Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ι Παραγωγή και κόστος Αρ. Διάλεξης: 8
Κόστος Παραγωγής Οι αγοραίες δυνάμεις της προσφοράς και ζήτησης Προσφορά και ζήτηση Χρησιμοποιούνται συχνά από τους οικονομολόγους Είναι οι δυνάμεις που κάνουν τις αγορές να λειτουργούν Η σύγχρονη Μικροοικονομική ανάλυση βασίζεται στην προσφορά, τη ζήτηση και την αγοραία ισορροπία
Τι σημαίνει κόστος? Με βάση το Νόμο της Προσφοράς: Οι παραγωγοί είναι πρόθυμοι να παράγουν και να προσφέρουν μια αυξημένη ποσότητα από ένα αγαθό όταν η τιμή του αγαθού αυτού είναι υψηλή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία μιας καμπύλης προσφοράς με θετική κλίση.
Τι σημαίνει κόστος? Ποιος είναι ο αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης/παραγωγού; Σκοπός της επιχείρησης είναι η μεγιστοποίηση των κερδών.
Συνολικό Έσοδο, Συνολικό Κόστος και Κέρδος Συνολικό Έσοδο (Total Revenue) Η χρηματική ποσότητα που λαμβάνει ο παραγωγός από την πώληση του προϊόντος στην αγορά. Συνολικό Κόστος (Total Cost) Η αγοραία αξία των εισροών που χρησιμοποιεί η επιχείρηση στην παραγωγική διαδικασία.
Συνολικό Έσοδο, Συνολικό Κόστος και Κέρδος Κέρδος (Profit) είναι το χρηματικό πόσο που προκύπτει όταν από τα συνολικά έσοδα της επιχείρησης αφαιρέσουμε το συνολικό κόστος. Κέρδος = Συνολικά Έσοδα-Συνολικό Κόστος Π= TR-TC ή
Το κόστος ως κόστος ευκαιρίας Το κόστος παραγωγής για μια επιχείρηση περιλαμβάνει όλα τα κόστη ευκαιρίας που χρειάζονται για την παραγωγή του αγαθού. Άμεσα (explicit) και Έμμεσα (implicit) Κόστη Τα άμεσα κόστη είναι τα κόστη των εισροών που απαιτούν την χρηματική δαπάνη της επιχείρησης. Τα έμμεσα κόστη είναι τα κόστη των εισροών που δεν απαιτούν χρηματική δαπάνη από την επιχείρηση.
Οικονομικό Κέρδος έναντι Λογιστικού Κέρδους Οι οικονομολόγοι μετρούν το οικονομικό κέρδος της επιχείρησης (TR-TC), συμπεριλαμβάνοντας τόσο το άμεσο όσο και το έμμεσο κόστος. Οι λογιστές μετρούν το λογιστικό κέρδος της επιχείρησης (TR-TC) όπου στην περίπτωση του κόστους λαμβάνουν υπόψη μόνον το άμεσο κόστος (χρηματικό).
Οικονομικό Κέρδος έναντι Λογιστικού Κέρδους Όταν το συνολικό έσοδο υπερβαίνει τόσο το άμεσο όσο και το έμμεσο κόστος, τότε η επιχείρηση δημιουργεί οικονομικά κέρδη. Το οικονομικό κέρδος είναι πάντοτε μικρότερο του λογιστικού κέρδους.
Διάγραμμα 1 Οικονομολόγοι vs Λογιστών Οικονομολόγοι Λογιστές Έσοδα Οικονομικό κέρδος Έμμεσο κόστος Άμεσο κόστος Συνολικό κόστος ευκαιρίας Λογιστικό κέρδος Άμεσο κόστος Έσοδα
Παραγωγή και κόστος Η συνάρτηση παραγωγής Η συνάρτηση δείχνει την σχέση μεταξύ της ποσότητας των εισροών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή του αγαθού και της ποσότητας του αγαθού που τελικά παράγεται. Q=f(K,L)
Οριακό Προϊόν Παραγωγή και κόστος Το οριακό προϊόν (marginal product) για οποιαδήποτε εισροή που χρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία είναι η αύξηση στο προϊόν που είναι αποτέλεσμα της χρήσης μια επιπρόσθετης μονάδας της εισροής αυτής.
