Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών (3 ος Κύκλος Σπουδών) : Ανάπτυξη Συστημάτων Ηλεκτρονικής Μάθησης ΗΜ12: Εφαρμογή και Αξιολόγηση Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων 2. Διεθνείς Προδιαγραφές και Πρότυπα Τεχνολογιών Η-Μάθησης Ακαδημαϊκό Έτος 2007-200 2008: Χειμερινό Εξάμηνο ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΣΑΜΨΩΝ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Η παρουσίαση αυτή εκδίδεται κάτω από την άδεια Creative Commons Attribution-NoDerivs NoDerivs-NonCommercial. Για να δείτε ένα αντίγραφο της άδειας επισκεφτείτε τη διεύθυνση http://creativecommons.org/licenses/by-nd nd-nc/1.0/ nc/1.0/ Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι η «Η-Μάθηση» η Ζητούμενη Εκπαιδευτική Καινοτομία που Απαιτεί η Κοινωνία της Γνώσης? Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 2/92 1
Μεθοδολογία Προσέγγισης (1) Ποιες είναι οι Νέες Ανάγκες Κατάρτισης και Εκπαίδευσης στην Κοινωνία της Γνώσης? Γιατί οι Παραδοσιακές Μέθοδοι Κατάρτισης δεν επαρκούν πλέον? Μπορεί η «η-κατάρτιση» να καλύψει αυτές τις ανάγκες? Ποια είναι η τεκμηριωμένη προστιθέμενη αξία που εισάγει η «η-κατάρτιση»? Υπό ποιες προϋποθέσεις? Τι απαιτήσεις υπάρχουν (τεχνικές, εκπαιδευτικές, επιχειρησιακές) για την επιτυχημένη υιοθέτηση της «η- κατάρτισης»? Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 3/92 Μεθοδολογία Προσέγγισης (2) Τι είναι η «η-μάθηση»? Ποια είναι τα βασικά συστατικά της? Υπάρχουν επιτυχημένα παραδείγματα εφαρμογής προς μελέτη και αξιολόγηση? (Διεθνώς, Ευρώπη, Ελλάδα) Γιατί αποτυγχάνουν τα Έργα Η-Κατάρτισης? Προς ένα Τεχνολογικό Περιβάλλον που μπορεί να υποστηρίξει Έργα Η-Κατάρτισης με προϋποθέσεις επιτυχίας Βασική προϋπόθεση η χρήση και εφαρμογή Διεθνών Προτύπων η-μάθησης Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 4/92 2
ΜΕΡΟΣ Α Διαστάσεις της «Η-Μάθησης» Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 5/92 Η Επαγγελματική Κατάρτιση στην ΚτΓ Αλλάζει? Κοινές (?) διαπιστώσεις η εκπαίδευση και η κατάρτιση αλλάζει, προκειμένου να ικανοποιήσει τις νέες κοινωνικές και οικονομικές απαιτήσεις, όπου οι γνώσεις και οι δεξιότητες των πολιτών και των εργαζομένων αποτελούν την κινητήρια δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα επηρεάζουν άμεσα την κοινωνική συνοχή και την ποιότητα ζωής Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 6/92 3
Νέες Ανάγκες Κατάρτισης και Εκπαίδευσης Ευέλικτη (περιορισμοί χρόνου, χώρου, κ.λπ.) Ανοικτή (χωρίς αποκλεισμούς ή περιορισμούς) Συνεχιζόμενη (διαρκώς και όχι στιγμιαία) Προσαρμοσμένη και Προσαρμόσιμη στις Ιδιαίτερες Ανάγκες Κατηγοριών Καταρτιζόμενων (one-size does not fit all) Ενσωματωμένη με το Περιβάλλον Εργασίας Επίτευξη Απτού και Μετρήσιμου Εκπαιδευτικού Αποτελέσματος Πιστοποίηση Δεξιοτήτων/Γνώσεων (τόσο για την αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού, όσο και για την κατάλληλη επιλογή ρόλων/ευθυνών ευθυνών) Οικονομίες κλίμακας σε όλα τα επίπεδα Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 7/92 Νέες Ανάγκες Νέα Μοντέλα Εκπαίδευσης μετακίνηση από το στατικό μοντέλο μετάδοσης γνώσης από έναν οργανισμό, ένα δάσκαλο, μία πηγή περιεχομένου, σε μία χρονική περίοδο προς πολλούς μαθητευόμενους σε πιο δυναμικά μοντέλα μάθησης και εκπαίδευσης που επιτρέπουν, υποστηρίζουν και παρακινούν την ενεργή συμμετοχή, την συνεργασία, την δημιουργία νέας συλλογικής γνώσης και εμπειριών Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 8/92 4
Διαστάσεις της Ηλεκτρονικής «Μάθησης» (1/3) Διαφορετικές (?) οπτικές the next killer application in US$ and NASDAQ Stock Market Values η τεχνολογική απάντηση στις νέες κοινωνικές ανάγκες των Πολιτών της Κοινωνίας της Γνώσης και της Πληροφορίας Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 9/92 Διαστάσεις της Ηλεκτρονικής «Μάθησης» (2/3) «η χρήση των τεχνολογιών της πληροφορικής και της τηλεματικής στην διδασκαλία και την μάθηση» Βασικά συστατικά: Κατάλληλη Παιδαγωγική/Διδακτική Μεθοδολογία Κατάλληλα Σχεδιασμένα Προγράμματα Κατάρτισης Κατάλληλα Επιλεγμένο και Διαμορφωμένο Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο Διαθέσιμα, Προσιτά και Προσβάσιμα Τεχνολογικά Εργαλεία που Υποστηρίζουν τα παραπάνω Ο τελικός στόχος είναι η αξιοποίηση της τεχνολογίας για την διευκόλυνση, υποστήριξη, ενθάρρυνση και αναβάθμιση (?) των διαδικασιών «παραγωγής», ανταλλαγής, διάδοσης και πιστοποίησης νέας γνώσης, δεξιοτήτων και εμπειριών. Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 10/92 5
