ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. 1. Εισαγωγή Κλείτου Συμεωνίδη, Προέδρου του Συνδέσμου Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κύπρου 2 2. Χαιρετισμός Δημάρχου Λατσιών κ. Παναγιώτη Κυπριανού 3 3. Γενικά χαρακτηριστικά - Ήθη και Έθιμα 4 4. Πως οι ξένοι βλέπουν τον Κύπριο 23 5. Προγράμματα για γονείς και παιδιά 26 6. Μελέτες και άρθρα 54 7. Μελέτες περίπτωσης 76 8. Χρήσιμες πληροφορίες - τηλέφωνα 90 1
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΚΛΕΙΤΟΥ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗ Η παρούσα έκδοση αποτελεί πρωτοβουλία ομάδας γονέων από τα Λατσιά, που λειτουργεί μέσα στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος ΓΟΝΕΙΣ ΣΕ ΜΙΑ ΠΟΛΙΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΠΟΛΗ. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν η Αυστρία, Ελλάδα, Κύπρος, Μεγάλη Βρεττανία, Δανία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Ισπανία και Ιταλία. Η ομάδα λειτουργεί υπό την αιγίδα του Δημάρχου Λατσιών. Η ομάδα φιλοδοξεί με τις δραστηριότητές της να ενδυναμώσει την κυπριακή οικογένεια για να μπορεί να επιτελεί πιο αποδοτικά τον πολυδιάστατο ρόλο της. Συνεργάτης στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα από την Κύπρο είναι ο Σύνδεσμος Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κύπρου. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γονείς στη σημερινή πολύπλοκη κοινωνία με τις ραγδαίες αλλαγές επιβάλλουν την συνεργασία όλων ώστε να δοθεί κάθε βοήθεια στην οικογένεια να αντιμετωπίσει τα πολλά προβλήματα. Το μέλλον των παιδιών, η εκπαίδευση, η ψυχαγωγία, η ένταξη στην αγορά εργασίας απασχολεί κάθε οικογένεια. Μεγάλη μέριμνα, κατανόηση και αγάπη, πρέπει να επιδειχθεί για τους χιλιάδες μετανάστες που βρίσκονται στον τόπο μας. Η ανάπτυξη υγιών σχέσεων μαζί τους, η αποδοχή τους στο κοινωνικό σύνολο, η αποδοχή του διαφορετικού πολιτισμού τους, η αποδοχή της αρχής των ίσων ευκαιριών για όλους είναι απαραίτητα στοιχεία σωστής πολιτικής. Η έκδοση στοχεύει επίσης να βοηθήσει όλους τους γονείς και ιδιαίτερα τους μετανάστες γονείς να μπορούν τις απαραίτητες πληροφορίες που έχουν σχέση με την εκπαίδευση των ιδίων και των παιδιών τους, πληροφορίες για τις κυβερνητικές και άλλες υπηρεσίες που προσφέρουν βοήθεια, για κοινωνικά προγράμματα και γενικά κάθε πληροφορία που θα βοηθήσει όλους τους γονείς που ίσως βρίσκονται στο περιθώριο. Ο ΟΔΗΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ περιέχει πληροφορίες για Υπουργεία, Ημικρατικούς Οργανισμούς, Υπηρεσίες, Προγράμματα, που μπορούν να είναι χρήσιμες για κάθε γονιό και για κάθε μετανάστη. Η έκδοση παραθέτει Οργανισμούς της Κύπρου που αναπτύσσουν προγράμματα και δραστηριότητες που ενισχύουν την κυπριακή οικογένεια. Επίσης παρουσιάζει κείμενα, έρευνες και μελέτες περιπτώσεις που θα δώσουν στον κάθε γονιό πολλά εφόδια. Για την έκδοση συνεργάστηκαν γονείς που έχουν τον ζήλο και την διάθεση για μια καλύτερη κοινωνία. Πολλές ευχαριστίες ανήκουν στον Δήμαρχο Λατσιών κ. Παναγιώτη Κυπριανού που αγκάλιασε την ομάδα και που παρέχει κάθε βοήθεια και υποστήριξη. 2
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΛΑΤΣΙΩΝ κ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ Χαιρετίζω την έκδοση του Εγχειριδίου Οδηγού Γονέων που γίνεται από ομάδα γονέων από τα Λατσιά με την καθοδήγηση του Συνδέσμου Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κύπρου μέσα στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Οι γονείς σε μια πολιτισμική κοινωνία». Επαινώ την πρωτοβουλία του Συνδέσμου Εκπαίδευσης Ενηλίκων και της ομάδας πρωτοβουλίας γονέων Λατσιών και πιστεύω ότι κάθε προσπάθεια που έχει στόχο να βοηθήσει γονείς με ιδιαίτερα προβλήματα συμβάλλει στη βελτίωση της κοινωνίας μας. Σημειώνω το ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την ενίσχυση της οικογένειας και την έγκριση αυτού του ειδικού προγράμματος στο οποίο συμμετέχουν 10 χώρες. Οι εμπειρίες που αποκτούνται θα βοηθήσουν και την Κύπρο. Η Κυπριακή οικογένεια είναι ακόμα ισχυρή σε σύγκριση με άλλες χώρες. Οι ραγδαίες όμως αλλαγές, που σημειώνονται στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, θέτουν σε κίνδυνο την ισχυρή κυπριακή οικογένεια. Η πολιπολιτισμική κοινωνία είναι γεγονός και αυτό επηρεάζει την κάθε οικογένεια. Είναι γι αυτό το λόγο που κάθε προσπάθεια ενίσχυσης της οικογένειας συμβάλλει στη σωστή κατεύθυνση. Το εγχειρίδιο είναι σημαντικό βοήθημα στα χέρια της κάθε οικογένειας, του κάθε μετανάστη, του κάθε γονιού που αναζητούν τρόπους να ενδυναμώσουν τους οικογενειακούς δεσμούς για μια πιο ισχυρή οικογένεια που να αντέξει τις πιέσεις της σημερινής κοινωνίας. Ο Δήμος Λατσιών θα συμβάλει ουσιαστικά στην ενίσχυση της κυπριακής οικογένειας. 3
ΚΥΠΡΟΣ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ Κυπριακή Δημοκρατία Kıbrıs Cumhuriyeti Capital: Nicosia (Lefkosia, Lefkoşa) Official language: Greek, Turkish Population: 788,457 Currency Euro ( ) 4
1. Τοποθεσία Η Κύπρος βρίσκεται στο σταυροδρόμι 3 ηπείρων, της Ευρώπης Ασίας, Αφρικής. Βρίσκεται στη βορειοανατολική γωνιά της Μεσογείου, 75 χιλιόμετρα νότια της Τουρκίας, 90 δυτικά της Συρίας, 380 ανατολικά της Ελλάδας. Είναι το τρίτο μεγαλύτερο νησί της Μεσογείου μετά τη Σικελία και Σαρδηνία. Εχει έκταση 9251 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Τα τουρκικά στρατεύματα καταλαμβάνουν το 35% της εκτάσεώς της. Το 3% καταλαμβάνουν οι βρεττανικές βάσεις. 2. Σύντομη Ιστορία Εχει μια πολύ αρχαία ιστορία. Το μέγεθός της δε συγκρίνεται με την πολύ μεγάλη ιστορία της. Η στρατηγική της θέση στο σταυροδρόμι 3 ηπείρων, όπως επίσης ο χαλκός και η ξυλεία που διαθέτει την έχουν τοποθετήσει στο επίκεντρο της προσοχής των κατά καιρούς ισχυρών που την είχαν υπό την κατοχή τους. Ancient Copper Production on Cyprus Copper collection from Ancien Cyprus Πρώτα ευρήματα πολιτισμού ανάγονται στην 9 η χιλιετηρίδα π.χ. Το 1200 π.χ. σημάδεψε το σημερινό χαρακτήρα της. Η άφιξη των Μυκηναίων και Αχαιών που ίδρυσαν τις πρώτες πόλεις και βασίλεια, έφεραν την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό. Ο χριστιανισμός εισήχθη τον πρώτο μ.χ. αιώνα από τους Αποστόλους Παύλο και Βαρβάνα, ιδρυτές της Εκκλησίας της Κύπρου 3. Το σημερινό πολιτικό σύστημα Η Κυπριακή Δημοκρατία εγκαθιδρύθηκε το 1960. Με βάση τις συμφωνίες Ζυρίχης Λονδίνου η Κύπρος για πρώτη φορά στην Ιστορίας της γίνεται ανεξάρτητη δημοκρατία στις 16 Αυγούστου 1960. Εγινε μέλος των Ηνωμένων Εθνών, του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Κοινοπολιτείας και του κινήματος των αδεσμεύτων. 5