Πίνακας 1 Συνάρτηση Παραγωγής και Συνολικό Κόστος Μονάδες εργασίας Προϊόν (ανά ώρα) Οριακό Προϊόν Εργασίας (MPL) Κόστος εργοστασίου Κόστος εργασίας Συνολικό κόστος 0 0 30 0 30 1 50 50 30 10 40 40 2 90 30 20 50 3 120 30 30 30 60 20 4 140 30 40 70 10 5 150 30 50 80 6 155 5 30 60 90
Συνάρτηση παραγωγής Φθίνον οριακό προϊόν (Diminishing marginal product) είναι η ιδιότητα σύμφωνα με την οποία το οριακό προϊόν μιας εισροής μειώνεται καθώς η ποσότητα της εισροής αυξάνεται. Παράδειγμα: Καθώς ολοένα και περισσότεροι εργαζόμενοι προσλαμβάνονται σε μια επιχείρηση, κάθε ένας επιπρόσθετος εργαζόμενος συμβάλλει ολοένα και λιγότερο στην παραγωγή επειδή η επιχείρηση διαθέτει έναν περιορισμένο αριθμό εξοπλισμού, κτιρίων, μηχανών κλπ.
Διάγραμμα 2 Συνάρτηση Παραγωγής Προϊόν 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 6 7 Αριθμός εργαζομένων
Συνάρτηση Παραγωγής Φθίνον οριακό προϊόν Η κλίση της συνάρτησης παραγωγής μετρά το οριακό προϊόν της εισροής (π.χ. εργασία). Όταν το οριακό προϊόν μειώνεται, η συνάρτηση παραγωγής γίνεται ολοένα και πιο οριζόντια.
Από την συνάρτηση παραγωγής στην συνάρτηση κόστους Η σχέση μεταξύ της ποσότητας που μπορεί να παράγει μια επιχείρηση και του κόστους που απαιτείται για το σκοπό αυτό προσδιορίζει και την απόφαση για την τιμή του αγαθού. Ή καμπύλη του συνολικού κόστους δείχνει τη σχέση αυτή.
Πίνακας 1 Συνάρτηση Παραγωγής και Συνολικό Κόστος Μονάδες εργασίας Προϊόν (ανά ώρα) Οριακό Προϊόν Εργασίας (MPL) Κόστος εργοστασίου Κόστος εργασίας Συνολικό κόστος 0 0 30 0 30 1 50 50 30 10 40 40 2 90 30 20 50 3 120 30 30 30 60 20 4 140 30 40 70 10 5 150 30 50 80 6 155 5 30 60 90
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 Διάγραμμα 2 Καμπύλη Συνολικού Κόστους Συνολικό Κόστος (TC) 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 Ποσότητα Προϊόντος (Q)
Διάφορες μετρήσεις κόστους Τα κόστη παραγωγής κατηγοριοποιούνται σε σταθερά κόστη (fixed costs) και μεταβλητά κόστη (variable costs). Σταθερό κόστος είναι το κόστος που δεν μεταβάλλεται καθώς η ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος μεταβάλλεται. Μεταβλητό κόστος είναι το κόστος που μεταβάλλεται καθώς η ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος μεταβάλλεται.