Διαστάσεις της Ηλεκτρονικής «Μάθησης» (3/3) Ενδεικτικές λειτουργίες: δημιουργία, συλλογή, διαχείριση, χρήση και διάθεση ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού περιεχομένου (content) και δραστηριοτήτων (activities) συλλογή, αποθήκευση και επεξεργασία δεδομένων από τους καταρτιζόμενους (από μαθησιακά προφίλ και γνωστικό υπόβαθρο μέχρι βαθμολογίες σε επιμέρους εργασίες κ.λπ.) παρακολούθηση, καταγραφή και αξιολόγηση επιδόσεων και δεξιοτήτων υποστήριξη ομαδικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και κοινοτήτων κοινής (επαγγελματικής) πρακτικής Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 11/92 Δημιουργία Προσφορά Πρόσβαση Πρόγραμμα Κατάρτισης Ηλεκτρονικό Μάθημα Δημιουργία και και δόμηση ηλεκτρονικών εκπαιδευτικού περιεχομένου και και δραστηριοτήτων. Προσφορά της της Ηλεκτρονικής Μάθησης μέσω του του Διαδικτύου: Φιλοξενία, Διαχείριση, Συντήρηση, και καιυποστήριξη Εντοπισμός και καιπρόσβαση εκπαιδευτικού περιεχομένου και και δραστηριοτήτων Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής Συνεργασίας Ενότητα Μαθήματος Ιστοσελίδα Ψηφιακά Αντικείμενα Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 12/92 6
Δημιουργία Προσφορά Πρόσβαση Πρόγραμμα Κατάρτισης Ηλεκτρονικό Μάθημα Ενότητα Μαθήματος Εργαλεία Ανάπτυξης Εκπαιδευτικού Περιεχομένου και και Ηλεκτρονικών Μαθημάτων Ιστοσελίδα Ψηφιακά Αντικείμενα Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 13/92 Δημιουργία Προσφορά Πρόσβαση Πρόγραμμα Κατάρτισης Ηλεκτρονικό Μάθημα Ενότητα Μαθήματος Εργαλεία Ανάπτυξης Εκπαιδευτικού Περιεχομένου και και Ηλεκτρονικών Μαθημάτων Ιστοσελίδα Εργαλεία Ανάπτυξης Ηλεκτρονικών Διαγωνισμάτων Ψηφιακά Αντικείμενα Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 14/92 7
Δημιουργία Προσφορά Πρόσβαση Πρόγραμμα Κατάρτισης Ηλεκτρονικό Μάθημα Ενότητα Μαθήματος Ιστοσελίδα Εργαλεία Ανάπτυξης Εκπαιδευτικού Περιεχομένου και και Ηλεκτρονικών Μαθημάτων Εργαλεία Διαχείρισης Ηλεκτρονικού Εκπαιδευτικού Περιεχομένου και και Εργαλεία Ανάπτυξης Ηλεκτρονικών Μαθημάτων Ηλεκτρονικών Διαγωνισμάτων Ψηφιακά Αντικείμενα Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 15/92 Δημιουργία Προσφορά Πρόσβαση Πρόγραμμα Κατάρτισης Εργαλεία Διαχείρισης Ηλεκτρονικών Τάξεων Ηλεκτρονικό Μάθημα Ενότητα Μαθήματος Εργαλεία Ανάπτυξης Εκπαιδευτικού Περιεχομένου και και Ηλεκτρονικών Μαθημάτων Ιστοσελίδα Εργαλεία Ανάπτυξης Ηλεκτρονικών Εργαλεία Διαχείρισης Διαγωνισμάτων Ηλεκτρονικού Εκπαιδευτικού Περιεχομένου και και Ηλεκτρονικών Μαθημάτων Ψηφιακά Αντικείμενα Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 16/92 8
Δημιουργία Προσφορά Πρόσβαση Πρόγραμμα Κατάρτισης Εργαλεία Διαχείρισης Ηλεκτρονικών Τάξεων Ηλεκτρονικό Μάθημα Ενότητα Μαθήματος Ιστοσελίδα Εργαλεία Ανάπτυξης Εκπαιδευτικού Περιεχομένου και και Ηλεκτρονικών Μαθημάτων Εργαλεία Ανάπτυξης Ηλεκτρονικών Εργαλεία Διαχείρισης Διαγωνισμάτων Ηλεκτρονικού Εκπαιδευτικού Περιεχομένου και και Ηλεκτρονικών Μαθημάτων Εργαλεία Ηλεκτρονικής Συνεργασίας και και Υποστήριξης Εκπαιδευτικών Κοινοτήτων και και Κοινοτήτων Καλής Καλής Πρακτικής Ψηφιακά Αντικείμενα Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 17/92 Δημιουργία Προσφορά Πρόσβαση Πρόγραμμα Κατάρτισης Εργαλεία Διαχείρισης Ηλεκτρονικών Τάξεων Ηλεκτρονικό Μάθημα Ενότητα Μαθήματος Ιστοσελίδα Εργαλεία Ανάπτυξης Ολοκληρωμένα Περιβάλλοντα Εκπαιδευτικού Ηλεκτρονικής Τάξης Περιεχομένου και και Ηλεκτρονικών Μαθημάτων Εργαλεία Ανάπτυξης Ηλεκτρονικών Εργαλεία Διαχείρισης Διαγωνισμάτων Ηλεκτρονικού Εκπαιδευτικού Περιεχομένου και και Ηλεκτρονικών Μαθημάτων Εργαλεία Ηλεκτρονικής Συνεργασίας και και Υποστήριξης Εκπαιδευτικών Κοινοτήτων και και Κοινοτήτων Καλής Καλής Πρακτικής Ψηφιακά Αντικείμενα Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 18/92 9
Προϋποθέσεις για την υιοθέτηση, εφαρμογή και αξιοποίηση της «ηλεκτρονικής μάθησης» υποδομές: Υλικό και Τηλεπικοινωνιακά Δίκτυα κατάλληλο λογισμικό (εκπαιδευτικό), επαρκές ψηφιακό περιεχόμενο (υψηλής ποιότητας), κατάλληλες εκπαιδευτικές δικτυακές υπηρεσίες επιμόρφωση όλων αλλαγή νοοτροπίας νέο θεσμικό πλαίσιο και δομές εκπαίδευσης και κατάρτισης (νέος ρόλος Φορέων Κατάρτισης, τρόποι αξιολόγησης - πιστοποίησης γνώσεων - δεξιοτήτων, κ.λπ.) Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 19/92 Ορατοί Κίνδυνοι να γίνει η ηλεκτρονική μάθηση ελιτίστικο προνόμιο των λίγων (χωρών, οργανισμών, ατόμων) τεχνολογικά ή οικονομικά «ισχυρών», οδηγώντας σε μεγαλύτερες κοινωνικές ανισότητες και αποκλεισμούς Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 20/92 10
