Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη ΙΙ 17 Πληθωρισμός και Ανεργία
Ανεργία και πληθωρισμός: Μια ανταγωνιστική σχέση; Πολλοί πιστεύουν ότι η σχέση πληθωρισμού και ανεργίας είναι ανταγωνιστική Η ιδέα πρωτοεμφανίστηκε το 1958 όταν ο A.W. Phillips έδειξε την αρνητική σχέση μεταξύ ανεργίας και ρυθμού αύξησης του ονομαστικού μισθού στη Βρετανία Έκτοτε, οι οικονομολόγοι εξέτασαν τη σχέση μεταξύ ανεργίας και πληθωρισμού Τις δεκαετίες του 50 και του 60 σε πολλές χώρες διαφαινόταν μια αρνητική σχέση μεταξύ των δύο μεταβλητών Έτσι οι υπεύθυνοι άσκησης οικονομικής πολιτικής σκέφτηκαν ότι θα μπορούσαν να επιλέξουν τον πιο επιθυμητό συνδυασμό ανεργίας και πληθωρισμού Αλλά η σχέση κατέρρευσε στις τρεις δεκαετίες που ακολούθησαν Η δεκαετία του 70 ήταν μια ιδιαίτερα κακή περίοδος, όπου συνυπήρχαν υψηλός πληθωρισμός και υψηλή ανεργία, σε αντίθεση με την καμπύλη Phillips
Ανεργία και Πληθωρισμός Το φυσικό ποσοστό ανεργίας σε μια οικονομία εξαρτάται από διάφορους παράγοντες της αγοράς εργασίας. π.χ.: νομοθεσία κατώτατου μισθού, διαπραγματευτική δύναμη εργατικών συνδικάτων, ο ρόλος του αποτελεσματικού μισθού και η αποτελεσματικότητα στην αναζήτηση εργασίας. Ο πληθωρισμός εξαρτάται από την αύξηση της ποσότητας του χρήματος (νομισματική πολιτική).
Ανεργία και Πληθωρισμός Η κοινωνία βραχυχρόνια πρέπει να επιλέξει μεταξύ ανεργίας και πληθωρισμού. π.χ.: Εάν οι ασκούντες πολιτική αυξήσουν τη συνολική ζήτηση, θα συμβάλλουν στη μείωση της ανεργίας αλλά ταυτόχρονα θα συμβάλλουν στη δημιουργία πληθωρισμού. π.χ.: Εάν οι ασκούντες πολιτική μειώσουν τη συνολική ζήτηση, θα συμβάλλουν στον περιορισμό των πληθωριστικών πιέσεων αλλά ταυτόχρονα θα συμβάλλουν στην αύξηση της ανεργίας.
Η καμπύλη PHILLIPS Η Καμπύλη Phillips περιγράφει τη βραχυχρόνια σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας.
Εικόνα 1 Η καμπύλη Phillips Ποσοστό πληθωρισμού (% ετησίως) 6 B 2 A Καμπύλη Phillips 0 4 7 Ποσοστό ανεργίας (%)
Συνολική Ζήτηση, Συνολική Προσφορά και η Καμπύλη Phillips Η Phillips μας δείχνει όλους τους συνδυασμούς ανεργίας και πληθωρισμού που προκύπτουν στη βραχυχρόνια περίοδο καθώς οι μετακινήσεις της καμπύλης της συνολικής ζήτησης κινούν την οικονομία κατά μήκος της καμπύλης της βραχυχρόνιας συνολικής προσφοράς.
Συνολική Ζήτηση, Συνολική Προσφορά και η Καμπύλη Phillips Όσο μεγαλύτερη είναι η συνολική ζήτηση, τόσο υψηλότερο είναι το παραγόμενο προϊόν της οικονομίας και το συνολικό επίπεδο τιμών. Όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο του παραγόμενου προϊόντος μιας οικονομίας τόσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο της ανεργίας.
Εικόνα 2 Πώς σχετίζεται η καμπύλη Phillips με την συνολική ζήτηση και τη συνολική προσφορά Επίπεδο τιμών (α) Το μοντέλο της Συνολικής Ζήτησης και της Συνολικής Προσφοράς Βραχυχρόνια καμπύλη συνολικής προσφοράς Ποσοστό πληθωρισμού (% ετησίως) (β) Η καμπύλη Phillips 106 B 6 B 102 A 0 7,500 (η ανεργία είναι 7%) 8,000 (η ανεργία είναι 4%) Υψηλή συνολική ζήτηση Χαμηλή συνολική ζήτηση Ποσότητα προϊόντος 2 0 4 (η παραγωγή είναι 8.000) A 7 (η παραγωγή είναι 7.500) Καμπύλη Phillips Ποσοστό ανεργίας (%)
Μετατοπίσεις στην καμπύλη PHILLIPS: Ο ρόλος των προσδοκιών Η Phillips δίνει τη δυνατότητα (στους ασκούντες πολιτική) της επιλογής ενός συγκεκριμένου συνδυασμού πληθωρισμού και ανεργίας από μια ποικιλία εναλλακτικών συνδυασμών.
