Μικροοικονομική. Η συμπεριφορά των επιχειρήσεων

Transcript

1 Μικροοικονομική Η συμπεριφορά των επιχειρήσεων

2 Θεωρία παραγωγής Ο καταναλωτής λαμβάνει υπόψιν του την τιμή των αγαθών, το εισόδημά του και με γνώμονα τη μεγιστοποίηση της χρησιμότητάς του αποφασίζει την ποσότητα που θα ζητήσει. Αντιστοίχως, η επιχείρηση λαμβάνει υπόψιν της την τιμή των προϊόντων στην αγορά και κατ επέκταση τα έσοδα που θα της αποφέρει η παραγωγή τους, το κόστος παραγωγής τους και με γνώμονα τη μεγιστοποίηση του κέρδους της αποφασίζει την ποσότητα του προϊόντος που θα παραγάγει και θα διαθέσει στην αγορά. Το κέρδος είναι το χρηματικό πόσο που προκύπτει όταν από τα συνολικά έσοδα της επιχείρησης αφαιρέσουμε το συνολικό κόστος. Κέρδος (P) = Συνολικά Έσοδα (TR) - Συνολικό Κόστος (TC) Προκειμένου να εξετάσουμε τη διαμόρφωση του κέρδους, είναι αναγκαίο να εξετάσουμε: (α) τη συνάρτηση παραγωγής, την τεχνολογία της παραγωγής, και το κόστος παραγωγής, (β) τα έσοδα της επιχείρησης. Παραγωγή είναι ο μετασχηματισμός των συντελεστών παραγωγής (εισροών) σε προϊόν (εκροές). Στη σύγχρονη παραγωγική διαδικασία, οι εισροές που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή ενός αγαθού, σε συγκεκριμένο κλάδο ή σε συγκεκριμένη επιχείρηση, μπορεί να είναι εκροές άλλου κλάδου ή άλλης επιχείρησης. Η συνάρτηση παραγωγής είναι μια τεχνολογική σχέση που συνδέει το παραγόμενο προϊόν με τους συντελεστές παραγωγής (εργασία και κεφάλαιο). Η συνάρτηση παραγωγής φανερώνει το μέγιστο ποσό του παραγόμενου προϊόντος που είναι δυνατόν να παραχθεί με δεδομένο συνδυασμό συντελεστών παραγωγής, με βάση την τεχνολογία που χρησιμοποιεί η επιχείρηση.

3 Θεωρία παραγωγής Οι συντελεστές παραγωγής είναι οι άυλες και υλικές, ανθρώπινες και μη, «πρώτες ύλες» της παραγωγής. Έχουν προταθεί πολλές κατηγοριοποιήσεις των διαφόρων συντελεστών παραγωγής. Μία γενικά αποδεκτή κατηγοριοποίηση είναι αυτή που κατατάσσει τους συντελεστές παραγωγής σε τρεις κύριες κατηγορίες: Κεφάλαιο (K). Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται όλα τα διαρκή παραγωγικά αγαθά (π.χ. κτίρια, μηχανήματα, κ.λπ.) αλλά και τα ενδιάμεσα αγαθά (π.χ. πρώτες ύλες) που καταναλώνονται για την παραγωγή τελικών αγαθών. Όλα τα κεφαλαιουχικά αγαθά είναι και αυτά προϊόντα άλλων, προηγούμενων, παραγωγικών διαδικασιών. Εργασία (L). Περιλαμβάνει τις υπηρεσίες που παρέχουν οι εργαζόμενοι. Όλοι οι εργαζόμενοι, όπως οι δάσκαλοι, οι γιατροί, οι υδραυλικοί, οι οικιακές βοηθοί κ.ά. παρέχουν υπηρεσίες εργασίας, δηλ. τις πνευματικές και φυσικές τους δυνάμεις. Οι υπηρεσίες αυτές μπορεί να είναι εκτελεστικές, διοικητικές, ή επιχειρηματικές. Γη (S). Το έδαφος, η ποιότητα του οποίου για κάποια χρήση προσδιορίζεται από χαρακτηριστικά όπως η ηλιοφάνεια, οι βροχοπτώσεις, η γονιμότητά του, τα αποθέματα ορυκτού πλούτου που διαθέτει, η τοποθεσία του. Μέρος της βιβλιογραφίας προτείνει και την επιχειρηματικότητα ως ένα πρόσθετο παραγωγικό συντελεστή. Άλλοι πάλι θεωρούν ότι η επιχειρηματικότητα ενσωματώνεται στον παραγωγικό συντελεστή εργασίας. Επίσης μέρος της βιβλιογραφίας αναγνωρίζει και την τεχνολογία και τεχνογνωσία ως παραγωγικό συντελεστή. Ο αντίλογος σε αυτό είναι ότι η τεχνολογία ενσωματώνεται στο κεφάλαιο και η τεχνογνωσία στην εργασία.