Με βάση το σύνταγμα, το πολίτευμα της είναι Προεδρική Δημοκρατία με 50 Βουλευτές. Εκλογές γίνονται κάθε 5 χρόνια για τον Πρόεδρο και τους Βουλευτές. 4. Θρησκεία Η βασική θρησκεία είναι ο ορθόδοξος χριστιανισμός όπου το 78% πιστεύει. Το 18% είναι μουσουλμάνοι και το 4% καθολικοί, Αρμένιοι κτλ. Οι Εθνικές και θρησκευτικές αργίες είναι το Πάσχα, τα Χριστούγεννα, η 25 Μαρτίου, η Πρώτη Απριλίου, η 1 η Οκτωβρίου. Μια σημαντική εκδήλωση λατρείας είναι η σύναξη όλων των πολιτών στις εκκλησίας για να γιορτάσουν το Πάσχα και τα Χριστούγεννα και η 40ήμερη νηστεία πριν τα Χριστούγεννα και η 50ήμερη πριν το Πάσχα. Οι Κύπριοι θρησκεύουν πολύ και αυτό φαίνεται και από τις αμέτρητες εκκλησίες που λειτουργούν σε κάθε γειτονιά, τα πολλά μοναστήρια και τα τζαμιά. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές πιστοποιούν την ισχυρή πίστη των Κυπρίων ακόμα και πριν τον Χριστιανισμό. Κατά την Βυζαντινή περίοδο άνθισε πολύ ο χριστιανισμός με εκκλησίες κοσμήματα με τοιχογραφίες, ψηφιδωτά κτλ. Ο Μωαμεθανισμός εισήχθη στην Κύπρο το 1570 όταν κατελήφθη η Κύπρος από τους Μωαμεθανούς. 6
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ΟΥΝΕΣΚΟ επέλεξε 9 εκκλησίες της Κύπρου στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, για τις αξιοσημείωτες εικόνες, αγιογραφίες, αρχιτεκτονική κτλ. Agios Lazaros Church in Larnaca 5. Οικογενειακές σχέσεις Κατά τα τελευταία 20 χρόνια η Κυπριακή κοινωνία πέρασε από δραστικές μεταβολές από μια βασικά ομοιογενή κοινωνία σε μια πολιτισμική κοινωνία ως αποτέλεσμα των χιλιάδων ξένων εργατών μεταναστών από τη Σρι Λάνκα, Θαϊλάνδη, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ρωσία. Περίπου 100,000 νόμιμοι και παράνομοι μετανάστες το 10% του πληθυσμού, κυρίως εργάζονται ως χειρονάκτες στη γεωργία, στα ξενοδοχεία, στα σπίτια ως οικιακοί βοηθοί. Ως αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής και την κατάληψη του 32% του εδάφους της Κύπρου, άλλοι 100,000 περίπου ζουν στο κατεχόμενο μέρος και προέρχονται βασικά από την Τουρκία. Οι πιο πάνω αλλαγές έφεραν σοβαρές αλλαγές στην ισχυρή κυπριακή οικογένεια. Ο αριθμός των γάμων μεταξύ Κυπρίων και μεταναστών έφτασε το 20% και μια νέα πολιτισμική κοινωνία αναπτύσσεται. Ο αριθμός των διαζυγίων αυξάνεται πολύ. Η ισχυρή κυπριακή οικογένεια αποδυναμώνεται. Σήμερα παιδιά έχουν αδέλφια που 7
άλλο γονέα, δεν μιλούν την ίδια γλώσσα. Οικιακές βοηθοί μιλούν στα παιδιά τη γλώσσα τους. 6. Η θέση έναντι των γυναικών Κατά την τελευταία εικοσαετία η θέση των πολιτών απέναντι στη γυναίκα έχει αλλάξει πάρα πολύ. Ενώ πριν στις αγροτικές κυρίως κοινότητες πολλές γυναίκες δεν τελείωνα το δημοτικό σχολείο, σήμερα υπάρχει πλήρης ισότητα των δύο φύλων, σε όλους τους τομείς, στη διοίκηση, στη δικαιοσύνη, στις κυβερνητικές υπηρεσίες. Ως αποτέλεσμα της ισότητας των δύο φύλων και την οικονομική, πολιτιστική και πολιτική απελευθέρωση έχουμε πολλά διαζύγια. Σ αυτό βέβαια συμβάλλει και η μεταβολή της κοινωνίας σε πολιτισμική. Οι μεταβολές έχουν αυξήσει τον αριθμό των μονογονικών οικογενειών αφού πολλοί διαζευγμένοι δεν ξαναπατρεύονται. 7. Ανεκτικότητα έναντι άλλων ομάδων. Η κάθοδος χιλιάδων μεταναστών τα τελευταία 20 χρόνια έφερε πολλές κοινωνικές αλλαγές. Υπάρχουν ανησυχίες μεταξύ των Κυπρίων για τους πολλούς μετανάστες και τις ραγδαίες αλλαγές που γίνονται στον κοινωνικό ιστό. Οι Κύπριοι άρχισαν να αποδέχονται τους μετανάστες αφού γνωρίζουν ότι η είσοδος στην Ευρωπαϊκή οικογένεια ανοίγει τις πόρτες για πολλές εθνικότητες. Οι μετανάστες προστατεύονται από τον νόμο και έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους Κυπρίους. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση και διάλογος είναι γεγονός και ενδυναμώνεται σιγάσιγά. 8. Η στάση έναντι του χρόνου Οι Κύπριοι δεν φημίζονται για την ακρίβεια στον υπολογισμό του χρόνου. Στα παλιά χρόνια μόνοι οι δημόσιοι υπάλληλοι κάτω από την βρεττανική κυριαρχία τηρούσαν το ωράριο εργασίας καθώς οι Αγγλοι φημίζονται για τη τήρηση του ωραρίου. Οι πολίτες κυρίως στις αγροτικές περιοχές δεν τηρούν την καθορισμένη ώρα συναντήσεων, εκδηλώσεων κτλ. Αυτές αρχίζουν με καθυστέρηση γύρω στα 20 λεπτά, ή και περισσότερα. Σήμερα η κατάσταση καλυτερεύει και γενικά μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι. 8
9. Κοινωνική συμπεριφορά Οι Κύπριοι φημίζονται για την φιλοξενία τους και χαίρονται να προσκαλούν φίλους για φιλοξενία. Στα προηγούμενα χρόνια τα γεύματα γίνονταν στα σπίτια των Κυπρίων αλλά σήμερα προτιμούνται εστιατόρια ή ξενοδοχεία. Cyprus guesthouse Cyprus dinner Στη ψυχαγωγία φαίνεται ότι οι Κύπριοι δεν διαθέτουν αρκετό χρόνο. Είναι εργασιομανείς και επιθυμούν να εργαστούν τον ελεύθερο τους χρόνο για να αποκτήσουν οικονομική άνεση για κτίσιμο του δικού τους σπιτιού και την αγορά αυτοκινήτου. Ευχαριστίες οι Κύπριοι εκδηλώνουν με διάφορους τρόπους, όπως είναι επισκέψεις στα σπίτια, τηλεφωνικές επαφές, ανταλλαγές καρτών ή επιστολών. 10. Προκαταλήψεις, ενδυμασία, κτλ. Υπάρχουν ορισμένες προκαταλήψεις που είναι βαθιά ριζωμένες στο λαό, όπως για παράδειγμα η Τρίτη και 13 του μηνός όπου δεν αρχίζει καμιά σοβαρή εργασία, ή να συναρμολογήσει μια συμφωνία κτλ. Αν μαύρες γάτος διασταυρώσει το δρόμο θεωρείται κακό σημάδι γιατί μπορεί να συμβεί κάτι κακό. Επίσης αρκετοί προσπαθούν να εξηγήσουν τα όνειρα ως μήνυμα καλού ή κακού. 9
Η παραδοσιακή ενδυμασία δεν χρησιμοποιείται σήμερα σχεδόν καθόλου. Μόνο ελάχιστοι στις αγροτικές περιοχές χρησιμοποιούν παραδοσιακή στολή. 11. Τυπικά εθνικά χαρακτηριστικά. Οι Κύπριοι είναι ευαίσθητοι και φιλόξενοι. Είναι αδιανόητο να συναντήσει κάποιον, φίλο ή άλλο και να μη προσπαθήσει να τον βοηθήσει, εξυπηρετήσει, φιλοξενήσει. Αν χρειάζεται οικονομική βοήθεια και πράγματι το άτομο έχει ανάγκη, η ανταπόκριση είναι φανταστική. Οι φιλανθρωπικοί οργανισμοί συλλέγουν μεγάλα ποσά από εράνους για ασθενέστερες ομάδες ή άτομα όπως είναι οι ανάπηροι. Η περιέργεια και το κουτσομπολιό ανθούν στην Κύπρο, ένα μικρό κράτος. Συζητούν και σχολιάζουν τα πάντα και τους πάντες και διακατέχονται κυρίως στις αγροτικές περιοχές από ζηλοφθονία για τους γείτονες που πιθανόν να πέτυχαν καλύτερης τύχης. Το κουτσομπολιό ανθεί κυρίως στις αγροτικές περιοχές. Η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων εμπιστεύεται τους άλλους εύκολα. Οι λίγοι αμφισβητούν τα κίνητρα κάποιου και προσπαθούν να βρουν άλλα κίνητρα από τα πραγματικά. 12. Οι τέχνες Οι εικαστικές τέχνες αλλά και όλες οι τέχνες ανθούν στην Κύπρο. Από τη αρχή του 20 ου αιώνα οι Κύπριοι ζωγράφοι ζωγραφίζουν σκηνές από την αγροτική ζωή και τοπία. Σημαντική συλλογή βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Πολλοί καλλιτέχνες ζωγράφοι και γλύπτες παρουσιάστηκαν τον 20 ο αιώνα και έκθεσαν τα έργα τους σε σημαντικές εκθέσεις. Οι κυριότεροι είναι ο Διαμαντής, Χριστόφορος Σάββα, Κούλλης, Κάσιαλος, Κάνθος, Κισσονέργης, Σκοτεινός, Οικονόμου. Οι Κύπριοι έχουν την αισθητική της τέχνης από τα παλιά χρόνια. Αυτό διοχετεύτηκε από 10