Πιθανές Αιτίες Έλλειψη κατάλληλων υποδομών υψηλό κόστος πρόσβασης στα διεθνή τηλεπικοινωνιακά δίκτυα Ιδιαίτερα υψηλό κόστος παραγωγής ποιοτικού ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου Υστέρηση στην υιοθέτηση των κατάλληλων θεσμικών αλλαγών (παλαιά διλήμματα, γίνονται ξανά επίκαιρα: η εκπαίδευση ως δημόσιο αγαθό ή καταναλωτικό προϊόν?) Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 21/92 Η Διεθνής Εμπειρία προκειμένου να περιοριστούν οι πιθανοί κίνδυνοι τεχνολογικού αποκλεισμού ή/και μονοπωλιακής επικυριαρχίας πολυεθνικών κοινοπραξιών και να ενισχυθεί η δυνατότητα ανοικτής (όχι αναγκαστικά χωρίς κόστος) και ευέλικτης πρόσβασης από/προς προς όλους (εταιρείες λογισμικού, παραγωγούς εκπαιδευτικού περιεχομένου και υπηρεσιών, τελικούς χρήστες) απαιτείται Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 22/92 11
Ανοικτά Πρότυπα Μαθησιακών Τεχνολογιών η διαμόρφωση, συμφωνία και υιοθέτηση ανοικτών διεθνών προτύπων και προδιαγραφών για όλες τις συνιστώσες που αποτελούν ένα περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης με στόχο τον διαχωρισμό του εκπαιδευτικού περιεχομένου και των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων από το περιβάλλον διάθεσής του την δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης (re-usability) εκπαιδευτικού περιεχομένου και δραστηριοτήτων μεταξύ συστημάτων την δυνατότητα ανταλλαγής δεδομένων αναφορικά με τις εκπαιδευτικές ανάγκες, ενδιαφέροντα ή/και επιδόσεις των εν δυνάμει εκπαιδευομένων την εφαρμογή κοινά αποδεκτών ελέγχων ποιότητας σε όλα τα στάδια παραγωγής και διάθεσής ηλεκτρονικών μαθημάτων και τελικά, την διαλειτουργικότητα (interoperability) μεταξύ συστημάτων ηλεκτρονικής κατάρτισης Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 23/92 ΜΕΡΟΣ Β Επισκόπηση των Διεθνών Προτύπων Τεχνολογιών«Η-Μάθησης Μάθησης» Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 24/92 12
Υπάρχουν Πρότυπα στη Ζωή μας? Ακούτε διαφορετικά CD σε αυτές τις δύο συσκευές? Διαφορετικού μεγέθους? Διαφορετικής εταιρίας? Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 25/92 Υπάρχουν Πρότυπα στη Ζωή μας? Ακούτε διαφορετικά Το πρότυπο του CD σε CD αυτές είναι τις μοναδικό! δύο συσκευές? Ένα μέγεθος!!! Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 26/92 13
Τι θα Γινόταν Χωρίς Πρότυπα? Μπορείτε να φανταστείτε πως θα γράφατε αν κάθε πληκτρολόγιο χρησιμοποιούσε διαφορετικές θέσεις για τα πλήκτρα του? Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 27/92 Πρότυπα Υπάρχουν Παντού! Μπορείτε να φανταστείτε να μην υπήρχαν πρότυπα στα νούμερα των παπουτσιών? Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 28/92 14
Η Ανάγκη Προτυποποίησης Τεχνολογιών Ηλεκτρονικής Μάθησης Τα Πρότυπα Τεχνολογιών Ηλεκτρονικής Μάθησης χρησιμεύουν: Στον καθορισμό τις επικοινωνίας και τις ανταλλαγής πληροφορίας μεταξύ των συστημάτων ηλεκτρονικής μάθησης Στην αύξηση του επιπέδου εμπιστοσύνης της αγοράς σε προϊόντα ηλεκτρονικής μάθησης Στην ελαχιστοποίηση του κόστους ανάπτυξης υπηρεσιών ηλεκτρονικής μάθησης Στον έλεγχο/πιστοποίηση ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών ηλεκτρονικής μάθησης Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 29/92 Διαδικασία Καθορισμού Διεθνών Προτύπων Massie Center (2002), Making Sense of Learning Specifications & Standards: a Decision Maker s Guide to their Adoption, March 2002 Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 30/92 15
Οργανισμοί Προτυποποίησης Τεχνολογιών Ηλεκτρονικής Μάθησης International Standards Standards preparation Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 31/92 Διεθνείς Επιτροπές Προτυποποίησης Μαθησιακών Τεχνολογιών ISO Joint Technical Committee 1 SubCommittee tee 36 JTC1 SC36 (διεθνές) IEEE Learning Technology Standardization Committee IEEE LTSC (κυρίως Β. Αμερική) CEN Information Society Standardization System Learning Technologies Workshop CEN/ISSS LTW (αποκλειστικά ευρωπαϊκό) Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 32/92 16
Η Εξέλιξη των Οργανισμών Προτυποποίησης Τεχνολογιών Ηλεκτρονικής Μάθησης Create New World Order Get Content to Work Get Systems to Interoperate IEEE LTSC CEN/ ISSS WS-LT OKI CanCore 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003... Dublin Core (1995) IMS ADL JTC1 SC36 ALIC Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 33/92 Ο Κύκλος Ωρίμανσης της Ηλεκτρονικής Μάθησης Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 34/92 17
