ΒΙΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ MIA ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΡΜΠΟΥΤΗΣ ΟΡΙΣΜΟΣ της ΒΙΑΣ Α. Η ΒΙΑ (γενικά) Η άσκηση σωματικής ή άλλης δύναμης ή η χρησιμοποίηση απειλών με σκοπό την επιβολή της θέλησης κάποιου. Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γ. Μπαμπινιώτη, Αθήνα 2005 Η χρήση δύναμης για καταπίεση άλλου. Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας εκδ. Πελεκάνος, Αθήνα ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ Οι κοινωνικές ανισότητες, η φτώχεια, η ανεργία Η καταναλωτική κοινωνία, τα υλιστικά της πρότυπα και η προβολή τους μέσω της διαφήμισης. H νοοτροπία του ατομικισμού και του εύκολου πλουτισμού Ο ξενόφερτος τρόπος ζωής, ο μιμητισμός, η επιρροή των ΜΜΕ προβολή προτύπων βίας Ο φανατισμός διαφόρων μορφών (πολιτικός, θρησκευτικός, αθλητικός κ.ά.), που καλλιεργεί το μίσος προς το διαφορετικό και δικαιολογεί την άσκηση βίας Η κρίση θεσμών, όπως είναι η οικογένεια (διαταραγμένες σχέσεις, ενδοοικογενειακή βία κλπ.) Η γενικότερη κρίση των ηθικών αξιών, η έλλειψη ιδανικών και υγιών προτύπων Η έλλειψη παιδείας ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ σε ατομικό επίπεδο Καταργείται η ελευθερία του ανθρώπου και εξευτελίζεται η αξιοπρέπεια του. Αναστέλλονται οι δημιουργικές ικανότητες του ανθρώπου. Δημιουργούνται ψυχολογικά προβλήματα στον άνθρωπο: ανασφάλεια, διαρκής εσωστρέφεια, απώλεια της ψυχικής γαλήνης, άγχος, αγωνία, φόβος, απαισιοδοξία, κατάθλιψη.
Δημιουργούνται συναισθήματα εκδικητικότητας και ανταπόδοσης της βίας, τα οποία συχνά οδηγούν στην αναπαραγωγή και τη διαιώνιση του νοσηρού αυτού φαινομένου. Εμποδίζεται η πρόοδος, η ευημερία και η ευτυχία του ανθρώπου. σε κοινωνικό επίπεδο Υποχωρεί η λογική, κυριαρχούν τα πάθη και τα ένστικτα, εκμηδενίζονται οι ηθικές αξίες, εκλείπει η ανθρωπιά, επικρατεί ατομικιστική νοοτροπία και αδιαφορία για το κοινό καλό. Δυναμιτίζεται η επικοινωνία και η συνεργασία σε επίπεδο κοινωνικό ή ακόμη και διεθνές. Αυξάνονται τα κοινωνικά προβλήματα (οικονομικά, πολιτικά κλπ.) Εμποδίζεται η κοινωνική πρόοδος και ευημερία, αναστέλλεται η ανάπτυξη του πολιτισμού. ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ Σωστή αγωγή από το σχολείο (ανθρωπιστική παιδεία- καλλιέργεια των ηθικών και των πνευματικών αξιών, κατάλληλες διδακτικές μέθοδοι που υποστηρίζουν την πειθαρχία και ασκούνται με πνεύμα δικαιοσύνης, εκπαιδευτικές τεχνικές, όπως είναι η δραματοποίηση, η προσομοίωση ρόλων κ.α., η συμμετοχή των μαθητών σε συνεργατικές δραστηριότητες, η ευαισθητοποίηση των μαθητών και η ενεργοποίησή τους από την αρχή της σχολικής χρονιάς απέναντι στο φαινόμενο της βίας κ.ά. ), την οικογένεια, την κοινωνία. Από την πλευρά της πολιτείας, εφαρμογή στην πράξη της κοινωνικής δικαιοσύνης, έμφαση στην καταπολέμηση της ανεργίας. Ίδρυση πολιτιστικών κέντρων και αθλητικών χώρων, όπου οι νέοι θα έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιούν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους. Συνειδητοποίηση από όλους όσοι εμπλέκονται στη λειτουργία των ΜΜΕ της ανάγκης να αποφεύγεται η προβολή σκηνών βίας. Θέσπιση αυστηρής νομοθεσίας και επιβολή ποινών. Διακρατική συνεργασία για την αποτελεσματική πρόληψη αλλά και την πάταξη της βίας.
