ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ METAΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΊΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΏΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ» ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Υπεύθυνος Μαθήματος Διδάσκοντες Ιωάννης Μάνος, Λέκτορας Ιωάννης Μάνος, Λέκτορας Αγγελική Δεληκάρη, Λέκτορας Γραφείο Προσωπικού Ιωάννης Μάνος, Κτίριο Διοίκησης, 2ος όροφος, Γραφεία 312 Αγγελική Δεληκάρη, Κτίριο Διοίκησης, 2ος όροφος, Γραφεία 315 Τηλέφωνο E-mail +30 23850 55166, imanos@uowm.gr +30 23850 55172, adelikari@yahoo.gr Περιγραφή μαθήματος Το μάθημα αποσκοπεί στο να εισάγει τους/τις συμμετέχοντες/ουσες σε κεντρικά ζητήματα της ερευνητικής διαδικασίας, και να βελτιώσει τις ικανότητές τους σε θέματα σχεδιασμού και συγγραφής μιας επιστημονική εργασίας, επισημαίνοντας, παράλληλα, κάποια από τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην πορεία των παραπάνω δράσεων. Πρόκειται για ζητήματα που σχετίζονται, κυρίως, με την επιλογή του θέματος, τον εντοπισμό και τον προσδιορισμό των στόχων, την επιλογή θεωρητικού πλαισίου και θεωρητικών εργαλείων, την προετοιμασία και το σχεδιασμό της μεθοδολογίας, την ανεύρεση πηγών και προσώπων, τη συλλογή, ανάλυση και παρουσίαση των πληροφοριών και τελικά τη συγγραφή της εργασίας. Υπό αυτό το πρίσμα, αναφέρεται σε θεωρητικές προσεγγίσεις στο χώρο των κοινωνικών επιστημών, στην παρουσίαση συγκεκριμένων μεθόδων της κοινωνικής έρευνας, αλλά εστιάζει κυρίως στα θέματα αυτά στο πλαίσιο της ανάλυσης των πρακτικών ζητημάτων σχετικά με το σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας γραπτής επιστημονικής εργασίας. Το μάθημα χωρίζεται σε τέσσερα μέρη: Στο 1 ο (ενότητες 1 και 2) θα επιχειρηθεί μια εισαγωγή στις βασικές αρχές που διέπουν την κοινωνική έρευνα. Στο 2 ο μέρος (ενότητες 3-5) θα γίνει αναφορά σε θέματα που σχετίζονται με το σχεδιασμό και τις στρατηγικές πραγματοποίησης μιας έρευνας καθώς και στο θέμα της διατύπωσης των ερευνητικών ερωτημάτων. Παράλληλα, θα αναλυθούν όλα τα στάδια από τη διατύπωση του ερευνητικού ερωτήματα μέχρι τη συλλογή στοιχείων. Στο τρίτο μέρος (ενότητες 6-8) θα παρουσιαστούν οι στρατηγικές και τεχνικές της γραπτής απόδοσης της εργασίας και θα επισημανθούν τα θέματα που πρέπει να διαχειριστεί κανείς στη διαδικασία συγγραφής. Στο 4 ο (ενότητες 9-10) θα γίνει αναφορά σε είδη επιστημονικών κειμένων, τα οποία καλείται να γράψει ένας/μία φοιτητής/τρια στα πλαίσιο των σπουδών του/της. Ακαδημαϊκή και γνωστική στοχοθεσία Οι στόχοι του μαθήματος είναι: Η αποτελεσματική έκφραση και διατύπωση ιδεών και επιστημονικών επιχειρημάτων σε μορφή κειμένου Η ανάπτυξη της ικανότητας συμμετοχής μέσω της συγγραφής κειμένων σε επιστημονικές συζητήσεις Η εξάσκηση στη διαδικασία της επιλογής θέματος και μεθοδολογίας και των στρατηγικών για την διεκπεραίωση μιας ερευνητικής εργασίας Η ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας των φοιτητών σχετικά με την αξιολόγηση των πηγών τους Η γνώση των τεχνικών ζητημάτων που κατά τη δημοσίευση επιστημονικών εργασιών
