ΟΙ ΑΓΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ

ΟΙ ΑΓΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΟΜΑΔΑΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Ξανθή Αλμπανάκη, ΠΕ 01 Θεολόγος ΣΧΟΛΕΙΟ Πειραματικό Λύκειο Πανεπ ιστημίου Μακεδονίας ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 22-7-2015

1. Συνοπ τική π εριγραφή της ανοιχτής εκπαιδευτικής π ρακτικής Η αξιοποίηση της εικόνας στη διδασκαλία και η καλλιέργεια ψηφιακού και οπτικού γραμματισμού αποτελούν βασικά στοιχεία της μαθησιακής διαδικασίας σε όλα τα γνωστικά πεδία. Η συγκεκριμένη πρακτική είχε άξονα την ενότητα της Α Λυκείου Οι άγιες εικόνες, έκφραση της πίστης, αλλά επεκτάθηκε και σε επιπλέον ώρες διδασκαλίας σύγχρονα και ασύγχρονα. Εμπλουτίστηκε επίσης με διάφορες δραστηριότητες (συνέντευξη από αγιογράφο, επίσκεψη στο Εκκλησιαστικό μουσείο Θεσσαλονίκης) και αποτέλεσε ουσιαστικά ένα project στο μάθημα των Θρησκευτικών. Το σενάριο δομήθηκε σύμφωνα με τη θεωρία μάθησης του εποικοδομισμού, ενώ ακολουθήθηκε η διερευνητική, ανακαλυπτική μέθοδος. Η πρακτική περιστρέφεται γύρω από τη χρήση διαδικτυακών web 2.0 εργαλείων που επιτρέπουν την ανάμειξη και αναπροσαρμογή δεδομένων στη μαθησιακή διαδικασία, την εξ αποστάσεως εκπαίδευση και τη διαφοροποιημένη διδασκαλία. H πρακτική ενσωματώθηκε στην πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης Moodle του Πειραματικού Λυκείου Παν/μίου Μακεδονίας, όπου έγινε προσπάθεια να ενισχυθεί η συνεργατική κουλτούρα. Οι μαθητές ανεβάζουν ομαδοσυνεργατικά τις εργασίες τους στην πλατφόρμα σε όλη τη διάρκεια της ενότητας και ανταλλάσσουν υλικό αναδεικνύοντας τις νέες προκλήσεις που προσφέρουν οι τεχνολογίες δημιουργώντας σταδιακά ένα «e-porfolio» με χώρο αποθήκευσης την πλατφόρμα του σχολείου.

2. Σχεδιασμός της ανοιχτής εκπ αιδευτικής π ρακτικής 2. 1 Στοιχεία σχεδιασμού Κατά τη διάρκεια της πρακτικής η διδασκαλία οργανώνεται ομαδοσυνεργατικά, ενώ επιχειρείται διαφοροποιημένη διδασκαλία. Οι μαθητές χωρίζονται σε έξι ομάδες των τεσσάρων ατόμων. Οι μαθητές θα πρέπει να είναι εξοικειωμένοι στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και να έχουν μία στοιχειώδη γνώση υπολογιστών. Η δραστηριότητα υλοποιήθηκε στο εργαστήριο πληροφορικής, στη σχολική τάξη και εξ αποστάσεως (περίπου για δύο εβδομάδες). Η εξ αποστάσεως διδασκαλία γίνεται μέσα από ψηφιακά περιβάλλοντα και υιοθετείται το μοντέλο της αντίστροφης τάξης (flipped classroom), ενώ εφαρμόζεται και η τεχνική διδασκαλίας Arfulthinking (διδασκαλία μέσα από την τέχνη). Αρχικά στο εργαστήριο πληροφορικής οι μαθητές έκαναν εγγραφή στην εφαρμογή voicethread. Το υλικό που έχουν οι μαθητές ως εργασία για το σπίτι διαδικτυακά είναι εξ ολοκλήρου προετοιμασμένο από τη διδάσκουσα ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των μαθητών και την τοπογραφία της τάξης. Επίσης γίνεται προσπάθεια να αξιοποιηθεί ο γραπτός, αλλά και ο προφορικός λόγος. Ο διδάσκων βέβαια κατά τη διάρκεια τέτοιων δραστηριοτήτων έχει συντονιστικό, βοηθητικό και ενισχυτικό ρόλο δίνοντας συνεχώς και σε σύντομο χρονικό διάστημα ανατροφοδότηση. Ως προς το μάθημα των Θρησκευτικών οι μαθητές έχουν διδαχθεί στην Γ Γυμνασίου τον αγιογραφικό κύκλο και στοιχεία τέχνης από το μάθημα των Εικαστικών στο Γυμνάσιο. Έχουν επίσης διδαχθεί για την εικονομαχία στο Γυμνάσιο στο μάθημα των Θρησκευτικών και στο μάθημα της Ιστορίας. Αξιοποιήθηκε επίσης συνέντευξη από ειδικό (αγιογράφο) διαδικτυακά. Οι συνεντεύξεις αποτελούν και αυτές μία μορφή μάθησης εφόσον μεταφέρεται η εμπειρία του ειδικού στους εκπαιδευόμενους με

προϋπόθεση την κατάλληλη προετοιμασία από την πλευρά του εκπαιδευτικού. Για το λόγο αυτό υπήρξε προηγουμένως επικοινωνία και συνεργασία της εκπαιδευτικού με τον καλεσμένο. Τέλος πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, όπου οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τον εικονογραφικό πλούτο της θρησκείας. 2. 2 Διδακτικοί στόχοι Ως προς το γνωστικό αντικείμενο Εμβάθυνση της θεολογίας της εικόνας και σύνδεση της ζωγραφικής με τη θεολογία. Επαφή με τη θρησκευτική τέχνη κατά τις απαρχές της (πορτρέτα Φαγιούμ) και με τις δύο μεγάλες σχολές της βυζαντινής αγιογραφίας: Μακεδονική & Κρητική. Αναγνώριση βασικών χαρακτηριστικών της βυζαντινής τέχνης, διαφορών και ομοιοτήτων μεταξύ των σχολών. Επαφή με τη βυζαντινή τέχνη μέσω της αναβίωσης της μέσα από σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους και αγιογράφους. Δημιουργία σαφών παραστάσεων, οι οποίες και διατηρούνται εφόσον κατά το χρόνο λήψης τους είχε προκληθεί ζωηρό ενδιαφέρον, ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζεται η εποπτεία. Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία Ενεργητική συμμετοχή μαθητών, συμπαραγωγή υλικού από εκπαιδευτικό και μαθητές και συνεπώς αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών, αλλά και μαθητών και εκπαιδευτικών. Ενίσχυση της συνεργατικής κουλτούρας εντός και εκτός σχολείου. Καλλιέργεια «αυτενέργειας» και μετατροπή επικοινωνιακού πλαισίου από δασκαλοκεντρικό σε τοπικές επικοινωνιακές νησίδες.

