Αγγελικό Μώρη
Αναζότηςη και ςύντομη ϋρευνα ςτο διαδύκτυο με αντικεύμενο τισ ψηφιακϋσ και μη βιβλιοθόκεσ οπτικοακουςτικού περιεχομϋνου. Μελϋτη εργαςιών και ϊρθρων όςον αφορϊ τη μορφό και το περιεχόμενο των ςύγχρονων βιβλιοθηκών. υγκϋντρωςη κι επιλογό πληροφοριών για τη ςυγγραφό και δημιουργύα παρουςύαςησ με ςτόχο τη γενικό επιςκόπηςη του θϋματοσ Λέξεισ- κλειδιά ψηφιακό βιβλιοθόκη, οπτικοακουςτικό περιεχόμενο, μεταδεδομϋνα, ψηφιοπούηςη, τεκμηρύωςη, βϊςη δεδομϋνων κ.α.
Γενικά Ένα ςύνολο υπηρεςιών, οι οπούεσ αναφϋρονται ςτη διαχεύριςη τησ πληροφορύασ. Αναφϋρεται δηλαδό ςτην πρόςκτηςη, αποθόκευςη, πρόςβαςη και διακύνηςη του υλικού (κεύμενο, φωτογραφύεσ, οπτικοακουςτικό υλικό κλπ.) τϊδια λειτουργύασ μιασ κοινόσ βιβλιοθόκησ: υλλογό Οργϊνωςη και Αναπαρουςύαςη Πρόςβαςη και Ανϊκτηςη Πληροφοριών Ανϊλυςη, ύνθεςη και Διανομό των Πληροφοριών
Μια ςυμβατικό βιβλιοθόκη μπορεύ να διαθϋτει, εκτόσ από κατϊλογο βιβλύων, περιοδικών, ϊρθρων κ.α. Και κατϊλογο οπτικοακουςτικού υλικού (VHS, DVD-VIDEO, CD-ROM, DVD-ROM, AUDIO CD) Για παρϊδειγμα, μια πλοόγηςη ςτη βιβλιοθόκη τησ Ανώτατησ χολόσ Καλών Σεχνών:
Περιγρϊφει ϋνα κατανεμημϋνο υπολογιςτικό περιβϊλλον που απλοποιεύ ςημαντικϊ τισ λειτουργύεσ και επιτρϋπει την πραγματοπούηςη προηγμϋνων διαδικαςιών (αναζότηςη ςε πολυμεςικϋσ βϊςεισ δεδομϋνων, ανϊκτηςη πληροφορύασ μϋςα από το περιβϊλλον του διαδικτύου) Βαςικό δομό: απαραύτητοσ ηλεκτρονικόσ εξοπλιςμόσ για τη δημιουργύα, αποθόκευςη και προςπϋλαςη του ψηφιακού υλικού μαζύ με το αναγκαύο λογιςμικό για διαχεύριςη και οργϊνωςη υλικού, δημιουργύα ευρετηρύων, καταλόγων και αναζότηςη πληροφοριών. Αυτοματοπούηςη βιβλιοθηκονομικών λειτουργιών, δηλαδό αυτόματη ςύνταξη, ταξινόμηςη και δημιουργύα ςχετικών ϋμπειρων ςυςτημϊτων. Η παραδοςιακό δημιουργύα καταλόγων προώποθϋτει ότι οι χρόςτεσ τησ μπορούν να θϋςουν λύγεσ μόνο λϋξεισ-κλειδιϊ, ςυχνϊ προκαθοριςμϋνεσ. Οι ψηφιακού κατϊλογοι υποςτηρύζουν πολλϋσ λϋξεισ-κλειδιϊ,καθώσ επύςησ και φρϊςεισ-κλειδιϊ, δημιουργύα επερωτόςεων από τουσ χρόςτεσ και ευϋλικτη ανϊκτηςη πληροφοριών
Έχει αντικεύμενο τη διϊςωςη οπτικοακουςτικού υλικού και τη μετατροπό ςε χρηςτικό αρχεύο βαςιςμϋνο ςε ςύγχρονεσ ψηφιακϋσ τεχνολογύεσ Στάδια : Ψηφιοπούηςη και τεκμηρύωςη (χαρακτηριςμόσ - ςχολιαςμόσ) του οπτικοακουςτικού υλικού Ανϊπτυξη ενόσ ςυςτόματοσ ηλεκτρονικόσ αρχειοθϋτηςησ, αναζότηςησ - ανϊκτηςησ και προβολόσ του ψηφιοποιημϋνου οπτικοακουςτικού υλικού Αποθόκευςη του ψηφιοποιημϋνου οπτικοακουςτικού υλικού