4 Θεωρία παραγωγής Έστω ότι για λόγους απλούστευσης του υποδείγματος χρησιμοποιούμε μόνο δύο συντελεστές παραγωγής. Την εργασία (L) και το Κεφάλαιο (Κ). H συνάρτηση παραγωγής μπορεί να γραφεί ως εξής: = f (L, K) H σχέση δείχνει ότι η ποσότητα προϊόντος () που θα παραχθεί είναι συνάρτηση των ποσοτήτων εργασίας (L) και κεφαλαίου (Κ) που θα χρησιμοποιηθούν ως εισροές στην παραγωγική διαδικασία. Οι μεταβλητές L και K είναι ροές παραγωγικών συντελεστών που μετριούνται ανά χρονική περίοδο (για παράδειγμα, μονάδες εργασίας ανά ώρα ή μέτρα νήματος ανά μήνα, ή ώρες χρήσης μηχανήματος, κ.λπ.). Στη λήψη αποφάσεων των επιχειρήσεων σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο χρονικός ορίζοντας της επιχείρησης, τον οποίο μπορούμε να διακρίνουμε σε μακροχρόνια και βραχυχρόνια περίοδο. Μακροχρόνια περίοδος για μια επιχείρηση είναι αυτή κατά την οποία μπορεί να μεταβάλει το σύνολο των ποσοτήτων των παραγωγικών συντελεστών που χρησιμοποιεί. Βραχυχρόνια, είναι η περίοδος κατά την οποία η επιχείρηση δε μπορεί να μεταβάλει την ποσότητα τουλάχιστον ενός παραγωγικού συντελεστή. Οι παραγωγικοί συντελεστές που μεταβάλλονται στη βραχυχρόνια περίοδο ονομάζονται μεταβλητοί και αυτοί που δεν μπορούν να μεταβληθούν σταθεροί. Συνήθως θεωρούμε ότι ο συντελεστής που μεταβάλλεται δυσκολότερα (δηλαδή ο «σταθερός» συντελεστής) είναι το κεφάλαιο (Κ), ενώ ως μεταβλητό συντελεστή θεωρούμε την εργασία (L).

5 0 Παραγωγή στη βραχυχρόνια περίοδο Θεωρούμε ότι στη συνάρτηση παραγωγής =f(l,k) στη βραχυχρόνια περίοδο το κεφάλαιο (Κ) μένει αμετάβλητο συνεπώς η μεταβολή στην παραγωγή εξαρτάται από τον συντελεστή εργασία (L). Συνολικό προϊόν (). Δείχνει το =f(l,k2) συνολικό προϊόν που μπορεί να παραχθεί για κάθε ποσότητα του =f(l,k1) μεταβλητού παραγωγικού συντελεστή. Όσο μεγαλύτερο είναι το επίπεδο του =f(l,k) σταθερού συντελεστή (Κ) τόσο μεγαλύτερο θα είναι το παραγόμενο προϊόν σε κάθε προσθήκη του μεταβλητού συντελεστή (L). MP AP Νόμος φθινουσών αποδόσεων. Όταν η τεχνολογία παραγωγής και ορισμένες από τις εισροές είναι σταθερές, ενώ η ποσότητα της μεταβλητής εισροής συνεχίζει να αυξάνεται, η οριακή παραγωγικότητα της μεταβλητής εισροής θα αρχίσει να μειώνεται, μετά από κάποιο ύψος παραγωγής. L Μέσο Προϊόν (AP). Δείχνει πόση ποσότητα προϊόντος παράγεται κατά μέσο όρο από κάθε μονάδα του μεταβλητού παραγωγικού συντελεστή. Υπολογίζεται ως MP=/L. Οριακό Προϊόν (MP). Δείχνει πόσο θα μεταβληθεί το συνολικό προϊόν, αν μεταβληθεί η ποσότητα του μεταβλητού παραγωγικού συντελεστή κατά μία μονάδα. Υπολογίζεται ως ΜΡ=Δ/ΔL.

6 Στάδια αποδόσεων κλίμακας α β γ δ MP AP ε L L Εργάτες (L) AP MP α β. Αύξουσες αποδόσεις κλίμακας: το προϊόν αυξάνεται με αύξοντα ρυθμό. β. το οριακό προϊόν φτάνει στο μέγιστο. β δ. Φθίνουσες αποδόσεις κλίμακας. Το προϊόν αυξάνεται με φθίνοντα ρυθμό. γ. Το οριακό προϊόν κατερχόμενο τέμνει το μέσο προϊό στο μέγιστο. δ. το ορακό προιόν γίνεται 0 και το προϊόν φτάνει στο μέγιστο. δ ε. Το οριακό προϊόν παίρνει αρνητικές τιμές και το προϊόν αρχίζει και μειώνεται.

