Ε Ι Σ Η Γ Η Σ Η Στην Διημερίδα ΠΟΛΙΤΕΙΑ και ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΘΕΜΑ Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Εισηγητής : Σωτήρης Βλάχος Πολ. Μηχανικός Εκπρόσωπος ΤΕΔΚ Κέρκυρας Ο σχεδιασμός του χώρου με όσα αυτός περιλαμβάνει δηλαδή: Α. Χωροταξικό σχεδιασμό που καθορίζει χρήσεις γης, και υποδοχείς για τις οχλούσες και μη οχλούσες ανθρώπινες δραστηριότητες, Β Γενικά πολεοδομικά σχέδια, και Γ Πολεοδομικές μελέτες και πράξεις εφαρμογής που είναι το τελικό αποτέλεσμα που δίνει στον πολίτη και στο κοινωνικό σύνολο την γη για την άσκηση των δραστηριοτήτων. Eίναι βασική προϋπόθεση για την ποιότητα ζωής των κατοίκων και την ορθολογική οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου. Μία οικονομική ανάπτυξη που θα ελαχιστοποιεί τις επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής και παράλληλα δεν θα επιτρέπει στις ατομικές προσπάθειες επιχειρηματικής δραστηριότητας ή πλουτισμού να δυναμιτίζουν την συνολική ανάπτυξη του τόπου. Παράδειγματα : Ας μην αυταπατόμαστε δεν υπάρχει περιβαλλοντικά ανέξοδη οικονομική ανάπτυξη. Κάθε μορφή δραστηριότητας έχει περιβαλλοντικό κόστος. Με τον σωστό σχεδιασμό του χώρου μπορούμε όμως να ελαχιστοποιήσουμε το κόστος αυτό.
Η ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στην ποιότητα ζωής γίνεται εύκολα αντιληπτή αν αναλογιστούμε πόσο καλύτερη θα ήταν η καθημερινότητα μας αν τα συνεργεία και οι βιοτεχνίες δεν γειτόνευαν με κατοικίες. Αν οι βασικοί οδικοί άξονες δεν ήταν γεμάτοι με κάθε είδους καταστήματα που δυσκολεύουν ή επιβαρύνουν την συγκοινωνία, και παράλληλα δημιουργούν μία εικόνα που η αισθητική της οδηγεί σε τριτοκοσμικούς συνειρμούς. Αν στην μέση από μια ειδυλλιακή αγροτική περιοχή δεν ξεφύτρωναν μοντέρνα υπερμεγέθη βιοτεχνικά κτίρια ή αποθήκες. Η ευεργετική επίδραση στην οικονομική ανάπτυξη από τον σχεδιασμό αφορά: Την μείωση του κόστους των βασικών υποδομών και δικτύων που αυξάνουν το κόστος της επένδυσης. Τους ενιαίους κανόνες οικονομικής και οικοδομικής δραστηριότητας πού είναι γνωστοί και ίδιοι για όλους και δεν εξαρτώνται από αποφάσεις οργάνων (παρεκκλίσεις). Τέλος η αποφυγή των πιέσεων και οι τριβές για απομάκρυνση δραστηριοτήτων από τους περίοικους με συνέπειες στην λειτουργία των επιχειρήσεων. Ειδικά στην Κέρκυρα όπου το περιβάλλον είναι το κύριο εμπορεύσιμο είδος στην βασικότερη οικονομική δραστηριότητα του νησιού, τον τουρισμό, όπου λόγω της υψηλής πυκνότητας πληθυσμού και της υψηλής αξίας της γης οι πιέσεις είναι μεγαλύτερες, όπου όλοι διαμαρτυρόμαστε για την υποβάθμιση του αλλά δεν κάνουμε για την προστασία του το βασικότερο που είναι ο σχεδιασμός του. Η απόλυτα αρνητική στάση κάποιων ενάντια σε οποιαδήποτε παρέμβαση στο περιβάλλον είναι ανεδαφική γιατί δεν μπορεί κανείς να σταματήσει την ανάγκη του ανθρώπου να βελτιώσει τις συνθήκες στέγασης, συγκοινωνίας κλπ αλλά και την οικονομική του ζωή, οδηγεί με το δεδομένο του Ελληνικού κράτους που δεν μπορεί να επιβάλλει την
