Νομοθετικές Υποχρεώσεις για τη διαχείριση πετρελαιοειδών αποβλήτων και καταλοίπων Παπαπαθεοχάρη Σταυρούλα, Περιβαλλοντολόγος MSc
Γενικό Πλαίσιο Σύντομη παρουσίαση του ELINA project Πετρελαιοειδή Απόβλητα & Κατάλοιπα ορισμός & κατηγοριοποίηση Πετρελαιοειδή Απόβλητα & Κατάλοιπα νομοθεσία Συμπέρασμα 2
ELINA project Ολοκληρωμένη Πράσινη Διαχείριση Πετρελαιοειδών Αποβλήτων και Καταλοίπων με βάση τον Κύκλο Ζώης LIFE10/ENV/GR606 Διάρκεια : 36 μήνες 1/09/2011-31/8/2014 Εταίροι: CYCLON HELLAS SA (coordinator) ECOLOGICAL RECYCLING SOCIETY ANEK LINES www.elina.org.gr 3
Υφιστάμενη κατάσταση Η παραγωγή των πετρελαιοειδών αποβλήτων και καταλοίπων (ΠΑΚ) πραγματοποιείται από ετερόκλιτες και γεωγραφικά απομακρυσμένες πηγές (βιομηχανίες, ένοπλες δυνάμεις, πλοία) Υπολογίζεται ότι πάνω από 200.000 tn ΠΑΚ παράγονται στην Ελλάδα ετησίως Περιορισμένη συστηματική καταγραφή πηγών, ποσοτήτων και ποιοτικών χαρακτηριστικών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο Μεμονωμένα στοιχεία παραγομένων ΠΑΚ υπάρχουν κυρίως σε μεγάλους φορείς (οργανισμοί λιμένων, βιομηχανίες κτλ) Τα ΠΑΚ συχνά αναμειγνύονται με αλλά ρεύματα οργανικών αποβλήτων (π.χ. απόβλητα λιπαντικά έλαια) επηρεάζοντας αρνητικά την ποιοτική αναγέννηση και των 2 ρευμάτων 4
Κύριες δραστηριότητες Καταγραφή πηγών, ποσοτήτων και χημικής σύστασης των ΠΑΚ που παράγονται στην Ελλάδα Επιδεικτική πιλοτική εφαρμογή διαλογής στην πηγή, συλλογής και μεταφοράς ΠΑΚ Ανάπτυξη σημαντικών δραστηριοτήτων διάδοσης του έργου Αναμενόμενα αποτελέσματα: Έρευνα νομοθεσίας και θεσμικών υποχρεώσεων Κατάλογος των πηγών και των ποσοτήτων ΠΑΚ στην Ελλάδα Κατάλογος των υφιστάμενων υποδομών διαχείρισης ΠΑΚ Χημική ανάλυση ΠΑΚ από 166 πηγές Διαχείριση 1.660 tn ΠΑΚ Διαλογή στην πηγή ΠΑΚ σε δύο επιβατηγά πλοία Οδηγός καλών πρακτικών διαχείρισης ΠΑ ( Δραστηριότητες διάδοσης στην Ελλάδα και την Ιταλία 5
Δράσεις του Έργου 1. Διαχείριση και παρακολούθηση του έργου 2. Καταγραφή, έλεγχος και ανασκόπηση όλων των πηγών ΠΑΚ 3. Πιλοτική εφαρμογή διαχείρισης ΠΑΚ στην πήγη 4. Διαμόρφωση στρατηγικής για τη βιώσιμη διαχείριση των ΠΑΚ 5. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση κοινού 6
Τι είναι τα Πετρελαιοειδή Απόβλητα & Κατάλοιπα (ΠΑΚ) Υγρά, στερεά ή ημι-στερεά απόβλητα των οποίων η σύνθεση αποτελείται κατά ένα ή περισσότερα μέρη/κλάσματα πετρελαίου. Μεγάλη ποικιλία στη σύνθεση εξαιτίας διαφορετικών : ποσοστών περιεκτικότητας πετρελαίου στα ΠΑΚ κλάσματα πετρελαίου Είναι δύσκολο να τυποποιηθούν σύμφωνα με την σύνθεση τους Οπότε Η ταξινόμηση γίνεται σύμφωνα με την πηγή τους & τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων 7
Πηγές των ΠΑΚ Βιομηχανίες Πλοία Τα ΠΑΚ μπορούν να κατηγοριοποιηθούν : Απόβλητα Λιπαντικών Ελαίων ΠΑΚ από πλοία ΠΑΚ από βιομηχανίες 8