7 Aποδόσεις κλίμακας παραγωγής Ο τρόπος ποσοτικής συσχέτισης των εισροών και του προϊόντος αναφέρεται με τον όρο αποδόσεις κλίμακος. Όταν διπλασιάσουμε (πιο γενικά ν-πλασιάσουμε) τις εισροές, υπερδιπλασιάζεται (πιο γενικά υπέρ ν-πλασιάζεται) το προϊόν, τότε έχουμε αύξουσες αποδόσεις κλίμακας. Αύξουσες αποδόσεις παρατηρούμε σε χαμηλά επίπεδα παραγωγής καθώς αυξάνουμε τον μεταβλητό συντελεστή. Π.χ. σε ένα μικρό χωράφι αν υπάρχουν μόνο ένας η δύο εργάτες η απόδοση θα είναι πολύ χαμηλή. Καθώς αυξάνονται οι εργάτες η απόδοση βελτιώνονται καθώς αυτοί μπορούν να συνεργαστούν και να εξειδικευτούν σε εργασίες. Εάν, όταν διπλασιάσουμε (πιο γενικά ν-πλασιάσουμε) τις εισροές, διπλασιάζεται (πιο γενικά ν-πλασιάζεται) το προϊόν, τότε έχουμε σταθερές αποδόσεις κλίμακας. Όταν διπλασιάσουμε (πιο γενικά ν-πλασιάσουμε) τις εισροές, υποδιπλασιάζεται (πιο γενικά υπό ν-πλασιάζεται) το προϊόν, τότε έχουμε φθίνουσες αποδόσεις κλίμακας. Αυτό οφείλεται στο νόμο των φθινουσών αποδόσεων σύμφωνα με τον οποίο όταν ένας ή περισσότεροι συντελεστές μένουν σταθεροί θα υπάρξει ένα σημείο πέρα από το οποίο η επιπλέον παραγωγή που θα προκύπτει από την αύξηση του μεταβλητού παραγωγικού συντελεστή θα μειώνεται. Π.χ φανταστείτε στο ίδιο χωράφι με πριν να αρχίσουμε να προσθέσουμε εκατοντάδες εργάτες. Θα αρχίσει ο ένας να πέφτει πάνω στο άλλο. 7

8 Στάδια αποδόσεων κλίμακας Αρχικά το συνολικό προϊόν αυξάνεται με αύξοντα ρυθμό (α β) καθώς λειτουργούν οι οικονομίες κλίμακας και κάθε μονάδα προστιθέμενης εργασίας παράγει όλο και περισσότερο προϊόν. Το συνολικό προϊόν συνεχίζει να αυξάνεται ακόμα και όταν το οριακό προϊόν αρχίζει να μειώνεται (β δ) αλλά με μειούμενο ρυθμό. Αυτό συμβαίνει γιατί όσο το οριακό προϊόν είναι θετικό συνεχίζει να «προσθέτει μονάδες» στο συνολικό προϊόν. Όσο το οριακό προϊόν είναι μεγαλύτερο από το μέσο προϊόν (α γ) τότε το μέσο προϊόν συνεχίζει να αυξάνεται. Το οριακό προϊόν μειούμενο τέμνει το μέσο προϊόν από πάνω προς τα κάτω στη μέγιστη τιμή του (γ) και μετά το σημείο αυτό το μέσο προϊόν μειώνεται (γ ε). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το μέσο προϊόν είναι ένας μέσος όρος όλων των οριακών προϊόντων. Έτσι όσο το οριακό είναι πάνω από το μέσο προϊόν αυτό αυξάνεται. (πχ φανταστείτε ένα δωμάτιο με 10 άτομα διαφόρων ηλικιών και μέσο όρο ηλικίας τα 20 έτη. - αν μπει στο δωμάτιο ένα ενδέκατο άτομο 64 ετών (οριακό μέγεθος> μέσο μέγεθος) τότε η μέση ηλικία αυξάνεται στα 24 έτη. - αν μπει στο δωμάτιο ένα ενδέκατο άτομο 20 ετών (οριακό μέγεθος=μέσο μέγεθος) τότε η μέση ηλικία παραμένει αμετάβλητη. - αν μπει στο δωμάτιο ένα ενδέκατο άτομο 9 ετών (οριακό μέγεθος<μέσο μέγεθος) τότε η μέση ηλικία μειώνεται στα 19 έτη.) Το συνολικό προϊόν θα συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι το μειούμενο οριακό προϊόν να γίνει μηδέν (δ). Στο σημείο αυτό το συνολικό προϊόν θα φτάσει στη μέγιστη τιμή του. Αυτό συμβαίνει γιατί το οριακό προϊόν θα πάψει πλέον να «προσθέτει μονάδες» στο συνολικό προϊόν. Μετά το σημείο αυτό το οριακό προϊόν παίρνει αρνητικές τιμές και το συνολικό προϊόν αρχίζει και μειώνεται (δ ε). Αυτό συμβαίνει διότι το οριακό προϊόν πλέον «αφαιρεί μονάδες» από το συνολικό προϊόν.