γενιά σε γενιά και δείχνει από τα χρόνια της ελληνιστικής παρουσίας στην Κύπρο. Οι βοσκοί και γεωργοί θα επεξεργαστούν τα δικά τους εργαλεία το φλάουτο, το δοχείο για τις ελιές και το ψωμί, και θα τα διακοσμήσουν με χειροτεχνήματα. Η κεραμική είναι πολύ διαδεδομένη και παρουσιάζεται περίτρανα με τις «κούζες» τα πιθάρια, τα πιάτα με διακοσμήσεις που υπήρχαν σε κάθε σπίτι. Η ξυλογλυπτική που χρονολογείται από την Βυζαντινή περίοδο είναι επίσης πολύ ανεπτυγμένη. Το ίδιο ισχύει για την επεξεργασία του ασημιού, του χρυσού και του ορείχαλκου. This bowl shows the prowess of Cypriot potters of the Early Bronze Age Cyprus Iron Age 13. Θρησκεία, εκκλησία, μοναστήρια Οι Κύπριοι θρησκεύουν πολύ όπως φαίνεται και από τα πολλά μοναστήρια και εκκλησίες ιδιαίτερα αυτών που αφιερώνονται στην Παναγία. Επίσης τα πολλά θρησκευτικά φεστιβάλ δείχνουν την θρησκευτικότητα. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές δείχνουν τη βαθιά πίστη των κατοίκων από τα προχριστιανικά χρόνια, ενώ η Βυζαντινή Κύπρος και οι προχριστιανικοί χρόνοι παρουσιάζουν την μετάβαση από τους Θεούς και την Αφροδίτη στον Χριστό και την Παναγία. Τα μοναστήρια του Μαχαιρά, Σταυροβουνίου και Αγίου Νεοφύτου είναι μερικά από τα πολλά που βρίσκονται στην Κύπρο. Βρίσκονται σε υψώματα με εξαιρετική θέα και συχνά κρυμμένα σε ολοπράσινες περιοχές. Πολλές φημισμένες εκκλησίες με τοιχογραφίες που άντεξαν στο χρόνο και τους κατακτητές. 11
Macheras Stavrovouni s Ayios Neophytos Kykkos monk 12
Kykkos monastery Bellapais monastery Saint Neophytos Christ, our Lord. 16th century icon, monastery of St. Catherine, Sinai. 13
Kykkos icon of Mother of God "Merciful" Virgin Mary 14. Γυναικείες χειροτεχνίες Είναι σημαντική λαϊκή τέχνη. Η μεταξουργία και η επεξεργασία μεταξιού και η κατασκευή μεταξωτών με τις υφαντικές μηχανές ήταν σημαντική δεξιότητα στα χέρια της Κυπρίας, που επεξεργαζόταν το κουκούλι. Τα φημισμένα μεταξωτά, λινά με ιταρέδες, τα έγχρωμα χειροτεχνήματα ήταν πολύ διαδεδομένα. Το πιο φημισμένο γυναικείο χειροτέχνημα ήταν το Λευκαρίτικο κέντημα. Σήμερα πρώτη ύλη είναι εισαγόμενο λινό. Η τεχνική είναι μοναδική και σήμερα μόνο λίγες γυναίκες από τα Λεύκαρα γνωρίζουν το παραδοσιακό Λευκαρίτικο. Χρησιμοποιούνται γεωμετρικά χαρακτηριστικά με οριζόντιες και κάθετες γραμμές. 14
Lace work Cypriot Lefkara lace Οι Βενετσιάνοι έδωσαν σημασία στο κέντημα και σήμερα οι ίδιες τεχνικές, μοτίβα, υλικά, φανερώνουν την μεταφορά από γενιά σε γενιά της τέχνης. Τα Φιτιώτικα κεντητά του αργαλειού είναι θαυμάσιο δείγμα χειροτεχνίας. Στο χωριό Φοίτη στην Πάφο διατηρείται το φιτιώτικο. 15. Πολιτιστικά γεγονότα Πολλά πολιτιστικά γεγονότα διατηρούνται στην Κύπρο σ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Πολλά φεστιβάλς οργανώνονται από την εκκλησία σε επετειακές ημερομηνίες. Οι Κύπριοι γενικά εκδηλώνουν την κοινωνικότητά τους, στην αγάπη για ζωή με πολλές εκδηλώσεις. Ενα σημαντικό φεστιβάλ που οργανώνεται κάθε χρόνο, αρχές Σεπτεμβρίου, είναι η Γιορτή του Κρασιού. Δίνεται άφθονο κρασί δωρεάν και οργανώνονται συναυλίες, εκθέσεις, χορευτικές εκδηλώσεις κτλ. Πολλοί Κύπριοι και ξένοι συμμετέχουν στη γιορτή. 15
Cyprus Limassol wine festival Το Καρναβάλι επίσης οργανώνεται στη Λεμεσό και τελευταία επίσης στην Πάφο όπου οι άνθρωποι ντύνονται με ειδικά κοστούμια. Οργανώνονται διαγωνισμοί μεταξύ των διαφόρων ομάδων, νυχτερινά χορευτικά πάρτυ, παρελάσεις κτλ. Τον Μάϊο κάθε πόλη οργανώνει τα Ανθεστήρια, γιορτή των λουλουδιών, με παρελάσεις και διαγωνισμούς. Flower festival, anthestiria 16. Συνήθειες και τρόπος ζωής. Οι Κύπριοι είναι προσκολλημένοι στο παρελθόν και συντηρούν τις συνήθειές των προγόνων τους. Το φεστιβάλ του φωτός γιορτάζεται με μεγαλοπρέπεια στην Κύπρο. Οταν τελειώσει η λειτουργία, οι πολίτες παίρνουν το αγίασμα μέσα σε ειδικά δοχεία. Παίρνουν επίσης το Αγιο Φως και το τοποθετούν σε διάφορα σημεία του σπιτιού τους. Κάθε δωμάτιο έχει το αναμμένο κερί με το Αγιο Φώς, όπου η φλόγα συμβολίζει την αγάπη, την ειρήνη. Το αγίασμα χρησιμοποιείται μετά για ράντισμα των κήπων, των αμπελώνων κτλ. Οι οικοκυρές ετοιμάζουν τους λουκουμάδες. Η συνήθεια είναι να πετούν τον πρώτο λουκουμά στην οροφή του σπιτιού για τους καλικάντζαρους και για να διώξουν μακριά τα κακά πνεύματα. 16
Festiwal of Light, procession Loukoumades and flaounes, traditional Easter food Το Πάσχα οργανώνεται στην Κύπρο όπως και στην Ελλάδα με λαμπρότητα. Την Μεγάλη Παρασκευή ο Επιτάφιος μεταφέρεται στις γειτονιές της κάθε εκκλησίας. Το απόγευμα οι νεαρές Κυπρίες με πανέρια γεμάτα λουλούδια στολίζουν τους Επιτάφιους. Κάθε πιστός θα σκύψει και θα περάσει κάτω από τον Επιτάφιο. Το εικονοστάσι στολίζεται στα μαύρα που συμβολίζουν την Σταύρωση του Ιησού. Τα μεσάνυχτα του Σαββάτου όλοι οι πιστοί βρίσκονται στην εκκλησία για τον «Καλό Λόγο» και το «Χριστός Ανέστη εκ Νεκρών». Στον περίβολο κάθε εκκλησίας ανάβουν οι Λαμπρατζιές, όπου σωροί από ξύλα που συλλέγονται από τους νεαρούς καίγονται μαζί με τον Ιούδα. Το πρωί της Κυριακής οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τις φλαούνες. 17
Flood festiwal, Cyprus Την Πεντηκοστή γιορτή του Κατακλυσμού, που έχει σύνδεση με τους γιορτασμούς για την Αφροδίτη που γεννήθηκε από τη θάλασσα, οργανώνονται εκθέσεις, διαγωνισμοί τραγουδιού κτλ. Στα ορεινά χωριά, που παράγουν κρασί, τα κρασοχώρια, υπάρχει συνήθεια μετά τη συγκομιδή να ετοιμάζουν τον «Παλουζέ» μέσα στο «Χαρτζί». Ο σουτζούκος με τις αμυγδαλόκουννες παράγεται αυτή την περίοδο. Το «κάπνισμα» επίσης έχει τις ρίζες του στα αρχαία χρόνια. Για να φύγει το κακό μάτι οι γυναίκες καπνίζουν στο σπίτι κάθε βδομάδα και χρησιμοποιούν μικρά κάρβουνα και φύλλα ελιάς που ανάβονται σε ειδικά ασημένια δοχεία τα καπνιστήρια. 17. Γάμοι Ο Γάμος στην Κύπρο έχει τη δική του ιστορία. Πριν αρκετά χρόνια οι γονείς αποφάσιζαν για τον γαμπρό ή τη νύφη. Επίσης οι προξενητάδες είχαν σημαντικό ρόλο στην επιλογή του αδρογύνου. Η πρόταση γινόταν από τον γαμπρό. Συνήθως οι προτάσεις γινόντουσαν την περίοδο του καρναβαλιού την Ανοιξη. Υπήρχε 18