Συνειδητοποίηση της προσωπικής ευθύνης που φέρει καθένας από εμάς για την ψυχική του καλλιέργεια, την ανάπτυξη της αυτοκυριαρχίας του και την καταπολέμηση των παθών και των ενστίκτων του. Β. Η ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ Η σχολική βία εμφανίζεται ως εκφοβισμός μεταξύ των μαθητών και εκφράζεται συνήθως με τις μορφές της σωματικής, της ψυχολογικής, της λεκτικής, της σεξουαλικής και της ηλεκτρονικής βίας. ΑΙΤΙΕΣ Η ενδοοικογενειακή βία συχνά υιοθετείται από το παιδί και αναπαράγεται. Η έλλειψη διαλόγου, επικοινωνίας και γενικότερα αγωγής από την οικογένεια ευνοεί την εμφάνιση του φαινομένου της σχολικής βίας. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση ωθεί ορισμένα παιδιά στην εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς, προκειμένου να επιβληθούν και να προσελκύσουν την προσοχή των άλλων. Η αρνητική επιρροή από τα ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένου και του διαδικτύου, που συχνά προβάλλουν σκηνές στις οποίες η βία όχι μόνο προβάλλεται κατά κόρον, αλλά και δικαιολογείται. Η αρνητική επίδραση ηλεκτρονικών παιχνιδιών στα οποία η βία παίζει πρωτεύοντα ρόλο και επιβραβεύεται εξοικειώνει τους μαθητές με το νοσηρό αυτό φαινόμενο. Οι χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα οδηγούν ορισμένους μαθητές στη σχολική βία, την οποία επιλέγουν για να αναδειχτούν. Ατέλειες του εκπαιδευτικού συστήματος, όπως π.χ. στη διαχείριση μικροεπεισοδίων μεταξύ των μαθητών, μπορούν να προκαλέσουν ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα και εντάσεις. Η έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας με αποτέλεσμα οι νεαροί μαθητές να αγνοούν τη σημασία του αλληλοσεβασμού, της ελευθερίας στην έκφραση, του διαλόγου και της συνεργασίας. Η γενικότερη κρίση των ηθικών αξιών που ταλανίζει τις σύγχρονες κοινωνίες.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Η σχολική βία αναστατώνει τον ψυχικό κόσμο των παιδιών. Τους δημιουργεί φόβο, ανασφάλεια, επιφυλακτικότητα, καχυποψία. Τα περιθωριοποιεί και τα απομονώνει. Υπονομεύει τις δημιουργικές τους ικανότητες καθιστώντας τα παθητικά και άβουλα όντα. Σε αρκετές περιπτώσεις έχει βαρύτατες συνέπειες για την ψυχική τους υγεία. Η σχολική βία διαταράσσει τη λειτουργία του σχολείου. Καθιστώντας το χώρο φόβου και ανασφάλειας, ακυρώνει τον επιστημονικό, διδακτικό και παιδαγωγικό ρόλο του. Η σχολική βία αποτελεί προσβολή κατά της κοινωνίας και του πολιτισμού. ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ Καλλιέργεια πνεύματος συνεργασίας μεταξύ των μαθητών. Έμφαση στην αξία της αλληλοβοήθειας, της συλλογικότητας, της αποδοχής της διαφορετικότητας, του διαλόγου, της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών και γενικότερα στη σημασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, τα οποία πρέπει να γίνονται σεβαστά στην καθημερινή ενδοσχολική αλλά και εξωσχολική ζωή. Από την κατάλληλη αυτή σχολική αγωγή δεν είναι δυνατόν να απουσιάζει η ανθρωπιστική παιδεία, μέσω της οποίας καλλιεργούνται οι ηθικές και πνευματικές αξίες. Ειδικότερα για την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, δηλαδή της δυνατότητας ενός ανθρώπου να αντιλαμβάνεται και να νιώθει σε ικανό βαθμό τα συναισθήματα και γενικότερα την ψυχολογική κατάσταση ενός άλλου, ενδείκνυται η εφαρμογή εκπαιδευτικών τεχνικών, όπως είναι η δραματοποίηση, το θεατρικό παιχνίδι ή η προσομοίωση ρόλων. Εξίσου σημαντική είναι η συμμετοχή των μαθητών σε συνεργατικές δραστηριότητες, καθώς και η ευαισθητοποίηση και η ενεργοποίησή τους από την αρχή της σχολικής χρονιάς απέναντι στο φαινόμενο της βίας. Γενικότερα, η υιοθέτηση κατάλληλων διδακτικών μεθόδων που προάγουν την πειθαρχία, τη συλλογικότητα και το αίσθημα της δικαιοσύνης είναι «εκ των ων ουκ άνευ» στην πρόληψη του φαινομένου στης σχολικής βίας. Παράλληλα με την κοινωνικοποίηση των μαθητών και την καλλιέργεια των κοινωνικών τους αρετών είναι απαραίτητο να ενισχύεται η αυτοεκτίμησή τους και να αναδεικνύεται η προσωπικότητά τους με την αναγνώριση και την επιβράβευση