9 Μηχανές (Κ) Παραγωγή στη μακροχρόνια περίοδο Μακροχρόνια όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές είναι μεταβλητοί. Ή επιχείρηση μπορεί να αγοράσει οικόπεδα και να χτίσει νέο εργοστάσια, να αγοράσει νέα μηχανήματα, να αλλάξει τεχνικές παραγωγής κτλ. Θα μπορούσαμε να σχεδιάσουμε ένα διάγραμμα πολλών διαστάσεων στο οποίο στον κάθετο άξονα να απεικονίζεται το προϊόν και στους οριζόντιους οι παραγωγικοί συντελεστές. Εδώ θα υποθέσουμε ότι έχουμε δύο μεταβλητές εισροές, κεφάλαιο και εργασία, και ένα προϊόν: / ημέρα Εργάτες (L)

10 Οικονομίες κλίμακας Η έννοια των αυξουσών αποδόσεων σχετίζεται άμεσα με την έννοια των οικονομικών κλίμακας. Μία επιχείρηση έχει οικονομίες κλίμακας αν το κόστος ανά μονάδα προϊόντος μειωθεί καθώς αυξάνει την κλίμακα παραγωγής της, χρησιμοποιεί δηλαδή όλο και λιγότερες μονάδες παραγωγικού συντελεστή ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος. Οι σημαντικότεροι λόγοι για τους οποίους έχουμε αποδόσεις κλίμακας είναι: Εξειδίκευση και καταμερισμός εργασίας. Σε παραγωγή μεγάλης κλίμακας οι εργαζόμενοι με λιγότερη εκπαίδευση μπορεί να εξειδικευτούν και να γίνουν αποδοτικοί σε μία επαναλαμβανόμενη εργασία που αντιπροσωπεύει ένα μικρό μέρος της παραγωγικής διαδικασίας. Π.χ. ένα μεγάλο εργοστάσιο τυποποίησης τροφίμων. Ο κάθε εργαζόμενος εκτελεί μία επαναλαμβανόμενη ρουτίνα π.χ. ο ένας κάνει διαλογή των τροφίμων, ένας άλλος τα βάζει σε ένα κιβώτιο και ένας άλλος το σφραγίζει. Αδιαιρετότητα παραγωγικών συντελεστών. Κάποιοι παραγωγικοί συντελεστές είναι αδιαίρετοι και χρειάζεται παραγωγοί μεγάλης κλίμακας για να αποδώσουν. Π.χ. ένας γεωργός με ένα μικρό χωράφι δε θα μπορούσε να αγοράσει ένα τρακτέρ ακόμα και αν αυτό αύξανε την παραγωγή του γιατί το μικρό μέγεθος του χωραφιού του συνεπάγεται μικρή παραγωγή και έσοδα και συνεπώς το κόστος αγοράς και λειτουργίας του τρακτέρ θα ήταν ασύμφορο γι αυτόν. Η αρχή του κιβωτίου. Κεφαλαιουχικός εξοπλισμός όπως αγωγοί, σωλήνες και δεξαμενές έχει την τάση να κοστίζει λιγότερο ανά μονάδα παραγωγής όσο μεγαλύτερο είναι το μέγεθος του. Π.χ. σε ένα κιβώτιο αρκεί να τετραπλασιάσουμε την επιφάνειά του για να οκταπλασιαστεί ο όγκος του. 10