απογοήτευση αν ο καρναβάλι περνούσε χωρίς οι νέες να έχουν ταίρι. Το καρναβάλι έφτασε κι η κοπελιά είναι χωρίς παντριά Οι γάμοι γίνονται το Σάββατο ή Κυριακή. Οι τελετές αρχίζουν από την Πέμπτη με την ετοιμασία του κρεβατιού. Οι νέες αρχίζουν να ράβουν το κρεβάτι, με τραγούδια και γέλια. Το Σάββατο, οι φίλες της νύφης γεμίζουν τα πανέρια με σιτάρι, το πλένουν και το παίρνουν στο σπίτι της νύφης για να ετοιμάσουν το ρέσι παχύρευστο σιτάρι με αρνάκι. Bride and Her friends Browning Την Κυριακή το ντύσιμο της νύφης ξεκινά το μεσημέρι. Τα ρούχα, το νυφικό και άλλα, έρχονται μέσα σε πανέρια που κρατούν οι φίλες της που χορεύουν κρατώντας τα πανέρια ψηλά στα κεφάλια τους με μουσική από βιολιά και λαγούτα. Τότε αρχίζει το ντύσιμο με τραγούδια. Ωρα καλή, ώρα γλυκιά, ώρα ευλογημένη τούτη δουλειά π αρχίσαμε να βγει στερεωμένη Σήμερα λάμπει ο ουρανός σήμερα λάμπει η μέρα Σήμερα ο νιός παντρεύεται τη άσπρη περιστέρα. Οταν ντυθεί η νύφη η μητέρα της την αποχαιρετά. Είναι συγκινητική στιγμή. Ο πατέρας μετά συνοδεύει τη νύφη στην εκκλησία με συνοδεία μουσικής. Το βράδυ το ζευγάρι θα χορέψει και οι παρευρισκόμενοι καρφιτσώνουν στα ρούχα τους χρήματα. Το γλέντι συνεχίζεται με χορούς και τραγούδια με το συρτό χορό να πρωταγωνιστεί. 19
18. Τραγούδια και χοροί Τα τραγούδια και οι χοροί των Κυπρίων συνδέονται άμεσα με τη ζωή τους. Τα ακριτικά, τα εθνικά, τα δίστιχα προέρχονται από τους προγόνους και διατηρούνται από γενιά σε γενιά. Τα ακριτικά μας οδηγούν στον μυθικό ήρωα του Βυζαντινό Διγενή Ακρίτα, στη ζωή του τους αγώνες του, τον θάνατο του. Εξάρει τον ηρωϊσμό, την αυτοθυσία δείγματα της ψυχής των Κυπρίων. Τα τραγούδια που ζουν την λαϊκή ψυχή των Κυπρίων. Στα φεστιβάλ, στους γάμους, στις κηδείες, οι λαϊκοί ποιητές μεταφέρουν την ζωή, τις παραδόσεις, τα πιστεύω, την ψυχή του λαού. Το βιολί και το λαούτο συνοδεύουν πάντα τα τραγούδια. Οι γυναικείοι χοροί παρουσιάζουν τη γυναικεία ψυχοσύνθεση, την αγνή ψυχή, την ομορφιά. Χορεύουν σε ζεύγη, κρατώντας συχνά μαντήλια. Οι χοροί συνοδεύονται και με χειρονομίες που τονίζουν το κέντημα, τις οικιακές εργασίες, την σημασία της υποταγής στο σύζυγό. 20
19. Performing traditional dance Ενδυμασία Anthony Quinn dancing sirtaki in film Zorba the Greek Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες φορούν ενδυμασίες που δείχνουν τον ελληνικό χαρακτήρα τόσο στον τύπο των ενδυμασιών όσο και στις διακοσμήσεις. Η ενδυμασία των ανδρών ονομάζεται βρακοπουκάμισο. Περιλαμβάνει το πουκάμισο, το σώβρακο, το γιλέκο και μακριές ποδίνες. Οι γυναίκες φορούν την σαγιά ένα μαύρο φόρεμα, με γιλέκο και πουκάμισο διακοσμημένο. Traditional male greek clothes Traditional female clothes Traditional soldiers clothes 20 Η Τρίτη ηλικία στην Κύπρο Χαρακτηριστικά Οι ηλικιωμένοι πέραν των 60 ετών είναι 15% του πληθυσμού που είναι περίπου 730.000 άτομα. 90.000 είναι άνω των 60 ετών, 40.800 άνδρες και 49.200 γυναίκες. Η εκπαίδευση της τρίτης ηλικίας σε σύγκριση με αυτής των νέων είναι χαμηλή. Περίπου 25.000 άτομα πέραν των 65 ετών δεν απεφοίτησαν από το δημοτικό σχολείο και 20.000 δεν πήγαν καθόλου δημοτικό. Το 2050 το 50% του πληθυσμού θα είναι ηλικιωμένοι. 21
Τα άτομα της Τρίτης ηλικίας στην Κύπρο έχουν τα πιο κάτω χαρακτηριστικά: Πολλοί είναι άνεργοι. Μόνο το 13% των ηλικιών 60-70 εργοδοτούνται. 30% των ηλικιωμένων επιθυμούν να εργοδοτηθούν. 54% των ηλικιωμένων χρησιμοποιούν σωστά τον ελεύθερο τους χρόνο. Οι ηλικιωμένοι επιθυμούν να προσφέρουν εθελοντική εργασία αλλά δεν έχουν τη δεξιότητα και την ευκαιρία. Τα άτομα της Τρίτης ηλικίας σε μεγάλους αριθμούς χρησιμοποιούν τον χρόνο τους βοηθώντας τα εγγόνια τους να αναπτυχθούν. Το 14% των ηλικιωμένων νοιώθει μοναξιά και ότι η κοινωνία δεν ενδιαφέρεται για τα προβλήματά τους. Τα άτομα Τρίτης ηλικίας επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν τον ελεύθερο τους χρόνο δημιουργικά και για την ανάπτυξη της χώρας τους. Η κοινωνία θεωρεί τα άτομα Τρίτης ηλικίας ως μη ικανά να δημιουργήσουν και να προσφέρουν στην κοινωνία. Κυριαρχούν πολλά στερεότυπα και μύθοι για την Τρίτη ηλικία. Πολύ λίγα άτομα Τρίτης ηλικίας επιστρέφουν στην μάθηση. Πολλοί δεν γνωρίζουν για τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες. 22
ΟΙ ΚΥΠΡΙΟΙ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ Οι σκέψεις των ξένων για τους Κυπρίους φαίνονται μέσα από ερωτηματολόγιο, προσωπικές επαφές στο διαδίκτυο κτλ. Ακολουθεί η αξιολόγηση των ξένων για τους Κυπρίους. 1. Τυπικά εθνικά χαρακτηριστικά των Κυπρίων: α) Οι Κύπριοι ξεχωρίζουν για τη φιλοξενία τους. Είναι πολιτιστικό χαρακτηριστικό που συντηρείται για αιώνες. Οι Κύπριοι νοιώθουν χαρά να φιλοξενούν, να δείξουν τον πολιτισμό τους, τα μνημεία, τη χώρα τους, να επιδείξουν τα φαγητά τους. Είναι πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν τουρίστες ή ξένους. β) Στην αρχή είναι λίγο διστακτικοί με τους ξένους αλλά σύντομα εμπιστεύονται και είναι πολύ φιλικοί. γ) Οι Κύπριοι είναι περίεργοι και ρωτούν πολλά από τους ξένους, το επάγγελμά τους για την οικογένεια κτλ. δ) Οι Κύπριοι λέγουν ανέκδοτα, είναι ανοικτοί. ε) Θέλουν να συμπεριφέρονται ως Ευρωπαίοι και σμίγουν μερικές αγγλικές φράσεις στα ελληνικά όπως είναι thank you, bye-bye, ή see you. 2. H στάση τους προς την εκκλησία Οι Κύπριοι θρησκεύουν πολύ και παρακολουθούν τις λειτουργίες και τις θρησκευτικές εκδηλώσεις μαζικά. Ιδιαίτερα γιορτάζουν τα Χριστούγεννα και το Πάσχα. Οι πολλές εκκλησίες και τα μοναστήρια δείχνουν περίτρανα της θρησκευτικότητας των Κυπρίων, όπως ομολογούν οι ξένοι που έρχονται στην Κύπρο. Πολλοί ξένοι περιγράφουν τη θρησκευτικότητα των Κυπρίων σε γραπτά κείμενά τους. 3. Οικογενειακές σχέσεις Οι ξένοι πιστεύουν ότι η οικογένεια στην Κύπρο είναι ισχυρή και ότι οι οικογενειακές σχέσεις είναι αρμονικές. Τα διαζύγια είναι σχετικά σε χαμηλά ποσοστά. Ομως τελευταία τα διαζύγια και οι γάμοι μεταξύ Κυπρίων και ξένων αυξάνονται ραγδαία. 23
4. Η θέση της γυναίκας Ξένοι επισκέπτες έχουν την εντύπωση ότι υπάρχει μεγάλος σεβασμός στη γυναίκα όπως φαίνεται και από τα τόσα νομοθετικά και άλλα μέτρα που έχουν ψηφιστεί προς όφελος της γυναίκας. Αυτό φαίνεται στις ίσες ευκαιρίες εργοδότησης, μισθοδοσία κτλ. Στις αγροτικές περιοχές παλιά, οι γυναίκες θεωρούνταν υποδεέστερες των ανδρών. Σήμερα αυτή η θέση άλλαξε πάρα πολύ και οι γυναίκες έχουν κοινωνική αποδοχή και εκτίμηση. 5. Ανεκτικότητα και οι ξένοι Είναι αλήθεια ότι οι ξένοι και ιδιαίτερα οι ξένοι εργάτες, οι οποίοι εργάζονται στις φάρμες, σε κουζίνες, ως καθαριστές δεν νοιώθουν ότι έχουν καλούς όρους εργασίας. Σιγά σιγά οι συνθήκες αλλάζουν και οι οργανισμοί των μεταναστών σε συνεργασία με κυβερνητικά τμήματα, επιτυγχάνουν θεσμοθετημένους όρους εργασίας για τους μετανάστες εργαζομένους. Οι μειονότητες στην Κύπρο έχουν τα ίδια δικαιώματα και την ίδια θέση στην κοινωνία, αλλά ορισμένες ομάδες του πληθυσμού που βρίσκονται στο περιθώριο, όπως οι ομοφυλόφιλοι, οι ναρκομανείς, οι πρώην κατάδικοι κτλ. έχουν ακόμα αρκετό δρόμο να διανύσουν ώστε να επιτύχουν μια αποδεκτή κοινωνική θέση. Πρόοδος επιτυγχάνεται συνεχώς. Σήμερα σ όλες τις υπηρεσίες υπάρχουν ειδικές προσβάσεις για τους ανάπηρους. Οι ασθενείς με HIV έχουν συνεχή φροντίδα και άλλες διευκολύνσεις. 6. Η αίσθηση του χρόνου Οι ξένοι γνωρίζουν ότι οι Κύπριοι πιθανόν να μη παρουσιαστούν στον καθορισμένο ραντεβού και να έρθουν με καθυστέρηση. Αυτό συμβαίνει περισσότερο στα μεσαία και χαμηλά εισοδηματικά στρώματα αλλά η κατάσταση βελτιώνεται συνεχώς. Ομως ακόμα το ονομαζόμενο ακαδημαϊκό τέταρτο είναι γεγονός. 7. Κοινωνική συμπεριφορά Η φιλοξενία των Κυπρίων εκδηλώνεται συχνά με προσκλήσεις στους φιλοξενουμένους τους για γεύμα. Απολαμβάνουν τη φιλία των ξένων. 24