Τα Πρότυπα Ηλεκτρονικής Μάθησης Metadata Packaging Sequencing Learning Design Architecture Protocols APIs Learning Content / Activities Interoperability Learner / Groups/ Organization Personal Information Activity Records Competencies Privacy/Security Administration Data Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 35/92 ISO/IEC JTC1 SC36 [http://jtc1sc36.org] International Standards Organisation a network of national standards institutes fromf 140 countries works in partnership with international organisations,, governments, industry, business and consumer representatives. International Electrotechnical Commission international standards and conformity assessment body Joint Technical Committee 1 standardisation in the field of information technology ISO/IEC JTC1 SC36 (sub committee 36) develops international standards in the field of Learning, Education, and Training aim to enable interoperability and reusability of resources and tools. focus on existing standards and technical reports. consists of Working groups, Rapporteur groups and Ad Hoc committees liaises with other JTC1 sub committees, and with IEEE LTSC and CEN/ISSS/LTWS. C Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 36/92 18
IEEE Learning Technology Standards Committee (LTSC) [http://ltsc.ieee.org ltsc.ieee.org] IEEE Institute of Electrical and Electronic Engineering leading authority in technical areas IEEE LTSC has been chartered by the IEEE Computer Society Standards Activity Board consists of working groups that develop technical standards in approximately 20 different areas of information technology for learning, education and training aims to facilitate the development, use, maintenance and interoperation of educational resources many of the standards developed by LTSC will be advanced as international standards by ISO/IEC JTC1/SC36 Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 37/92 Διαδικασία Προτυποποίησης IEEE Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 38/92 19
Διαδικασία Ανάπτυξης Προσχεδίου Προτυποποίησης IEEE Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 39/92 CEN/ISSS Learning Technology Workshop [http://www.cenorm.be/isss www.cenorm.be/isss] Committee Europeen de Normalisation (CEN) creates accredited standards with significant regulatory impact for Europe. Information Society Standardization System (CEN/ISSS) Provides to the European Industry standardization services towards promoting the European Information Society. Workshop on Learning Technology (CEN/ISSS LTW) develops an annual workplan for the European Standardisation Activites in learning technology interoperability. seeks to ensure that any international standards do reflect European needs - i.e. can be internationalised and/or localised. aims to encourage the effective development and use of relevant and appropriate standards for learning technologies for Europe. Promotes the outputs of the Workshop to directly international standardisation work in learning technologies, including IEEE LTSC and ISO/IEC JTC1 SC36. Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 40/92 20
CEN/ISSS LT-WG: Ομάδες Εργασίας Internationalization and Localization of the IEEE LTSC Learning Object Metadata (LOM) specification Quality Assurance Standards Educational Modeling Languages Educational Copyright Licence Conditions European Model for Learner Competencies Accessibility Properties for Learning Resources Interoperability of Repositories for Learning Interoperability frameworks for exchange of information between diverse management systems Harmonisation of vocabularies Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 41/92 CEN/ISSS LTWG: Χαρτογράφηση Δραστηριοτήτων Learning Activities Learning Content Delivery Educational Modelling Languages Accessibility Language Capabilities Metadata (LOM) Copyright Quality Assurance Interoperability Frameworks Alternative Language Versions Translation of LOM Vocabularies and Taxonomies Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 42/92 21
Advanced Distributed Learning Initiative (ADL) [http://www.adlnet.org www.adlnet.org] Advanced Distributed Learning Network (ADLNet( ADLNet) an initiative sponsored by the U.S. Department of Defense and its partners in industry, academia, and the private and federal sectors aiming to achieve interoperability across computer and web-based based learning courseware systems ADL s flagship is SCORM (Sharable Content Object Reference Model) A software model that defines the interrelationship of course components, data models, and protocols such that content objects are sharable across systems that conform with the same model. Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 43/92 Sharable Content Object Reference Model (SCORM) A SCORM 1.2-compliant Learning Management System (LMS) is only able to present all of the SCOs in a table of contents at the same time, allowing the learner to choose the order in which they want to see the content. A SCORM2004 (version 1.3) -compliant LMS will allow you to set rules and conditions determining when and what content is presented to the learner. Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 44/92 22
