ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ MIA ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΡΜΠΟΥΤΗΣ. Μαζοποίηση είναι η τάση του ανθρώπου να εξομοιωθεί με τους άλλους, να γίνει δηλαδή μάζα.

Transcript

1 ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ MIA ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΡΜΠΟΥΤΗΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Μαζοποίηση είναι η τάση του ανθρώπου να εξομοιωθεί με τους άλλους, να γίνει δηλαδή μάζα. Μαζοποιώ κ. μαζικοποιώ (ρήμα): δίνω σε κάποιον/ σε κάτι τα χαρακτηριστικά της μάζας, ώστε να είναι παθητικός δέκτης ιδεών και εντολών. Κομφορμισμός (αγγλ. conformism), ελλην. Συμβατισμός: 1. Η τάση του ατόμου να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του στις αντιλήψεις, τις συνήθειες, τα έθιμα κλπ. της κοινωνίας στην οποία ανήκει, ακόμη και όταν δεν τον εκφράζουν. 2 (γενικότ. -μειωτ.) το να κάνει κανείς ό,τι κάνουν οι άλλοι. Αντώνυμο: αντικομφορμισμός, αντισυμβατικότητα, αντισυμβατισμός. Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γ. Μπαμπινιώτη, Αθήνα 2005 Ι. ΑΙΤΙΕΣ α. η εσφαλμένη αντίληψη για την κοινωνική φύση του ανθρώπου και η σύγχυση των εννοιών της κοινωνικότητας, της κοινωνικοποίησης και της μαζοποίησης Η κοινωνική φύση του ανθρώπου έχει επισημανθεί ήδη από την αρχαιότητα και αποτελεί, τουλάχιστον κατά τον Αριστοτέλη, την κύρια αιτία της συγκρότησης των ανθρώπινων κοινωνιών (τῶν φύσει ἡ πόλις ἐστί καὶ.. ὁ ἄνθρωπος φύσει πολιτικὸν ζῷον, Αριστοτέλους, Πολιτικά, 1253 a2-3). Ορισμένες φορές, ωστόσο, ο άνθρωπος, για να γίνει αποδεκτός από την κοινωνική ομάδα στην οποία ζει, προσαρμόζει τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά του στις πεποιθήσεις της ομάδας με τρόπο άκριτο, με αποτέλεσμα να χάνεται η προσωπική του ιδιαιτερότητα και να ισοπεδώνεται η προσωπικότητά του. Συνεπώς, η μαζοποίηση δεν πρέπει να συγχέεται με τις έννοιες της κοινωνικότητας και της κοινωνικοποίησης, οι οποίες αναμφισβήτητα έχουν θετική σημασία. β. η παγκοσμιοποίηση Η προωθούμενη οικονομική, πολιτική, τηλεπικοινωνιακή και πολιτισμική ενοποίηση του πλανήτη οδηγεί στην εξάπλωση ενός ομοιόμορφου τρόπου ζωής και στην υποχώρηση των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων των εθνικών πολιτισμών.

2 γ. η τεχνολογική εξέλιξη Η εκμηχάνιση και η αυτοματοποίηση στην παραγωγική διαδικασία περιορίζει τη ατομική έκφραση, τη δημιουργική φαντασία και τυποποιεί τη σκέψη και τη συμπεριφορά του ανθρώπου. δ. οι συνθήκες ζωής στα μεγάλα αστικά κέντρα Ευνοούν την ανωνυμία μέσα στο πλήθος, την απομόνωση, την απώλεια της προσωπικότητας και την υιοθέτηση της ψυχολογίας των μαζών (στη μόρφωση, την ψυχαγωγία και τη διασκέδαση). ε. η αρνητική επίδραση των ΜΜΕ Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης προωθούν έναν ομοιόμορφο τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς και ζωής μέσω της διαφήμισης, της μόδας, των τυποποιημένων καταναλωτικών προτύπων και της μαζικής κουλτούρας αλλοτριώνοντας τη συνείδηση του ανθρώπου. στ. η προπαγάνδα και ο φανατισμός Η προπαγάνδα, ο προσηλυτισμός και ο, συχνά υποκινούμενος, φανατισμός που προέρχονται από πολιτικούς, θρησκευτικούς και αθλητικούς κύκλους, οπαδοποιούν τους ανθρώπους και τους μεταβάλλουν σε απρόσωπη μάζα. ζ. η έλλειψη παιδείας και κριτικής ικανότητας Όλες οι αιτίες που αναφέρθηκαν δεν θα μπορούσαν να ασκήσουν την αναμφισβήτητα καταλυτική τους επίδραση, εάν δεν συνεπικουρούνταν από τον ευνοϊκότερο παράγοντα της μαζοποίησης: την ημιμάθεια ή την έλλειψη παιδείας καθώς και την απουσία κριτικής ικανότητας. Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο υπονομεύει την πνευματική αυτονομία του ανθρώπου, τον υποχρεώνει να δεχθεί απόψεις και αντιλήψεις αβασάνιστα, τον καθιστά ευάλωτο στην προπαγάνδα και τη χειραγώγηση. ΙΙ. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ α. ατομικές (πνευματικός- ψυχολογικός τομέας) Η μαζοποίηση αποδυναμώνει τις πνευματικές λειτουργίες του ανθρώπου και τον αλλοτριώνει, γιατί αδρανοποιεί την κριτική του