Μεταφορά και διάχυση του παραγόμενου μαθησιακού υλικού έξω από τους τοίχους του σχολείου στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι: εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς και κατάργηση χρονικών και τοπικών περιορισμών Καλλιέργεια «συλλογικής συμμετοχής» Μάθηση μέσα από αυθεντικές καταστάσεις (γνωστική μαθητεία) Ως προς τις νέες τεχνολογίες Αξιοποίηση των εικόνων με στόχο την πολυτροπική προσέγγιση και την καλλιέργεια και άλλων δεξιοτήτων (ψηφιακός και οπτικός γραμματισμός) που είναι απαραίτητες στους μαθητές του 21ου αιώνα και δε θα μπορούσαν να γίνουν με το συμβατικό τρόπο διδασκαλίας. Δημιουργία ψηφιακών κοινοτήτων μάθησης, όπου έχουν πρόσβαση όλοι οι μαθητές. Εξοικείωση με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση και τα κοινωνικά δίκτυα (oovoo ή Skype), αντίστροφη τάξη (flipped classroom). Εξοικείωση με εφαρμογές web 2, (voicethread, artsteps, on line ερωτηματολόγια) 3. Εφαρμογή της ανοιχτής εκπ αιδευτικής π ρακτικής 3. 1 Περιβάλλον π λαίσιο Η ανοιχτή εκπαιδευτική πρακτική αξιοποίησης ψηφιακού περιεχομένου εφαρμόστηκε στο μάθημα των Θρησκευτικών της Α Λυκείου με τίτλο: Οι άγιες εικόνες, έκφραση της πίστης. Βασικός πυλώνας της πρακτικής είναι η διαδικτυακή εξ αποστάσεως εκπαίδευση μέσα από ψηφιακές κοινότητες μάθησης. Υιοθετείται τo μοντέλο της αντίστροφης τάξης (flipped class) μέσω της εφαρμογής voicethread. Οι μαθητές παρακολουθούν το

νέο αντικείμενο από το σπίτι σύμφωνα με τους δικούς τους ρυθμούς χωρίς χωροχρονικούς περιορισμούς, δεν απαιτείται ταυτόχρονη συμμετοχή των εμπλεκομένων και αναπτύσσονται μεταξύ των εκπαιδευομένων διαδικτυακές συζητήσεις. Μέσα από τα σχόλια των χρηστών στο περιβάλλον του voicethread αναπτύσσεται γόνιμος διάλογος εφόσον οι μαθητές καταλήγουν σε συμπεράσματα και αυτοαξιολογούνται χωρίς τη συνδρομή του εκπαιδευτικού. Η ανατροφοδότηση είναι άμεση εφόσον ο εκπαιδευτικός συμμετέχει και επιβλέπει την όλη διαδικασία. Κατά τη διάρκεια αξιοποιήθηκε η σχολική πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης «moodle» του σχολείου ως χώρος διαφύλαξης και φιλοξενίας του ηλεκτρονικού φακέλου («e-portfolio») των μαθητών που σταδιακά αναπτυσσόταν (Εικόνα 1.). Εικόνα 1:Περιβάλλον πλατφόρμας moodle του σχολείου 3. 2 Τάξη Νηπιαγωγείο A γυμνασίου Α δημοτικού Β γυμνασίου Β δημοτικού Γ γυμνασίου Γ δημοτικού Α λυκείου Χ Δ δημοτικού Β λυκείου Ε δημοτικού Γ λυκείου

ΣΤ δημοτικού 3. 3 Διάρκεια δραστηριότητας Ώρες διδασκαλίας 3 ώρες Για την τηλεδιάσκεψη-συνέντευξη με τον αγιογράφο δίνεται μία επιπλέον ώρα. Για την εξ αποστάσεως ενασχόληση οι μαθητές έχουν ένα περιθώριο 2 εβδομάδων για να ολοκληρώσουν τις δραστηριότητες τους. 3. 4 Αναλυτική π εριγραφή της πραγματοπ οίησης της ανοιχτής εκπ αιδευτικής πρακτικής Οι μαθητές χωρίζονται σε έξι ομάδες των τεσσάρων ατόμων βάσει των προτιμήσεων τους και των δεξιοτήτων τους ώστε να υπάρχει ισορροπία στη λειτουργία της ομάδας. Δίνεται στους μαθητές ένα φύλλο εργασίας με το σχεδιάγραμμα της θεματικής ενότητας, το χρονοδιάγραμμα και τους στόχους, ενώ τα υπόλοιπα φύλλα εργασίας τους διανέμονται ηλεκτρονικά. Η διδασκαλία συνδυάζεται με εξ αποστάσεως εκπαίδευση μέσα από ψηφιακά περιβάλλοντα με το μοντέλο της αντίστροφης τάξης (flipped classroom) και διδασκαλία μέσα από την τέχνη (artfulthinking). Αρχικά οι μαθητές πρέπει να εξοικειωθούν με το νέο περιβάλλον μάθησης και διδασκαλίας και με την πλοήγηση στα λογισμικά και τις εφαρμογές στο εργαστήριο πληροφορικής. Η εφαρμογή voicethread που επιλέχθηκε για τις ανάγκες της διδασκαλίας είναι μια «web-based» εφαρμογή. Οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολυμεσικές παρουσιάσεις, να σχολιάσουν γραπτά ή προφορικά μέσω ηχογράφησης ή τηλεφωνικού μηνύματος ή να ψηφίσουν μία παρουσίαση (κάτι σαν το Like του facebook). O χρήστης τέλος μπορεί να ανεβάσει συλλογή εικόνων (Flickr, New York Public Library) ή video, ενώ μαθητές και εκπαιδευτικός μπορούν να σχεδιάσουν πάνω στην εικόνα και να εστιάσουν σε σημεία που χρειάζονται επισήμανση ή που τους