SCORM 2004 It allows predictable, consistent ordering and delivery of learning activities, in an instructionally meaningful manner, regardless of delivery environment. Benefits Defines sequencing information and behaviors that enable SCORM 2004 content to reproduce standard CBT-Type Type sequencing in an interoperable manner. Code for sequencing learning resources no longer needs to be embedded within learning resources, reducing coupling and increasing reusability Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 45/92 IMS Global Learning Consortium [http://www.imsproject.org www.imsproject.org] industry/academia consortium that develops specifications based on the needs identified by its supporting members. started in 1997 by the National Learning Infrastructure Initiative (NLII), an organization sponsored by EduCause in USA now an independent, non-profit corporation owned by its participating members produces specifications and also offers workshops, developer support, and executive briefings. is in the process of creating a conformance and testing program intended to be licensed by industry and national consortia and organizations. Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 46/92 23
IMS Specifications Content Packaging Metadata Enterprise Learner Information Question and Test Simple Sequencing Digital Repositories Learning Design Accessibility Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 47/92 Content Packaging (v1.1.3) Provides instructions for wrapping and exchanging learning content: Packaged Learning Objects Bundled Question and Test Objects Learning Information Packages Sequencing Information Learning Design Support Adopted by US DoD for SCORM2004 Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 48/92 24
MODEL 2: Mastery Testing Multiple Aggregations Instance of Template 4 Ag greg at io n-1 Ag greg at io n- A SCO-1 SCO-2 SCO-A SCO-3 SCO-D Instance of Template 5 In sta nce of Tem plat e 5 Root Aggregation In sta nce o f T em plat e 5 Ag greg at io n-2 Ag greg at io n-a Ag greg at io n- B SCO-F maste ry test Ag greg at io n-3 SCO-4 SCO-5 In sta nce o f T em plat e 8 SCO-C Content Package Manifest (XML document) Organization SCOs <?xml version="1.0" encoding="utf -8" standalone="no"?> <metadata> <schema>adl SCORM</schema> <schemaversion>1.2 </schemaversion> <lom xm lns= http:// www.im sglobal.org/im sd_rootv1p2"> </metadata> Including the structure with sequencing behaviors/rules All the physical files needed for this package Content Package <manifest identifier= IRS_IFS_COURSE > Metadata CD-ROM <organizations default= xp_man0_toc1"> Copyright 2003, Carnegie Mellon University, Some Rights Reserved Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 49/92 Metadata (v1.2.2) Provides a structured and consistent way to add information (in the form of commonly agreed attribute values) for describing learning resources, so as to facilitate their search and retrival: Organized into 13 types of information Extensible to include new elements Now standardized by the IEEE s s Learning Object Metadata standard (IEEE( 1484.12.1-2002 2002 Learning Object Meta-data) Adopted by US DoD for SCORM Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 50/92 25
Enterprise (v1.1) Provides commonly agreed formats for exchanging student and course information among system components, so as to facilitate the transfer of organizational information between systems: Supports Student Records synchronization Defines persons and group membership Records Learners Demographics Supported by all major HE ERP and CMS vendors Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 51/92 Learner Information Package (v1.0) Intended to provide information about learners capabilities, experiences and privileges It is used to organise and manage learner s s profiles (as such, it complements the IMS Enterprise specification). Provides the means to describe learners characteristics and collect information about them: Specifies affiliations and groups Manages identity and identifiers Future support for accessibility-based based preferences Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 52/92 26