Απόβλητα Λιπαντικών Ελαίων (ΑΛΕ) Κύριες πηγές σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων : Χλωριωμένα έλαια μηχανής, κιβωτίου ταχυτήτων και λιπαντικά έλαια με ορυκτή βάση Μη χλωριωμένα έλαια μηχανής, κιβωτίου ταχυτήτων και λιπαντικά έλαια με ορυκτή βάση Συνθετικά έλαια μηχανής, κιβωτίου ταχυτήτων και λιπαντικά έλαια Άμεσα βιοδιασπώμενα έλαια μηχανής, κιβωτίου ταχυτήτων και λιπαντικά έλαια Άλλα έλαια μηχανής, κιβωτίου ταχυτήτων και λιπαντικά έλαια Ανάλογα με την πηγή τους 40-50% των λιπαντικών ελαίων εξατμίζονται ή καίγονται κατά την διάρκεια της χρήσης. 9
ΑΛΕ νομοθεσία (1/3) Οδηγία 2008/98/ΕC τα λιπαντικά έλαια ενσωματώνονται στο σχέδιο διαχείρισης γενικών αποβλήτων προτεραιότητα στις τεχνολογίες αναγέννησης αντί θερμικής επεξεργασίας η αναγέννηση θα πρέπει να γίνεται παράλληλα με περιορισμό της μεταφοράς αποβλήτων χωριστή συλλογή της τον Νόμος 2939/2001 σχετικά με την χωριστή συλλογή & ανακύκλωση των ειδικών ρευμάτων αποβλήτων καθορισμός των προϋποθέσεων και των υποχρεώσεων για το σύστημα συλλογής των αποβλήτων λιπαντικών ελαίων 10
ΑΛΕ νομοθεσία (2/3) Προεδρικό Διάταγμα 82/2004 σχετικά με τα ενδεδειγμένα μέτρα και διαδικασίες για την διαχείριση των ΑΛΕ επιβάλλει στόχους για την συλλογή (70%) και την επεξεργασία 80% w/w των συλλεγόμενων ΑΛΕ προώθηση της αναγέννησης Προεδρική απόφαση 105135/2004 έγκριση της Ελληνικής Τεχνικής Κοινοπραξίας Περιβαλλοντικών Εφαρμογών για την Συλλογή Χρησιμοποιημένων Ορυκτελαίων ( ΕΛΤΕΠΕ) 11
ΑΛΕ νομοθεσία (3/3) Κοινή Υπουργική Απόφαση 29457/115/2005 καθορίζει τη μεγίστη τιμή των επιτρεπόμενων ορίων των εκπομπών από τις μονάδες καύσης κανόνες και συνθήκες για την θερμική επεξεργασία των ΑΛΕ στις μονάδες καύσεις Ν 4042/2012 παραγωγή αποβλήτων και διαχείριση απαγορεύει την διασυνοριακή μεταφορά των ΑΛΕ για θερμική επεξεργασία & ανάμιξη με άλλα ΠΑ 12
ΠΑΚ που προέρχονται από πλοία διεθνής νομοθεσία OILPOL 54 «Διεθνής Συνθήκη για την Πρόληψη της Ρύπανσης της Θάλασσας από Πετρέλαιο» MARPOL 73/78 «Διεθνής Συνθήκη για την Πρόληψη της Ρύπανσης από Πλοία, 1973 όπως τροποποιήθηκε με το Πρωτόκολλο του 1978» Περιλαμβάνει ρύθμιση σχετικά με τη πρόληψη ρύπανσης για όλους τους τύπους των αποβλήτων που προέρχονται από πλοία 13
MARPOL 73/78 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I Ανεξέλεγκτη απόρριψη ρυπασμένων με πετρέλαιο υδάτων που προέρχονται από μηχανοστάσια. Ανεξέλεγκτη απόρριψη υγρών και λάσπης πετρελαιοειδών καταλοίπων που προέρχονται από χώρους φορτίου Διαμόρφωση δεξαμενών σε ότι αφορά την χρήση μιας δεξαμενής φορτίου ως δεξαμενής υγρών και αντίστροφα (σύμφωνα με την ενημερωμένη Συνθήκη Διαχείρισης Υγρών Δεξαμενών 2004). 14