11 Οικονομίες κλίμακας Μεγαλύτερη αποδοτικότητα των μεγάλων μηχανημάτων. Τα μεγάλα μηχανήματα μπορούν να παράγουν μεγαλύτερη ποσότητα προϊόντος για μια δεδομένη ποσότητα παραγωγικών συντελεστών. Π.χ. ένας αγρότης μπορεί να χειριστεί ένα μικρό ή ένα πολύ μεγάλο τρακτέρ. Οργανωσιακές οικονομίες. Οι μεγάλες επιχειρήσεις μπορούν και αναπτύσσουν υποστηρικτικές, διοικητικές και άλλες λειτουργίες. Πχ λογιστήριο, τμήμα ανθρωπίνου δυναμικού κτλ. Διασπορά των γενικών εξόδων. Κάποιες δαπάνες είναι συμφέρουσες μόνο όταν η επιχείρηση έχει μεγάλο μέγεθος. Για παράδειγμα τμήμα έρευνας και ανάπτυξης μπορούν να έχουν μόνο μεγάλες επιχειρήσεις. Χρηματοοικονομικές οικονομίες. Οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι πιο εύκολο να βρουν χρηματοδότηση και με ευνοϊκότερους όρους σε σχέση με τις μικρές. Οικονομίες σκοπού. Μία μεγάλη επιχείρηση μπορεί να παράγει πιο αποδοτικά μία ποικιλία προϊόντων από ότι ένα μεμονωμένο προϊόν. Π.χ μία επιχείρηση που φτιάχνει τηλεοράσεις, μπορεί να χρησιμοποιήσει την τεχνογνωσία της, τα εργοστάσιά της, τη φήμη της, τις προωθητικές της ενέργειες κ.α. για να παράξει μία ευρεία γκάμα ηλεκτρονικών προϊόντων όπως, laptops, κινητά τηλέφωνα κλπ. Ανταποκρινόμενη έτσι σε ένα μεγαλύτερη φάσμα των καταναλωτικών αναγκών. 11

12 Αρνητικές οικονομίες κλίμακας Μετά το στάδιο των αυξουσών αποδόσεων κλίμακας έρχονται τα στάδια των φθινουσών αποδόσεων κλίμακας και των αρνητικών αποδόσεων κλίμακας. Τα στάδια αυτά συνδέονται με τις αρνητικές οικονομίες κλίμακας που οφείλονται στις δυσκολίες που μπορεί να προκαλέσει η μεγέθυνση της κλίμακας πέρα από ένα σημείο. Διαχειριστικά προβλήματα/γραφειοκρατία. Όσο μεγαλώνει η επιχείρηση τόσο δυσκολότερη γίνεται η επικοινωνία και η συνεργασία. Ενδέχεται να δημιουργούνται δυσκολίες συντονισμού, εποπτείας και ελέγχου, γραφειοκρατίας και επικοινωνίας μεταξύ διευθυντικών στελεχών με αποτέλεσμα την καθυστέρηση στη λήψη και την υλοποίηση αποφάσεων. Προβλήματα από την εντατικοποίηση της εργασίας. Η απόλυτη εντατικοποίηση της εργασία σε επαναλαμβανόμενες βαρετές ρουτίνες προκαλεί δυσχέρεια στους εργαζομένους και μειώνει την αποδοτικότητά τους (σκεφτείτε κάθε μέρα για οκτώ ώρες να βιδώνετε την ίδια βίδα σε χιλιάδες προϊόντα σε μία γραμμή παραγωγής). Επιδείνωση των εργασιακών σχέσεων. Η αύξηση του αριθμού των εργαζομένων μπορεί να προκαλέσει τριβές μεταξύ εργαζομένων διαφορετικών ειδικοτήτων και διαφορετικών κλιμακίων αμοιβής. Αποδιοργάνωση της παραγωγής. Η απόλυτη εξειδίκευση και η ισχυρή αλληλεξάρτηση των διαφορετικών σταδίων παραγωγής μπορούν να προκαλέσουν καθυστερήσεις σε όλη την παραγωγική διαδικασία αν ένα μικρό στάδιο της παραγωγής παρουσιάζει πρόβλημα. 12

13 Εξωτερικές οικονομίες κλίμακας Εξωτερικές οικονομίες κλίμακας έχουμε όταν το κόστος ανά μονάδα προϊόντος μειώνεται όσο μεγαλώνει ο κλάδος. Εξωτερικές οικονομίες μπορεί να προκύπτουν όταν ένας μεγάλος κλάδος κάνει δυνατή την παροχή πιο αποτελεσματικών υπηρεσιών ή μηχανημάτων στις επιχειρήσεις του κλάδου. Πολλές μικρές επιχειρήσεις που είναι ανταγωνιστικές μπορεί να κάνουν ένα μεγάλο σε μέγεθος κλάδο και να ωφελούνται από υπηρεσίες ή μηχανήματα που προσφέρονται πιο αποτελεσματικά σε ένα μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων. Εξωτερικές αρνητικές οικονομίες κλίμακας Εξωτερικές οικονομίες κλίμακας έχουμε όταν το κόστος ανά μονάδα προϊόντος αυξάνεται όσο μεγαλώνει ο κλάδος. Αυτό μπορεί να συμβεί για παράδειγμα αν συγκεντρωθούν πάρα πολλές επιχειρήσεις σε ένα κλάδο να βρίσκονται σε έλλειψη οι πρώτες ύλες και το εξειδικευμένο προσωπικό, να δημιουργούνται προβλήματα συμφόρησης και ρύπανσης στην περιοχή. Αυτές οι επιδράσεις θα έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του κόστος της επιχείρησης, 13

