MEΡΟΣ Α: ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ 1. Τι είναι Δίκαιο.................................................... 5 2. Διακρίσεις του Δικαίου.............................................. 7 3. Η συνήθης δομή του κανόνα δικαίου................................... 9 4. Οι γενικές αρχές του Δικαίου........................................ 10 5. Δίκαιο και Διοίκηση των Επιχειρήσεων................................ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ B: ΠΗΓΕΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΝΟΜΟΠΑΡΑΓΩΓΗ Γενικά για τις πηγές του Δικαίου........................................ 15 1. Το Σύνταγμα..................................................... 16 2. Διεθνείς συνθήκες και γενικά αναγνωρισμένοι κανόνες Δικαίου............. 17 3. Οι τυπικοί νόμοι................................................. 18 4. Θεσπίσματα της εκτελεστικής λειτουργίας............................. 19 5. Αυτόνομες πήγες Εργατικού Δικαίου και άγραφοι κανόνες................. 21 6. Η εφημερίδα της Κυβερνήσεως και η Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ενώσεως......................................... 23 7. Οι Εγκύκλιοι.................................................... 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ: ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 1. Οι καθιερωμένες μέθοδοι ερμηνείας.................................. 31 2. Ερμηνευτικά επιχειρήματα......................................... 32 3. Ερμηνευτικά αξιώματα, ερμηνευτικά αποφθέγματα και ερμηνευτικές αρχές.... 32 4. Διακρίσεις των ερμηνειών με βάση το υποκείμενό του (ερμηνευτές).......... 33 5. Ερμηνευτικές διαφωνίες και αμφισβητήσεις ως προς το περιεχόμενο ενός κανόνα Δικαίου.............................................. 35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ: Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΜΕ ΜΕΣΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 1. Η πληροφορική και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ως εργαλεία της νομικής έρευνας.................................... 41 2. Αναζήτηση νομοθεσίας............................................ 41 3. Αναζήτηση νομολογίας............................................ 43 4. Αναζήτηση επιστημονικής πληροφορίας............................... 45 5. Αναζήτηση ειδήσεων σχετικά με την εφαρμογή του Δικαίου................ 46 _PROLOGOS.indd xi
xii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε: ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ 1. Γενικά για τα νομικά πρόσωπα...................................... 49 2. Νομικά πρόσωπα που διέπονται από το δημόσιο δίκαιο.................. 51 3. Νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου.................................. 54 3.1. Γενικά για τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου.................... 54 3.2. Σωματεία, ιδρύματα, επιτροπές εράνων........................... 55 3.3. Συνδικαλιστικές οργανώσεις.................................... 56 3.4. Εμπορικές εταιρείες........................................... 57 3.5. Αστικές εταιρείες............................................. 60 4. Η έννοια της μη κυβερνητικής οργάνωσης............................. 62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ: Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ ΩΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 1. Η έννοια της επιχείρησης Η επιχείρηση ως αντικείμενο Δικαίου............ 67 2. Μια νεοτερική άποψη για τη νομική φύση της επιχείρησης................ 70 3. Ο επιχειρηματίας («φορέας της επιχείρησης»).......................... 71 4. Το μέγεθος της επιχείρησης ως στοιχείο που ενδιαφέρει το Δίκαιο........... 72 ΜΕΡΟΣ Β: ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 1. Έννοια αστικού δικαίου και υποδιαίρεση του σε κλάδους.................. 77 2. Ο Αστικός Κώδικας............................................... 79 3. Τα υποκείμενα του δικαίου......................................... 80 3.1. Γενικά..................................................... 80 3.2. Οι ρυθμίσεις του Αστικού Κώδικα για τα σωματεία................... 81 3.3. Οι ρυθμίσεις του Αστικού Κώδικα για τα ιδρύματα................... 83 3.4. Οι ρυθμίσεις του Αστικού Κώδικα για τις επιτροπές εράνων........... 84 ΚΕΦΑΛΑΙΟ H: TA ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ (ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ) 1. Έννοια των όρων «δικαίωμα», «αξίωση» «υποχρέωση» και συναφών όρων.. 87 2. Διακρίσεις των δικαιωμάτων........................................ 88 3. Κτήση δικαιώματος............................................... 89 4. Απώλεια δικαιώματος............................................. 89 5. Άσκηση δικαιώματος.............................................. 90 6. Κατάχρηση δικαιώματος........................................... 92 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ: ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ 1. Έννοια δικαιοπραξίας και διάκριση από συναφείς έννοιες................. 97 2. Διακρίσεις δικαιοπραξιών.......................................... 98 3. Προϋποθέσεις έγκυρης κατάρτισης δικαιοπραξίας...................... 103 _PROLOGOS.indd xii