Σταθερό και μεταβλητό κόστος Συνολικό κόστος Συνολικό Σταθερό Κόστος (TFC) Συνολικό Μεταβλητό Κόστος (TVC) Συνολικό Κόστος (TC) TC = TFC + TVC
Πίνακας 2 Μετρήσεις του κόστους
Σταθερό και μεταβλητό κόστος Μέσο Συνολικό Κόστος (Average Costs) Το μέσο κόστος υπολογίζεται εάν διαιρέσουμε το Συνολικό Κόστος της επιχείρησης με την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος (AΤC=TC/Q). Το μέσο κόστος είναι το κόστος για κάθε μια τυπική μονάδα παραγόμενου προϊόντος.
Σταθερό και μεταβλητό κόστος Μέσο Κόστος Μέσο σταθερό κόστος-average Fixed Costs (AFC) Μέσο Μεταβλητό Κόστος-Average Variable Costs (AVC) Μέσο Συνολικό Κόστος-Average Total Costs (ATC) ATC = AFC + AVC
Μέσο και Οριακό Κόστος AFC Σταθερό κόστος Ποσότητα FC Q AVC Μεταβλητό Κόστος Ποσότητα VC Q ATC Συνολικό κόστος Ποσότητα TC Q
Μέσο και Οριακό Κόστος Οριακό Κόστος Το Οριακό Κόστος-Marginal cost (MC) μετρά την αύξηση στο συνολικό κόστος που προέρχεται από την αύξηση του παραγόμενου προϊόντος κατά μια μονάδα. Το οριακό κόστος απαντά την ερώτηση: Πόσο κοστίζει η παραγωγή μιας επιπρόσθετης μονάδας του αγαθού;
Μέσο και Οριακό Κόστος MC (μεταβολή στο συνολικό κόστος) (μεταβολή στην ποσότητα προϊόντος) TC Q
Δείτε πώς το MC μεταβάλλεται καθώς η Q μεταβάλλεται Q TC MC Q TC MC 0 3.00 1 3.30 0.30 6 7.80 1.30 2 3.80 0.50 7 9.30 1.50 3 4.50 0.70 8 11.00 1.70 4 5.40 0.90 9 12.90 1.90 5 6.50 1.10 10 15.00 2.10
Διάγραμμα 3 Καμπύλη Συνολικού Κόστους 15.00 14.00 13.00 12.00 11.00 10.00 9.00 8.00 7.00 6.00 5.00 4.00 3.00 2.00 1.00 TC TC 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Q
Διάγραμμα 4 Μέσο και οριακό κόστος-καμπύλες Κόστος 3.50 3.25 3.00 2.75 2.50 2.25 2.00 1.75 1.50 1.25 1.00 0.75 0.50 0.25 MC ATC AVC AFC 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Q
Η μορφή των καμπυλών κόστους Το οριακό κόστος αυξάνεται καθώς η ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος αυξάνεται. Αυτό οφείλεται στην ιδιότητα του φθίνοντος οριακού προϊόντος.
Η μορφή των καμπυλών κόστους Η καμπύλη του μέσου συνολικού κόστους (ATC) είναι U-μορφής. Σε πολύ χαμηλά επίπεδα προϊόντος το ATC είναι υψηλό επειδή το σταθερό κόστος (FC) κατανέμεται σε πολύ λίγες μονάδες προϊόντος. Το ATC μειώνεται καθώς το προϊόν αυξάνεται. Το ATC αρχίζει να αυξάνεται επειδή το AVC αυξάνεται με γρήγορους ρυθμούς.
Η μορφή των καμπυλών κόστους Το κάτω μέρος της U-μορφής της καμπύλης ATC παρατηρείται στην ποσότητα που ελαχιστοποιεί το ATC. Πολλές φορές το σημείο αυτό αποκαλείται σημείο αποτελεσματικής λειτουργία της επιχείρησης.
Η μορφή των καμπυλών κόστους Σχέση μεταξύ MC και ATC Σε οποιοδήποτε σημείο όπου MC<ATC, το ATC φθίνει. Σε οποιοδήποτε σημείο όπου MC>ATC, το ATC αυξάνει.