εφαρμογή των νόμων στο αντίθετο αποτέλεσμα δηλαδή στην αυθαίρετη και ανεξέλεγκτη απόφαση.. Η λύση δεν είναι να εμποδίζουμε ή να απαγορεύουμε οποιαδήποτε δραστηριότητα σε όλους τους χώρους αλλά να βρούμε τον τόπο και τον τρόπο που αυτή μπορεί να ασκηθεί με τις λιγότερες συνέπειες για το κοινωνικό σύνολο. Αυτός είναι ο βασικός στόχος του χωροταξικού σχεδιασμού και επιτακτικό καθήκον όλων μας μια και αυτός ο χώρος δεν μας ανήκει σαν ιδιοκτησία. Τον παραλάβαμε από τις προηγούμενες γενιές και πρέπει να τον παραδώσουμε στις ερχόμενες. Είμαστε απλά διαχειριστές του. ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕ Θα αναρωτηθεί κανείς γιατί αφού είναι τόσα τα οφέλη τόσο ο χωροταξικός σχεδιασμός αλλά και οι πολεοδομήσεις που είναι ενδεχόμενα πιο εύκολες και τις έχουμε εξ ίσου ανάγκη δεν έχουν προχωρήσει ικανοποιητικά στην Ελλάδα και ακόμη περισσότερο στην Κέρκυρα. Πιστεύω ότι αν μπορέσουμε να προσδιορίσουμε τους λόγους που δεν προχώρησε την τελευταία 20ετία ισως μπορέσουμε να επιτύχουμε καλύτερους ρυθμούς προώθησης του ώστε να έχουμε αποτελέσματα πρίν να είναι αργά. Κατα την άποψη μου τρεις είναι οι υπεύθυνοι : 1 Η πολιτεία σε όλες τις βαθμίδες της, 2. Το κοινωνικό σύνολο 3. Οι συνάδελφοι που ασχολούνται επαγγελματικά με το θέμα.
Η πολιτεία 1. Υπήρξε μια διαχρονική και διακομματική έλλειψη βούλησης με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις- από πλευράς πολιτείας σε όλα τα επίπεδα έκφρασης της, Κεντρική κυβέρνηση, Νομαρχίες και Ν.Α. και ΟΤΑ. Πως εκφράζεται αυτή η έλλειψη βούλησης : Στο επίπεδο της κεντρικής κυβέρνησης, με ένα πολύπλοκο θεσμικό πλαίσιο που στο όνομα της δημοκρατικής συμμετοχής καθίσταται αναποτελεσματικό. Με την ελλιπή χρηματοδότηση Με την γραφειοκρατική αντιμετώπιση από πλευράς κεντρικών υπηρεσιών. Στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας Αυτοδιοίκησης με το ότι τα γραφεία της ΕΠΑ να θεωρούνται και να είναι τις περισσότερες φορές τόπος εξορίας η αγρανάπαυσης, με τον σχεδιασμό σε τελευταία προτεραιότητα από όλες τις υποδομές από άποψη χρηματοδότησης και σημασίας και από άποψη πίεσης προς την κεντρική κυβέρνηση για χρηματοδότηση. Στο επίπεδο των ΟΤΑ με το ότι σπάνια δίνουν το απαιτούμενο βάρος, για να μην αναφερθούμε στην κακή χρήση των πόρων που προκύπτουν από την εισφορά σε γη. Οι λόγοι αυτής της στάσης είναι ότι θίγονται μικρά και μεγάλα συμφέροντα και άρα υπάρχει πολιτικό κόστος πραγματικό ή καλλιεργημένο. Ότι όταν υπάρχει σχεδιασμός περιορίζεται η δυνατότητα των πολιτικών να κάνουν ατομικές εξυπηρετήσεις (ρουσφέτιαπαρεκκλίσεις). Ότι υπάρχει έλλειψη της κατάλληλης κουλτούρας στο μεγαλύτερο μέρος των πολιτικών. Β. Το κοινωνικό σύνολο δηλαδή εμείς οι ίδιοι Γιατί υπάρχει έλλειψη κοινωνικής πίεσης που θα ισοφάριζε το πολιτικό κόστος από πλευράς οργανωμένων συμφερόντων (οι λίγοι που έχουν συμφέρον φωνάζουν οι πολλοί δεν έχουν αντίληψη πόσο
