Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τεύχος 35 Απρίλης 2010 Τρέχα μπαρμπούλη μου καλέ, φέρε και τα εργαλεία, μιας που έστω και με δανεικά πήραμε οβελία. Κάλεσε και το σόι μας να φάει κανά κοψίδι κι αφού λιγδώσει τ άντερο ν αρχίσει το βρισίδι Για κείνους που τα σκόρπισαν, και ρούφηξαν σαν βδέλλα και κείνους που ήρθανε μετά κι έφεραν την Καγγέλα.
Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΟ 2ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΟΖΑΝΗΣ Του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη, εκπαιδευτικού Κατά τη διάρκεια της άνοιξης, από τις 9 μέχρι τις 18 Απριλίου 2010, διεξάγεται για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στην πόλη της Κοζάνης το 2ο «Διεθνές Φεστιβάλ Αφήγησης και Τεχνών του Λόγου» από το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κοζάνης και υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του κ. Στέλιου Πελασγού. Το φεστιβάλ αυτό γίνεται σε συνεργασία με τη «Διεθνή Αμνηστία», το γαλλικό Διεθνές Φεστιβάλ Αφήγησης «Festival d Uzeges» και το Διεθνές Φεστιβάλ Αφήγησης και Τεχνών του Λόγου Πηλίου «Κάτω από τα Δέντρα...», έχοντας ως φετινό θέμα του: τους «Ήρωες και Ηρωίδες» από τις επικές παραδόσεις των λαών και από τους σύγχρονους υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Το φεστιβάλ θα λαμπρύνουν με την παρουσία τους διάσημοι παραμυθάδες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77 Τεύχος 35 Απρίλης 2010 Εξώφυλλο: Πάνος Καπετανίδης Πάσχα ΕΚΔΟΤΗΣ Πάνος Β. Καπετανίδης 210 46 16 664 e-mail: panoskap@mycosmos.gr www.karagkiozis.com ενώ επίτιμος καλεσμένος θα είναι ο καθηγητής κ. Δημήτρης Μαρωνίτης. Εκτός από τις πολλές παραστάσεις αφήγησης, θα διεξαχθούν παράλληλα κινηματογραφικές προβολές, ομιλίες, εκδηλώσεις με αναλόγια και πολυμέσα, μαθητικοί διαγωνισμοί, εκθέσεις, σεμινάρια και φυσικά ηρωικές παραστάσεις νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών, καθώς η τέχνη του 2
«Καραγκιόζη» είναι μια καθαρά προφορική αφηγηματική τέχνη. Συγκεκριμένα, η πρώτη παράσταση Θεάτρου Σκιών θα δοθεί την Τρίτη 13 Απριλίου 2010 στην αίθουσα «Φίλιππος» (στις 20.00) στο κέντρο της πόλης από τον καραγκιοζοπαίχτη Μιχάλη Χατζάκη. Πρόκειται για την ηρωική παράσταση «Ο Χριστιανομάχος», η οποία θα πλαισιωθεί και από την παράλληλη έκθεση φιγούρας του ίδιου καλλιτέχνη από ηρωικά έργα του Θεάτρου Σκιών. Η έκθεση αυτή θα λειτουργεί κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ στην αίθουσα εκθέσεων του Δήμου Κοζάνης, από τα εγκαίνιά της (την Κυριακή του Θωμά 11 Απριλίου) μέχρι και το κλείσιμο των εκδηλώσεων την Κυριακή των Μυροφόρων 18 Απριλίου, ημέρα κατά την οποία θα πραγματοποιηθεί και εργαστήρι κατασκευής φιγούρας Θεάτρου Σκιών παράλληλα με ομιλία και πάλι στην αίθουσα εκθέσεων του Δήμου Κοζάνης. Την Κυριακή 18 Απριλίου επίσης, στην τελετή Λήξης του Φεστιβάλ, θα παρουσιαστεί στην αίθουσα «Θεατροδρόμιο» (στις 18.30) από το «Μακεδονικό Θέατρο Σκιών» η επική-λαογραφική παράσταση «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραμένο Φίδι» αμέσως μετά τη βράβευση του μαθητικού διαγωνισμού δημιουργικής γραφής και φαντασίας και πριν από την τελευταία παράσταση αφήγησης του φεστιβάλ. Αναλυτικότερα:«Ο Χριστιανομάχος» του Μιχάλη Χατζάκη. Αίθουσα «Φίλιππος» (13-4-2010, 20:00). Για την υπόθεση του ηρωικού έργου «Ο Χριστιανομάχος» παραδίδουμε την πένα μας στον ίδιο τον καραγκιοζοπαίχτη Μιχάλη Χατζάκη με την παρουσίαση ενός αποσπάσματος από το βιβλίο του «Θέατρο Σκιών: (Η πορεία του Ελληνικού θεάτρου σκιών μέσα στο χρόνο)», εκδ. Αγροτική Τράπεζα Ελλάδος, Αθήνα 1997, σ. 47-48: «Ο χριστιανομάχος Μουχτάρ ζητάει να εξισλαμίσει ή αλλιώς να αφανίσει τη χριστιανοσύνη με τρομερά βασανιστήρια. Η πορεία των γεγονότων τον φέρνει αντιμέτωπο και με τον Καραγκιόζη. Η σύγκρουση είναι τρομερή. Από τη μια η δύναμη της εξουσίας κι από την άλλη ο ελληνισμός με όλο το ψυχικό του μεγαλείο. Ο Μουχτάρ ζητάει από τον Καραγκιόζη να αλλάξει το όνομά του και τότε όλες οι τιμές κι οι δόξες θα του παρασχεθούν απλόχερα. Ο Καραγκιόζης όμως επικαλείται την παράδοση που θέλει να τον λένε έτσι και προτιμάει τον θάνατο». «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο Φίδι» από το Μακεδονικό Θέατρο Σκιών. 3
Αίθουσα «Θεατροδρόμιο» (18-4- 2010, 18:30) Η επική-λαογραφική παράσταση «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραμένο Φίδι» έχει τις «ρίζες» της στο θρύλο του δρακοντοκτόνου Αγίου Γεωργίου. Όπως διηγείται ο παλιός καραγκιοζοπαίχτης Αντρέας Αγιομαυρίτης, «η παράσταση του Θηρίου που χει ήρωά της το Μεγαλέξαντρο, είναι παρμένη από το θρύλο του Άι-Γιώργη και της Βασιλοπούλας, που ήταν αιχμάλωτη του Δράκοντα. (...) Μην μπορώντας να βγάλουν έναν άγιο στη σκηνή, γιατί θα ταν προσβολή της θρησκείας, βάλανε στη θέση του άλλο μυθικό ήρωα, αλλάζοντας έτσι το θρύλο». Κατά τη μάχη τους με το θεριό, πολλοί χάνουν τη ζωή τους ακριβώς επειδή το κίνητρό τους είναι η δόξα και το χρήμα. Υπάρχει όμως και ένας ήρωας που βάζει πάνω από όλα το κοινό καλό χωρίς καμία προσωπική φιλοδοξία. Αυτός είναι ο Μέγας Αλέξανδρος που θα νικήσει το καταραμένο φίδι με την πολύτιμη βοήθεια του Καραγκιόζη... Το πρώτο ηλεκτρονικό κατάστημα για την αγορά ειδών θεάτρου σκιών με on line παραγγελίες είναι γεγονός Πρωτοπόρος και πάλι ο Πάνος Καπετανίδης, μετά την πρώτη ηλεκτρονική ιστοσελίδα του Καραγκιόζη στην Ελλάδα, που είναι και η πρώτη σε επισκεψιμότητα, δημιούργησε και το πρώτο ηλεκτρονικό μαγαζί για την αγορά ειδών σχετικών με την τέχνη του θεάτρου σκιών. Από σκηνή, φιγούρες, σκηνικά, σούστες, μέχρι κουδουνάκι. Φιγούρες σε δύο μεγέθη (παιδικό - επαγγελματικό) χειροποίητες ή τυπωμένες. Επισκεφθείτε το και κάνετε τις παραγγελίες σας στο: http://shop.karagkiozis.com/ 4