Μέθοδος διδασκαλίας Το μάθημα θα περιλαμβάνει εισηγήσεις από τους διδάσκοντες σχετικές με τις εβδομαδιαίες θεματικές ενότητες, καθώς και πρακτικές ασκήσεις συγγραφής σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους στη διάρκεια της ροής των εβδομαδιαίων μαθημάτων. Οι ασκήσεις αυτές θα διεκπεραιώνονται και θα σχολιάζονται μέσα στην αίθουσα κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Υπολογισμός βαθμολογίας Παρουσίαση εργασίας % Φοιτητική συμμετοχή % Εργασία % Εξετάσεις % Σύνολο % 100 Ο τελικός βαθμός προκύπτει: Από την συνεχή και ενεργή συμμετοχή των φοιτητών/τριών στις εβδομαδιαίες ενότητες του μαθήματος και την πραγματοποίηση, παράδοση, και αξιολόγηση των γραπτών ασκήσεων. Η ποσοστιαία συμμετοχή της κάθε γραπτής άσκησης είναι η ακόλουθη: Γραπτή Άσκηση 1: 25 % Γραπτή Άσκηση 2: 25 % Γραπτή Άσκηση 3: 25 % Γραπτή Άσκηση 4: 25 % Υπογραμμίζεται ότι για την κατοχύρωση του μαθήματος απαιτείται η συμμετοχή και πραγματοποίηση όλων των γραπτών ασκήσεων. Αναλυτική περιγραφή Εβδομάδα #1 13/11 Εβδομάδα #2 20/11 Εβδομάδα#3 27/11 Εβδομάδα#4 4/12 Εβδομάδα #5 11/12 Εβδομάδα#6 18/12 Εβδομάδα#7 15/1 Παρουσίαση και συζήτηση του σχεδίου μαθήματος. Τα κοινωνικά φαινόμενα ως αντικείμενα έρευνας: Μια εισαγωγή Η ενότητα αυτή πραγματεύεται τη διαδικασία και τη σχέση ανάμεσα στα διάφορα στάδια εκπόνησης μιας ερευνητικής εργασίας από το ερευνητικό ερώτημα και την επιλογή του θεωρητικού πλαισίου ως την ερευνητική στρατηγική και την επιλογή ερευνητικών τεχνικών και μέχρι τη συλλογή, επεξεργασία και παρουσίαση των αποτελεσμάτων. Στην ενότητα αυτή δίνεται, επίσης, έμφαση στα ζητούμενα της διπλωματικής μεταπτυχιακής εργασίας ως επιστημονικού κειμένου. Ο σχεδιασμός της έρευνας και η διατύπωση ερωτημάτων Τεχνικές συλλογής στοιχείων και είδη δεδομένων Η ενότητα αυτή ασχολείται με τους τρόπους και τα διαφορετικά είδη πληροφοριών τα οποία συλλέγει ο ερευνητής στη διάρκεια μιας έρευνας, καθώς και με τη διαφορετική διαχείρισή τους. Ζητήματα αξιολόγησης και χρήσης των πηγών - Θέματα της ενότητας αυτής αποτελούν η προσέγγιση των πηγών και της βιβλιογραφίας, η έρευνα σε βιβλιοθήκες και αρχεία, το διαδίκτυο, η αποδελτίωση και η συλλογή πληροφοριών. Γραπτή Άσκηση 1: Εύρεση πηγών στο διαδίκτυο και αξιολόγησή τους Ζητήματα Λογοκλοπής Σύνοψης πηγών Γραπτή Άσκηση 2: Συγγραφή ενός κειμένου 150-200 λέξεων στο οποίο θα συνοψίζετε 1 δημοσιευμένο κείμενο/επιστημονικό άρθρο Πριν αρχίσει το γράψιμο Σχεδιάζοντας μια πρώτη μορφή του κειμένου Ανάπτυξη της κεντρικής ιδέας - Διάρθρωση της εργασίας Παραφράσεις, παραθέματα