τους συμφέρει ο σχεδιασμός ή αδιαφορούν μέχρι η συνέπειες να κτυπήσουν την πόρτα τους και τότε αντιδρούν σπασμωδικά μα συνήθως είναι αργά. Γιατί υπάρχει μια ριζωμένη αντίληψη για το ότι η ιδιοκτησία συνοδεύεται από το απόλυτο δικαίωμα να κάνει κανείς στην ιδιοκτησία του ότι θέλει. Ίσως υπάρχει μια ιστορική εξήγηση για την σχετική κουλτούρα στο ότι εδώ δεν υπήρξε φεουδαρχία όπως στην Ευρώπη όπου ελάχιστοι ήταν ιδιοκτήτες της γης, αλλά όλοι οι σχεδόν όλοι ήταν μικροϊδιοκτήτες. Γ Οι συνάδελφοι μελετητές ή δημόσιοι υπάλληλοι Γιατί έχουμε μιαν εξουσιαστική αντιμετώπιση του σχεδιασμού ως εάν είμαστε οι μόνοι θεματοφύλακες της αλήθειας και δεν αφουγκραζόμαστε και τις ανάγκες της κοινωνίας ώστε να προτείνουμε λύσεις που έστω με δυσκολία να μπορούν να γίνουν αποδεκτές. Γιατί καταρτίζουμε ακραίες προτάσεις που δεν δίνουν αρκετές διεξόδους στις ανάγκες ή δεν παίρνουν υπ όψη την κοινωνική πίεση η τις αντικειμενικές συνθήκες (Π.χ. κόστος δημιουργίας κοινοχρήστων χώρων έξω από τις οικονομικές δυνατότητες του αντίστοιχου ΟΤΑ). Γιατί με την συμβολή των χαμηλών αμοιβών μερικές φορές η αντιμετώπιση είναι επιφανειακή ή επιπόλαιη π.χ. Χαρακτηρισμός καλλιεργημένων εκτάσεων ως δασικών, η χαρακτηρισμός γης σχεδόν ακαλλιέργητης ως γης υψηλής παραγωγικότητας. Το αποτέλεσμα είναι να μην έχει προχωρήσει τίποτα και κάτω από την πίεση της ζωής και των συμφερόντων να συνεχίζεται η άναρχη ανάπτυξη.
ΤΙ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙ Εδώ σήμερα είμαστε εκπρόσωποι όλων των υπευθύνων και κυρίως οι δύο κατηγορίες που έχουν την ευθύνη να καλλιεργήσουν στο κοινωνικό σύνολο την σχετική κουλτούρα. Οι πολιτικοί και οι τεχνοκράτες. ΑΝ εμείς δεν πεισθούμε για την αναγκαιότητα του σχεδιασμού, αν εμείς δεν γίνουμε οι ιεραπόστολοι της ιδέας αυτής έστω και με κόστος πολιτικό ή προσωπικό, ώστε να αλλάξει η γενικότερη κουλτούρα και να υπάρξει κοινωνική όχι απλά αποδοχή αλλά πίεση προς την κατεύθυνση αυτή Αν δεν απλοποιηθούν και αποκεντρωθούν οι διαδικασίες. Λογικά εκτός από τον περιφερειακό χωροταξικό σχεδιασμό που θα πρέπει να εγκρίνεται από το κράτος, όλα τα άλλα επίπεδα θα πρέπει να σταματούν στην Περιφέρεια Αν η πολιτεία δεν αποφασίσει ότι ο σχεδιασμός του χώρου είναι εξ ίσου ή και πιο σημαντικός για την Εθνική οικονομία από τα έργα υποδομής έστω και αν δεν φέρνει τόσους ψήφους Αν οι συνάδελφοι που ασχολούνται με το θέμα δεν το ιδούν και λίγο σαν αποστολή και όχι μόνο σαν μια δουλειά όπως οι άλλες. H εικόνα του τόπου μας θα συνεχίσει να χειροτερεύει.