δυσκολεύουν. Στο περιβάλλον της εφαρμογής κάθε χρήστης εμφανίζεται με μία ταυτότητα, ενώ οι χρήστες μπορούν να δημιουργήσουν περισσότερες από μία ταυτότητες και να συμμετάσχουν σε διαφορετικές κοινότητες (για εκπαιδευτικούς υπάρχει δυνατότητα πολλών διαφορετικών ταυτοτήτων ώστε να εξυπηρετούνται διάφορες ομάδες ή κοινότητες). Αναλυτικότερα: Α. 1 η διδακτική ώρα Την 1 η διδακτική ώρα οι μαθητές έχουν μία εικονική περιήγηση στο Καθολικό της Ιεράς Μονής του Τιμίου Προδρόμου μέσω του φωτόδεντρου (http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/11500) ώστε να εντοπίσουν οι ίδιοι το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η εικόνα στη λατρεία, ενώ αξιοποιούνται προσωπικά βιώματα των μαθητών. Κατόπιν από το φωτόδεντρο και πάλι θα ασχοληθούν με μία δραστηριότητα χρονογραμμής (http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/1243?locale=el) με τα σημαντικότερα γεγονότα που σχετίζονται με τις εικόνες. Θα προσπαθήσουν να αξιοποιήσουν τις πρότερες γνώσεις τους από προηγούμενες χρονιές στο μάθημα των Θρησκευτικών, αλλά και της Ιστορίας. Στη συνέχεια θα μελετήσουν ένα μικρό απόσπασμα από το «Συνοδικό της Ορθοδοξίας» ώστε να απαντήσουν σε ερωτήματα σχετικά με τις εικόνες σε ένα μικρό κείμενο word (20-30 λέξεις). Στο 2ο φύλλο εργασίας θα παρακολουθήσουν ένα video από το ψηφιακό σχολείο με τίτλο: «Η σημασία των εικόνων». (http://photodentro.edu.gr/video/r/8522/259?locale=el). Θα απαντήσουν σε ερωτήματα σχετικά με τη βαθύτερη σημασία των εικόνων και θα ακολουθήσει συζήτηση και ανατροφοδότηση. Στη συνέχεια προβάλλεται ένα δεύτερο Video από το ψηφιακό σχολείο (http://photodentro.edu.gr/video/handle/8522/318? locale=el) με τίτλο: οι «4 κατηγορίες θρησκευτικών εικόνων». Αυτή τη φορά τους ζητείται να καταγράψουν τη λίστα με τις κατηγορίες των θρησκευτικών εικόνων (κάτι που θα τους χρειασθεί αργότερα στη συνέντευξη με τον αγιογράφο). Τέλος κατηγοριοποιούν 10 από τις εικόνες του βιβλίου τους βάσει των πληροφοριών του

Video ή 10 εικόνες που θα εντοπίσουν στο διαδίκτυο και θα αποθηκεύσουν στο φάκελο της ομάδας. Παρουσιάζουν στην τάξη. Β. 2 η διδακτική ώρα Tην 2 η διδακτική ώρα μαθητές περιηγoύνται στο περιβάλλον της εφαρμογής voicethread και εξοικειώνονται με τον τρόπο λειτουργίας. Κάνουν εγγραφή στην εφαρμογή, επιλέγουν την «ταυτότητα» με την οποία θα εμφανίζονταν (avatar) και στέλνουν πρόσκληση μέσω e- mail και σε άλλους συμμαθητές τους για να συμμετάσχουν στη δραστηριότητα. Κατόπιν παρακολουθούν την παρουσίαση με τη συλλογή εικόνων που έχει ετοιμάσει η διδάσκουσα με τίτλο: Η Βυζαντινή Αγιογραφία (Eικόνα 2). Εικόνα 2: Στιγμιότυπο από το περιβάλλον εργασίας του Voicethread Στη συνέχεια από το σπίτι πλέον πρέπει οι μαθητές να παρακολουθήσουν εκ νέου την εμπλουτισμένη παρουσίαση από τη διδάσκουσα και να επιλέξουν τι τεχνοτροπίας είναι κάθε φορά οι εικόνες σχολιάζοντας είτε γραπτά είτε με φωνητικό μήνυμα. Οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να μπαίνουν όσες φορές θέλουν στην παρουσίαση από το σπίτι, να σχολιάζουν ή να επεμβαίνουν δυναμικά. Στην παρουσίαση η διδάσκουσα άλλοτε άφηνε γραπτό μήνυμα και άλλοτε ηχητικό αρχείο με οδηγίες και ερωτήματα, είτε συνδυάζονταν και τα δύο. Κάθε φορά που κάποιος μαθητής-χρήστης άφηνε σχόλιο ερχόταν ειδοποίηση στο e -mail της διδάσκουσας για τη δραστηριότητα στο περιβάλλον της εφαρμογής (ποιος μαθητής άφησε σχόλιο, σε ποιο σημείο της παρουσίασης, πότε,

με τι συχνότητα κ.α). Η διδάσκουσα παρακολουθούσε έτσι την πορεία της δραστηριότητας κάτι που είναι απαραίτητο ώστε να καταγράφονται και να αξιολογούνται οι δυσκολίες των μαθητών, να αναπροσαρμόζεται η διδασκαλία και να δίνεται η κατάλληλη ανατροφοδότηση. Συγκεκριμένα οι μαθητές μέσω της παρουσίασης-εφαρμογής voicethread παρακολουθούν δύο μικρά video για το πώς γίνεται μία αγιογραφία και ζητείται από τους μαθητές να καταγράψουν τα στάδια, τα υλικά, τη τεχνική και οτιδήποτε άλλο τους έκανε εντύπωση και να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα στην τάξη. Τέλος οι μαθητές λύνουν ένα σταυρόλεξο από το φωτόδεντρο (http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/4608? locale=el ). Προετοιμασία για τη συνέντευξη από τον αγιογράφο Οι μαθητές ενημερώνονται για τη διαδικτυακή πρόσκληση του αγιογράφου από τη διδάσκουσα και κάνουν μία πρώτη προετοιμασία για το κείμενο της συνέντευξης, η οποία συνεχίζεται όμως συνεργατικά και εξ αποστάσεως ανάμεσα στα μέλη των ομάδων. Η συνέντευξη από ειδικό αποτελεί μία μορφή μάθησης γιατί μεταφέρεται η εμπειρία του ειδικού στους εκπαιδευόμενους. Οι μαθητές προετοίμασαν ερωτήσεις μέσω ηλεκτρονικών φορμών ενώ αρχικά προσδιορίστηκε ο στόχος της συνέντευξης, (γιατί να προσκληθεί ο συγκεκριμένος ειδικός, σε ποια θέματα χρειάζεται να εστιαστεί η συζήτηση) και τα αναμενόμενα αποτελέσματα (ωφέλεια εκπαιδευομένων, σύνδεση θεμάτων συζήτησης με το αντικείμενο του μαθήματος κλπ). Οι μαθητές κατά την τηλεδιάσκεψη μετείχαν σε ένα ενεργό διάλογο με ερωτήσεις, ενώ η συζήτηση επεκτάθηκε και σε γενικότερα θέματα (οικονομική κρίση, δυσκολίες κ.α). Σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάζεται να επέμβει διακριτικά ο διδάσκων προκειμένου να «υποστηρίξει» τους μαθητές στην προσπάθειά τους. Οι μαθητές είχαν τέλος την ευκαιρία να περιηγηθούν διαδικτυακά σε ένα αληθινό εργαστήριο αγιογραφίας και να συνομιλήσουν με έναν καλλιτέχνη, αλλά και