Εβδομάδα#8 22/1 Εβδομάδα#9 29/1 Εβδομάδα#10 5/2 Η παράθεση των πηγών: Τρόποι παραπομπών και υποσημειώσεις, συντομογογράφηση τίτλων και κατάρτιση της βιβλιογραφίας που χρησιμοποιήθηκε Γραπτή Άσκηση 3: Λίστα βιβλιογραφίας με 10 τίτλους κειμένων σχετικών με την ερευνητική σας εργασία Είδη επιστημονικών κειμένων Ι Γραπτή Άσκηση 4: σε μεταγενέστερο μάθημα Επιλέξτε ένα θέμα (πιθανό κατά προτίμηση για τη μεταπτυχιακή σας εργασία) και γράψτε ένα κείμενο 800 λέξεων στο οποίο θα περιγράφετε όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένα το ερευνητικό ερώτημα και τα σχετικά υπο-ερωτήματα, τις βασικές θεωρητικές έννοιες και τη μεθοδολογία που θα χρησιμοποιήσετε καθώς και τον τρόπο που θα συμβάλλει η εργασία σας στην επιστημονική συζήτηση για το υπό διερεύνηση θέμα Είδη επιστημονικών κειμένων ΙΙ Ζητήματα κατοχύρωσης της συμμετοχής στο μάθημα και της παράδοσης των γραπτών εργασιών Ζητήματα κατοχύρωσης του μαθήματος Η παρουσία των συμμετεχόντων στις εβδομαδιαίες ενότητες είναι απαραίτητη λόγω της υφής και του σχεδιασμού του μαθήματος. Ο μέγιστος αριθμός επιτρεπόμενων απουσιών ανέρχεται, σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό (άρθρο 6, παρ. 6.1), στις τρεις (3) για κάθε συμμετέχοντα/ουσα. Ενδεικτική βιβλιογραφία Cohen Louis, Manion Lawrence, Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας, 2000, Αθήνα, Εκδ. Μεταίχμιο. Copans Jean, Επιτόπια Εθνολογική Έρευνα, (επιμέλεια- μετάφραση Μάρκου Κατερίνα), 2004, Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg. Hollis, Martin, Φιλοσοφία των Κοινωνικών Επιστημών: Μια Εισαγωγή, 2005, Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική. Howard Katherine, Sharp J., Επιστημονική Μελέτη: Οδηγός Σχεδιασμού και Διαχείρισης Πανεπιστημιακών Ερευνητικών Εργασιών, (μετάφραση Νταλάκου Βασιλική), 2003, Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg. Jackson, Sopenser, Θεωρία και Μεθοδολογία των Διεθνών Σχέσεων: Η Σύγχρονη Συζήτηση, (μετάφραση: Κωνσταντινίδης Χαράλαμπος), 2006, Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg. Javeau Claud, Έρευνα με Ερωτηματολόγιο, (επιμέλεια: Τζανόνε-Τζώρτζη Κατερίνα) 2000, Αθήνα, Εκδόσεις Τυπωθήτω. Robson Colin, Η Έρευνα του Πραγματικού Κόσμου: Ένα Μέσον για Κοινωνικούς Επιστήμονες και επαγγελματίες Ερευνητές, (επιμέλεια: Μιχαλοπούλου Καίτη), 2007, Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg. Stephen van Evera, Εισαγωγή στη Μεθοδολογία της Πολιτικής Επιστήμης, (μετάφραση: Συλογίδου Έλλη), 2000, Αθήνα, Εκδόσεις Ποιότητα Γεμτός Πέτρος, Μεθοδολογία των Κοινωνικών Επιστημών τόμος 1, 2004, Αθήνα, Εκδόσεις Παπαζήση Γκέφου-Μαδιανού Δήμητρα, Πολιτισμός και Εθνογραφία: Από τον Εθνογραφικό Ρεαλισμό στην Πολιτισμική Κριτική, 1999, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Δαμιανός Χαράλαμπος, Μεθοδολογία Δειγματοληψίας: Τεχνικές και Εφαρμογές, 2006, Αθήνα, Εκδόσεις Σοφία