Η Μακροχρόνια Καμπύλη Phillips Κατά τη διάρκεια της 10τίας του 1960, οι Friedman and Phelps κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ανεργία και ο πληθωρισμός δεν συσχετίζονται στη μακροχρόνια περίοδο. Συνεπώς, η μακροχρόνια καμπύλη Phillips είναι κάθετη στο ύψος του φυσικού ποσοστού ανεργίας (NAIRU). Άρα, η νομισματική πολιτική θα μπορούσε να είναι αποτελεσματική στη βραχυχρόνια περίοδο αλλά όχι στη μακροχρόνια.
Εικόνα 3 Η μακροχρόνια καμπύλη Phillips Ποσοστό πληθωρισμού Μακροχρόνια καμπύλη Phillips 1. Όταν η Κεντρική Τράπεζα αυξήσει τον ρυθμό αύξησης της προσφοράς χρήματος, το Ποσοστό Πληθωρισμού αυξάνεται Υψηλός πληθωρισμός Χαμηλός πληθωρισμός B A 2. αλλά η ανεργία παραμένει στο φυσικό της ύψος μακροχρόνια. 0 Φυσικό ποσοστό ανεργίας Ποσοστό ανεργίας
Εικόνα 4 Πώς σχετίζεται η καμπύλη Phillips με την συνολική ζήτηση και τη συνολική προσφορά Επίπεδο τιμών 2. αυξάνει το επίπεδο τιμών P 2 P (α) Το μοντέλο της Συνολικής Ζήτησης και της Συνολικής Προσφοράς Μακροχρόνια καμπύλη συνολικής προσφοράς B A 1. Μια αύξηση της προσφοράς χρήματος αυξάνει την συνολική ζήτηση AD 2 Συνολική ζήτηση, AD1 Ποσοστό πληθωρισμού (β) Η καμπύλη Phillips Μακροχρόνια καμπύλη Phillips 3. και αυξάνει το Ποσοστό πληθωρισμού B A 0 Φυσικό ύψος παραγωγής Ποσότητα προϊόντος 0 Φυσικό ποσοστό ανεργίας Ποσοστό ανεργίας 4. αλλά αφήνει στο φυσικό τους ύψος την παραγωγή και την ανεργία.
Προσδοκίες και Μακροχρόνια Καμπύλη Phillips Ο προσδοκώμενος πληθωρισμός μετρά το πόσο οι άνθρωποι αναμένουν να μεταβληθεί το γενικό επίπεδο τιμών.
Προσδοκίες και Μακροχρόνια Καμπύλη Phillips Μακροχρόνια, ο προσδοκώμενος πληθωρισμός προσαρμόζεται στις μεταβολές του πραγματικού πληθωρισμού. Η ικανότητα της Κεντρικής Τράπεζας να δημιουργήσει πληθωρισμό (μη- αναμενόμενο) ισχύει μόνον βραχυχρόνια. Από τη στιγμή που οι άνθρωποι έχουν προεξοφλήσει τον πληθωρισμό (τον αναμένουν) ο μόνος τρόπος να οδηγηθεί η οικονομία σε ποσοστά ανεργίας κάτω του φυσικού ποσοστού ανεργίας είναι να παρατηρηθεί πληθωρισμός πάνω από το προσδοκώμενο επίπεδο.
Προσδοκίες και Βραχυχρόνια Καμπύλη Phillips Ποσοστό ανεργίας =Φυσικό ποσοστό ανεργίας -a(πραγματικός πληθωρισμός-προσδοκώμενος πληθωρισμός) Η παραπάνω εξίσωση συνδέει το ποσοστό ανεργίας με το φυσικό ποσοστό ανεργίας, τον πραγματικό πληθωρισμό και τον προσδοκώμενο πληθωρισμό.
Εικόνα 5 Πώς ο προσδοκώμενος πληθωρισμός μετατοπίζει τη βραχυχρόνια καμπύλη Phillips Ποσοστό πληθωρισμού 2. αλλά μακροχρόνια ο προσδοκώμενος Πληθωρισμός αυξάνεται και ηβραχυχρόνια Καμπύλη Phillips μετατοπίζεται προς τα δεξιά. Μακροχρόνια καμπύλη Phillips B C Βραχυχρόνια καμπύλη Phillips μες υψηλό προσδοκώμενο πληθωρισμό 1. Η επεκτατική πολιτική μετακινεί την οικονομία κατά μήκος της βραχυχρόνιας καμπύλης Phillips 0 Φυσικό ποσοστό ανεργίας A Βραχυχρόνια καμπύλη Phillips μες χαμηλό προσδοκώμενο πληθωρισμό Ποσοστό ανεργίας
Η υπόθεση του φυσικού ποσοστού ανεργίας Η άποψη ότι η ανεργία επανέρχεται στο φυσικό της ποσοστό, ανεξάρτητα από τον πληθωρισμό, ονομάζεται η υπόθεση του φυσικού ποσοστού (natural-rate hypothesis). Η ιστορική εμπειρική ένδειξη υποστηρίζει την ορθότητα της υπόθεσης του φυσικού ποσοστού ανεργίας.