Question and Test Interoperability (v1.2.1) Provides a commonly agreed format for constructing and exchanging assessment information to support for the development, the delivery and the management of online tests and their results: Supports the creation of question banks and random tests Provides Scoring calculations Facilitates Assessment Results Reporting Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 53/92 Simple Sequencing (v1.0) It specifies how learning resources (in the form of learning objects) are ordered and presented to individual learners and/or group of learners, according to their preferences, performance, etc Adopted by US DoD for SCORM 1.3 (SCORM 2004) Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 54/92 27
Digital Repositories Interoperability (v1.0) It aims towards integrating on-line courses with information resources available on the web, providing a basic interface recommendation to allow the following operations: Federated data-base architecture Search / Retrieve / Update Based on XQuery and Z39.50 Current Version from January 2003 Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 55/92 Reusable Definition of Competency or Educational Objective (v1.0) It provides a framework for defining and exchanging definitions of competencies and proficiencies. It supports: Competency definitions Relationships to taxonomies Prerequisites and conditionals Separating completion of an on-line course from performance assessment Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 56/92 28
Learning Design (v1.0) It is based on Educational Modeling Languages (EML) and it aims towards describing learning scenarios in a standard machine understandable and Interoperable across systems way Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 57/92 LT Standards and Educational Practice (1) pedagogy administration learning resources teacher dialogue student library competencies registry/ authority activities course tests & assessment delivery system library Original diagram by CETIS Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 58/92 29
LT Standards and Educational Practice (2)( pedagogy Metadata learning resources teacher IMS Digital Repositories competencies library IMS Competency Definitionregistry/ authority IMS OUNL Learning EML Design activities course dialogue tests & assessment IMS Content Packaging administration IMS Enterprise IMS QTI IMS LIP student delivery systemims Digital Repositories library IMS Simple Sequencing Original diagram by CETIS Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 59/92 Org Oracle UFI Cisco MSFT HP Sun Users 600k 900k 100k 80k 160k 30k Learning Content* 450,000 objects 900 courses 1,400,000 objects 1,000,000 objects 5,000 courses Standards SCORM, QTI, EP SCORM, LOM, CMI, QTI, LIP SCORM, LOM SCORM, LOM, QTI, CP SCORM, QTI, AICC SCORM, AICC Usage 6k/day 50k/day 50k/day 5k/day * courses/objects cataloged, tagged and searchable Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 60/92 30
Συμφέρει η Ανάπτυξη Προτύπων? Κόστη Κέρδος από Πρότυπα? ΣΩΣΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ!!! Κόστη Προτυποποίησης Μέγιστο Επίπεδο Προτυποποίησης Καθόλου Προτυποποίηση Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 61/92 Η Συμμετοχή του Εργαστηρίου μας Ίδρυση και Αντιπροεδρία του IEEE Computer Society Technical Committee on Learning Technology (IEEE TCLT), με περισσότερα από 850 μέλη σε 35 χώρες Ιδρυτικό Μέλος του CEN/ISSS Learning Technologies Workshop, το οποίο ασχολείται με το συντονισμό των Ευρωπαϊκών Προτάσεων Προτυποποίησης στις Μαθησιακές Τεχνολογίες Συμμετοχή στο Advisory Board του IMS Global Learning Europe, τον Ευρωπαϊκό Φορέα Εθνικών Φορέων και Επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στις Τεχνολογίες Ηλεκτρονικής Μάθησης Ο μοναδικός ελληνικός φορέας που συμμετέχει ως Contributing Member στο IMS Global Learning Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 62/92 31
ΜΕΡΟΣ Γ Ενδεικτικά Σενάρια Ηλεκτρονικής Μάθησης και η Χρήση των Προτύπων Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 63/92 Σενάριο #1: η-μάθηση Καθοδηγούμενη από Εκπαιδευόμενο Γενικό Περιεχόμενο Διαδίκτυο Μεταδεδομένα Αναζήτηση/Χρήση Μεταδεδομένα Αναζήτηση/Χρήση Παραγωγός Μαθησιακού Αντικειμένου Ανεξάρτητος Εκπαιδευόμενος Ηλεκτρονικά Μαθήματα Μεταδεδομένα Αναζήτηση/ Χρήση Σχεδίαση Εκπαιδευτικού Περιεχομένου/ Δραστηριοτήτων Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες Μεταδεδομένα Εκπαιδευτικές Πύλες Διαδίκτυο Τεστ/Αξιολογήσεις Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 64/92 32