14 Καμπύλες ισοπαραγωγής Για λόγους απλοποίησης θα προτιμούσαμε να απεικονίσουμε σε δύο διαστάσεις το υπόδειγμά μας μέσω μίας καμπύλης ισοπαραγωγής περιλαμβάνει όλους τους πιθανούς συνδυασμούς των ποσοτήτων κεφαλαίου (Κ) και εργασίας (L), που αποφέρουν την ίδια παραγόμενη ποσότητα του προϊόντος (). Οι καμπύλες ισοπαραγωγής δείχνουν κάτι αντίστοιχο με τις καμπύλες αδιαφορίας. Οι καμπύλες αδιαφορίας δείχνουν συνδυασμούς αγαθών που αποφέρουν συγκεκριμένο επίπεδο χρησιμότητας, ενώ οι ΚΙΠ δείχνουν συνδυασμούς εισροών που παράγουν συγκεκριμένο επίπεδο προϊόντος.

15 Υπόδειγμα παραγωγής με ένα προϊόν και δύο εισροές Η κλίση των καμπυλών ισοπαραγωγής ονομάζεται οριακός λόγος τεχνικής υποκατάστασης (ΟΛΤΥ). Ο λόγος αυτός μετράει τον αριθμό των μονάδων κεφαλαίου που πρέπει να υποκαταστήσει μία μονάδα εργασίας, χωρίς να επέλθει μεταβολή στην παραγόμενη ποσότητα του προϊόντος. Η μείωση του Κ και η αύξηση του L θα διατηρήσουν την ποσότητα παραγόμενου προϊόντος σταθερή. Δηλαδή η μείωση του προϊόντος που θα προέλθει από τη μείωση του Κ θα αντισταθμιστεί από αντίστοιχη αύξηση του προϊόντος από το συντελεστή L. Μηχανήματα dk MP K = dl MP L ΟΛΤΥ = dk dl =MP L MP K A Β Δ Γ Ε 1 2 Το διάγραμμα «διαβάζεται» ως εξής: Μπορούμε να έχουμε επίπεδο παραγωγής 1 μονάδων συνδυάζοντας 50 εργάτες με 6 μηχανές, ή συνδυάζοντας 38 μονάδες L με 7 μονάδες Κ, ή 25 εργάτες με 10 μηχανές, κ.ο.κ. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένας βαθμός υποκαταστασιμότητας των συντελεστών. Ο ΟΛΤΥ από το Α στο Β είναι (7-10)/(38-25)=-0,23 ενώ από το Β στο Γ είναι (6-7)/(50-38)=0,03 (όσο κινούμαστε προς τα δεξιά η κλίση μειώνεται) Εργάτες

16 Ιδιότητες καμπυλών ισοπαραγωγής Είναι άπειρες: Και συνιστούν ένα διάγραμμα που ομοιάζει με γεωγραφικό χάρτη με ισουψείς γραμμές (χάρτης ισοπαραγωγής) στο οποίο όσο κινούμαστε προς την εξωτερική πλευρά του διαγράμματος μετακινούμαστε σε υψηλότερα επίπεδα προϊόντος. K L K K1 K2 Έχουν αρνητική κλίση: Η αρνητική κλίση των καμπυλών ισοπαραγωγής αποδεικνύεται με το σκεπτικό, ότι εάν η χρήση μιας εισροής αυξηθεί και θέλουμε η συνολική παραγωγή να παραμείνει η ίδια, πρέπει να μειωθεί η χρήση της άλλης εισροής. L1 L2 L

17 Ιδιότητες καμπυλών ισοπαραγωγής Δεν τέμνονται K Α Β Γ 1 2 Αν τέμονταν θα παραβιαζόταν το αξιώμα της μεταβατικότητας. Δηλ. Ο συνδυασμός Γ είναι προτιμότερος από τον Β. Όμως ο Β είναι στην ίδια καμπύλη με τον Α. Άρα θα έπρεπε και ο Α να ισούται με τον Γ πράγμα που δε μπορεί να συμβεί. L Είναι κυρτές. K K1 dk K2 dl U Η κλίση (δηλ. ΟΛTΥ) μειώνεται όσο προχωρούμε από πάνω προς τα κάτω δημιουργώντας μία κυρτή καμπύλη. Αυτό σχετίζεται με το νόμο φθίνοντος ΟΛΤΥ. Όσο μειώνεται η ποσότητα του Κ θα χρειάζεται να αυξάνουμε με όλο και μεγαλύτερο ρυθμό το L για να μείνουμε στο ίδιο επίπεδο παραγωγής. L1 L2 L