Οι Κύπριοι είναι μοναδικοί στις μεθόδους που χρησιμοποιούν για την ψυχαγωγία και τον ελεύθερο χρόνο ταξιδεύουν στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και σε μακρινά μέρη όπως στην Κίνα, την Ιαπωνία, στις ΗΠΑ, στη Λατινική Αμερική. Οι Κύπριοι ταξιδεύουν πολύ. Ο τρόπος έκφρασης ευγνωμοσύνης εκφράζεται με προφορικές ευχαριστίες αλλά και με ακριβά δώρα. 25
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 26
ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ Αγαπητοί γονείς, Επικοινωνούμε μαζί σας, για να αναδείξουμε τη σημασία του ρόλου της οικογένειας στην αγωγή των παιδιών, παραθέτοντας κάποια στοιχεία και σχετικές οδηγίες, που είμαι βέβαιος ότι μπορούν να συμβάλουν στην καλύτερη ενημέρωση και ευαισθητοποίησή σας, για το σημαντικό αυτό θέμα. Ολοι συμφωνούμε ότι η οικογένεια αποτελεί το πρώτο κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας του παιδιού. Οι γονείς είναι τα άτομα που θέτουν τα θεμέλια και προετοιμάζουν το παιδί προς την ανεξάρτητη και αυτόνομη ζωή. Είναι επίσης σήμερα παραδεκτό από όλους το γεγονός ότι, εξαιτίας της αλλαγής του τρόπου ζωής και των πολιτιστικών δεδομένων, πολλοί νέοι δεν είναι επαρκώς εφοδιασμένοι με συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες, για να μπορούν να αντιμετωπίζουν τις αυξανόμενες απαιτήσεις και τα προβλήματα της ζωής, με αποτέλεσμα να ταλανίζονται από διάφορα ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι η σύγχρονη οικογένεια, επηρεασμένη από τις γοργές κοινωνικές αλλαγές και διανύοντας η ίδια περίοδο κρίσης, δυσκολεύεται να εκπληρώσει τον κύριό της ρόλο που είναι η κοινωνικοποίηση του παιδιού. Σε μια εποχή που ακούγονται πολλά για την αποξένωση, την έμφαση στην ατομικότητα και την κρίση των κοινωνικών θεσμών, εμείς οι γονείς καλούμαστε να απαντήσουμε στα ερωτήματα που αφορούν την προαγωγή της ψυχικής υγείας των παιδιών μας και την πρόληψη των διαφόρων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η οικογένεια αποτελεί το σημαντικότερο φορέα αγωγής και προαγωγής της υγείας. Ως γονείς μπορούμε να ενισχυθούμε και να επιμορφωθούμε ακόμα περισσότερο, για να αναπτύξουμε περισσότερες δεξιότητες και δυνάμεις, ώστε να ανταποκριθούμε καλύτερα και πιο αποτελεσματικά στις αλλαγές της ζωής, και να 27
διαχειριστούμε δυσκολίες που σχετίζονται με το ρόλο μας. Με τον τρόπο αυτό θα θέσουμε τις βάσεις για την καλλιέργεια στάσεων και συμπεριφορών που ενισχύουν τη σωματική και την ψυχοκοινωνική υγεία των παιδιών και των εφήβων μας και να προλάβουμε την ανάπτυξη ανεπιθύμητων στάσεων και συμπεριφορών. Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού απαντά έμπρακτα στη διαδικασία ανάδειξης της σημαντικότητας του ρόλου των γονέων με την έκδοση αυτή αλλά και με άλλα μέτρα που προωθούνται παράλληλα. Αυτό γίνεται ως αναγνώριση της τεράστιας σημασίας της οικογένειας και ειδικότερα των γονέων στην ανάπτυξη αξιών, αντιλήψεων και στάσεων που θα βοηθήσουν το παιδί στην ομαλή προσαρμογή του στο κοινωνικό περιβάλλον και στην αποφυγή ανάπτυξης ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ Από το περιοδικό της Παγκύπριας Σχολής Γονέων Τα παιδιά, για να εξελιχθούν σε ευτυχισμένους και υγιείς ενήλικες, πρέπει να έχουν περάσει υγιή και ευτυχισμένη παιδική ηλικία. Για να μπορέσουμε να τους προσφέρουμε ό,τι χρειάζονται πρέπει να ξέρουμε πώς σκέφτονται, πώς αισθάνονται και ποιες είναι οι ανάγκες και οι δυνατότητές τους σε κάθε ηλικία. Οι γονείς, που είναι οι πρώτοι παιδαγωγοί, για να ασκήσουν αποτελεσματικά το σημαντικό τους ρόλο θα πρέπει να προσαρμόσουν τις παιδαγωγικές τους προσεγγίσεις στα στάδια της ανάπτυξης του παιδιού και στις ψυχοκοινωνικές του ανάγκες. Η γνώση των πιο κάτω βασικών αναγκών διευκολύνει τον παιδαγωγικό ρόλο των γονιών και επηρεάζει θετικά τη σχέση γονιού παιδιού: 1. Η ανάγκη για αγάπη: Σημαίνει ότι το παιδί πρέπει να αναπτύξει μια σχέση με τους γονείς του. Μέσα από αυτή τη σχέση αρχικά με τη μητέρα του και αργότερα με τον πατέρα και μετά και με τους άλλους-το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται τη δική του ταυτότητα και αξία. Το βασικό στοιχείο αυτής της αγάπης είναι ότι το παιδί αγαπιέται από τους γονείς του χωρίς όρους γι αυτό που είναι, ανεξάρτητα από το φύλο, τη φυσική του εμφάνιση, τις 28
ικανότητές του και την προσωπικότητά του. Ετσι το παιδί αποκτά την αίσθηση του εαυτού του. 2. Η ανάγκη για ασφάλεια: Ικανοποιείται όταν το παιδί ζει μέσα σε μια οικογένεια με σταθερές ενδο-οικογενειακές σχέσεις όπου οι στάσεις και η συμπεριφορά των γονιών προς το παιδί χαρακτηρίζονται από συνέπεια. Ετσι το παιδί γνωρίζει πώς θα αντιδράσουν οι γονείς του σε κάθε συμπεριφορά του. 3. Η ανάγκη για νέες εμπειρίες: Βασική προϋπόθεση για τη νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού είναι η απόκτηση νέων εμπειριών. Οπως η τροφή είναι απαραίτητη για τη σωματική ανάπτυξη, έτσι και οι νέες εμπειρίες που το παιδί αποκτά μέσω του παιχνιδιού και της επικοινωνίας του με τους γονείς είναι απαραίτητες για την ομαλή ψυχοκοινωνική του εξέλιξη. Η έλλειψη ικανότητας του παιδιού να παίξει είναι, μερικές φορές, ένδειξη ότι δεν εξελίσσεται φυσιολογικά. Το παιδί παίζει με τους ήχους, με τις λέξεις, με τα αντικείμενα. Το παιχνίδι του δίνει τη δυνατότητα να κατακτήσει νέες γνώσεις, να αναπτύξει τη φαντασία του, τις δεξιότητες, τις κινητικές του ικανότητες. Το παιχνίδι δίνει ακόμη στο παιδί τη δυνατότητα να εκφραστεί και να εκτονωθεί συναισθηματικά ή και να κυριαρχήσει πάνω στα συναισθήματά του. 4. Η ανάγκη της αναγνώρισης και της παραδοχής: Για να μεγαλώσει ένα παιδί και να γίνει ένα υπεύθυνο ενήλικο άτομο, πρέπει σταδιακά να αποκτήσει γνώσεις και ικανότητες στο συναισθηματικά, νοητικό και κοινωνικό επίπεδο. Για να μπορέσει το παιδί να αποκτήσει όλη αυτή τη γνώση, χρειάζεται ισχυρά κίνητρα. Οι γονείς συμβάλλουν σ αυτό το σημείο ουσιαστικά παροτρύνοντας το παιδί και δείχνοντάς του αναγνώριση και παραδοχή. Αυτή η ενθάρρυνση, η παρότρυνση και ένα λογικό επίπεδο προσδοκιών από τους γονείς ανάλογα με την ηλικία του παιδιού αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για να μπορέσει το παιδί να σχηματίσει μια ικανοποιητική εικόνα του εαυτού του. 5. Η ανάγκη για υπευθυνότητα: Το παιδί βρίσκει ανταπόκριση σ αυτή του την ανάγκη, όταν οι γονείς του επιτρέπουν και παράλληλα ενισχύουν την προσπάθειά του για ανεξαρτητοποίηση, αρχικά μαθαίνοντας το να φροντίζει τον εαυτό του σε πράγματα καθημερινής ρουτίνας, όπως είναι να τρώει και να ντύνεται μόνο του κτλ. Καθώς μεγαλώνει, πρέπει να δίνεται στο παιδί μεγαλύτερη ανεξαρτησία, αλλά παράλληλα και η δυνατότητα να αναλαμβάνει τις 29