Η ςυλλογή του υλικού μπορεί να γίνει, ςύμφωνα με διεθνείσ πρακτικέσ, από: εκχώρηςη υπϊρχοντοσ Τλικού από τον Δημόςιο Σομϋα υποδοχό, διϊςωςη και διαχεύριςη μεμονωμϋνων ιδιωτικών ςυλλογών μϋςω κατϊθεςησ, δωρεϊσ κλπ. λόψη αντιτύπου κατϊ την κατϊθεςη ςε δημόςιο φορϋα αρμόδιο για την υποδοχό και καταχώριςη οπτικοακουςτικού υλικού. Η λειτουργύα τησ κατϊ νόμο κατϊθεςησ προςφϋρει ϋναν εξαιρετικό μηχανιςμό «αυτόματησ» ςυλλογόσ νϋου περιεχομϋνου αρχειοθϋτηςη περιεχομϋνου από το Διαδύκτυο αυτοματοποιημϋνη καταγραφό Ραδιοφωνικού και Σηλεοπτικού Τλικού κ.α.
Μια ψηφιακό βιβλιοθόκη αποτελεύται από τα ψηφιακά αντικείμενα (digital objects). Ένα ψηφιακό αντικεύμενο εύναι ϋνασ τρόποσ δόμηςησ τησ πληροφορύασ ςε ψηφιακό μορφό, η οπούα μπορεύ να εύναι μεταδεδομένα (metadata) που περιϋχουν ϋνα ξεχωριςτό (για το καθϋνα) αναγνωριςτικό, τον τίτλο (handle). τα πλαύςια κϊθε κατηγορύασ περιϋχονται κανόνεσ και μετατροπϋσ που περιγρϊφουν πώσ θα οργανωθούν οι πληροφορύεσ ςε ςύνολα ψηφιακών αντικειμϋνων. Για κϊθε κατηγορύα, οι κανόνεσ που περιγρϊφουν τα ψηφιακϊ αντικεύμενα αφορούν τον τρόπο με τον οπούο αυτϊ αναπαριςτούν το υλικό μιασ ψηφιακόσ βιβλιοθόκησ, πώσ ομαδοποιούνται ςε ςύνολα ψηφιακών αντικειμϋνων, την εςωτερικό δομό κϊθε ψηφιακού αντικειμϋνου και τα ςχετικϊ μεταδεδομϋνα τουσ.
Σα ψηφιακϊ τεκμόρια φιλοξενούνται ςτην Περιφερειακό Μνόμη (Π.Μ.) των υπολογιςτικών ςυςτημϊτων, τα οπούα θα πρϋπει να ϋχουν τερϊςτιεσ δυνατότητεσ επϋκταςησ τησ Π.Μ. για να μπορούν να ανταποκρύνονται ςτον αυξανόμενο όγκο τησ ειςαγόμενησ πληροφορύασ. Αναζήτηςη Χρόςτησ OPAC Κατϊλογοσ Ευρετόριο Ψηφιακό Βϊςη Δεδομϋνων Ο χρόςτησ ϋχει, ςυνόθωσ ςτη διϊθεςη του ϋνα WEB client (OPAC) μϋςω μιασ επιφϊνειασ διεπαφόσ (ϋνα interface), και με δομημϋνο τρόπο μπορεύ να αναζητόςει υλικό εύτε ςτη τοπικό Ψηφιακό Βϊςη Δεδομϋνων εύτε αλλού. Αυτό το οπούο ςυμβαύνει ςε αυτό την περύπτωςη εύναι ότι ο WEB client αποςτϋλλει την ερώτηςη ςτο κατϊλογο με τα metadata. Εφόςον η απϊντηςη από τον κατϊλογο εύναι θετικό, θα γύνει η αντύςτοιχη ευρετηρύαςη με τα ςχετικϊ αποτελϋςματα και θα προβληθεύ ςτο χρόςτη. Κϊθε όροσ του ευρετηρύου εςωτερικϊ ϋχει ενςωματώςει και τισ ςχετικϋσ παραπομπϋσ για την ανεύρεςη και προβολό του ψηφιακού τεκμηρύου.