Η μορφή των καμπυλών κόστους Σχέση μεταξύ MC και ATC Στο σημείο όπου MC=ATC τότε η παραγωγή βρίσκεται στην αποτελεσματική κλίμακα. Αποτελεσματική κλίμακα (Efficient scale) είναι η ποσότητα του προϊόντος στην οποία το ATC ελαχιστοποιείται.
Τυπικές Καμπύλες Κόστους Ποιες είναι οι σχέσεις μεταξύ των διαφόρων μετρήσεων του κόστους;
Διάγραμμα 5 Καμπύλες κόστους της τυπικής επιχείρησης C 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 Το MC φθίνει αρχικά και στη συνέχεια αυξάνεται λόγω του φθίνοντος οριακού προϊόντος Το MC τέμνει τις ATC και AVC στο ελάχιστο σημείο τους Μετά το AFC φθίνει συνεχώς. MC ATC AVC 0.50 AFC 0 2 4 6 8 10 12 14 Q
Τυπικές Καμπύλες Κόστους Τρείς βασικές ιδιότητες των Καμπυλών Κόστους Το MC αυξάνεται καθώς η ποσότητα του προϊόντος αυξάνεται. Η μορφή της ATC είναι σχήματος U. Η MC τέμνει την ATC στο ελάχιστο σημείο της.
Χρονικός Ορίζοντας Επιχείρησης Ο επιχειρηματίας αντιμετωπίζει περιορισμούς στη λήψη αποφάσεων Τι κάνει η επιχείρηση στην παρούσα χρονική φάση και τι στο άμεσο μέλλον (βραχυχρόνια περίοδος). Τι σχεδιάζει να κάνει η επιχείρηση στο απώτερο μέλλον (μακροχρόνια περίοδος).
Βραχυχρόνια περίοδος: Το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο η επιχείρηση δεν μπορεί να μεταβάλλει την ποσότητα ορισμένων από τους συντελεστές που χρησιμοποιεί. Μακροχρόνια περίοδος: Το χρονικό διάστημα κατά το οποίο η επιχείρηση μπορεί να μεταβάλλει τις ποσότητες όλων των συντελεστών που χρησιμοποιεί στην παραγωγική διαδικασία.
Νόμος της Φθίνουσας Απόδοσης Ο Νόμος της Φθίνουσας Απόδοσης αναφέρεται στη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις μεταβολές του Παραγόμενου προϊόντος και στις μεταβολές των χρησιμοποιούμενων συντελεστών παραγωγής. Δηλαδή δείχνει τις μεταβολές του προϊόντος καθώς ορισμένοι συντελεστές παραγωγής μεταβάλλονται ενώ κάποιοι άλλοι παραμένουν σταθεροί.
Παράδειγμα: Σταθερός Συντελεστής: Έδαφος Μεταβλητός Συντελεστής: Εργασία Σχέσεις μεταξύ προϊόντος και παραγωγικών συντελεστών: Μέσο Προϊόν και Οριακό Προϊόν. Μέσο Προϊόν:: Ο λόγος του συνολικού προϊόντος προς τις μονάδες του μεταβλητού συντελεστή εργασία (Προϊόν ανά εργάτη). Οριακό Προϊόν:: Η μεταβολή στο συνολικό Προϊόν όταν μεταβάλλεται ο μεταβλητός συντελεστής κατά μια μονάδα.