θετικών τους πλευρών, όπως είναι η σωστή διαγωγή, η φιλότιμη προσπάθεια, η συμμετοχή και οι πρωτοβουλίες στις δραστηριότητες του σχολείου κλπ. Η αποτελεσματική διαχείριση από τους εκπαιδευτικούς των διαφόρων συγκρουσιακών καταστάσεων που συμβαίνουν μέσα στο σχολικό χώρο είναι ευνόητο ότι κρίνεται απαραίτητη. Για το λόγο αυτό οι ίδιοι θα πρέπει να είναι ενημερωμένοι, ώστε να αντιμετωπίζουν κατάλληλα τέτοιες καταστάσεις, όταν και εφόσον αυτές ανακύπτουν, και παράλληλα να βοηθούν τους εμπλεκόμενους μαθητές να ενταχθούν και πάλι ομαλά στο σχολικό τους περιβάλλον. Η συνεργασία σχολείου γονέων είναι απαραίτητη για την από κοινού αντιμετώπιση της βίαιης συμπεριφοράς του παιδιού. Η συνεργασία με την τοπική κοινότητα. Η δημιουργία συμβουλευτικών και ψυχολογικών υπηρεσιών. ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙΣΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ --Έκφραση- Έκθεση, για το Γενικό Λύκειο, τεύχος Α, Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Έκφραση- Έκθεση, για το Γενικό Λύκειο, τεύχος Β, Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Έκφραση- Έκθεση, για το Γενικό Λύκειο, τεύχος Γ, Αθήνα, ΟΕΔΒ. -- Έκφραση- Έκθεση, τεύχος Α, βιβλίο καθηγητή, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα, ΟΕΔΒ 2007. -- Έκφραση- Έκθεση, τεύχος Β, βιβλίο καθηγητή, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα, ΟΕΔΒ 2007. --Έκφραση- Έκθεση, τεύχος Γ, βιβλίο καθηγητή, Υπουργείο Παιδείας, διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ». Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Θεματικοί κύκλοι, Έκφραση- Έκθεση για το Ενιαίο Λύκειο, Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Εμμανουήλ Λουκία- Πάστρα Κατερίνα, επιμέλ. έκδοσ. Μπασματζή Ειρήνη, Έκφραση- Έκθεση Γ Λυκείου, 124 Κριτήρια Αξιολόγησης, Σύγχρονης Θεματολογίας, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη 2012. --Ζάννη Βασιλική, Έκφραση- Έκθεση, Γ Ενιαίου Λυκείου, Λόγος και Πειθώ, εκδ. Μιχάλη Σιδέρη, Αθήνα 2012. --Κούτρας Σπυρίδων, Πειστικός Λόγος, τεύχη Α, Β, Γ, εκδ. Σαβάλλας, Αθήνα 2009. --Κωστάλα Τάνια, Λόγου Σπουδή, Έκθεση-Έκφραση, Γ Λυκείου, τόμοι Α, Β, εκδ. Σαβάλλας, Αθήνα 2001.
--Μητσέλος Αλέξανδρος, Μητσέλος Σπύρος, Έκφραση- Έκθεση για την Γ Λυκείου, Ελληνοεκδοτική, Αθήνα 2010. --Μπατζίνας Γ., Λούλος, Δ., Έκφραση- Έκθεση, Γ Ενιαίου Λυκείου, 30 κριτήρια αξιολόγησης, εκδ. Ζήτη, Θεσσαλονίκη 2001. --Νταβαρίνος Παναγιώτης, Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων, Επικοινωνιακά Κείμενα, Σημειώσεις Διδακτικών Παραδειγμάτων για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας όλων των τάξεων του Γυμνασίου και του Λυκείου, Αθήνα 2006. --Τσουρέας, Ευστράτιος, Θέματα Σύγχρονου Προβληματισμού, Δοκίμια, τόμοι Α, Β, Γ, Δ, Ε, ΣΤ, εκδ. Ι. Παπαδήμα, Αθήνα 1989. --Χατζηθωμάς Φωτ., Αλέφαντος Παντ., Λεξικό Αναπτυγμένων Εννοιών, τόμοι Α, Β, Γ, εκδ. «ΦΙΛΙΠΠΟΣ», Θεσσαλονίκη 1995. -- Χατζηθωμάς Φωτ., Μητρούση Ευδοξ., Έκφραση- Έκθεση 31 κριτήρια αξιολόγησης για τη Γ Λυκείου, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη 2004. --Χατζημωυσιάδης Π., Αθανασίου Μ., Λόγος Αποδεικτικός, Έκφραση-Έκθεση για το Λύκειο και για τις Πανελλαδικές, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2010.