Η μετϊδοςη του υλικού γύνεται με την κωδικοπούηςη ςε διϊφορα πρότυπα βύντεο, όπωσ Real Video, Windows Media Video, MPEG4, QuickTime Movie, SMIL. Σο πρότυπο MPEG εύναι ιδιαύτερα δημοφιλϋσ για προβολό βύντεο, όχου και γενικότερα πολυμεςικού περιεχομϋνου ςτο Διαδύκτυο, καθώσ τα αντύςτοιχα αρχεύα ϋχουν ςχετικϊ μικρό μϋγεθοσ, ςυνεπώσ και μικρούσ χρόνουσ λόψησ. Επιπλϋον, υποςτηρύζεται από πολλϋσ δημοφιλεύσ εφαρμογϋσ προβολόσ αρχεύων βύντεο. Ήχοσ και βύντεο μπορούν να ςυνδυαςτούν ςτο ύδιο αρχεύο και δύνει τη δυνατότητα για δημιουργύα αρχεύων υψηλόσ ποιότητασ και ςχετικϊ μικρού όγκου.
ε μια ςυμβατικό βιβλιοθόκη το περιεχόμενο ενόσ τεκμηρύου ορύζεται από μια MARC εγγραφό. ε μια Ψηφιακό Βιβλιοθόκη το περιεχόμενο ενόσ ψηφιακού τεκμηρύου ορύζεται από τα Metadata. Σα Metadata εύναι η MARC εγγραφό του ψηφιακού τεκμηρύου. Εύναι τα κύρια χαρακτηριςτικϊ του (data about data). Κατηγορίεσ μεταδεδομένων περιγραφικά - Πληροφορύεσ για αναζότηςη-ανϊκτηςη. δομικά - Πληροφορύεσ που ςυνδϋουν ϋνα αρχεύο με ϊλλα, ώςτε να αποτελούν λογικϋσ μονϊδεσ διοικητικά Πληροφορύεσ για τη διαχεύριςη του αρχεύου ό τον ϋλεγχο πρόςβαςησ ςε αυτό.
Περιεχόμενο Πνευματικά Δικαιώματα Instantiation Title Creator Date Subject Publisher Type Description Contributor Format Source Rights Identifier Language Relation Coverage OPAC Κατϊλογοσ metadata Βϊςη Δεδομϋνων (ΒΔ) O κατϊλογοσ των metadata ϋχει δυνατότητεσ ταξινόμηςησ ανϊ ςυγγραφϋα, τύτλο, θϋμα κλπ, ϊρα η πληροφορύα ευρετηριϊζεται ςύμφωνα με αυτϊ τα δεδομϋνα και ταυτόχρονα ενςωματώνει τισ αντύςτοιχεσ παραπομπϋσ ςτα ψηφιακϊ τεκμόρια όπωσ ϋνασ τοπογραφικόσ κατϊλογοσ.