Σενάριο #1: η-μάθηση Καθοδηγούμενη από Εκπαιδευόμενο Dublin Core, Taxonomies Γενικό Περιεχόμενο Μεταδεδομένα Αναζήτηση/Χρήση Παραγωγός Μαθησιακού Αντικειμένου Διαδίκτυο IMS CP, IMS SS Ηλεκτρονικά Μαθήματα Μεταδεδομένα Dublin Core, Taxonomies Αναζήτηση/Χρήση IEEE LOM Ανεξάρτητος Εκπαιδευόμενος Μεταδεδομένα Αναζήτηση/ Χρήση Σχεδίαση Εκπαιδευτικού Περιεχομένου/ Δραστηριοτήτων IMS LD Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες IMS QTI Τεστ/Αξιολογήσεις IEEE LOM Μεταδεδομένα Εκπαιδευτικές Πύλες Διαδίκτυο IMS DRI Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 65/92 Σενάριο #2: η-μάθηση Καθοδηγούμενη από Εκπαιδευτή Εκπαιδευτικός Οργανισμός Εκπαιδευτής Οργάνωση Ομάδων Εκπαιδευομένων Πληροφορίες Διαχείρισης Ψάχνει Προτείνει σε Εκπαιδευόμενο Σύγχρονη/Ασύγχρονη Επικοινωνία Εκπαιδευόμενοι Ηλεκτρονικά Μαθήματα Χρήση Παραγωγός Μαθησιακού Αντικειμένου Σχεδίαση Εκπαιδευτικού Περιεχομένου/ Δραστηριοτήτων Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες Μεταδεδομένα Εκπαιδευτικές Πύλες Διαδίκτυο Τεστ/Αξιολογήσεις Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 66/92 33
Σενάριο #2: η-μάθηση Καθοδηγούμενη από Εκπαιδευτή Εκπαιδευτικός Οργανισμός Οργάνωση Ομάδων Εκπαιδευομένων IMS LIP Πληροφορίες Διαχείρισης IMS Enterprise Εκπαιδευτής Ψάχνει Προτείνει σε Εκπαιδευόμενο IEEE LOM IMS CP, IMS SS Ηλεκτρονικά Μαθήματα Σύγχρονη/Ασύγχρονη Επικοινωνία Εκπαιδευόμενοι Χρήση IEEE LOM IMS LD IEEE LOM Παραγωγός Μαθησιακού Αντικειμένου Σχεδίαση Εκπαιδευτικού Περιεχομένου/ Δραστηριοτήτων Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες IMS QTI Τεστ/Αξιολογήσεις Μεταδεδομένα Εκπαιδευτικές Πύλες Διαδίκτυο IMS DRI Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 67/92 ΜΕΡΟΣ Δ Εισαγωγή σε Θέματα Αρχιτεκτονικών Συστημάτων Η-Μάθησης Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 68/92 34
Ενδεικτικό Μοντέλο Αρχιτεκτονικής Συστημάτων Ηλεκτρονικής Μάθησης Παραγωγή Διαχείριση Επιδεξιοτήτων Αναλυτής Αλληλεπιδράσεων/ Αξιολογήσεων Διαχείριση Εκπαιδευτικού Οργανισμού Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 69/92 Η Χρήση των Προτύπων στην Αρχιτεκτονική Διαχείριση Εκπαιδευτικού Οργανισμού Διαχείριση Επιδεξιοτήτων Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 70/92 35
Ενδεικτικά Παραδείγματα Συστημάτων Ηλεκτρονικής Μάθησης Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 71/92 Σύστημα Docent - SumTotal (www.sumtotalsystems.com) Διαχείριση Εκπαιδευτικού Οργανισμού Διαχείριση Επιδεξιοτήτων Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 72/92 36
Σύστημα ilearning - Oracle (www.oracle.com) Διαχείριση Εκπαιδευτικού Οργανισμού Διαχείριση Επιδεξιοτήτων Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 73/92 Σύστημα FirstClass Open Text (www.softarc.com) Διαχείριση Εκπαιδευτικού Οργανισμού Διαχείριση Επιδεξιοτήτων Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 74/92 37
Σύστημα Claroline Claroline (www.claroline.net) Διαχείριση Εκπαιδευτικού Οργανισμού Διαχείριση Επιδεξιοτήτων Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 75/92 Σύστημα Blackboard BlackBoard (www.blackboard.net) Διαχείριση Εκπαιδευτικού Οργανισμού Διαχείριση Επιδεξιοτήτων Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 76/92 38
ΜΕΡΟΣ E Το Πλαίσιο Εργαστηριακής Υποστήριξης του Μαθήματος Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 77/92 Γιατί Αποτυγχάνουν τα Έργα Ηλεκτρονικής Μάθησης? Γιατί στηρίζονται κυρίως στην αναπαραγωγή του μοντέλου της ηλεκτρονικής τάξης που προσφέρει πολύ περιορισμένες δυνατότητες αξιοποίησης των τεχνολογιών του διαδικτύου. Υποστηρίζονται από «κλειστά», -φάγα και ελάχιστα ευέλικτα συστήματα απλής διαχείρισης ηλεκτρονικών μαθημάτων που δεν έχουν καταφέρει να πείσουν τους εκπαιδευτικούς οργανισμούς για την χρησιμότητα τους (non-significant difference). Δίνουν έμφαση στην database-driven driven διαχείριση των τυπικών διαδικασιών που εκτελούν οι γραμματείες (εγγραφές, έλεγχος βαθμολογιών, κλπ), παρά στην μαθησιακή διαδικασία. Δίνουν ελάχιστη προσοχή στις δυνατότητες ευέλικτου και «παιδαγωγικά καθοριζόμενου» εκπαιδευτικού σχεδιασμού των ηλεκτρονικών δραστηριοτήτων καταλήγοντας στην απλή ηλεκτρονική υπέρ-κειμενική απεικόνιση των διδακτικών συγγραμμάτων. Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 78/92 39
Η Τεχνολογική Πρότασή μας Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 79/92 ASK LOM-RM: Εργαλείο Διαχείρισης Αποθηκών Μεταδεδομένων Μαθησιακών Αντικειμένων Σύστημα που υποστηρίζει την συγγραφή και επεξεργασία εκπαιδευτικών μεταδεδομένων που περιγράφουν μαθησιακά αντικείμενα με βάση το πρότυπο IEEE LOM την δημιουργία και διαχείριση αποθηκών μεταδεδομένων μαθησιακών αντικειμένων. Χρησιμοποιείται από: Συγγραφείς μεταδεδομένων (δημιουργούς εκπαιδευτικού υλικού, εκπαιδευτικούς, κλπ.) Διαχειριστές αποθηκών μεταδεδομένων μαθησιακών αντικειμένων (εκδότες εκπαιδευτικού υλικού, τεχνικούς υπευθύνους, κλπ.) Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 80/92 40