18 Ειδικές περιπτώσεις καμπυλών ισοπαραγωγής Τέλειες υποκατάστατες εισροές Τρακτέρ New Holland Α Β Γ Σε περιπτώσεις τέλεια υποκατάστατων εισροών ο νόμος του φθίνοντως ΟΛΤΥ δεν ισχύει και ο ΟΛΤΥ είναι σταθερός και ίσος με τον λόγο ανταλλαγής μεταξύ των δύο εισροών. Άρα σε κάθε σημείο της καμπύλης η μείωση από την κατανάλωση του ενός προϊόντος συνεπάγεται την ίδια αναλογική αύξηση του άλλου προϊόντος. Έτσι έχουμε «ευθείες» καμπύλες ισοπαραγωγής 1, 2, 3. Τρακτέρ Τρακτέρ John Deere Τέλειες συμπληρωματικές εισροές Α Σε περιπτώσεις τέλεια συμπληρωματικών εισροών η μείωση/αύξηση του ενός μόνο δεν (είτε ο γεωργός έχει 1 τρακτέρ και ένα άροτρο είτε 2 τρακτέρ και ένα άροτρο το ίδιο γι αυτόν και αντίστροφα). Έτσι οι καμπύλες ισοπαραγωγής σχηματίζουν ορθές γωνίες Άροτρο

19 Γραμμή ίσου κόστους Η γραμμή ίσου κόστους περιλαμβάνει όλους τους συνδυασμούς κεφαλαίου (Κ) και εργασίας (L), που ο παραγωγός μπορεί να αγοράσει δεδομένων των τιμών τους, w (αμοιβή εργασίας) και r (αμοιβή κεφαλαίου), διαθέτοντας ένα χρηματικό ποσό που αποτελεί την διαθέσιμη δαπάνη της επιχείρησης (). Το συνολικό κόστος του παραγωγού () θα ισούται με τη δαπάνη για κεφάλαιο (K r) και τη δαπάνη του για Εργασία L r. K = Lw r, για L=0 K = Lw r => K = r Κ r = K r + L W L = Kr w Kr, για K=0 L = w =>K = w Η κλίση της γραμμής ίσου κόστους είναι αρνητική και είναι ίση με τον λόγο των αμοιβών των εισροών K/ L = / r w =w r 19 w L

20 Μεταβολή στη συνολική δαπάνη για εισροές Κ r r r w w w L Μεταβολές στη συνολική δαπάνη που μπορεί να διαθέσει η επιχείρηση για παραγωγικούς συντελεστές μετατοπίζουν τη γραμμή ίσου κόστους χωρίς να αλλάζουν την κλίση της. Μία του θα οδηγήσει τη γραμμή ίσου κόστους προς τα δεξιά. Οι ποσότητες και των δύο συντελεστών Κ και L θα αυξηθούν ισανάλογα δίνοντας υψηλότερο επίπεδο παραγόμενου προϊόντος. Μία του θα οδηγήσει τη γραμμή ίσου κόστους προς τα αριστερά. Οι ποσότητες και των δύο συντελεστών Κ και L θα μειωθούν ισανάλογα δίνοντας χαμηλότερο επίπεδο παραγόμενου προϊόντος.

21 Μεταβολή σε τιμή παραγωγικού συντελεστή Κ r r r Μεταβολές στις τιμές των παραγωγικών συντελεστών αλλάζουν την κλίση της γραμμής ίσου κόστους. Μία του r θα μειώσει την τιμή του κεφαλαίου και θα αυξήσει την κλίση της γραμμής ίσου κόστους. Η επιχείρηση με το ίδιο κόστος θα μπορεί να υποκαταστήσει περισσότερες μονάδες εργασίες με μονάδες κεφαλαίου. K w L r Μία του w θα μειώσει την τιμή της εργασίας και θα μειώσει την κλίση της γραμμής ίσου κόστους. Η επιχείρηση με το ίδιο κόστος θα μπορεί να υποκαταστήσει περισσότερες μονάδες κεφαλαίου με μονάδες εργασίες w w w L