Η υπόθεση του φυσικού ποσοστού ανεργίας Για παράδειγμα, η υπόθεση της σταθερής καμπύλης Phillips απορρίφθηκε στις αρχές της 10τίας του 1970. Κατά τη διάρκεια της περιόδου 1970-1980, η οικονομία των ΗΠΑ αντιμετώπισε υψηλό πληθωρισμό και υψηλή ανεργία, ταυτόχρονα.
Η ανάλυση της καμπύλης Phillips (ΗΠΑ) Inflation Rate (percent per year) 10 8 6 4 1973 1969 1970 1968 1967 1966 1971 1972 2 1965 1964 1962 1963 1961 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Unemployment Rate (percent)
Η ανάλυση της καμπύλης Phillips (UK) Ποσοστό πληθωρισμού (% ετησίως) Ποσοστό ανεργίας (%)
Η ανάλυση της καμπύλης Phillips (Ελλάδα) 10 20 30 1974 1979 1980 1981 1973 1976 1975 1977 1978 1986 1982 1990 1983 1991 1985 1984 1987 1992 1989 1988 1993 1994 1995 1996 0 1997 1966 1972 1998 2010 2008 1971 1970 1965 1963 2003 2005 2002 1969 2007 2006 2004 2001 2000 1999 1967 1961 1960 1964 2009 1968 1962 2011 2012 2013 2014 0 10 20 30 Ανεργία (%, ετησίως) Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ & OECD (1960-2014)
Μετατοπίσεις στην Καμπύλη PHILLIPS: Ο ρόλος των διαταραχών στην προσφορά Τα ιστορικά στοιχεία έχουν δείξει ότι η βραχυχρόνια καμπύλη Phillips μετατοπίζεται λόγω των μεταβολών στις προσδοκίες.
Η ανάλυση της καμπύλης Phillips (ΗΠΑ)
Μετατοπίσεις στην Καμπύλη PHILLIPS: Ο ρόλος των διαταραχών στην προσφορά Η βραχυχρόνια καμπύλη Phillips μετατοπίζεται λόγω των μεταβολών στην συνολική προσφορά. Σημαντικές διαταραχές στη συνολική προσφορά μπορούν να επιδεινώσουν την βραχυχρόνια σχέση μεταξύ ανεργίας και πληθωρισμού. Μια αρνητική διαταραχή στην προσφορά (supply shock) επηρεάζει άμεσα τις τιμές αλλά και το κόστος παραγωγής (π.χ.: τιμές πετρελαίου). Έτσι οι ασκούντες πολιτική αντιμετωπίζουν μια δυσμενή αντίστροφη σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας.
Εικόνα 7 Μια αρνητική διατάραξη (σοκ) για την συνολική προσφορά (α) Το μοντέλο της Συνολικής Ζήτησης και της Συνολικής Προσφοράς (β) Η καμπύλη Phillips Επίπεδο τιμών 3. και αυξάνει το Επίπεδο τιμών P 2 P 0 Y 2 B A Y AS 2 2. μειώνει την παραγωγή Ποσοστό Συνολική πληθωρισμού προσφορά, AS1 1. Μια αρνητική μετατόπιση της Συνολικής προσφοράς Συνολική ζήτηση Ποσότητα προϊόντος 0 A 4. δίνοντας στους αρμόδιους για τη χάραξη πολιτικής ένα λιγότεροευνοϊκό συμψηφισμό ανάμεσα στην ανεργία και τον πληθωρισμό. B PC 2 Καμπύλη Phillips, PC1 Ποσοστό ανεργίας
Μετατοπίσεις στην Καμπύλη PHILLIPS: Ο ρόλος των διαταραχών στην προσφορά Στη 10ετία του 1970, οι ασκούντες πολιτική αντιμετώπισαν 2 επιλογές όταν ο OPEC μείωσε το προϊόν και αύξησε παγκόσμια την τιμή του πετρελαίου. Αντιμετώπιση της ανεργίας με αύξηση της συνολικής ζήτησης και επιτάχυνση του πληθωρισμού. Αντιμετώπιση του πληθωρισμού με περιορισμό της συνολικής ζήτησης και ενθάρρυνση υψηλών ποσοστών ανεργίας.