Q Έδαφος Q L Q Total Q AP= Q Total L ΔQ MP= ΔQ Total L 10 0 0 0-10 1 10 10 10 10 2 26 13 16 10 3 45 15 19 10 4 62 15,5 17 10 5 74 14,8 12 10 6 78 13 4 10 7 78 11,1 0 10 8 72 9-6
Q 80 70 60 50 40 30 20 10 0-10 -20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 L Total Q AP MP
Λόγω της Συμπεριφοράς του TP παρατηρείται η αρχική αύξηση και εν συνεχεία η μείωση στο MP. Q 80 70 60 50 40 30 20 10 0-10 -20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 L Total Q AP MP
Η μεταβολές του AP είναι μικρότερες από τις μεταβολές του MP (μεγαλύτερη κλίση το MP από το ΑP). Αυτό γιατί το AP επηρεάζεται και από τις προηγούμενες μονάδες L, ενώ το MP αποδίδει μόνον την επιπρόσθετη αύξηση του Q από την επιπλέον μονάδα L. Q 80 70 60 50 40 30 20 10 0-10 -20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 L Total Q AP MP
H καμπύλη MP τέμνει την AP από τα πάνω προς τα κάτω στο υψηλότερο της σημείο. Q 80 70 60 50 40 30 20 10 0-10 -20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 L Total Q AP MP
Όταν AP είναι στο Max (L=4) έδαφος και η εργασία συνδυάζονται με το καλύτερο τρόπο. Μετά από το σημείο L=4 η απόδοση των συντελεστών (έδαφος, εργασία) μειώνεται. Q 80 70 60 50 40 30 20 10 0-10 -20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 L Total Q AP MP
Όταν το TP είναι στο Max (L=7) το MP=0. Μετά από αυτό το σημείο η απόδοση των συντελεστών (έδαφος, εργασία) γίνεται αρνητική. Αυτό συμβαίνει λόγω του νόμου της φθίνουσας απόδοσης. Q 80 70 60 50 40 30 20 10 0-10 -20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 L Total Q AP MP
Κόστος στην μακροχρόνια και βραχυχρόνια περίοδο Για τις περισσότερες επιχειρήσεις, ο διαχωρισμός του συνολικού κόστους μεταξύ σταθερού και μεταβλητού κόστους εξαρτάται από τον χρονικό ορίζοντα που λαμβάνεται υπόψη. Βραχυχρόνια, κάποια κόστη είναι σταθερά. Μακροχρόνια, όλα τα σταθερά κόστη μετατρέπονται σε μεταβλητά. Επειδή λοιπόν κάποια κόστη βραχυχρόνια μπορεί να είναι σταθερά αλλά μακροχρόνια να γίνονται μεταβλητά, οι καμπύλες μακροχρόνιου κόστους διαφέρουν από τις καμπύλες βραχυχρόνιου κόστους.
Οικονομίες και αρνητικές οικονομίες κλίμακας Οικονομίες κλίμακας (Economies of scale) αναφέρονται στην περίπτωση όπου το μακροχρόνιο μέσο συνολικό κόστος (LRATC) μειώνεται καθώς η ποσότητα του προϊόντος αυξάνεται. Αρνητικές οικονομίες κλίμακας (Diseconomies of scale) αναφέρονται στην περίπτωση όπου το LRATC αυξάνεται καθώς η ποσότητα του προϊόντος αυξάνεται. Σταθερές αποδόσεις κλίμακας (Constant returns to scale) αναφέρονται στην περίπτωση όπου το LRATC παραμένει αμετάβλητο καθώς το προϊόν αυξάνεται.
Διάγραμμα 6 Μέσο Συνολικό Κόστος: Βραχυχρόνια και Μακροχρόνια ATC ATC βραχυχ. μικρή επιχείρηση ATC βραχυχ. μεσαία επιχείρηση ATC βραχυχ. μεγάλη επιχείρηση ATC μακροχρόνια 12,000 10,000 Οικονομίες κλίμακας Σταθερές αποδόσεις κλίμακας Αρνητικές οικονομίες κλίμακας 0 1,000 1,200 Q
LRATC Κόστος 4.00 3.00 2.00 LRATC 1.00 0 130 184 Q Οικονομίες Κλίμακας Σταθερές Αποδόσεις κλίμακας Αρνητικές Οικονομίες κλίμακας
35 30 25 20 15 AC1 AC2 AC3 ACLR 10 5 0 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65