DublinCore Αποτϋλεςμα μιασ διεπιςτημονικόσ,διεθνούσ προςπϊθειασ με ςτόχο την καθιϋρωςη ενόσ κοινϊ αποδεκτού ςτϊνταρντ(1995). Ανϊπτυξη 15 απλών ςτοιχεύων περιγραφόσ ψηφιακών πληροφοριών : Θϋμα (Subject), Περιγραφό (Description), Δημιουργόσ (Creator), Σύτλοσ (Title), Εκδότησ (Publisher), Τπεύθυνοσ ςυμβολόσ (Contributor), Χρονολογύα (Date), Σύποσ (Type), Σαύτιςη (Identifier), Πηγό(Source), Γλώςςα (Language), χϋςη(relation), Κϊλυψη(Coverage), Δικαιώματα (Rights), Μορφό(Format) ΜARC MachineReadable Cataloguing record Ευρϋωσ χρηςιμοποιούμενη μορφό βιβλιογραφικών δεδομϋνων που μπορεύ να διαβϊςει ο Η/Τ: η λειτουργύα του βαςύζεται ςε αναγνωριςτικϋσ ετικϋτεσ και κωδικούσ που καταχωρούνται ςτα υποπεδύα μιασ εγγραφόσ
Πρωτόκολλο Ζ39.50 Χρηςιμοποιεύται για τη διαχεύριςη των ευρημϊτων και την επιςτροφό των αποτελεςμϊτων Προςφϋρει τη δυνατότητα πολύπλοκων αναζητόςεων, αναζότηςη εγγύτητασ, δυνατότητα πλοόγηςησ ςε ευρετόρια και αποθόκευςη αναζότηςησ και αποτελεςμϊτων για μελλοντικό χρόςη OAI-MPH Open Αrchives Ιnitiative Protocol for Metadata Harvesting Πρωτόκολλο για τη διαχεύριςη του περιεχομϋνου. Εφαρμόζει την αρχιτεκτονικό client-server, χρηςιμοποιεύ τη γλώςςα XML και εύναι ςυμβατό με όλεσ τισ εφαρμογϋσ και τα προγρϊμματα των αποθετηρύων. Θϋτει ωσ ελϊχιςτη απαύτηςη ςτουσ παρόχουσ δεδομϋνων την εφαρμογό του προτύπου DublinCore για την περιγραφό των ψηφιακών αντικειμϋνων.
την Ελλϊδα, η μηχανό αναζότηςησ openarchives.gr λειτουργεύ με βϊςη το πρωτόκολλο OAI-PMH και επιτρϋπει την ταυτόχρονη αναζότηςη ςε ελληνικϊ θεςμικϊ αποθετόρια και ψηφιακϋσ βιβλιοθόκεσ.
Σο ΕΟΑ καλύπτει τη ςυλλογό, αρχειοθϋτηςη, φύλαξη, διαχεύριςη, ςυντόρηςη, επεξεργαςύα, παροχό πρόςβαςησ και αξιοπούηςη οπτικοακουςτικού και πρωτογενώσ ψηφιακού υλικού με ενημερωτικό-ειδηςεογραφικό, ιςτορικό-πολιτικό και εν γϋνει κοινωνικό πολιτιςμικό περιεχόμενο ςχετικό με την Ελλϊδα και τον ελληνιςμό, ςύμφωνα πϊντα με τα ιςχύοντα περύ προςταςύασ τησ πνευματικόσ ιδιοκτηςύασ.
Η ΕΡΣ ξεκύνηςε από το 2008 την καταγραφό, διϊςωςη, ψηφιοπούηςη, τεκμηρύωςη και ανϊδειξη του οπτικοακουςτικού τησ αρχεύου. Για τη ςωςτό διατόρηςη δημιούργηςε αρχειοθόκη 1.200 τ.μ., που βρύςκεται ςτο Ραδιομϋγαρο τησ ΕΡΣ.
Ξεκύνηςε τη λειτουργύα τησ ςτισ Βρυξϋλλεσ ςτισ 20 Νοεμβρύου 2008. www.europeana.eu : πρόςβαςη ςε περιςςότερα από 2 εκ βιβλύα, γεωγραφικούσ χϊρτεσ, φωτογραφύεσ, αρχεύα, πύνακεσ και ταινύεσ που προϋρχονται από τισ εθνικϋσ βιβλιοθόκεσ και τα πολιτιςτικϊ ινςτιτούτα των 27 κρατών μελών τησ Ε. Ένωςησ. Αναπτύχθηκε ςε ςτενό ςυνεργαςύα με τισ εθνικϋσ βιβλιοθόκεσ και ϊλλουσ πολιτιςτικούσ οργανιςμούσ των κρατών μελών και την υποςτόριξη του Ευρωκοινοβουλύου. Διευθύνεται από το Ίδρυμα για την ευρωπαώκό ψηφιακό βιβλιοθόκη που ςυγκεντρώνει τισ κυριότερεσ ευρωπαώκϋσ ενώςεισ για τισ βιβλιοθόκεσ, αρχεύα, μουςεύα, οπτικοακουςτικϊ αρχεύα και πολιτιςτικϊ ινςτιτούτα και φιλοξενεύται από την Koninklijke Bibliotheek, την εθνικό βιβλιοθόκη τησ Ολλανδύασ. Περιςςότεροι από 1000 πολιτιςτικού οργανιςμού από όλη την Ευρώπη ϋχουν ςυμβϊλει ςτο περιεχόμενο τησ Europeana.