3 σκέψη, συρρικνώνει τη φαντασία του, εξασθενίζει το αισθητικό του κριτήριο και τελικά επιφέρει την απώλεια της πνευματικής και της ψυχικής του ελευθερίας. (ηθικός τομέας) Εξαχρειώνεται ηθικά ο άνθρωπος, γίνεται έρμαιο των παθών και των ενστίκτων του, χάνει μέσα στη μάζα το αίσθημα της προσωπικής του ευθύνης. Ευνοείται ο μιμητισμός, τυποποιείται τη σκέψη και τη συμπεριφορά, περιορίζεται η αυτοέκφραση. β. κοινωνικές (κοινωνικές- γενικά) Οι σχέσεις των ανθρώπων γίνονται επιδερμικές και τυπικές, δυσχεραίνεται η διαμόρφωση υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Το μαζοποιημένα άτομα κάτω από ορισμένες συνθήκες είναι δυνατόν να παρασυρθούν σε αντικοινωνική συμπεριφορά (βία, εγκληματικότητα κλπ). (ηθικές) Χάνουν τη σημασία τους οι ηθικές αξίες, υποσκάπτεται η κοινωνική συνοχή και επικρατεί το «αξιακό σύστημα του όχλου», το «δίκαιο της μάζας». (πολιτικές) Υπονομεύεται η εύρυθμη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, το οποίο βασίζεται στην αυτονομία της προσωπικότητας του πολίτη, στην κριτική του ικανότητα και στο αίσθημα της προσωπικής του ευθύνης. Αδρανοποιούνται πολιτικά οι πολίτες, απέχουν από τα κοινά και υποτάσσονται τυφλά σε δημαγωγούς και επιτήδειους «μεσσίες». Υποδαυλίζεται ο φανατισμός και η πολιτική οξύτητα εναντίον των πολιτικών αντιπάλων. (πολιτιστικές- εθνικές) Οδηγείται η τέχνη σε παρακμή και ο πολιτισμός σε μαρασμό λόγω της επικράτησης τυποποιημένων και ομοιόμορφων ιδεών και της απουσίας προσωπικής έμπνευσης και πρωτοτυπίας. Ελλοχεύει ο κίνδυνος της απώλειας της πολιτιστικής ταυτότητας και της εθνικής συνείδησης, γιατί ευνοείται η άκριτη αποδοχή και αφομοίωση ξενικών τρόπων ζωής.

4 ΙΙΙ. ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ α. οικογένεια Η οικογένεια πρέπει να συμβάλλει στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του αυριανού πολίτη ακολουθώντας τρόπους ανατροφής και διαπαιδαγώγησης που ευνοούν την αυτενέργεια και καλλιεργούν την υπευθυνότητα του νέου ανθρώπου. Παραδείγματα προς αποφυγήν αποτελούν τόσο ο αυταρχικός όσο και ο υπερπροστατευτικός γονέας, γιατί στερούν από το παιδί τη δυνατότητα να αναπτύξει αυτόνομη προσωπικότητα. β. πολιτεία και τα πολιτικά κόμματα Η πολιτεία και τα πολιτικά κόμματα οφείλουν να συμβάλλουν στην ενίσχυση των θεσμών συμμετοχής του πολίτη στα κοινά και στην ενδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών χρησιμοποιώντας το διάλογο, την επιχειρηματολογία και την πειθώ. Τα πολιτικά κόμματα θα πρέπει να αποφεύγουν τη δημαγωγία, το λαϊκισμό, τη προπαγάνδα και κάθε μορφή ιδεολογικής χειραγώγησης που στερεί από τον πολίτη την κριτική σκέψη και τον μετατρέπει σε άβουλη οντότητα. γ. η λειτουργία των ΜΜΕ Ο ρόλος των ΜΜΕ είναι αποφασιστικής σημασίας για την αντικειμενική και αμερόληπτη ενημέρωση του πολίτη, η οποία θα του επιτρέψει να διαμορφώσει έγκυρη προσωπική άποψη. δ. η παιδεία Σκοπός της εκπαίδευσης και ιδιαίτερα της ανθρωπιστικής παιδείας είναι η διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων, δηλαδή ανθρώπων με πνευματική καλλιέργεια, ηθική συγκρότηση και ανεπτυγμένη κριτική ικανότητα, οι οποίοι θα είναι αφενός κατάλληλα εφοδιασμένοι για την ομαλή ένταξή τους στην κοινωνική ζωή, αφετέρου ικανοί να διατηρούν την προσωπική τους αυτονομία. Ένας ακόμη σκοπός της εκπαίδευσης είναι η καλλιέργεια του σεβασμού στην πολιτιστική μας κληρονομιά, η οποία θα πρέπει να διαφυλαχθεί από την άκριτη εισροή στοιχειών του σύγχρονου μαζικού πολιτισμού. Παράλληλα, η ανεκτικότητα και ο σεβασμός προς το διαφορετικό αποτελούν επίσης στοιχεία ενός σύγχρονου και δημοκρατικού εκπαιδευτικού συστήματος.