Υποστήριξη Συγγραφής Μεταδεδομένων Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 81/92 Υποστήριξη Διαχείρισης Αποθήκης Μεταδεδομένων Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 82/92 41
Προεπισκόπηση ASK LOM-RM Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 83/92 Τεχνικά Χαρακτηριστικά Aρχιτεκτονική πολλαπλών επιπέδων (multi-tier tier architecture) Xρήση αποθηκών δεδομένων βασισμένων στη μνήμη (Memory based XML Native Repositories) Tεχνολογίες XML (extensible Markup Language) και SOAP (Simple Object Access Protocol) Δημιουργεί αποθήκη μεταδεδομένων συμβατή με την προδιαγραφή IMS Digital Repositories Interoperability Δημιουργεί μεταδεδομένα συμβατά με το πρότυπο IEEE Learning Object Metadata 1484.12.1-2002 2002 Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 84/92 42
ASK LDT: Εργαλείο Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού και δημιουργίας Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων Σύστημα που υποστηρίζει τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό ηλεκτρονικών μαθημάτων και προγραμμάτων κατάρτισης με βάση την προδιαγραφή IMS Learning Design την σύνθεση εκπαιδευτικού περιεχομένου σε ηλεκτρονικά μαθήματα με βάση το πρότυπο SCORM και την προδιαγραφή IMS Content Packaging. Χρησιμοποιείται από: Εκπαιδευτικούς σχεδιαστές (σχεδιαστές προγραμμάτων κατάρτισης, εκπαιδευτικούς, κλπ.) Συγγραφείς εκπαιδευτικού περιεχομένου (δημιουργούς εκπαιδευτικού υλικού, εκπαιδευτικούς, κλπ.) Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 85/92 Υποστήριξη Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού και δημιουργίας Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων Ορισμός Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων Σύνθεση και Ολοκλήρωση Εκπαιδευτικού Περιεχομένου Ορισμός Ρόλων και Προσφερόμενων Υπηρεσιών Σχεδιασμός Προγραμμάτων Κατάρτισης Σχεδιασμός Ηλεκτρονικών Μαθημάτων Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 86/92 43
Προεπισκόπηση ASK LDT Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 87/92 Τεχνικά Χαρακτηριστικά Aρχιτεκτονική πολλαπλών επιπέδων (multi-tier tier architecture) Εκπαιδευτικός Σχεδιασμός με βάση την προδιαγραφή IMS Learning Design Υποστήριξη μεταδεδομένων συμβατών με το πρότυπο IEEE Learning Object Metadata 1484.12.1-2002 2002 Συνθέτει ηλεκτρονικά μαθήματα από εκπαιδευτικό υλικό συμβατό με το πρότυπο SCORM Παράγει προγράμματα κατάρτισης και ηλεκτρονικά μαθήματα σύμφωνα με την προδιαγραφή IMS Content Packaging Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 88/92 44
ASK LMS: Σύστημα Διαχείρισης Ηλεκτρονικών Τάξεων Σύστημα που υποστηρίζει την οργάνωση και διαχείριση ηλεκτρονικών τάξεων την αποτελεσματική παρακολούθηση και αξιολόγηση των εκπαιδευομένων. Βασικά χαρακτηριστικά: άμεσα επεκτάσιμο και τροποποιήσιμο, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες ανοικτής αρχιτεκτονικής με χρήση τεχνολογιών ανοικτού κώδικα πλήρη υποστήριξη της ελληνικής γλώσσας. Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 89/92 Το ASK LMS με μια ματιά Συμβατότητα με διεθνή πρότυπα και Εμπορικά προδιαγραφές Συστήματα IEEE IMS IMS IMS LOM CP LIP QTI SCORM AICC ANGEL - - - ASPEN - - - Blackboard - - ecollege - - - - - LearnExact - LearningSpace - - - - IntraLearn - - - TopClass - - - - WebCT - - - - ASK-LMS Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 90/92 45
ASK LMS: Σύστημα Διαχείρισης Ηλεκτρονικών Τάξεων Προσφέρει Σύγχρονα και ασύγχρονα εργαλεία για την επικοινωνία και την συνεργασία Υπηρεσίες αξιολόγησης για την πρόοδο της εκμάθησης Παρακολούθηση ηλεκτρονικών μαθημάτων on-line και off-line Απευθύνεται σε: Εκπαιδευτικούς οργανισμούς (σχολεία, κολέγια, πανεπιστήμια κλπ.) Επαγγελματικούς οργανισμούς (εταιρίες, οργανισμοί παροχής υπηρεσιών κλπ.) Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 91/92 Επικοινωνία Δρ. Δημήτριος Σάμψων, Senior Member IEEE Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Διδακτικής της Τεχνολογίας & Ψηφιακών Συστημάτων, Πανεπιστήμιο Πειραιώς Ανδρούτσου 150, 185341 8534, Πειραιάς Τηλ: : 210-4142766, Fax : 210-4142767 Επιστημονικός Υπεύθυνος Εργαστήριο Προηγμένων e-υπηρεσιών για την Κοινωνία της Γνώσης, Ινστιτούτο Πληροφορικής & Τηλεματικής, Εθνικό Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης, Μέγαρο ΑΡΚΑΤ, Λεωφ. Μεσογείων 357-359, 359, T.K. 15231, Χαλάνδρι, Αθήνα,, (Γραφείο( 421) Τηλ: : 210-6501701/02, Fax: : 210-6501703 Vice Chair IEEE Computer Society Technical Committee on Learning Technology (IEEE TCLT) E-mail: sampson@iti.gr, sampson@unipi.gr,, URL: http://www.ask www.ask4research.info Δημήτριος Γ. Σάμψων, Επίκουρος Καθηγητής 92/92 46