επαγγελματία. Μετά το τέλος της σύνδεσης η διδάσκουσα συντονίσε μια συζήτηση στην ολομέλεια και κατόπιν ανά ομάδες οι μαθητές επεξεργάστηκαν τις απαντήσεις, σχολιάστηκε η συνολική πορεία της συνέντευξης και έγινε σύνθεση απόψεων (Εικόνες 3 & 4). Εικόνες 3 & 4: Στιγμιότυπα από την τηλεδιάσκεψη Γ. 3 η διδακτική ώρα Την 3η ώρα οι μαθητές θα ασχοληθούν με τη δημιουργία του δικού του τους εικονικού μουσείου μέσω του λογισμικού κατασκευής μουσείου (artsteps). Η πλατφόρμα αποτελεί μια ψηφιακή κοινότητα στην οποία μπορούν να συμμετέχουν πολλοί χρήστες και ταυτόχρονα να αλληλεπιδρούν. Οι μαθητές επιλέγουν ομαδικά τίτλο για το μουσείο, το αρχιτεκτονικό σχέδιο, τη διαρρύθμιση και τους χώρους, τα χρώματα και το σχέδιο ώστε το παραγόμενο προϊόν να τους αντιπροσωπεύει. Κατόπιν θα πρέπει να συλλέξουν υλικό, να το αποθηκεύσουν και να το συνδυάσουν με πληροφορίες ή και πολυμεσικό υλικό. Η εφαρμογή ενδείκνυται από πολύ μικρές ηλικίες έως και μεγάλες τάξεις. Η προετοιμασία του μουσείου συνεχίστηκε και διαδικτυακά μεταξύ των μαθητών. Κατόπιν η δουλειά τους δημοσιεύεται στο διαδίκτυο και διαχέεται. Μέσα από τη δραστηριότητα κατασκευής εικονικού μουσείου οι μαθητές αποκτούν δεξιότητες αρχιτεκτονικής, αισθητικής, μουσειολογίας και γεωμετρίας, ενώ παράλληλα μαθαίνουν να λειτουργούν ως επισκέπτες ενός μουσείου που σέβονται τον χώρο. Υιοθετούν κανόνες συμπεριφοράς και συνεργασίας και καταλήγουν σε ένα κοινό τέχνημα. Η κατασκευή του εικονικού μουσείου αποτέλεσε και την προετοιμασία πριν την επίσκεψη μας σε ένα πραγματικό μουσείο (προγραμματίστηκε επίσκεψη στο

Εκκλησιαστικό Μουσείο Θεσσαλονίκης). Η προετοιμασία για το μουσείο δε πρέπει να επικεντρώνεται μόνο στο περιεχόμενο, αλλά κυρίως στη μέθοδο της «συλλογικής συμμετοχής» και σημαίνει στοχασμό, παρατήρηση, διάλογο, σεβασμό στους συμμαθητές και τις ιδέες τους, προσαρμογή στη χρονική διάρκεια των ποικίλων δραστηριοτήτων. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Φύλλα εργασίας 1 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (1 η διδακτική ώρα) 1. Παρακολουθήστε την εικονική περιήγηση στο Καθολικό της Ιεράς Μονής του Τιμίου Προδρόμου από το φωτόδεντρο (http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/11500). Τι παρατηρείτε ότι υπάρχουν παντού στην εκκλησία; Ανακοινώστε στην τάξη. 2. Μεταβείτε στο φωτόδεντρο σε εφαρμογή χρονογραμμής (http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/1243?locale=el). Προσπαθήστε να αξιοποιήσετε τις γνώσεις σας από προηγούμενες χρονιές και από το μάθημα της Ιστορίας και απαντήστε στα παρακάτω: Α) Ποιες χρονικές φάσεις διακρίνουμε στην ιστορία των εικόνων; Β) Πότε και από ποιον δίνεται η τελική λύση για τις εικόνες; Γ) Πως ονομάζεται η αποκατάσταση της τιμής των εικόνων; Ανακοινώστε συνολικά τα ευρύματά σας. 3. Την αναστήλωση, δηλαδή την επαναφορά των εικόνων, γιορτάζει η Εκκλησία μας την Α' Κυριακή των Νηστειών, που ονομάζεται Κυριακή της Ορθοδοξίας. Στους ναούς γίνεται λιτάνευση των εικόνων και διαβάζεται το απόσπασμα από το «Συνοδικό της Ορθοδοξίας» που είναι διακήρυξη της πίστης μας (ανάγνωση αποσπάσματος Συνοδικού από τον εκπαιδευτικό). Ακούστε προσεκτικά το απολυτίκιο της Κυριακής των Νηστειών και καταγράψετε πως χαρακτηρίζονται οι εικόνες σε ένα μικρό κείμενο word (20-30 λέξεις).

2ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (1η διδακτική ώρα) 1. Παρακολουθήστε το video από το ψηφιακό σχολείο (http://photodentro.edu.gr/video/r/8522/259?locale=el) με τίτλο: «Η σημασία των εικόνων». Κατόπιν προσπαθήστε να απαντήσετε στα παρακάτω και ανακοινώστε στην τάξη: α) Οι εικόνες είναι σαν τις φωτογραφίες; β) Eίναι η φυσική απεικόνιση των προσώπων που εικονίζονται; γ) Yπάρχουν για τον ίδιο άγιο ή για το Χριστό διαφορετικές απεικονίσεις; δ) Η τιμή απευθύνεται στο υλικό; ε) Με βάση αυτά που παρακολουθήσατε στο video και την έως τώρα εμπειρία σας γιατί νομίζετε ότι η εικόνα μοιάζει με το πρωτότυπο, αλλά και διαφέρει από αυτό; (Συζήτηση και ανατροφοδότηση). 2. Αφού παρακολουθήσετε το video από το ψηφιακό σχολείο (http://photodentro.edu.gr/video/handle/8522/318?locale=el) με τίτλο: οι «4 κατηγορίες θρησκευτικών εικόνων» καταγράψτε τις κατηγορίες. Κατόπιν προσπαθήστε να κατηγοριοποιήσετε 10 από τις εικόνες του βιβλίου σας βάσει αυτής της διάκρισης ή 10 εικόνες που θα εντοπίσετε στο διαδίκτυο. Παρουσιάστε στην τάξη. 3o ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (2 η διδακτική ώρα) 1. Μεταβείτε στην παρουσίαση που έχει ετοιμάσει η καθηγήτριά σας και που αφορά την τέχνη και την βυζαντινή αγιογραφία (συλλογή με εικόνες βυζαντινής αγιογραφίας διαφορετικής τεχνοτροπίας και σχολών, νέα εικονιστικά ρεύματα) με τίτλο: Η Βυζαντινή Αγιογραφία. Κατόπιν προσπαθήστε να επιλέξετε τι τεχνοτροπίας είναι οι εικόνες που παρουσιάζονται και να σχολιάσετε γραπτά ή με φωνητικό μήνυμα μέσα στο περιβάλλον της παρουσίασης. 2. Πριν αρχίσετε την ενασχόλησή σας θα πρέπει να μεταβείτε στο περιβάλλον της εφαρμογής και να κάνετε εγγραφή. Μπορείτε να δημιουργήσετε πολυμεσικές παρουσιάσεις, να σχολιάσετε γραπτά ή προφορικά μέσω ηχογράφησης ή τηλεφωνικού μηνύματος, να ψηφίσετε μία παρουσίαση (κάτι σαν το Like του facebook). Τέλος