Εικόνα 8 Τα διαταράξεις (σοκ) της προσφοράς στη δεκαετία του 1970 Ποσοστό πληθωρισμού (% ετησίως) Ποσοστό ανεργίας (%)
Το κόστος μείωσης του πληθωρισμού Για τη μείωση του πληθωρισμού η Κεντρική Τράπεζα θα πρέπει να ακολουθήσει περιοριστική νομισματική πολιτική. Όταν η Κεντρική Τράπεζα περιορίζει το ρυθμό αύξησης της ποσότητας χρήματος, συμβάλλει στον περιορισμό της συνολικής ζήτησης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνει την ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται στην οικονομία (από τις επιχειρήσεις). Ως εκ τούτου, δημιουργούνται συνθήκες αύξησης της ανεργίας.
Εικόνα 9 Αντιπληθωριστική νομισματική πολιτική βραχυχρόνια και μακροχρόνια Ποσοστό πληθωρισμού A Μακροχρόνια καμπύλη Phillips 1. Η πολιτική συρρίκνωσης μετακινεί την οικονομία κατά μήκος της βραχυχρόνιας καμπύλης Phillips Βραχυχρόνια καμπύλη Phillips με υψηλό προσδοκώμενο πληθωρισμό C B Βραχυχρόνια καμπύλη Phillips με χαμηλό προσδοκώμενο πληθωρισμό 0 Φυσικό ποσοστό Ποσοστό ανεργίας 2. αλλά μακροχρόνια, ο ανεργίας Προσδοκώμενος πληθωρισμός μειώνεται και η βραχυχρόνια καμπύλη Phillips μετατοπίζεται προς τα αριστερά.
Το κόστος μείωσης του πληθωρισμού Για να μειωθεί ο πληθωρισμός, μια οικονομία θα πρέπει να «περάσει» από μια περίοδο υψηλού πληθωρισμού και χαμηλού παραγόμενου προϊόντος. Όταν η Κεντρική Τράπεζα προσπαθεί να αντιμετωπίζει τον πληθωρισμό, η οικονομία κινείται προς τα κάτω κατά μήκος της βραχυχρόνιας καμπύλης Phillips. Η οικονομία αντιμετωπίζει χαμηλότερο πληθωρισμό αλλά με κόστος υψηλότερα επίπεδα ανεργίας.
Το κόστος μείωσης του πληθωρισμού Ο δείκτης θυσίας (sacrifice ratio) είναι ο αριθμός των ποσοστιαίων μονάδων του συνολικού προϊόντος που χάνεται στη διαδικασία μείωσης του πληθωρισμού κατά μια ποσοστιαία μονάδα. Εάν ο δείκτης θυσίας είναι 5 τότε για να μειωθεί ο πληθωρισμός από το 10% στο 4% στην περίοδο 1979-1981 απαιτείται μια μείωση στο παραγόμενο προϊόν της τάξης του 30%.
Ορθολογικές προσδοκίες και η πιθανότητα αντιπληθωρισμού χωρίς κόστος Η θεωρία των ορθολογικών προσδοκιών (rational expectations) υποδεικνύει ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν με το καλύτερο τρόπο την πληροφόρηση που έχουν διαθέσιμη (συμπεριλαμβανόμενης και της πληροφόρησης για τις κυβερνητικές πολιτικές) όταν διαμορφώνουν προσδοκίες για το μέλλον.
Ορθολογικές προσδοκίες και η πιθανότητα αντιπληθωρισμού χωρίς κόστος Ο προσδοκώμενος πληθωρισμός εξηγεί το λόγο που υπάρχει ανταλλαγή μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας στη βραχυχρόνια περίοδο αλλά όχι στη μακροχρόνια. Πόσο γρήγορα εξαφανίζεται η βραχυχρόνια ανταλλαγή εξαρτάται από το πόσο γρήγορα οι προσδοκίες προσαρμόζονται.
Ορθολογικές προσδοκίες και η πιθανότητα αντιπληθωρισμού χωρίς κόστος Η θεωρία των ορθολογικών προσδοκιών υποδεικνύει ότι ο δείκτης θυσίας μπορεί να είναι σημαντικά μικρότερος από τον εκτιμημένο.
Η ανάλυση της εμπειρικής καμπύλης Phillips (Ελλάδα) (Γραμμική) Ανταλλαγή μεταξύ ανεργίας και πληθωρισμού (1961-2014) u=10.44-0.27π Εάν ο πληθωρισμός ήταν 0 τότε η εκτίμηση θα ήταν ότι το ποσοστό ανεργίας θα ανέρχεται στο 10.44 τοις εκατό Μια αύξηση 1 ποσοστιαίας μονάδας στον πληθωρισμό θα είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της ανεργίας κατά 0.27 ποσοστιαίες μονάδες