ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΟΝΤΟΤΗΤΩΝ Χαρτογραφία Ι 1
ΟΡΙΣΜΟΙ Φαινόμενο: Ο,τιδήποτε υποπίπτει στην ανθρώπινη αντίληψη Γεωγραφικό (Γεωχωρικό ή χωρικό) φαινόμενο: Ο,τιδήποτε υποπίπτει στην ανθρώπινη αντίληψη και έχει σχέση με τη Γη (τον πραγματικό κόσμο) Γεωγραφικές (Γεωχωρικές ή χωρικές) οντότητες ή στοιχεία (entities): Αντικείμενα του πραγματικού κόσμου τα οποία ΔΕΝ υποδιαιρούνται σε επιμέρους οντότητες της ίδιας κατηγορίας Χαρτογραφικές οντότητες ή στοιχεία: Το υποσύνολο των γεωγραφικών (γεωχωρικών χωρικών) οντοτήτων που πρόκειται να αποδοθούν χαρτογραφικά Αντικείμενο (object): Η έκφραση μιας οντότητας σε ψηφιακό περιβάλλον Τα αντικείμενα και οι σχετικές με αυτά ιδιότητες και τιμές αντιπροσωπεύουν τις γεωγραφικές οντότητες Χαρτογραφία Ι 2
ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Για την χαρτογραφική απόδοση των δεδομένων που περιγράφουν τις χωρικές οντότητες χρησιμοποιούμε μια σχεδόν απεριόριστη ποικιλία γραφικών σημάτων (συμβόλων) Συνδέοντας τα γραφικά χαρακτηριστικά των συμβόλων με τα χαρακτηριστικά των δεδομένων, προσδίδουμε στα σύμβολα ποσοτική και ποιοτική σημασία, και τότε μεταβάλλονται σε εννοιολογικά χαρακτηρισμένα σύμβολα Διατάσσοντας τα σύμβολα στο οριζόντιο επίπεδο αναφοράς με βάση τη θέση των οντοτήτων που συμβολίζουν, τους προσδίδουμε γεωγραφική σημασία και η απόδοση μετατρέπεται σε χάρτη Σε κάθε γραφικό σύστημα επικοινωνίας, κάθε σύμβολο πρέπει να διακρίνεται σαφώς από κάθε άλλο, όπως τα γράμματα του αλφαβήτου πρέπει να φαίνονται διαφορετικά το ένα από το άλλο, ώστε να μην προκαλείται σύγχυση όσον αφορά τους ήχους που αντιπροσωπεύουν Με τη συστηματική χρήση γραφικών ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ των συμβόλων μπορούμε να εκφράσουμε ομοιότητες και διαφορές των οντοτήτων που συμβολίζουν. Χαρτογραφία Ι 3
ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Μία γραφική αναπαράσταση σύμβολο συγκροτείται μέσω του συνδυασμού και της επανάληψης των κύριων σημειακών, γραμμικών και επιφανειακών στοιχείων [θεμελιώδη (δομικά) γραφικά στοιχεία]. Σημείο Γραμμή Επιφάνεια Χαρτογραφία Ι 4
ΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Τα σημειακά, γραμμικά και επιφανειακά σύμβολα συγκροτούν τα δομικά στοιχεία της εικονογραφικής αναπαράστασης Τα σύμβολα αυτά ονομάζονται θεμελιώδη (δομικά) γραφικά στοιχεία, διότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν η για τη δημιουργία όλων των οπτικών αναπαραστάσεων Τα σημειακά σύμβολα φέρουν μία έννοια θέσης και είναι τα πλέον θεμελιώδη από τους τρεις τύπους συμβόλων Τα γραμμικά σύμβολα υποδεικνύουν τόσο διεύθυνση όσο και θέση και μπορούν να θεωρηθούν ως μία γραμμική ακολουθία σημείων Τα επιφανειακά σύμβολα υποδεικνύουν έκταση, διεύθυνση και θέση και μπορούν να θεωρηθούν θ ως μία δισδιάστατη δά ακολουθία σημείων. Χαρτογραφία Ι 5
ΟΠΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ Οι γραφικές διαφοροποιήσεις βασικών χαρακτηριστικών των συμβόλων λέγονται οπτικές μεταβλητές και οι κύριες εξ αυτών - είναι: Σχήμα: το χαρακτηριστικό που ορίζεται από τη μορφή ενός γραφικού στοιχείου Μέγεθος: τα γραφικά στοιχεία διαφέρουν σε μέγεθος όταν έχουν διαφορετικές φαινομενικές διαστάσεις μήκος, ύψος, εμβαδόν και όγκο Προσανατολισμός: οι γραμμές και τα επιμήκη σχήματα αναδεικνύουν την οπτική μεταβλητή που ονομάζεται προσανατολισμός Χαρτογραφία Ι 6
ΟΠΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ (i) Σχήμα Μέγεθος Προσανατολισμός Χαρτογραφία Ι 7
ΟΠΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ Απόχρωση (χρώματος) (Hue) Ένταση/Λαμπρότητα η /Φωτεινότητα/Τόνος/Αξία η ς ξ (χρώματος) μ (Value): αφορά στη σχετική φωτεινότητα ή σκοτεινότητα (τόνο) ενός γραφικού στοιχείου οποιουδήποτε χρώματος Πληρότητα - Κορεσμός (χρώματος) (Chroma): αναφέρεται στον βαθμό, κατά τον οποίο μία απόχρωση παρεκκλίνει σε «χρωματική πληρότητα» από τον γκρίζο τόνο της ίδιας έντασης. Χαρτογραφία Ι 8
ΟΠΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ (ii) Απόχρωση (χρώματος) μ Ένταση/Τόνος /Αξία (χρώματος) Κορεσμός ή πληρότητα (χρώματος) ώ Χαρτογραφία Ι 9
ΟΠΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ (Δευτερεύουσες) ρ Η επανάληψη βασικών γραφικών στοιχείων, τα οποία αναπαριστούν διαφορετικούς συνδυασμούς των κύριων οπτικών μεταβλητών, παράγει ένα γραφικό αποτέλεσμα επιφανειακής κάλυψης, το οποίο ονομάζεται μοτίβο Διάταξη (μοτίβου): Η διάταξη αναφέρεται στο σχήμα και στη διαμόρφωση των συστατικών στοιχείων που συγκροτούν το μοτίβο Υφή (μοτίβου): Η υφή αναφέρεται στο μέγεθος και στα διαστήματα (αποστάσεις) των συστατικών στοιχείων που συγκροτούν ένα μοτίβο Προσανατολισμός (μοτίβου): Ο προσανατολισμός του μοτίβου αναφέρεται στη διάταξη διεύθυνσης παράλληλων σειρών γραφικών στοιχείων όπως τοποθετούνται σε σχέση με κάποιο πλαίσιο αναφοράς Χαρτογραφία Ι 10
ΟΠΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ (Δευτερεύουσες) Χαρτογραφία Ι 11
ΟΠΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΥΜΒΟΛΩΝ σημειακά γραμμικά επιφανειακά απόχρωση Ο κατάλληλος συνδυασμός των οπτικών μεταβλητών οδηγεί στη δημιουργία συμβόλων που επιτρέπουν την αναπαράσταση απεριόριστης ποικιλίας/αριθμού χωρικών στοιχείων μέγεθος σχήμα ένταση/τόνος προσανατολισμός κορεσμός Χαρτογραφία Ι 12
Από τις χωρικές οντότητες στο χάρτη Επιλογή των χωρικών οντοτήτων που θα αποδοθούν χαρτογραφικά Επεξεργασία της πληροφορίας (δεδομένων) των χωρικών οντοτήτων Γεωγραφική κατάταξη και επιλογή της κλίμακας ςμέτρησης ης Επιλογή του συμβολισμού που θα δημιουργήσει μια αποτελεσματική απόδοση Χαρτογραφία Ι 13
ΚΛΙΜΑΚΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ & ΟΠΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ Ο.Μ. Σχήμα ΚΛΙΜΑΚΑ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΑΞΗΣ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ Μέγεθος Προσανατολισμός Απόχρωση Ένταση Κορεσμός Χαρτογραφία Ι 14
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΥΜΒΟΛΩΝ Σημειακά Γραμμικά Επιφανειακά Χαρτογραφία Ι 15
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΥΜΒΟΛΩΝ Για να εξετάσουμε τους δυνατούς τρόπους χρήσης των συμβόλων, θα βοηθούσε η ταξινόμησή τους. Μια γνωστή ταξινόμηση είναι αυτή που αποτελείται από τρεις κατηγορίες συμβόλων: τα σημειακά, τα γραμμικά και τα επιφανειακά Δεν υπάρχει άμεση αντιστοιχία μεταξύ της γεωμετρίας των χαρτογραφικών συμβόλων και των οντοτήτων που απεικονίζουν (προσέγγιση, ρ παραδοχές) Ένα ισχυρό εργαλείο της χαρτογραφικής αφαίρεσης είναι η απεικόνιση κατά την οποία χρησιμοποιούνται λιγότερες γεωμετρικές διαστάσεις από αυτές που ενέχουν τα δεδομένα. π.χ. Μία ισοϋψής καμπύλη αναπαριστά ογκομετρικά δεδομένα, όχι γραμμικά. Η σύγχυση προκύπτει, διότι η ταξινόμηση σε τρεις κατηγορίες εστιάζει στη γραφική εμφάνιση ενός συμβόλου, παρά στη χωρική του σημασία Μία διαφορετική μέθοδος ταξινόμησης των συμβόλων είναι εκείνη που εστιάζει στη χωρική τους σημασία. Δηλαδή σ αυτό που αναπαριστά το σύμβολο, όχι στο πώς φαίνεται. Αυτή η προσέγγιση αποδίδει σύμβολα που δίνουν έμφαση σε σημεία, σε γραμμές, σε επιφάνειες και σε όγκους Χαρτογραφία Ι 16