5 ε. η ατομική ευθύνη Είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσει ο πολίτης την αξία της ατομικής συνείδησης και της κριτικής στάσης μέσα στο κοινωνικό του περιβάλλον. Η διατήρηση της προσωπικής αυτονομίας και η απόρριψη προτύπων, λ.χ. καταναλωτικών, πολιτισμικών κλπ., που οδηγούν στην ομοιομορφία και τη μαζοποίηση, είναι χρέος κάθε πολίτη απέναντι στο ίδιο του τον εαυτό. Κάθε άνθρωπος που σέβεται την προσωπική του αυτοτέλεια οφείλει να σταθμίζει τις αντιλήψεις, τις επιλογές και τα ενδιαφέροντά του με γνώμονα τη λογική, την αξιοπρέπεια και την υπευθυνότητά του. Είναι καθήκον αλλά και δικαίωμα του πολίτη να συμβάλλει στην υπεράσπιση των ατομικών δικαιωμάτων, στην προώθηση του πλουραλισμού και στην ορθή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Η ενεργός συμμετοχή του στο πλαίσιο του δημοκρατικού πολιτεύματος αποτελεί παράγοντα καθοριστικής σημασίας για την αποφυγή της μετατροπής του σε «μαζάνθρωπο». ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙΣΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ --Έκφραση- Έκθεση, για το Γενικό Λύκειο, τεύχος Α, Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Έκφραση- Έκθεση, για το Γενικό Λύκειο, τεύχος Β, Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Έκφραση- Έκθεση, για το Γενικό Λύκειο, τεύχος Γ, Αθήνα, ΟΕΔΒ. -- Έκφραση- Έκθεση, τεύχος Α, βιβλίο καθηγητή, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα, ΟΕΔΒ Έκφραση- Έκθεση, τεύχος Β, βιβλίο καθηγητή, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα, ΟΕΔΒ Έκφραση- Έκθεση, τεύχος Γ, βιβλίο καθηγητή, Υπουργείο Παιδείας, διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ». Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Θεματικοί κύκλοι, Έκφραση- Έκθεση για το Ενιαίο Λύκειο, Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Εμμανουήλ Λουκία- Πάστρα Κατερίνα, επιμέλ. έκδοσ. Μπασματζή Ειρήνη, Έκφραση- Έκθεση Γ Λυκείου, 124 Κριτήρια Αξιολόγησης, Σύγχρονης Θεματολογίας, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη Ζάννη Βασιλική, Έκφραση- Έκθεση, Γ Ενιαίου Λυκείου, Λόγος και Πειθώ, εκδ. Μιχάλη Σιδέρη, Αθήνα Κούτρας Σπυρίδων, Πειστικός Λόγος, τεύχη Α, Β, Γ, εκδ. Σαβάλλας, Αθήνα 2009.

6 --Κωστάλα Τάνια, Λόγου Σπουδή, Έκθεση-Έκφραση, Γ Λυκείου, τόμοι Α, Β, εκδ. Σαβάλλας, Αθήνα Μητσέλος Αλέξανδρος, Μητσέλος Σπύρος, Έκφραση- Έκθεση για την Γ Λυκείου, Ελληνοεκδοτική, Αθήνα Μπατζίνας Γ., Λούλος, Δ., Έκφραση- Έκθεση, Γ Ενιαίου Λυκείου, 30 κριτήρια αξιολόγησης, εκδ. Ζήτη, Θεσσαλονίκη Νταβαρίνος Παναγιώτης, Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων, Επικοινωνιακά Κείμενα, Σημειώσεις Διδακτικών Παραδειγμάτων για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας όλων των τάξεων του Γυμνασίου και του Λυκείου, Αθήνα Τσουρέας, Ευστράτιος, Θέματα Σύγχρονου Προβληματισμού, Δοκίμια, τόμοι Α, Β, Γ, Δ, Ε, ΣΤ, εκδ. Ι. Παπαδήμα, Αθήνα Χατζηθωμάς Φωτ., Αλέφαντος Παντ., Λεξικό Αναπτυγμένων Εννοιών, τόμοι Α, Β, Γ, εκδ. «ΦΙΛΙΠΠΟΣ», Θεσσαλονίκη Χατζηθωμάς Φωτ., Μητρούση Ευδοξ., Έκφραση- Έκθεση 31 κριτήρια αξιολόγησης για τη Γ Λυκείου, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη Χατζημωυσιάδης Π., Αθανασίου Μ., Λόγος Αποδεικτικός, Έκφραση-Έκθεση για το Λύκειο και για τις Πανελλαδικές, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2010.