μπορείτε να ανεβάσετε συλλογή εικόνων (Flickr, New York Public Library), αλλά και να σχεδιάσετε πάνω στην εικόνα. Θα διαλέξετε επίσης μία ταυτότητα για το πρόσωπό σας (αποφεύγοντας προσωπικές φωτογραφίες). Μπορείτε να δημιουργήσετε και περισσότερες από μία ταυτότητες. 3. Από το σπίτι πλέον θα παρακολουθήσετε ξανά την εμπλουτισμένη παρουσίαση (με ήχο, video και καινούργιες εικόνες) και θα καταγράψετε τι τεχνοτροπίας είναι. Θα σχολιάσετε και πάλι γραπτά ή με φωνητικό μήνυμα. Εάν υπάρχει κάποια απορία θα την επισημαίνετε. Θα έχετε στη διάθεσή σας δύο εβδομάδες, οπότε ο καθένας μπορεί να δουλέψει με τους δικούς του ρυθμούς χωρίς περιορισμό. Η συμμετοχή σας στη διαδραστική αυτή παρουσίαση θα αποτελέσει και ένα κριτήριο για την αξιολόγησή σας. 4 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (2 η διδακτική ώρα) 1. Παρακολουθήστε: α) Video για τον τρόπο κατασκευής μιας αγιογραφίας (http://photodentro.edu.gr/video/r/8522/321?locale=el) που παρουσιάζει τα στάδια δημιουργίας μιας εικόνας (προετοιμασία της ξύλινης επιφάνειας μέχρι την τελική λείανση). Κατόπιν καταγράψτε τα στάδια, τα υλικά, την τεχνική και οτιδήποτε άλλο σας έκανε εντύπωση και παρουσιάστε τα αποτελέσματα στην τάξη. Συζητήστε με τους μαθητές σας για τις δυσκολίες που πιθανώς να αντιμετωπίζει ο αγιογράφος κατά την δημιουργία μιας εικόνας. 2. Ας λύσουμε κι ένα σταυρόλεξο σχετικά με τις εικόνες από το φωτόδεντρο (http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/4608?locale=el). 3. Σε λίγες μέρες θα έχουμε τη δυνατότητα να φιλοξενήσουμε στην τάξη μας «ζωντανά» μέσα από κάποιο κοινωνικό δίκτυο (oovoo ή Skype) έναν αγιογράφο: Α) Προσδιορίστε το στόχο της συνέντευξης, (γιατί να προσκληθεί ο συγκεκριμένος ειδικός, σε ποια θέματα χρειάζεται να εστιαστεί η συζήτηση) Β) Καταθέστε τις προτάσεις-ερωτήσεις σας (ατομικά και ομαδικά) σχετικά με αυτά που θα θέλατε να συζητήσουμε ώστε να τα συγκεντρώσετε και να πάρουν τη μορφή συνέντευξης

5 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Δημιουργία εικονικού μουσείου 1. Ώρα για το δικό σας εικονικό αγιογραφικό μουσείο! Μέσα από την εφαρμογή artsteps, η οποία είναι ένα διαδικτυακό πολυμεσικό λογισμικό που δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας μουσείου με πολύ απλό τρόπο, δημιουργήστε το δικό σας εικονικό μουσείο. Αφού κάνετε εγγραφή μπορείτε να επιλέξετε τον τύπο της δικής σας έκθεσης, να διαμορφώσετε τους χώρους, τα χρώματα και τη διαρρύθμιση. Στη συνέχεια ανεβάστε αρχεία με εικόνες ή video και δημιουργήσετε το δικό σας προσωπικό χώρο. Μπορείτε να πάρετε κάποιες ιδέες από το μουσείο με τίτλο «Εκκλησίες» (Εικόνα 5). Εικόνα 5: Στιγμιότυπο από το εικονικό μουσείο Εκκλησίες 2. Οι καλύτερες δημιουργίες θα δημοσιευθούν στην ιστοσελίδα του σχολείου! Καλή Επιτυχία! (Διαθέσιμες εργασίες μαθητών με εικονικά μουσεία στο ιστολόγιο της διδάσκουσας: e-θρησκευτικά). 3. 5 Ρόλος του διδάσκοντα Διδακτικός Προπονητικός Ενθαρρυντικός Χ Διαχειριστικός Υποστηρικτικός Χ Μέντωρ Χ Συμβουλευτικός Χ Υποκινητικός Χ

Διευκολυντικός Χ Κριτικός Συντονιστικός Χ Επιμελητής περιεχομένου (curator) Χ Ηγετικός Τεχνική υποστήριξη Χ Διαμεσολαβητικός Χ Άλλος ρόλος: Εποπτικός 4. Πηγές Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Περιεχόμενου που αξιοποιήθηκαν 1.Εικονική περιήγηση Καθολικό της Ιεράς Μονής του Τιμίου Προδρόμου, http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/11500. 2.«Η σημασία των εικόνων»-video, http://photodentro.edu.gr/video/r/8522/259? locale=el. 3. Οι «4 κατηγορίες θρησκευτικών εικόνων»-video, http://photodentro.edu.gr/video/handle/8522/318?locale=el. 4. Φορητές εικόνες-η τεχνική, Video, http://photodentro.edu.gr/video/r/8522/321? locale=el. 5. Σταυρόλεξο: Οι Βυζαντινές εικόνες, http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/4608? locale=el. 6. Χρονολόγιο: Εικονομαχία, http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/1243?locale=el.