MARPOL: Ειδική διάταξη για τον έλεγχο της απόρριψης πετρελαίου Όχι πάνω από15ppm Τα τάνκερ πρέπει να έχουν σε λειτουργία συστήματα ελέγχου και παρακολούθησης απόρριψης πετρελαίου παράλληλα με δεξαμενές ακάθαρτων καταλοίπων για την κατακράτηση πετρελαίου επί του πλοίου (για τάνκερ με τονάζ πάνω από 150 τόνους). Για τα ύδατα υδροσυλλεκτών, τα τάνκερ πρέπει να έχουν σε λειτουργία εξοπλισμό διαχωρισμού ελαιώδους φάσης-νερού και σύστημα φίλτρων πετρελαίου. Πλοία (όχι τάνκερ) με τονάζ πάνω από 400 τόνους πρέπει να έχουν σε λειτουργία συστήματα παρακολούθησης και ελέγχου απόρριψης πετρελαίου, εξοπλισμό διαχωρισμού ελαιώδους φάσης-νερού, σύστημα φίλτρων πετρελαίου και μια δεξαμενή ακάθαρτων καταλοίπων με ξεχωριστή συλλογή ΠΑΚ. Πλοία με τονάζ κάτω από 400 τόνους πρέπει να έχουν τις κατάλληλες εγκαταστάσεις για την συλλογή και την κατακράτηση επί του πλοίου των ΠΑΚ. Οι μετρήσεις για τα απορριπτόμενα υγρά απόβλητα λαμβάνονται με οπτικά μέσα έτσι δεν γνωρίζουμε την συγκέντρωση του «διαλυμένου» πετρελαίου. 15
Τα πλοία πρέπει... Να συλλέγουν και να αποθηκεύουν προσωρινά τα ΠΑΚ που δεν μπορούν να απορρίπτουν στην θάλασσα Να παραδίδουν τα ΠΑΚ στις ευκολίες υποδοχής λιμένος Να παρακολουθείται το πλοίο για διαρροές Να διατηρούν δεδομένα σχετικά με τα ΠΑΚ που παράγονται & παραδίδονται στα λιμάνια 16
Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Ενσωματώνει τη MARPOL Εστιάζει στις εγκαταστάσεις των λιμένων υποδοχής Προωθεί την συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών 17
Οδηγίες 2000/59/EC καθορίζει τις υποχρεώσεις των πλοίων και των εγκαταστάσεων λιμένων για πρόληψη της ρύπανσης 2002/84/ EC πρόληψη και μείωση της θαλάσσιας ρύπανσης από απόβλητα πλοίων 2005/35/EC ενσωματώνει τα παραρτήματα της MARPOL πρόληψη της εκροής υδάτων μολυσμένων με πετρέλαιο από πλοία ανάγκη για συνεργασία με σκοπό την εφαρμογή κοινής στρατηγικής προστασίας για όλα τα εθνικά θαλάσσια σύνορα 18
Εθνική Νομοθεσία Ν 1269/82- ΔΠ 88/97- ΠΔ 346/03 περιλαμβάνει τη MARPOL επιθεώρηση πλοίων με σκοπό την πρόληψη ρύπανσης Π.Δ. 82/2004 ορίζει μέτρα και συνθήκες για εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων λιπαντικών ελαίων Ν 4042/2012 παραγωγή αποβλήτων και διαχείριση τέλος ζωής προσδιορισμός ταυτότητας επικίνδυνων αποβλήτων επιθεωρήσεις σε εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων 19
Βιομηχανικά ΠΑΚ Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων όλα τα ΠΑΚ είναι επικίνδυνα απόβλητα Έχουν τουλάχιστον 2 από τις παρακάτω ιδιότητες: - επιβλαβή - καρκινογενής κατηγορία ΙΙΙ ( περιέχουν στην σύνθεση τους τουλάχιστον 0,1% κ.β. ελαφρά κλάσματα πετρελαίου) - καρκινογενής κατηγορία ΙΙ (περιέχουν στην σύνθεση τους τουλάχιστον 1% κ.β. μεσαία κλάσματα πετρελαίου) 20