και 3-Δ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Πρωτεύον Δευτερεύον Τριτεύον Χαρτογραφία Ι 17
ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ ΧΩΡΙΚΟ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ ΟΠΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ Καταγράφει και τεκμηριώνει τις επιλογές του συμβολισμού Χαρτογραφία Ι 18
! ΣΗΜΕΙΑΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ( # y F G U 0 - ) " )" " Γεωμετρικά σημειακά σύμβολα ^ o M < i "2 ` r Î!e Εικονογραφικά σημειακά σύμβολα: τα γεωμετρικά σύμβολα που συνδέουμε φυσικά με ιδιότητες ενός στοιχείου e [ y Î L 4 â Ειδικά σημειακά σύμβολα (βάσει προδιαγραφών) Χαρτογραφία Ι 19
ΣΗΜΕΙΑΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ Μεταβολή σχήματος! ) " " " õ - Μεταβολή μεγέθους - - Μεταβολή απόχρωσης " " " " " " " Μεταβολή έντασης " " " " Χαρτογραφία Ι 20
ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ Για χαρακτηριστικά ονομαστικής κλίμακας μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι οπτικές μεταβλητές της απόχρωσης (του χρώματος), του σχήματος και του προσανατολισμού Το σχήμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όλες τις διαστάσεις χωρικών στοιχείων όπως και η απόχρωση (στους έγχρωμους χάρτες) Ο προσανατολισμός είναι λιγότερο χρήσιμος στο χαρτογράφο σε σχέση με τις άλλες οπτικές μεταβλητές Για χαρακτηριστικά κλίμακας τάξης και διαστήματος χρησιμοποιούνται οι οπτικές μεταβλητές της έντασης (του χρώματος), της πληρότητας (του χρώματος) και του μεγέθους. Για ποσοτικά χωρικά στοιχεία που γίνονται αντιληπτά ως σημεία ή γραμμές, η πιο σημαντική οπτική μεταβλητή είναι το μέγεθος. Χαρτογραφία Ι 21
ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ Για χωρικά στοιχεία που γίνονται αντιληπτά ως επιφάνειες, μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά οι δευτερεύουσες οπτικές μεταβλητές Η ένταση (του χρώματος) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ποσοτικά χωρικά στοιχεία που γίνονται αντιληπτά ως σημεία, γραμμές, επιφάνειες ή όγκοι, αλλά είναι πιο αποτελεσματική για επιφάνειες ή όγκους (περιορισμοί λόγω τηςοπτικής αντίληψης) Η πληρότητα (κορεσμός του χρώματος) είναι συχνά πολύ περίπλοκη για να χρησιμοποιηθεί για οτιδήποτε άλλο εκτός από επιφάνειες και όγκους Ο συμβολισμός δεδομένων όγκου είναι πιο σύνθετος από το συμβολισμό σημείων, γραμμών ή επιφανειών («Στοιχεία Χαρτογραφίας>> Κεφάλαιο 25 - Πίνακας 25.2) Χαρτογραφία Ι 22
Γεωγραφικό φαινόμενο/οντότητα Στάδιο Κλίμακα 5 Πίνακας Οπτική Γεωμετρία Ταξ/μησης Μεταβλητή Συνολική κατανάλωση ενέργειας σημειακό κλίμακα μέγεθος για κάθε ευρωπαϊκό κράτος (550000, διαστήματος 258000, 135000, 48000..) Προτεινόμενα Σύμβολα Αριθμός κατοίκων ανά διοικητική περιοχή (36000 30000, 30000-10000, 10000-5000, 0-5000) σημειακό κλίμακα διαστήματος μέγεθος Εδαφοκάλυψη επιφανειακό ονομαστική κλίμακα απόχρωση Κατανάλωση ενέργειας ανά νοικοκυριό επιφανειακό κλίμακα ένταση (0-1.5,1.5-3, 3-4.5,4.5-6, >6) διαστήματος Κατανάλωση ψαριών ανά νοικοκυριό επιφανειακό κλίμακα τάξης ένταση (μικρή, μεσαία, μεγάλη) Γραμμές Μετρό στην Αθήνα [γραμμή 1 (ΗΣΑΠ), γραμμή 2 (ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ) γραμμή 3(ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ)] Ποτάμια Μέση απορροή υδάτων (m3/sec) (100 5000, 5000 10000, 1000 15000,.) γραμμικό γραμμικό ονομαστική κλίμακα κλίμακα διαστήματος απόχρωση μέγεθος