5. Στοιχεία τεκμηρίωσης και επ έκτασης της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής 5. 1 Απ οτελέσματα - Αντίκτυπος Πρόσθετη μαθησιακή αξία από την αξιοποίηση του ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου και τους τρόπους χρήσης από τους μαθητές. Οι μαθητές ανέπτυξαν κατά τη διάρκεια της ενασχόλησής τους δεξιότητες δημοσίευσης ψηφιακού περιεχομένου και χρήσης πολυμέσων. Επιτεύχθηκε έτσι ανάπτυξη ψηφιακού (digital & media literacy) και οπτικού γραμματισμού. Η εφαρμογή όλων αυτών των πολυμέσων φαίνεται ότι αναβαθμίζει τη σχέση μαθητή-μαθησιακής ύλης κατά τη διδασκαλία του ΜτΘ, αλλά και των άλλων γνωστικών αντικειμένων και δραστηριοποιείται η προσοχή των μαθητών. Πρόσθετη μαθησιακή αξία 1) Στη διάρκεια της πρακτικής υπήρξε ένταξη θεμάτων σε πλαίσιο πραγματικών καταστάσεων (situated learning), η οποία διευκολύνει την κατανόησή τους από τους μαθητές, κινητοποιεί το ενδιαφέρον τους και δρομολογεί διαδικασίες ενεργούς μάθησης. Η μάθηση περιλαμβάνει μια διαδικασία συμμετοχής σε «κοινότητες πράξης» (communities of practice) ή αλλιώς «κοινότητες μάθησης» (learning communities). Δημιουργεί επίσης συνθήκες γνωστικής μαθητείας (cognitive apprenticeship) (=πρότυπα + καθοδήγηση) στους τρόπους σκέψης και έρευνας και τις μορφές επιστημονικού λόγου ώστε οι μαθητές ενισχύονται να αποκτήσουν, να αναπτύξουν και να χρησιμοποιήσουν γνωστικά εργαλεία μέσω αυθεντικών δραστηριοτήτων. 2) Επιτεύχθηκε διαφοροποιημένη διδασκαλία. Σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, συγκέντρωσης (ή προβλήματα όρασης) εργαλεία, όπως το voicethread, βοηθούν τους

εκπαιδευόμενους, εφόσον γίνεται συχνή επανάληψη των κεντρικών σημείων του μαθήματος με την οικεία φωνή του διδάσκοντα. Η εφαρμογή τέλος μπορεί να βοηθήσει και στην εκμάθηση σχετικού λεξιλογίου με παιγνιώδη τρόπο. Η ένταξη διαδραστικών οπτικοακουστικών δραστηριοτήτων τέλος προωθεί την ένταξη μαθητών με μικρή γνώση της ελληνικής. 3) Καλλιεργήθηκε η διαπολιτισμική διάσταση στη μαθησιακή διαδικασία, η οποία αποτελεί ταυτόχρονα μία διάσταση της θρησκευτικής αγωγής. Επιπλέον οι μαθητές αποκτούν πρακτικές δεξιότητας γεγονός που τους αυξάνει την αυτοπεποίθησή τους. Παράλληλα δίνεται η δυνατότητα να εκφραστούν αυτοί οι μαθητές από όλα τα πολιτισμικά υπόβαθρα. 4) Ενισχύθηκε η δημιουργικότητα των μαθητών. Δόθηκε η δυνατότητα στους μαθητές εφαρμογής νέων τρόπων οργάνωσης, σύνθεσης και αξιολόγησης πληροφοριών, ενώ παρέχονταν ελευθερία για διερεύνηση νέων ιδεών και απόψεων. Διαμόρφωση στο υφιστάμενο περιεχόμενο σε περίπτωση επαναχρησιμοποίησης. 1) Τα παραγόμενα των δραστηριοτήτων αποτελούν πρωτότυπο αυθεντικό εκπαιδευτικό υλικό με δημιουργούς την εκπαιδευτικό και τους μαθητές. Το περιβάλλον εργασίας των εφαρμογών είναι διαθέσιμο στην εκπαιδευτική κοινότητα και μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί είτε αυτούσιο είτε τμηματικά. 2) Μπορεί να αξιοποιηθεί επίσης ως εκπαιδευτικό υλικό για κάποιον μαθητή που απουσιάζει κατά την παράδοση του μαθήματος ή που επιθυμεί να κάνει επανάληψη ακούγοντας το μάθημα ξανά γιατί θεωρεί ότι έχει κάποιες ελλείψεις (ως βοηθητικόυποστηρικτικό επιπλέον υλικό). 3) Τέλος, ανάλογα διαδικτυακά περιβάλλοντα και ψηφιακές κοινότητες, όπως και το συγκεκριμένο με το υλικό που υπάρχει διαθέσιμο, βοηθούν στη συνεργασία μεταξύ σχολείων, αλλά και συναδέλφων και εφαρμόζονται ήδη σε πολλές περιπτώσεις για την υλοποίηση προγραμμάτων ή διαθεματικών/διεπιστημονικών Project. Μαθησιακά αποτελέσματα/ βαθμός καινοτομίας

1) Ο όρος εκπαίδευση μπορεί να πάρει διαφορετική ερμηνεία σε σχέση με τον τρόπο απόκτησης της γνώσης. Ο τρόπος κωδικοποίησης και παρουσίασης του μαθησιακού αντικειμένου, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη δυνατότητα απόκτησης της γνώσης. Εάν μάλιστα στους στόχους της εκπαίδευσης δεν συμπεριλαμβάνονται απλά η απομνημόνευση, αλλά και η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων και η μεταφορά αυτής έξω από το σχολείο τότε πρέπει να γίνεται κατάλληλη διδακτική προσέγγιση με ποικίλα μέσα. Με τη συνδρομή των Νέων Τεχνολογιών στην πρακτική αυτή η πληροφόρηση προέρχεται από ποικίλες πηγές χρησιμοποιώντας κείμενα γραπτού, προφορικού και ηλεκτρονικού λόγου. 2) Με τη χρήση εικόνων ο μαθητής δημιουργεί σαφείς παραστάσεις, τις οποίες και διατηρεί, εφόσον κατά το χρόνο λήψης τους είχε προκληθεί ζωηρό ενδιαφέρον, ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζεται η εποπτεία. 3) Η προσέγγιση της χριστιανικής τέχνης μπορεί να υποστηριχτεί άριστα μέσα από διαδραστικά διαδικτυακά περιβάλλοντα, όπως το voicethread, και ψηφιακό υλικό από το φωτόδεντρο αφού δίνουν μια πιο κοινωνική διάσταση στην εκπαιδευτική διαδικασία. Οι συγκεκριμένες δραστηριότητες σχεδιάστηκαν για το μάθημα των Θρησκευτικών με στόχο να δημιουργήσουν ένα μαθησιακό περιβάλλον, όπου οι μαθητές θα έχουν ενεργό ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία, θα ενθαρρύνεται η ενεργός εμπλοκή τους και θα λαμβάνεται υπόψη η τοπογραφία της τάξης. Η διδασκαλία είχε επίσης σα στόχο την καλλιέργεια μεταγνωστικών δεξιοτήτων και οι μαθητές έπρεπε κατά τη διάρκεια αλλά και μετά τα πέρας των δραστηριοτήτων να δείξουν τι μπορούν να κάνουν με αυτά που έμαθαν. 4) Με την διδακτική προσέγγιση που εφαρμόσθηκε η παράδοση του μαθήματος γίνεται στο σπίτι διαδικτυακά με υλικό που έχει αναρτήσει ο εκπαιδευτικός για τους μαθητές του. Η πρακτική έγινε γνωστή στη σχολική κοινότητα και κινητοποίησε και άλλες ειδικότητες συναδέλφων σε παρόμοιες προσπάθειες, ενώ οργανώθηκαν και σεμινάρια προς άλλους εκπαιδευτικούς για να γίνει διάχυση των πρακτικών (Ημερίδα