Δημητριάδη Ζωή, Μεθοδολογία Επιχειρηματικής Έρευνας, 2000, Αθήνα, Interbooks Ζαφειρόπουλος Κώστας, Πως γίνεται μια Επιστημονική Εργασία: Επιστημονική Έρευνα και Συγγραφή Εργασιών, 2005, Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική. Θεοφιλίδης Χρήστος, Συγγραφή μιας Επιστημονικής Εργασίας: Από τη Θεωρία στην Πράξη, 2002, Αθήνα, Εκδόσεις Τυπωθήτω. Ιωσηφίδης, Θεόδωρος, Σπυριδάκης Μάνος (επιμ.), Ποιοτική Κοινωνική Έρευνα: Μεθοδολογικές Προσεγγίσεις και Ανάλυση Δεδομένων, 2006, Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική. Κιόχος Πέτρος, Μεθοδολογία Εκπόνησης Αναλογιστικών Μελετών, 1996, Αθήνα, Interbooks Κουτσουπιάς Νικόλαος, Εφαρμογές Ανάλυσης Δεδομένων, 2005, Αθήνα, Εκδόσεις Σταμούλη Κυριαζή Νότα, Η Κοινωνιολογική Έρευνα: Κριτική Επισκόπηση των Μεθόδων και των Τεχνικών, 2000, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα. Μακράκης Βασίλης, Ανάλυση Δεδομένων στην Επιστημονική Έρευνα με τη Χρήση του SPSS: Από τη Θεωρία στην Πράξη, 2005, Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg. Μαντάς Ν., Ντάνος Αν., Μεθοδολογία Εκπόνησης Πτυχιακών Εργασιών, 1994, Αθήνα, Σύγχρονη Εκδοτική Νόβα- Καλτσούνη Χριστίνα, Μεθοδολογία Εμπειρικής Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήμες: Ανάλυση Δεδομένων με τη Χρήση του SPSS 13, 2006, Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg. Νούτσος Π., Οδηγός Ερευνητικής Μεθοδολογίας, 2000, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα Παπαδημητρίου Ιωάννης, Ανάλυση Δεδομένων: Παραγοντική Ανάλυση Αντιστοιχιών- Ιεραρχική Ταξινόμηση και Άλλες Μέθοδοι, 2007, Αθήνα, Εκδόσεις Τυπωθήτω. Παπαϊωάννου Σκεύος, Ζητήματα Θεωρίας και Μεθόδου των Κοινωνικών Επιστημών, 2007, Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική. Σταμέλος Γιώργος, Δακοπούλου Αθανασία, Η Διατριβή στις Κοινωνικές Επιστήμες: Από το Σχεδιασμό στην Υλοποίηση, 2007, Αθήνα, Εκδ. Μεταίχμιο. Τσιπλητάρης Φ. Αθανάσιος, Δέκα Παραδείγματα Μεθοδολογίας Επιστημονικής Έρευνας: Από τη Θεωρία στη Πράξη, 2006, Αθήνα, Εκδόσεις Ατραπός. Τσιώλης Γιώργος, Ιστορίες Ζωής και Βιογραφικές Αφηγήσεις: Η Βιογραφική Προσέγγιση στην Κοινωνιολογική Ποιοτική Έρευνα, 2006, Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική. Φίλιας, Βασίλης, Εισαγωγή στη Μεθοδολογία και στις Τεχνικές των Κοινωνιών Ερευνών, 2003, Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg. Φράγκος Χρήστος, Μεθοδολογία Έρευνας Αγοράς και Ανάλυση Δεδομένων: Με Χρήση του Στατιστικού Πακέτου SPSS for Windows, 2004, Αθήνα, Interbooks Ψαρρού Μ. Κ., Ζαφειρόπουλος Κώστας, Επιστημονική Έρευνας: Θεωρία και Εφαρμογές στις Κοινωνικές Επιστήμες, 2001, Αθήνα, Τυπωθήτω, Γιώργος Δάρδανος.