Σο Video Active παρουςιϊζει μια πλούςια ςυλλογό τηλεοπτικών προγραμμϊτων και εικόνων από τα οπτικοακουςτικϊ αρχεύα ςε ολόκληρη την Ευρώπη. Περιϋχει επύςησ ϊρθρα και ςυγκριτικϋσ αναλύςεισ για την ευρωπαώκό ιςτορύα τησ τηλεόραςησ. Δύνει επιπλϋον τα μϋςα για την ϋρευνα ςχετικϊ με τισ τεχνολογικϋσ καινοτομύεσ που διαμόρφωςαν την τηλεοπτικό μετϊδοςη ςτην Ευρώπη, καθώσ και ςχετικϊ με τη διαφοροπούηςη προβολόσ διαφόρων πολιτιςτικών και ιςτορικών γεγονότων μεταξύ και μϋςα ςτα ϋθνη.
Η ςημερινό τεχνολογικό εξϋλιξη δύνει νϋα προοπτικό και βιωςιμότητα ςτην κοινωνύα των πληροφοριών. Η διαμόρφωςη των βιβλιοθηκών πρϋπει να εύναι ανϊλογη με τισ τρϋχουςεσ προκλόςεισ των πληροφοριακών αναγκών. 1988 Ευρωπαώκό Ένωςη, κοινό διακόρυξη για το ρόλο των βιβλιοθηκών ςτισ ςύγχρονεσ κοινωνύεσ: «...Οι βιβλιοθήκεσ μπορούν κι οφείλουν να κατέχουν και να χρηςιμοποιούν όλα τα κατάλληλα μέςα κι υπηρεςίεσ για την αποτελεςματική αξιοποίηςή τουσ. Το ςημαντικότερο κριτήριο πρόςβαςησ ς αυτέσ είναι η διαςφάλιςη τησ ποιότητασ...»
Επιμϋλεια Χρ. Παπατςικουρϊκησ- Α. ύτασ, 2005 Μελέτεσ «Από τη βιβλιοθηκονομία ςτην επιςτήμη τησ πληροφόρηςησ» ΤΥΠΩΘΗΤΩ Εργαςτόριο Πολυμϋςων ΕΜΠ «ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΟΛΥΜΕΣΩΝ» http://www.it.uom.gr/project/multimediatechnologynotes/ 20/11/2009 Αθανϊςιοσ Ι. Μϊργαρησ «Ψηφιακϋσ Βιβλιοθόκεσ» http://aetos.it.teithe.gr/~amarg/skills/digitallibraries.pdf 15/1/2010 Παναγιώτησ Παπϊζογλου : Επιςκόπηςη ελληνικών Ψηφιακών Βιβλιοθηκών papazoglou_dlreview.doc 15/1/2010 Europeana http://www.europeana.eu/portal/ 12/11/2009 Εθνικό Οπτικοακουςτικό Αρχεύο http://www.avarchive.gr/ 20/11/2009 ΜediaDeskHellas http://www.mediadeskhellas.eu 10/1/2010 Video Active http://www.videoactive.eu/ 23/1/2010 ΕΡΣ-Ψηφιακό Αρχεύο http://www.ert-archives.gr 23/1/2010 ΑΚΣ http://www.asfa.gr 15/1/2010
Ευχαριςτώ για την προςοχό ςασ