Πειραματικού Λυκείου Παν/μίου Μακεδονίας το 2015 για τη διδακτική αξιοποίηση των τεχνολογιών στην τάξη με συμμετοχή εκπαιδευτικών από σχολεία). Η τεχνική συγκεντρώνει όλα τα θετικά στοιχεία της ασύγχρονης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης: οι μαθητές παρακολουθούν το νέο αντικείμενο από το σπίτι σύμφωνα με τους δικούς τους ρυθμούς και τρόπους, δεν απαιτείται ταυτόχρονη συμμετοχή των εμπλεκομένων, υπάρχει συμμετοχή στο μάθημα χωρίς χωροχρονικούς περιορισμούς και ανάπτυξη διαδικτυακών συζητήσεων. Μέσα από τα σχόλια των χρηστών στο περιβάλλον του voicethread αναπτύσσεται γόνιμος διάλογος εφόσον οι μαθητές καταλήγουν σε συμπεράσματα και αυτοαξιολογούνται χωρίς τη συνδρομή του εκπαιδευτικού. Η ανατροφοδότηση είναι άμεση εφόσον ο εκπαιδευτικός συμμετέχει και επιβλέπει την όλη διαδικασία. Οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να μπαίνουν όσες φορές θέλουν στην παρουσίαση, να σχολιάζουν ή να επεμβαίνουν δυναμικά. 5) Κοινωνική διάσταση στην εκπαιδευτική διαδικασία. Με τη δημιουργία ψηφιακών κοινοτήτων μάθησης το παραγόμενο μαθησιακό υλικό μεταφέρεται έξω από τους τοίχους του σχολείου στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί. Οι μαθητές επικοινωνούν και συνεργάζονται σε νέα επικοινωνιακά πλαίσια και περιβάλλοντα, ενώ δημιουργούνται αυθεντικές καταστάσεις κάτι που συνήθως απουσιάζει από τη μαθησιακή διαδικασία. Παρέχεται επίσης ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου οι μαθητές μπορούν να κινηθούν, να εκφρασθούν χωρίς το άγχος της επίδοσης και το φόβο ότι θα «ποινικοποιηθούν» εφόσον μπορούν να λειτουργούν πιο ελεύθερα. Οι δραστηριότητες τέλος σχεδιάστηκαν με σκοπό την επικοινωνία στην ομάδα και την άμβλυνση τυχόν συγκρούσεων που αναπτύσσονται στο σχολικό περιβάλλον. 6) Εσωτερική δικτύωση, δικτύωση με τους συμμαθητές, τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς. Η συγκεκριμένη πρακτική στόχευε στην ενίσχυση της συνεργασίας των μαθητών εντός και εκτός σχολείου, αλλά και μέσω της ασύγχρονης επικοινωνίας σε ομάδες εργασίας. Ταυτόχρονα ενίσχυσε τις μαθησιακές και κοινωνικοποιητικές λειτουργίες του σχολείου και επιδίωξε άνοιγμα του σχολείου στους γονείς καθώς έχουν

πρόσβαση στο «e-portfolio» των μαθητών. Ταυτόχρονα η πρακτική αποτέλεσε προσπάθεια για μία εσωτερική δικτύωση μεταξύ των συναδέλφων και μαθητών, εφόσον η δράση υπήρξε θέμα γόνιμης παιδαγωγικής συζήτησης, ώστε να υπάρξει ανατροφοδότηση. Κριτήρια αξιολόγησης μαθησιακών αποτελεσμάτων 1) Ενεργητική συμμετοχή των μαθητών. Η συμμετοχή των μαθητών ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντική εφόσον οι περισσότεροι ενεπλάκησαν στη διαδικασία. Μέσα από τέτοιου είδους πρακτικές επιτυγχάνεται η ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων του μαθητή εφόσον τους δίνεται «αυτενέργεια» κατά την οργάνωση του μαθήματος. Οι μαθητές γίνονται συνδημιουργοί του υλικού και μπορούν κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας να επέμβουν ή να μεταφορτώσουν δικό τους υλικό. 2) Δημιουργία e-porfolio. Μέσα από τη δημιουργία «e-portfolio» οι μαθητές είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθούν το αποτύπωμα της σταδιακής τους εξέλιξης, όπως αυτοί το διαμόρφωναν χωρίς ασφυκτικούς χωροχρονικούς περιορισμούς είτε στο σχολείο είτε στο σπίτι. Μέσα από μία συζήτηση στρογγυλής τραπέζης οι μαθητές εξέφρασαν την άποψη ότι ήταν πολύ θετικό το γεγονός ότι δεν απαιτούνταν ταυτόχρονη συμμετοχή των εμπλεκομένων και ότι η δικτυακή πλατφόρμα έδινε τη δυνατότητα και για ανάπτυξη διαδικτυακών συζητήσεων (chat). Θετικό επίσης θεώρησαν το γεγονός ότι οι ίδιοι διαμόρφωναν το φάκελό τους. Εξέφρασαν επίσης την άποψη ότι σταδιακά αισθάνονταν ότι βελτιώνονταν στις κρίσεις τους σε σχέση με την αξιολόγηση των δικών του εργασιών, αλλά και των συμμαθητών τους. Τα «e-portfolios» δομούνται με τις αρχές της αυθεντικής αξιολόγησης και αξιοποιούν ουσιαστικά τις τεχνολογίες για τη συγκέντρωση του υλικού του φακέλου του μαθητή. H σχεδίαση και η δημιουργία «e-portfolio» δομήθηκε λαμβάνοντας υπόψη ένα συγκεκριμένο θεωρητικό πλαίσιο, ώστε να οργανωθούν τα παιδαγωγικά βήματα προς επίτευξη των στόχων διδασκαλίας. Ειδικότερα στο σχεδιασμό λήφθηκε υπόψη η θεσμική διάσταση της παιδαγωγικής διαδικασίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι χωρίς την ανάμειξη των μαθητών

