες για πρόσκρουση ηλεκτροπληξία πελαργών αρπακτικών. Η παρακολούθηση του άμεσου χώρου φωλιάσματος του Πελαργού Μέτρια ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 28
και η τοποθέτηση επιπλέον στύλων. Η παρακολούθηση του χώρου των αποικιών και μέτρα κατά περίπτωση απειλής όπως π.χ. τοποθέτηση φράχτη σε κατάλληλη απόσταση από την αποικία ώστε να μην περνούν σ αυτή βόσκοντα ζώα, αντιμετώπιση φυσικών θηρευτών (π.χ. παγίδες σύλληψης αλεπούδων κλπ και στη συνέχεια απελευθέρωσή τους σε κατάλληλη μακρινή απόσταση από την περιοχή). Θα πρέπει να υπάρχει παρακολούθηση και φύλαξη από ειδικό προσωπικό, ιδιαίτερα για τη διατήρηση των παρόχθιων συστάδων του Σπερχειού. Ίδρυση Καταφυγίου Άγριας Ζωής για τα είδη χαρακτηρισμού της ΖΕΠ. Απαγόρευση εκτέλεσης έργων υδατοκαλλιεργειών εντός της υγροτοπικής ζώνης. Υψηλή Μέτρια Υψηλή Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 29
8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Akriotis, Τ., Handrinos, G., and G. Kondylis. 1995. Avifauna and conservation of the Spercheios Delta. 5e Congres International de Zoogeographie et Ecologie de Ια Grece et des Regions Avoisinantes. Iraklion, 16-20 Avril 1990. Biol. gallohellenica. 22: 123-141. Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p. 791. Hallmann, B., and C. Alivizatos (compilers).1999. Important Bird Areas in Greece: 103. Sperchios valley and delta-maliakos gulf. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Handrinos, G. 1989. The IWRB Midwinter waterfowl counts in Greece 1967--1987: a preliminary analysis of the populations of Anatidae. Biologia Gallo-hellenica 15: 219--236. Jerrentrup H., M. Gaethlich, A. H. Joensen, H. Nohr & S. Brogger-Jensen. 1988. Urgent action plan to safeguard three endangered bird species in Greece and EC: Pigmy Cormorant (Phalacrocorax pygmaeus), Great White Egret (Egretta alba), White tailed Eangle (Haliaeetus albicilla). Ornis Consult, Natural History Museum Arhus, Hellenic Ornithological Society. Report to the Commission of European Communities, p. 153. (3.2. a.). Γεωργίου, Κ. (Συντ.). 1996. Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο Περιοχή: Κοιλάδα και Εκβολές Σπερχειού - Μαλιακός Κόλπος. ΕΚΒΥ (Life). ΥΠΕΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ (και βιβλιοθήκη ΥΠΕΩΔΕ). 275 σ. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα ατζηχαραλάμπους. 2004. Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημαζαλίδης, Γ και Α. Μαντζαβέλας (Συντ.). 1994. Απογραφή των ελληνικών υγροτόπων ως φυσικών πόρων (πρώτη προσέγγιση). ΕΚΒΥ. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας. 2009. Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΩΔΕ. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ΕΘΙΑΓΕ. 1994. Πρόγραμμα ENVIREG: Αναγνώριση και αξιολόγηση βιοτόπων και διερεύνηση της δυνατότητας ένταξής τους στο κοινοτικό δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών σε εφαρμογή του Άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας. Ταχεία ορνιθολογική αναγνώριση του συνόλου των 16 βιοτόπων. 138 σ. Κιλικίδης (Συντ.). 1992. Υγροβιότοπος Δέλτα Σπερχειού (Ν. Φθιώτιδας): Αξιολόγηση και διερεύνηση της δυνατότητας ένταξης του στο κοινοτικό δίκτυο ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 30
των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών σε εφαρμογή του Άρθρου 4 της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ για την διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας. Κτηνιατρική Σχολή, Τμήμα Περιβάλλοντος, Εργαστήριο ς & Προστασίας, Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσ/νίκης, Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες). 2001. Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Κοιλάδα και εκβολές Σπερχειού Μαλιακός κόλπος» με κωδικό ΣΠΠΕ GR103. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ. ανδρινός Γ., Καστρίτης Θ. 2009. Πουλια Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 31