ευθύνες των πράξεών του. Αυτό μπορεί να γίνει με την ενθάρρυνση αλλά και με την ικανότητα που θα αποκτήσει να μπορεί να μαθαίνει από τα λάθη και τις εμπειρίες του. 6. Η ανάγκη για όρια: Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουν τα παιδιά ότι υπάρχουν όρια στη συμπεριφορά τους. Πολύ συχνά τα σημαντικά γι αυτά πρόσωπα (οι γονείς και μερικές φορές οι δάσκαλοι), δε θέτουν όρια στην συμπεριφορά των παιδιών τους, από φόβο μήπως «δημιουργηθούν τραύματα» στα παιδιά, με αποτέλεσμα τα παιδιά να νομίζουν ότι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν και όποτε θέλουν. Αυτό βέβαια, όχι μόνο δεν διευκολύνει, αλλά δυσκολεύει την πορεία της συναισθηματικής ωρίμανσης των παιδιών και τα παρεμποδίζει να αποδεχτούν τις αρχές της κοινωνικά παραδεκτής πραγματικότητας, γεγονός που μπορεί να τους δημιουργήσει δυσκολίες με τον εαυτό τους, δυσκολίες στις σχέσεις τους με τους φίλους τους και γενικότερα με τον κοινωνικό τους περίγυρο. 7. Η ανάγκη για έλεγχο των ενστικτωδών ενορμήσεων: Στενά συνδεδεμένη με την ανάγκη για όρια είναι η ανάγκη των παιδιών να μπορούν να ελέγχουν τις ενστικτώδεις ενορμήσεις τους, γεγονός ιδιαίτερης σημασίας για την ανάπτυξη ενός ώριμου «Εγώ», που να λειτουργεί με βάση τις αρχές της πραγματικότητας. Ειδικότερα στην προσχολική και εφηβική ηλικία είναι απαραίτητο να διευκολύνουμε τα παιδιά να αποδεχθούν τις επιθυμίες τους από τη μια και από την άλλη να μάθουν (ανάλογα με το επίπεδο της συναισθηματικής τους ωρίμανσης) να αναβάλλουν την άμεση ικανοποίησή τους και αργότερα, να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεών τους. 8. Η ανάγκη της ομάδας: Είναι αυτονόητη σχεδόν η ανάγκη του παιδιού ή του έφηβου να ανήκει σε μια ομάδα. Μέσα από τη συνύπαρξη με τους συνομήλικούς του μαθαίνει να δέχεται τους κανόνες, να μοιράζεται και να αλληλοϋποστηρίζεται, να αποκτά την αίσθηση των ορίων του εαυτού του, στοιχεία απαραίτητα για την κοινωνικοποίησή του. Οι διαδικασίες αυτές έχουν αρχίσει ήδη από την πρώιμη παιδική ηλικία, μέσα από τις σχέσεις με τους γονείς και τα αδέλφια. Κατά την περίοδο της εφηβείας, όμως, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ανήκει ο έφηβος σε μια ομάδα, γιατί οι σχέσεις με τους συνομήλικους παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ψυχολογική και κοινωνική ανάπτυξή του. 30
Παράλληλα, οι σχέσεις με συνομήλικους του ίδιου και του αντίθετου φύλου στην εφηβεία είναι συχνά τα πρότυπα για τις μετέπειτα σχέσεις των ενήλικων ατόμων. Οι σχέσεις με τους συνομήλικους είναι πιο σημαντικές στην εφηβεία παρά σε οποιαδήποτε άλλη ηλικία, γιατί στην περίοδο αυτή, χαλαρώνουν οι συναισθηματικοί δεσμοί του με τους γονείς. 9. Η ανάγκη για υποστήριξη: Το παιδί και ο έφηβος έχουν μεγάλη ανάγκη να αισθάνονται ότι μπορούν να στηριχτούν στους ενήλικους από τους οποίους εξαρτώνται συναισθηματικά και πρακτικά. Εχουν ανάγκη να αισθάνονται ότι θα βρουν υποστήριξη από τους γονείς και το γενικότερο κοινωνικό περίγυρο, στη διαδικασία της απόκτησης νέων γνώσεων και νέων εμπειριών, όταν δεν είναι σίγουροι ότι μπορούν να τα καταφέρουν μόνοι τους. Οι μεγάλοι συνηθίζουν να επιβραβεύουν μόνο το αποτέλεσμα και όχι την προσπάθεια, πράγμα που μπορεί να προκαλέσει άγχος στα παιδιά και να αναστείλει τις προσπάθειές τους για απόκτηση νέων γνώσεων, εμπειριών και δεξιοτήτων. Η ανάγκη για υποστήριξη είναι πιο έντονη σε παιδιά και έφηβους που για διάφορους λόγους έχουν άγχος, αισθάνονται ανασφάλεια και δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Τα παιδιά των οποίων η οικογένεια δεν έχει συμβάλει ουσιαστικά στη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για να αποκτήσουν κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους ψυχοκοινωνική υγεία, και δεν έχουν επίσης ανταποκριθεί στις ψυχολογικές τους ανάγκες, είναι πιθανό να παρουσιάσουν ψυχολογικά ή ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Τα προβλήματα αυτά συνδέονται άμεσα με τη φοίτησή τους στο σχολείο, με τον τρόπο κοινωνικοποίησης στις παρέες τους, με τις κοινωνικές εξόδους τους και γενικότερα με τον τρόπο με τον οποίο οι ίδιοι επιλέγουν να συμπεριφέρονται. Τα κυριότερα προβλήματα που πιθανό να παρουσιάσουν τα παιδιά και οι έφηβοι σήμερα είναι τα ακόλουθα: Κατάθλιψη Κάποια παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν κατάθλιψη ή καταθλιπτική αντίδραση με κύρια συμπτώματα την αρνητική θεώρηση του εαυτού, του κόσμου γύρω του και του μέλλοντος. Το παιδί με κατάθλιψη παραμελεί την εμφάνισή του, τις 31
δραστηριότητές του, τις κοινωνικές επαφές του και έχει προβλήματα στον ύπνο και στην πρόσληψη τροφής. Στην περίοδο της εφηβείας οι έντονες σωματικές, ψυχικές και κοινωνικές αλλαγές μπορεί να προκαλέσουν τη γνωστή στους ειδικούς «φυσιολογική κατάθλιψη της εφηβείας». Είναι σημαντικό, ιδιαίτερα για λόγους πρόληψης, οι γονείς να γνωρίζουν ότι η κατάθλιψη του έφηβου είναι διαφορετική από εκείνη των ενηλίκων και δεν έχει τα γνωστά τυπικά συμπτώματα. Αντίθετα, στην εφηβεία η κατάθλιψη μπορεί να εκδηλωθεί με διαταρακτική, αντικοινωνική ή παραβατική συμπεριφορά, πράγμα που δεν επιτρέπει σε κάποιο να υποψιαστεί ότι πρόκειται για κατάθλιψη. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό όταν μαζί του, να μην παραμένουν μόνο στην επιφάνεια, αλλά να προβληματίζονται για το τι κρύβεται πίσω από τις συμπεριφορές αυτές. Σχολική αποτυχία Η σχολική αποτυχία μπορεί να είναι συνέπεια των ατομικών διαφορών, αλλά επηρεάζεται άμεσα και καθοριστικά από τον κοινωνικό περίγυρο του μαθητή. Υπάρχει ψηλή συσχέτιση ανάμεσα στη συμπεριφορά των γονέων και την επιτυχία ενός παιδιού στο σχολείο. Γονείς που είναι φιλικοί με τα παιδιά τους και ενδιαφέρονται μπορεί να τα βοηθήσουν να τα πάνε καλύτερα στο σχολείο. Γονείς που δε δείχνουν το ανάλογο ενδιαφέρον και ασκούν αρνητική κριτική και συμπεριφορές πίεσης αποθαρρύνουν και απομακρύνουν το παιδί από το να κάνει προσπάθειες να βελτιώσει την επίδοσή του στο σχολείο. Παραβατική συμπεριφορά Παιδιά και έφηβοι που μεγαλώνουν σε ανεπαρκές και δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον, συχνά αναπτύσσουν βίαιη και αντικοινωνική συμπεριφορά. Δυσκολεύονται να υπακούσουν σε κανόνες και να συμπεριφέρονται με έναν κοινωνικά αποδεκτό τρόπο. Μπορεί ακόμη να καταστρέφουν σκόπιμα επιθετικά, να εκφοβίζουν, να το σκάνε από το σπίτι και το σχολείο. Μπορεί ακόμη να καταστρέφουν σκόπιμα ιδιοκτησία άλλων, μένουν έξω από το σπίτι το βράδυ παρά τις αντιρρήσεις των γονιών τους. Τα προβλήματα αυτά πρέπει να αντιμετωπίζονται έγκαιρα. Η τοποθέτηση σαφών και λογικών ορίων, η μείωση της έκθεσης του παιδιού στη βία στο σπίτι και στα ΜΜΕ, βοηθούν σημαντικά στην πρόληψη των βίαιων και αντικοινωνικών συμπεριφορών. 32