δε θα μπορούσε να ολοκληρωθεί καμία δραστηριότητα και άρα κανένας μαθησιακός στόχος. 3) Συνεργασία των ομάδων-αυτοαξιολόγηση και ετεροαξιολόγηση. Μέσα από τα σχόλια των χρηστών στο περιβάλλον του voicethread αναπτύσσεται γόνιμος διάλογος μεταξύ των μαθητών εφόσον οι μαθητές καταλήγουν σε συμπεράσματα και αυτοαξιολογούνται χωρίς τη συνδρομή του εκπαιδευτικού. Η ανατροφοδότηση είναι άμεση εφόσον ο εκπαιδευτικός συμμετέχει και επιβλέπει την όλη διαδικασία. Οι μαθητές σε διάστημα περίπου δύο εβδομάδων είχαν τη δυνατότητα να μπαίνουν όσες φορές ήθελαν στην εφαρμογή, να σχολιάζουν ή να επεμβαίνουν δυναμικά. Στο τέλος του χρονοδιαγράμματος έγινε η τελική παρουσίαση στην τάξη, ο σχολιασμός και η τελική αξιολόγηση. 5. 2 Σχέση με άλλες ανοιχτές εκπ αιδευτικές πρακτικές Στο διαδίκτυο μπορεί να εντοπίσει κανείς πολλές εκπαιδευτικές πλατφόρμες για εκπαιδευτικούς και μαθητές που προσφέρουν εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Στη συγκεκριμένη πρακτική επιλέχθηκαν: α) η πλατφόρμα του σχολείου, η οποία είναι κατάλληλη για διεξαγωγή ηλεκτρονικών διαδικτυακών μαθημάτων. Οι μαθητές είχαν κατά τη διάρκεια τη δυνατότητα να μπαίνουν με τους δικούς τους κωδικούς και να επιλέγουν το υλικό του μαθήματος που αξιολογούνταν από τη διδάσκουσα. Στο σχολείο για πρώτη φορά εφαρμόστηκε η συγκεκριμένη πρακτικά συστηματικά και οργανωμένα. Στο περιβάλλον της πλατφόρμας ασύγχρονης εκπαίδευσης Moodle του σχολείου, υπάρχει πλέον επιλεγμένο υλικό και ολοκληρωμένα σενάρια μαθημάτων από τη διδάσκουσα σε ειδική κατηγορία για το μάθημα των Θρησκευτικών: φύλλα εργασίας, εκπαιδευτικά σενάρια, «quiz», «podcast», τεστ αξιολόγησης, αλλά και πολυμεσικές εφαρμογές. Η πλατφόρμα είναι ένα οικείο περιβάλλον για τους μαθητές, καθώς είναι εξοικειωμένοι με τέτοια

περιβάλλοντα εργασίας, ενώ προωθεί μια συνεργατική, αλληλεπιδραστική μάθηση, την αυτενέργεια των μαθητών, αλλά ταυτόχρονα και τη διαφοροποιημένη διδασκαλία. Το περιβάλλον της, τέλος, διασφαλίζει τη μαθητική ιδιοκτησία του ηλεκτρονικού χαρτοφυλακίου. β) Πολυμεσικά περιβάλλοντα όπου ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να αυξήσει το σχολικό χρόνο και να καταργήσει τους τοπικούς περιορισμούς εφόσον το υλικό δίνεται στο μαθητή μέσω διαδικτύου. Οι εφαρμογές που χρησιμοποιήθηκαν παρ' όλο που είναι ευρέως γνωστές αναπλαισιώθηκαν μέσα στη σχολική τάξη με μεγάλη ανταπόκριση. 5. 3 Αξιοπ οίηση, Γενίκευση, Επεκτασιμότητα 1) Επιλεκτικές δραστηριότητες μπορούν να αξιοποιηθούν και στο Δημοτικό, στη Β, Γ Γυμνασίου, Α & Β Λυκείου, αλλά και στα μαθήματα της Ιστορίας, των Εικαστικών με μικρές τροποποιήσεις. 2) Τα «e-portfolios» αποτελούν μία πολύ καλή πρακτική αυθεντικής μορφής αξιολόγησης, διαχείρισης πληροφοριών και καλλιέργειας δεξιοτήτων που μπορεί να αξιοποιηθεί με τους κατάλληλους χειρισμούς στην τάξη προς όφελος της μαθησιακής διαδικασίας. Θα μπορούσε μία τέτοια πρακτική να επεκταθεί σε όλα τα μαθήματα και να υπάρχει και αυτή η μορφή αξιολόγησης παράλληλα με την συμβατική αξιολόγηση και σε άλλα γνωστικά πεδία. 3) Το περιβάλλον εργασίας με όλο το υλικό των εφαρμογών είναι διαθέσιμο στην εκπαιδευτική κοινότητα και μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί είτε αυτούσιο είτε τμηματικά. 4) Επιπλέον τέτοια περιβάλλοντα και ψηφιακές κοινότητες βοηθούν στη συνεργασία μεταξύ σχολείων, αλλά και συναδέλφων και μπορούν να εφαρμοσθούν για την υλοποίηση προγραμμάτων ή διαθεματικών/διεπιστημονικών project.

6. Πρόσθετο υλικό που αξιοποιήθηκε Βιβλία Αλμπανάκη, Ξ. (2013). «Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις του μαθήματος των Θρησκευτικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση με δημιουργική αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών», εκδ. Μπαρμπουνάκη. Bergmann J, Sams A. (2012). Flip Your Classroom. Reach Every Student in Every Class Every Day. Washington, DC: International Society for Technology in Education. Μητροπούλου Β. (2007). Νέες τεχνολογίες και θρησκευτική αγωγή, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη. Νέα Πιλοτικά Προγράμματα Σπουδών Θρησκευτικών. (2011). Οδηγός Εκπαιδευτικού Δημοτικού και Γυμνασίου. Websites Δίκτυο για τη Σχολική Καινοτομία, http://www.innovation.edu.gr/. Voicethread, Η Βυζαντινή Αγιογραφία, http://voicethread.com/#q.b5400840.i27528212.