Γιώργος Χαρίτος ή ΧΑΡΙΔΗΜΟΣ 1924-3 Απριλίου 1996 14 χρόνια από τον θάνατό του Γεννήθηκε το 1924 στο Άλσος Κηφισιάς, όπου ο πατέρας του έδινε παραστάσεις Καραγκιόζη. Ήταν πρωτότοκος γιος από τα έξι αγόρια. Το ξεκίνημά του στον Καραγκιόζη, πίσω από το πανί, το έκανε στους έξι μήνες του. Ένα βράδυ, στο Άλσος, ο πατέρας του παράσταινε την παλιά κωμωδία "Η γέννηση του Κολλητηριού". Σύμπτωση, τη στιγμή που στο έργο η Καραγκιόζαινα γεννούσε το Κολλητήρι, μπήκε η Χαριδήμαινα πίσω από το πανί με τον μικρό Γιώργο στην αγκαλιά της. Μόλις είδε ο πατέρας Χαρίδημος τη γυναίκα του, αρπάζει το μωρό από την αγκαλιά της και του πατά μια δυνατή τσιμπιά. Το παιδί έβαλε τις τσιριξιές και τα κλάματα σαν νά 'βγαινε από την κοιλιά της μάνας του. Κείνη τη στιγμή ξεγεννούσε η Καραγκιόζαινα. Κι ο Καραγκιόζης, που αγωνιούσε έξω απ' την παράγκα, ρώτησε: "Τι είναι, κυρά μαμμή, αρσενικό για θηλυκό;". "Αρσενικό και να σου ζήσει" απάντησε η μαμμή. Το "τρικ" ήταν τόσο επιτυχημένο, που οι θεατές ξέσπασαν σε δυνατά χειροκροτήματα και φώναξαν: "Μπράβο, Χαρίδημε, να σου ζήσει ο γιος!". Ο Γιώργος κέρδισε την αγάπη και την εμπιστοσύνη του λαού, όπου κι αν έπαιξε, 46 χρόνια συνέχεια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από το 1969 έπαιζε τα καλοκαίρια στο μόνιμο θεατράκι του, στο Φανάρι του Διογένη, στην Πλάκα. Οι παραστάσεις του είχαν μεγάλη επιτυχία, γιατί πρόσφερε αμόλευτη τέχνη. Ποτέ του δεν θέλησε και δεν σκέφτηκε να εκμεταλλευτεί τον Καραγκιόζη. Δεν τον απασχόλησε η εμπορικότητα, η εκμετάλλευση και το χρήμα, γι' αυτό δεν έβγαλε δίσκους, φυλλάδια, δεν τον παρουσίασε στην τηλεόραση, αν και του δίνανε πολλές προτάσεις. Δεν έπαιζε σε πανηγύρια για να κάνει παραστάσεις πετσοκομμένες, όπως συνήθιζαν πολλοί άλλοι συνάδελφοί του. Οι παραστάσεις του βαστούσαν δύο ώρες, όπως κάνανε παλιοί και γνήσιοι καραγκιοζοπαίχτες. Όλα τα έργα τα έπαιζε με το μυαλό του κι αυτοσχεδίαζε. Μιμούνταν τους τύπους στο θέατρο σκιών με καταπληκτική 5
τέχνη και μαεστρία. Οι παραστάσεις του συνέχεια ανανεώνονταν με τους αυτοσχεδιασμούς του. Ο ίδιος φιλοτεχνούσε τις φιγούρες και τα σκηνικά. "Όσο άκουγα γέλιο ενθουσιαζόμουν και δημιουργούσα. Όταν άκουγα γέλιο, εγώ πέταγα πίσω από τον μπερντέ. Ο κόσμος ήταν ο θησαυρός και τα πλούτη μου. Φρόντιζα με τον τρόπο μου και την τέχνη μου να συμμετέχει ο θεατής". Μ' αυτά τα λόγια σκιαγράφησε τη θητεία του στο θέατρο σκιών ο μεγάλος καραγκιοζοπαίχτης Γιώργος Χαρίδημος, Η θητεία του Γιώργου Χαρίδημου ή Χαρίτου, ενός από τους μεγαλύτερους τεχνίτες του Καραγκιόζη, ξεκίνησε το 1942 στο Χατζηκυριάκειο, στο καφενείο "Πανελλήνιον", όταν ήταν 18 ετών, για να τερματιστεί βίαια στις 29 Σεπτεμβρίου 1987, όταν τον "ξεσπίτωσαν" από το θεατράκι του στη Πλάκα μετά από 20 χρόνια παρουσίας, για να γίνει ο χώρος πιτσαρία. Πόνεσε πολύ! "Μετά το πάθημα αυτό - εξομολογείται - δεν έχω κουράγιο... Όταν έκλεισε το θεατράκι αρρώστησα από τη στεναχώρια μου, περπάταγα και παραμιλούσα, ήταν η ώρα της παράστασης και έπαιζα Καραγκιόζη. Με πείραξε γιατί μου είχαν τάξει πολλά, αλλά ήταν ψέματα". Ωστόσο ο Γιώργος Χαρίδημος είχε κάθε λόγο να είναι περήφανος για την τέχνη του και την προσφορά του. Για περισσότερο από μισό αιώνα έστηνε τον μπερντέ του στον