Βιομηχανικά ΠΑΚ Κύριες πηγές: Απόβλητα από διυλιστήρια πετρελαίου, καθαρισμό φυσικού αερίου και πυρολυτικής επεξεργασίας άνθρακα Απόβλητα από ανόργανες χημικές διεργασίες Απόβλητα από θερμικές διεργασίες Απόβλητα από επεξεργασία μορφοποίησης, φυσική και μηχανική, μετάλλων και πλαστικών Απόβλητα τελικής επεξεργασίας που περιέχουν οργανικούς διαλύτες Απόβλητα από εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων 21
Εθνική νομοθεσία βιομηχανικά ΠΑΚ Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) 50910/2727/2003 ενσωματώνει στην εθνική νομοθεσία τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων ΚΥΑ 13588/725/2006 μέτρα, διαδικασίες και περιορισμοί σχετικοί με την διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων η έγκριση των Περιβαλλοντικών Όρων τίθεται ως προϋπόθεση της ανάπτυξης εγκαταστάσεων διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων Εθνικός Σχεδιασμός διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων ΚΥΑ 24944/1159/2006 τεχνικές προδιαγραφές για την διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων τεχνολογία για διαχείριση αποβλήτων 22
23
Επάρκεια του Θεσμοθετημένου Πλαισίου Διαχείρισης ΠΑΚ Το Διεθνές & Ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις διαχειριστικές απαιτήσεις: Υποστηρίζοντας την ξεχωριστή συλλογή και διαχείριση των ΑΛΕ και Προωθώντας καθαρές τεχνολογίες για διαχείριση ΠΑΚ. Η Εθνική νομοθεσία εντάσσει την Διεθνή και Ευρωπαϊκή νομοθεσία μέσω νόμων, προεδρικών διαταγμάτων, κοινών υπουργικών αποφάσεων για: Την χωριστή συλλογή ΠΑΚ Τις ειδικές συνθήκες συσκευασίας & επισήμανσης & μεταφοράς Το σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων για τις λιμενικές αρχές Δεν υπάρχει πρόβλεψη για χωριστή συλλογή άλλων ΠΑΚ από τα ΑΛΕ 24
Επισημάνσεις για τα ΠΑΚ Η διαχείριση ΑΛΕ είναι επαρκής σε εθνικό επίπεδο Υψηλό ποσοστό συλλογής. Επιτυχής επιχείρηση συλλογής ΑΛΕ και διαχειριστικού σχήματος. ΠΑΚ από πλοία Υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης. Τα πλοία παραδίδουν διαφορετικά μίγματα από αυτά που δηλώνουν και για τα οποία ενημερώνουν. Δεν υπάρχουν νομικές προβλέψεις που να δίνουν την δυνατότητα στις αρχές του λιμένα υποδοχής να επιστρέφουν τα απόβλητα που δεν ταιριάζουν με την αρχική δήλωση του πλοίου και/ή χρειάζονται ειδική διαχείριση. ΠΑΚ από βιομηχανίες Υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης. Λόγω περιορισμένου όγκου οι βιομηχανίες τα αναμειγνύουν με άλλα απόβλητα. Χωριστό σύστημα συλλογής μπορεί να οργανωθεί σε βιομηχανικές περιοχές για να τα συλλέγει σωστά. 25
Νομοθετικές Υποχρεώσεις για τη διαχείριση πετρελαιοειδών αποβλήτων και καταλοίπων Παπαπαθεοχάρη Σταυρούλα, Περιβαλλοντολόγος MSc