Αγχος Οι απαιτήσεις του σχολείου και οι απογοητεύσεις στη σχολική ζωή, οι αρνητικές σκέψεις και τα συναισθήματα για τον εαυτό, οι αλλαγές στο σώμα κατά την περίοδο της εφηβείας, τα προβλήματα στις σχέσεις με τους φίλους του, οι καβγάδες των γονιών και τα σοβαρά προβλήματα στην οικογένεια, αποτελούν μερικές από τις αιτίες άγχους στα παιδιά. Οταν το παιδί παραφορτώνει τον εαυτό του με άγχος, οδηγείται σε εσωτερική αγωνία, κλείσιμο στον εαυτό του ή επιθετικότητα. Κακές Διατροφικές Συνήθειες / Διατροφικές Διαταραχές Οι κακές διατροφικές συνήθειες είναι φαινόμενο των ημερών μας, γιατί οι δυνατότητες για κίνηση έχουν περιοριστεί, η αγορά έχει πλημμυρήσει από είδη που προκαλούν και έλκουν τα παιδιά, ενώ οι γονείς αποτελούν συχνά κακό πρότυπο στο θέμα της διατροφής. Ολ αυτά οδηγούν στο φαινόμενο της παχυσαρκίας, που παρουσιάζει αυξημένα ποσοστά μεταξύ των παιδιών στον τόπο μας τα τελευταία χρόνια. Οι διατροφικές διαταραχές, όπως είναι η Ψυχογενής Ανορεξία και η Βουλιμία, σχετίζονται με τις ανθυγιεινές προσπάθειες ελέγχου του σωματικού βάρους, οι οποίες φαίνεται να κατευθύνονται από παθολογικές αντιλήψεις σχετικά με το βάρος και το σχήμα του σώματος. Οι αντιλήψεις αυτές φαίνεται να συνδέονται μεταξύ άλλων παραγόντων και με πολιτιστικούς παράγοντες και πρότυπα της κοινωνίας, την υπερπροστασία ή αντίθετα, την αυστηρή κριτική από την οικογένεια, καθώς επίσης και με την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου. Πέραν του γεγονότος ότι οι διατροφικές διαταραχές θεωρούνται ως η έκφραση της μη φυσιολογικής σχέσης που διατηρεί το άτομο με το φαγητό, για την επιστήμη της ψυχολογίας ανταποκρίνονται στη διαταραγμένη σχέση που έχει το άτομο με την εξωτερική του εικόνα, στη χαμηλή αυτοεκτίμησή του, στην ανικανότητά του να αντιμετωπίσει τη ζωή και τα προβλήματά της ως ένα ανεξάρτητο άτομο και στην προσπάθειά του να διεκδικήσει την αυτονομία του. Εξαρτησιογόνες ουσίες Το φαινόμενο του πειραματισμού με διάφορες εξαρτησιογόνες ουσίες είναι συχνό στην περίοδο της εφηβείας. Η περιέργεια, η προτροπή από φίλους, ο μιμητισμός, οι πιέσεις που δέχονται από την παρέα για δοκιμή, η ανάγκη για ταύτιση με την παρέα, μπορεί να οδηγήσουν τον έφηβο στη δοκιμή ουσιών. Οταν ένας έφηβος πειραματίζεται με τις 33
ουσίες, μπορεί να δίνει την εντύπωση ότι θέλει δυνατές συγκινήσεις στη ζωή του, αλλά στην πραγματικότητα επιδεικνύει ανικανότητα να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής. Πολλά από τα πιο πάνω ψυχοκοινωνικά προβλήματα, συμπίπτουν συχνά με την εμφάνιση των αλλαγών της εφηβικής ηλικίας. Η κρίση της εφηβείας Η εφηβεία είναι μια κρίσιμη περίοδος στη ζωή του ανθρώπου κατά την οποία ολόκληρο το οικοδόμημα της προσωπικότητας του παιδιού υφίσταται βαθιές και ραγδαίες αλλαγές σε όλα τα επίπεδά του: βιολογικό, σεξουαλικό, ψυχοσυναισθηματικό, κοινωνικό, νοητικό. Είναι η περίοδος κατά την οποία το άτομο επιχειρεί να μεταμορφώσει, να ξαναφτιάξει την αυτοεικόνα του καθώς και το σύστημα των σχέσεών του με το περιβάλλον, μέχρι να καταφέρει να οργανώσει οριστικά την προσωπικότητά του. Μερικά από τα συναισθηματικά και ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής είναι. Η επαναβίωση συμπλεγμάτων και ψυχοσυγκρούσεων της παιδικής ηλικίας. Η έντονη ανάγκη για επιβεβαίωση του εαυτού. Η αμφισβήτηση των γονικών προτύπων και των διαφόρων μορφών εξουσίας. Η έντονη αναζήτηση νέων κοινωνικών προτύπων για ταύτιση καθώς και νέων «αντικειμένων» αγάπης για συναισθηματική παροχή και ασφάλεια. Το παιδί καλείται, μέσα από τις διαδικασίες εφηβικής ωρίμανσης, ν αφήσει το παλιό παιδικό του σώμα και να «κατοικήσει» σ ένα καινούριο, αντρικό ή γυναικείο. Η αποδοχή και η εσωτερίκευση όλων των αλλαγών που συντελούνται στο σωματικό επίπεδο δεν είναι εύκολη ούτε αυτονόηση διαδικασία, αλλά απαιτεί τεράστια ψυχική ενέργεια από τον έφηβο. Οι θεαματικές σωματικές αλλαγές και οι συνακόλουθες τροποποιήσεις της αυτοεικόνας προκαλούν σοβαρές ψυχικές αναστατώσεις και βαθιές διαταραχές στις συναισθηματικές επενδύσεις του εφήβου, τόσο προς τους άλλους όσο και προς τον ίδιο τον εαυτό του. Η ποιότητα των σχέσεων με την οικογένειά του καθώς επίσης και το επίπεδο της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού, θα συμβάλουν ουσιαστικά στις διαδικασίες της εφηβικής ωρίμανσης. 34
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας ΥΙΟΘΕΣΙΑ Χρήσιμες πληροφορίες για την υιοθεσία Η υιοθεσία είναι περισσότερο από απλή απόφαση. Η υιοθεσία συνεπάγεται επιπρόσθετες ευθύνες. Ο ρόλος των θετών γονιών είναι πιο περίπλοκος από εκείνο των βιολογικών. Η υιοθεσία χρειάζεται σκέψη και προετοιμασία Το υιοθετημένο παιδί: Έχει ανάγκη από αγάπη. Χρειάζεται κατανόηση για τις ανάγκες του που μπορεί να είναι διαφορετικές ή περισσότερες από εκείνες των βιολογικών παιδιών. Έχει ανάγκη από παραδοχή των αδυναμιών του. Έχει ανάγκη από παραδοχή της καταγωγής του. Φέρνει μαζί του τις βιολογικές καταβολές του που διαφέρουν από εκείνες των θετών γονιών. Χρειάζεται χρόνο να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες του περίοδος που μπορεί να είναι δύσκολη και για το ίδιο και για τους θετούς γονείς του. Φέρνει αλλαγές στον τρόπο ζωής της θετής του οικογένειας. Φέρνει ευτυχία αλλά και υποχρεώσεις και πιθανόν προβλήματα. Έχει δικαίωμα και ανάγκη να μάθει ότι έχει άλλους βιολογικούς γονείς. Οι ίδιοι οι θετοί γονείς είναι επιφορτισμένοι με αυτό το έργο και θα πρέπει να μπορούν και να έχουν τη διάθεση να του μιλήσουν σχετικά. Στην κατάλληλη ηλικία μπορεί να αναζητήσει τους βιολογικούς του γονείς και να θελήσει να τους γνωρίσει. Ο θετός του γονιός θα πρέπει να μπορεί και να έχει τη διάθεση να το βοηθήσει. Αραγε, εσείς που ενδιαφέρεστε να υιοθετήσετε, μπορείτε να ανταποκριθείτε σε όλα αυτά; Σκεφτείτε το. Αν ναι, έχετε επίσης υπόψη ότι: Εσείς θα εξεύρετε το παιδί. 35