xiii ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι: Η AΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΣΗ 1. Έννοια της αντιπροσώπευσης..................................... 113 2. Η άμεση αντιπροσώπευση........................................ 114 3. Η πληρεξουσιότητα.............................................. 115 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΑ: ΠΑΡΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ 1. Έννοια παραγραφής και αποσβεστικής προθεσμίας.................... 119 2. Χρόνος παραγραφής............................................. 119 3. Έναρξη χρόνου παραγραφής...................................... 119 4. Αναστολή και διακοπή παραγραφής................................. 119 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΒ: ΓΕΝΙΚΟ ΕΝΟΧΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 1. Έννοια το ενοχικού δικαίου........................................ 125 2. Βασικές έννοιες ενοχικού δικαίου................................... 125 3. Γενικές αρχές που διέπουν το ενοχικό δίκαιο.......................... 126 3. Είδη ενοχών.................................................... 127 4. Ενοχές από συμβάσεις........................................... 129 5. Εξέλιξη της ενοχής............................................... 130 5.1. Ομαλή εξέλιξη της ενοχής..................................... 130 5.2. Ανώμαλη εξέλιξη της ενοχής...................................... 131 6. Εκχώρηση απαίτησης και αναδοχή χρέους........................... 134 7. Αρραβώνας και ποινική ρήτρα...................................... 135 8. Απόσβεση ενοχών............................................... 138 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΓ: ΕΙΔΙΚΟ ΕΝΟΧΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 1. Δωρεά........................................................ 145 2. Πώληση....................................................... 146 3. Μίσθωση πράγματος............................................. 149 4. Δάνειο........................................................ 152 5. Χρησιδάνειο.................................................... 153 6. Εγγύηση...................................................... 155 7. Σύμβαση εργασίας............................................... 157 8. Σύμβαση έργου................................................. 158 9. Σύμβαση εντολής................................................ 160 10. Παρακαταθήκη................................................. 160 11. Μεσιτεία...................................................... 161 12. Προκήρυξη................................................... 161 13. Σύγχρονες μορφές συμβάσεων μεικτού χαρακτήρα.................... 162 14. Ενοχές από τον Νόμο: Ενοχή από αδικαιολόγητο πλουτισμό και ενοχή από αδικοπραξία...................................... 164 _PROLOGOS.indd xiii
xiv ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΔ: ΕΜΠΡΑΓΜΑΤΟ ΔΙΚΑΙΟ 1. Η έννοια του «πράγματος»........................................ 171 2. Αντιδιαστολή του πράγματος από άλλες συναφείς έννοιες................ 171 3. Διακρίσεις των πραγμάτων........................................ 173 4. Εμπράγματα δικαιώματα.......................................... 175 5. Η κυριότητα.................................................... 175 6. Απόκτηση κυριότητας............................................ 177 7. Οι δουλείες.................................................... 178 8. Το ενέχυρο.................................................... 178 9. H υποθήκη..................................................... 180 ΜΕΡΟΣ Γ: ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΕ: ΟΙ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ 1. Το πολίτευμα της χώρας Η δημοκρατική αρχή........................ 187 2. Η αρχή της αξίας του ανθρώπου.................................... 191 3. Η αρχή του κράτους δικαίου....................................... 193 4. Η αρχή του κοινωνικού κράτους.................................... 194 5. Συγκερασμός των παραπάνω θεμελιωδών αρχών...................... 195 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΣΤ: ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Ο λαός........................................................ 199 2. Η Βουλή....................................................... 199 3. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας...................................... 207 4. Η Κυβέρνηση................................................... 209 5. Τα δικαστήρια.................................................. 210 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΖ: ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 1. Τα θεμελιώδη δικαιώματα, γενικά................................... 217 2. Τα θεμελιώδη δικαιώματα στο ισχύον ελληνικό Σύνταγμα................. 220 3. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.................... 222 4. Τα διεθνή σύμφωνα Ανθρωπινών Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε................ 223 5. Τα θεμελιώδη καθήκοντα.......................................... 225 6. Επιχειρηματική δράση και θεμελιώδη δικαιώματα....................... 226 7. Επιχειρηματική δράση και θεμελιώδη καθήκοντα....................... 230 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΗ: Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ 1. Εισαγωγή Η έννοια της δημόσιας διοίκησης και η εικόνα του «δέντρου»... 235 2. Το Ελληνικό Δημόσιο Ο κορμός της Ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης......... 236 _PROLOGOS.indd xiv
xv 3. Τα «κλαδιά» του δένδρου της εκτελεστικής λειτουργίας: Ανεξάρτητες Αρχές ΟΤΑ ΝΠΔΔ................................... 240 A. Οι ανεξάρτητες διοικητικές αρχές................................. 240 B. Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης............................ 241 Γ. Τα (άλλα) νομικά πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου-οι οργανισμοί της καθ ύλην αυτοδιοίκησης.................................... 243 4. Οι «παραφυάδες» της δημόσιας διοίκησης Τα δημόσια νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου........................................ 244 5. Ιεραρχικός έλεγχος στη δημοσία διοίκηση............................ 245 6. Διοικητική εποπτεία.............................................. 246 7. Καινοτόμες διατάξεις για την ενίσχυση των επιχειρήσεων και την ανάδειξη του κοινωνικού ρόλου τους στα πλαίσια των Ο.Τ.Α........ 247 ΜΕΡΟΣ Δ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ερωτήσεις μονολεκτικής απάντησης................................... 253 Απαντήσεις στις ερωτήσεις μονολεκτικής απαντήσεις...................... 260 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής...................................... 261 Απαντήσεις στις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής......................... 286 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.................................................... 287 _PROLOGOS.indd xv