Πειραιά και την Αθήνα, υπηρετώντας με ευαισθησία και υπευθυνότητα μια τέχνη παραδοσιακή, προάγοντας ένα ζωτικό στοιχείο του πολιτισμού και της θεατρικής μας παράδοσης. Πέθανε την Τετάρτη 3 Απριλίου 1996 στις 3 τα ξημερώματα στα 72 του χρόνια. Η κηδεία του έγινε στο νεκροταφείο της Ανάστασης του Πειραιά με δημόσια δαπάνη, επί Υπ. Πολιτισμού Σταύρου Μπένου. Γεννήθηκε στο Άλσος της Κηφισιάς το 1924 σχεδόν μέσα στον "μπερντέ" του πατέρα του, Χρήστου Χαρίδημου. Ο Χρήστος Χαρίδημος-ένας από τους καλύτερους καραγκιοζοπαίχτεςμετά από δύο χρόνια κατεβαίνει στον Πειραιά και δημιουργεί το μόνιμο καραγκιοζοθέατρο "Ερμής". Δίπλα του βρίσκεται συνέχεια ο γιος του Γιώργος, ο οποίος και γίνεται βοηθός του στις παραστάσεις. Μαθαίνει να ζωγραφίζει, να φτιάχνει φιγούρες, μυείται στην τεχνική κίνησης, μαθαίνει τις καραγκιοζίστικες ιστορίες. Το 1942 ξεκινάει την επαγγελματική του σταδιοδρομία στο "Πανελλήνιο". Στη συνέχεια, δίνει τις απογευματινές παραστάσεις στο "Ερμής" και ο πατέρας του τις βραδινές. Το 1946 πήγε φαντάρος. Υπηρέτησε στο Χαϊδάρι, όπου έδινε κάθε βράδυ παραστάσεις για να ψυχαγωγεί τους φαντάρους. Οταν απολύεται από φαντάρος το 1948, αναλαμβάνει μόνος του το κέντρο "Ερμής" μέχρι το 1958. Από τότε ο Γιώργος Χαρίδημος ξεκινάει μια συνεχή αναζήτηση για να στεγάσει τον Καραγκιόζη του. Η πορεία του διαγράφεται ως εξής: 1958-59: Στην οδό Παρνασσού στον Καραβά Νίκαιας, ένας κινηματογράφος γίνεται καραγκιοζοθέατρο. Από μακριά φαντάζει η επιγραφή "Εδώ ο Χαρίδημος με το οικογενειακό θέατρο σκιών". 1959-61: Στο συνοικισμό Απόλλωνα φτιάχνει το ομώνυμο 6
θεατράκι. 1961-65: Δημιουργεί τη "Χαρούμενη Ακτή" κοντά στη σχολή Ναυτικών Δοκίμων, στη μαγευτική Πειραϊκή ακτή και τον χειμώνα εμφανίζεται στο θέατρο "Παπά". 1965-69: Θέατρο "Χρυσοστομίδη" στα Ταμπούρια. Ηταν ένα ξάφνιασμα. Ποτέ Θέατρο Σκιών δεν πραγματοποίησε τόσα εισιτήρια, με μέσο όρο περίπου 1300 τη βραδιά. 1969-88: Μια μάντρα οικοδομών στη Πλάκα μετατρέπεται σ' ένα γραφικό θεατράκι 150 θέσεων. Κατεξοχήν και κατά κύριο επάγγελμα Καραγκιοζοπαίχτης, Επίτιμος Πρόεδρος του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, δεν δέχτηκε ποτέ να παίξει σε πλατείες και πεζοδρόμια. Δεν μηχανοποίησε την τέχνη του, δεν περιόρισε τον Καραγκιόζη στα 20 λεπτά της τηλεοπτικής παραγωγής. Προς τιμήν του ο Δήμος Αθηναίων ίδρυσε στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα (Ηρακλειδών 66 & Θεσσαλονίκης, Θησείο) το «Μουσείο - Θέατρο Σκιών Χαρίδημος» (Τρεις γενιές Χαρίδημοι) με την επιμέλεια του Βενιαμίν της οικογένειας Σωτήρη Χαρίδημου και του γιου του Χρήστου Σ. Χαρίδημου Πληρώστε τις συνδρομές σας για να μη μαζεύονται στον λογαριασμό του Σωματείου μας τράπεζα Eurobank, αριθμός λογαριασμού: 0026.0062.17.0200632294 IBAN: GR0802600620000170200632294 Την πρώτη Τρίτη του μήνα Απρίλη (6 Απρίλη) το γραφείο του Σωματείου ΔΕΝ ΘΑ ΑΝΟΙΞΕΙ για το καθιερωμένο εντευκτήριο. Τελευταία μέρα εντευκτηρίου για την χειμερινή σαιζόν θα είναι η Τρίτη 4 Μάη. 7