Η διαδικασία μελέτης της καταλληλότητας σας για υιοθεσία και εκείνη της ολοκλήρωσης της υιοθεσίας χρειάζεται χρόνο. Αν έχετε εξεύρει το παιδί θα πρέπει να ενημερώσετε γραπτώς το Λειτουργό Ευημερίας της περιοχής στην οποία διαμένετε τρεις μήνες πριν το πάρετε στο σπίτι σας. Αν είστε εγκεκριμένοι ήδη, θα μπορέσετε να το πάρετε σε διάστημα λιγότερο από τους τρεις μήνες. Αλλιώς θα πρέπει να ζητήσετε και να πάρετε την άδεια του Δικαστηρίου. Αν θέλετε να υιοθετήσετε από χώρα του εξωτερικού, στην οποία η Σύμβαση για την Προστασία των Παιδιών και για τη Συνεργασία αναφορικά με Διακρατική Υιοθεσία έχει ισχύ, π.χ. Ρουμανία, θα πρέπει να υποβάλετε γραπτή αίτηση προς τη Διευθύντρια των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, στην οποία να διατυπώνετε συγκεκριμένα την επιθυμία σας. Αν είστε ήδη εγκεκριμένοι, η έκθεση καταλληλότητας σας και τα άλλα πιστοποιητικά που πιθανόν να απαιτούνται, θα σταλούν στην Κεντρική Αρχή της χώρας καταγωγής του παιδιού πολύ πιο σύντομα παρά αν η διαδικασία μελέτης σας αρχίσει παράλληλα με την υπό αναφορά αίτησή σας. Πριν να φέρετε το παιδί που υιοθετήσατε στο εξωτερικό, ζητήστε με αίτηση προς το Λειτουργό Μεταναστάσεως άδεια εισόδου του στην Κύπρο. Τι προτρέπεστε να κάνετε αν θέλετε να υιοθετήσετε. Απευθυνθείτε στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας για μελέτη της καταλληλότητάς σας για υιοθεσία, έστω κι αν δεν έχετε εξεύρει το προς υιοθεσία πρόσωπο. Η έγκριση της καταλληλότητάς σας πριν την εξεύρεση παιδιού θα σας βοηθήσει και θα σας απαλλάξει από ταλαιπωρίες είτε το παιδί που θα εξεύρετε προέρχεται από την Κύπρο είτε από χώρα του εξωτερικού. Η διαδικασία μελέτης σας πρέπει να ολοκληρωθεί πριν υποβάλετε αίτημα για διακρατική υιοθεσία. Απευθυνθείτε στα Επαρχιακά Γραφεία των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας. Οι Λειτουργοί είναι στη διάθεσή σας για πληροφορίες και συνεργασία. Λευκωσία lefkosia..dwo@sws.mlsi.gov.cy Λεμεσός Lemesos.dwo@sws.mlsi.gov.cy Τηλ. 22804608 Fax:: 22804666 Τηλ. 25804472 Fax: 25306576 36
Λάρνακα Larnaca.dwo@sws.mlsi.gov.cy Τηλ. 24800166 Fax: 24304876 Πάφος Pafos.dwo@sws.mlsi.gov.cy Τηλ. 26821620 Fax: 26306162 Αμμόχωστος Ammochostos.dwo@sws.mlsi.gov.cy Τηλ. 23811720 Fax: 23827698 Μόρφου (Ευρύχου) Everychou.dwo@sws.mlsi.gov.cy Τηλ. 22870582 Fax: 22933408 37
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΡΑΤΙΚΑ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ Τα Κρατικά Ινστιτούτα Επιμόρφωση, που άρχισαν να λειτουργούν το 1960 ως Ινστιτούτα Ξένων Γλωσσών, παρέχουν σειρά μαθημάτων σε μαθητές όλων των βαθμίδων καθώς και σε ενήλικες, τόσο σε αστικά κέντρα όσο και σε αγροτικές περιοχές. Προσφέρονται οι ακόλουθοι κλάδοι-μαθήματα: Ξένες γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Ισπανικά, Ρωσικά, Τουρκικά κ.ά.) Ελληνικά για ξένους Λογιστική Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές Μαθήματα Τελικών Παγκύπριων εξετάσεων για το Πανεπιστήμιο Κύπρου και τα Ελληνικά Πανεπιστήμια Επίσης, τα Κρατικά Ινστιτούτα επιμόρφωσης αναλαμβάνουν την οργάνωση ειδικών σειρών για παιδιά παλιννοστούντων και Ελληνοποντίων και ενισχυτικών μαθημάτων για παιδιά εγκλωβισμένων. Προσφέρονται δωρεάν μαθήματα Ελληνικών σε Τουρκοκύπριους και Τουρκικών σε Ελληνοκύπριους. Το 2006-07 λειτούργησαν 41 Κρατικά Ινστιτούτα Επιμόρφωσης σε όλη την Κύπρο και σε αυτά φοίτησαν πέραν των 18.000 μαθητών. ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗ Αποστολή της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας (ΥΕΨ) είναι η προστασία και προαγωγή της ψυχικής υγείας, καθώς και η διευκόλυνση της μάθησης και της ολόπλευρης ανάπτυξης του 38
κάθε ατόμου που μετέχει του εκπαιδευτικού συστήματος, από την προσχολική μέχρι και τη μέση εκπαίδευση. Στο πλαίσιο της αποστολής της η ΥΕΨ συμβάλλει στον όλο προβληματισμό της εκπαίδευσης με στόχο τη συνεχή εξέλιξη και ποιοτικό εκδημοκρατισμό του θεσμού του σχολείου, την αποδοχή και το σεβασμό της διαφορετικότητας, καθώς και τη σχολική επιτυχία όλων των ατόμων. ΣΤΟΧΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ Ενώ η ΥΕΨ ασχολείται παραδοσιακά με την αντιμετώπιση ατομικών περιπτώσεων παιδιών με προβλήματα μάθησης και προσαρμογής, τα τελευταία κυρίως χρόνια επενδύει περισσότερο σε δράσεις, παρεμβάσεις και προγράμματα. Πιο αναλυτικά, οι δραστηριότητες της ΥΕΨ στοχεύουν, κατά προτεραιότητα, στα ακόλουθα: Ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων αλφαβητισμού σε όλα τα παιδιά. Συναισθηματική ανάπτυξη, ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, πρόληψη της βίας και της νεανικής παραβατικότητας καθώς και της χρήσης και κατάχρησης ουσιών. Πρόληψη της σχολικής διαρροής η οποία συναρτάται με την πρόληψη της βίας και της χρήσης κατάχρησης ουσιών. Πρώιμη ανίχνευση και αντιμετώπιση μαθησιακών δυσκολιών. Αντιμετώπιση παιδιών με δυσκολίες μάθησης ή/ και προσαρμογής μέσα στο σχολείο. Στήριξη παιδιών με αναπηρίες και ένταξή τους στα συνηθισμένα σχολεία. ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ Ο γενικός σκοπός των Επιμορφωτικών Κέντρων είναι η ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του κάθε ατόμου και η κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική πρόοδος των πολιτών και της κοινωνίας γενικότερα. Οι στόχοι των Επιμορφωτικών Κέντρων συμβαδίζουν με την αναπτυξιακή πολιτική του κράτους και τους ευρύτερους στόχους του ΥΠΠ για παροχή ευκαιριών «Διά Βίου Μάθησης» σε όλους τους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας και την καταπολέμηση των μορφωτικών ανισοτήτων για την αποτελεσματική ένταξη και δράση τους στην Ενωμένη Ευρώπη. 39
Τα Επιμορφωτικά Κέντρα άρχισαν τη λειτουργία τους το 1960, με την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, κυρίως στην ύπαιθρο. Το 1974 επεκτάθηκαν και στις πόλεις και σήμερα καλύπτουν κάθε γωνιά των ελευθέρων περιοχών της Κύπρου, προσφέροντας ευκαιρίες επιμόρφωσης σε χιλιάδες άτομα 15 χρονών και άνω. Τα Επιμορφωτικά Κέντρα οργανώνουν κάθε χρόνο, δωρεάν, ειδικές ομάδες στις οποίες φοιτούν αναλφάβητοι, άτομα με ειδικές ανάγκες, ανάπηροι, εγκλωβισμένοι, κατάδικοι, ψυχικά ασθενείς, άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω σε Στέγες Ενηλίκων, Κέντρα Φροντίδας Ηλικιωμένων κ.ά. Προσφέρουν, επίσης, δωρεάν μαθήματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας στα παιδιά επαναπατρισθέντων Κυπρίων, παλιννοστούντων και αιτητών ασύλου, σε αλλόγλωσσους που ζουν και εργάζονται στην Κύπρο, σε παλιννοστούντες, σε αιτητές ασύλου και σε Τουρκοκύπριους, καθώς και δωρεάν μαθήματα εκμάθησης της τουρκικής γλώσσας σε Ελληνοκύπριους. Παράλληλα, μέσα από τα 70 περίπου διαφορετικά θέματα που προσφέρονται, καλύπτονται τομείς σχετικοί με τη διδασκαλία και την εκμάθηση ξένων γλωσσών, με πολιτιστικά προγράμματα, με την υγεία, με πρακτικές εφαρμογές, με την απόκτηση επαγγελματικών δεξιοτήτων και με άλλα θέματα γενικής φύσεως. Τα Επιμορφωτικά Κέντρα έχουν καταξιωθεί στη συνείδηση των πολιτών ως ένα αξιόλογο πρόγραμμα επιμόρφωσης ενηλίκων. Γι αυτό και μεγάλος αριθμός, πέραν των 20.000 ετησίως, συμμετέχει μαζικά σε αυτό. 40