22 Ισορροπία παραγωγής Η επιχείρηση γνωρίζει (καμπύλες ισοπαραγωγής) τους εναλλακτικούς συνδυασμούς παραγωγικών συντελεστών που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να παραγάγει σε διαφορετικά επίπεδα προϊόντος. Γνωρίζει επίσης (γραμμές ίσου κόστους) συνδυασμούς των παραγωγικών συντελεστών που μπορούν να αγοραστούν με την ίδια δαπάνη. Η ισορροπία θα επέλθει στο σημείο που το άριστο επίπεδο παραγωγής συναντά τη διαθέσιμη δαπάνη για τους παραγωγικούς συντελεστές που απαιτούνται. Η συνθήκη ισορροπίας είναι: K r K1 L ΟΛΤΥ = dk dl =MP L MP K = w r Δηλαδή ο οριακός λόγος τεχνικής αντικατάστασης (ή ο λόγος των οριακών προϊόντων εργασίας και κεφαλαίου) είναι ίσος με τον λόγο των αμοιβών εργασίας και κεφαλαίου. w Με τα δεδομένα αυτά πρέπει να απαντήσει σε δύο ερωτήματα: Α) Ποιος είναι ο λιγότερο δαπανηρός τρόπος για την παραγωγή μίας συγκεκριμένης ποσότητας προϊόντος; Β) Ποια είναι η μέγιστη παραγωγή που μπορεί να επιτευχθεί για ένα συγκεκριμένο επίπεδο κόστους 22 παραγωγής; Τα δύο αυτά ερωτήματα εξετάζονται διαδοχικά.

23 Ισορροπία παραγωγής - μεγιστοποίηση παραγωγής Σε αυτή την περίπτωση το πρόβλημα αριστοποίησης που πρέπει να επιλύσει ο παραγωγός συνίσταται στην μεγιστοποίηση της παραγωγής, με δεδομένη την δαπάνη για εισροές () και φυσικά οι αμοιβές των εισροών κεφαλαίου (r) και εργασίας (w) είναι γνωστές. ΟΛΤΥ = dk dl =MP L MP K = w r K r K1 Δ Α L1 Γ Β L Η ισορροπία εδώ επιτυγχάνεται στο σημείο Α. Ο συνδυασμός Β θα ήταν επιθυμητός αλλά ανέφικτος καθώς δεν επαρκεί η δαπάνη για τις αντίστοιχες εισροές. Οι συνδυασμοί Β και Δ θα ήταν εφικτοί αλλά μη άριστοι καθώς βάσει της διαθέσιμης δαπάνης θα μπορούσε να επιτευχθεί υψηλότερο επίπεδο παραγωγής. 23 w

24 Ισορροπία παραγωγής - ελαχιστοποίηση κόστους Σε αυτή την περίπτωση το πρόβλημα αριστοποίησης, που πρέπει να επιλύσει ο παραγωγός, συνίσταται στην ελαχιστοποίηση του κόστους, όταν είναι δεδομένη η παραγωγή και να είναι γνωστές φυσικά οι αμοιβές των εισροών κεφαλαίου και εργασίας. Η συνθήκη ισορροπίας (σε απόλυτες τιμές) είναι: ΟΛΤΥ = dk dl =MP L MP K = w r K r r r K1 Γ Α Β Η ισορροπία εδώ επιτυγχάνεται στο σημείο Α. Ο συνδυασμός Β δε θα ήταν άριστος καθώς το ίδιο επίπεδο παραγωγής μπορεί να επιτευχθεί με μικρότερη δαπάνη στο σημείο Α. Στο συνδυασμό Γ η δαπάνη για παραγωγικούς συντελεστές δε θα επαρκούσε για να επιτευχθεί το επιθυμητό επίπεδο παραγωγής. L1 w w w L 24

25 2 1 Ο ρόλος της τεχνολογίας =f( ഥK,L) =f( ഥK,L) Ας υποθέσουμε, ότι ανακαλύπτεται μία νέα τεχνολογία που μειώνει στο μισό την απαιτούμενη εργασία για την παραγωγή του ιδίου επιπέδου προϊόντος. L1 L2 L Η συνάρτηση παραγωγής θα μετατοπιστεί προς τα πάνω και τώρα η ίδια ποσότητα 1 θα μπορεί να παραχθεί με τη μισή εργασία L1 ή με την ίδια εργασία L2 τώρα θα μπορεί να παραχθεί μεγαλύτερη ποσότητα 2. K ഥK 1 2 Η καμπύλη ισοπαραγωγής θα μετατοπιστεί προς τα αριστερά αντιπροσωπεύοντας όμως το ίδιο επίπεδο παραγωγής με πριν (1) και θα αντιστοιχεί σε μικρότερη ποσότητα εργασία. Η «παλιά» καμπύλη 1 τώρα θα αντιπροσωπεύει μεγαλύτερο επίπεδο προϊόντος (2) για την ίδια ποσότητα εργασίας. 1 L1 L2 L

26 Συναρτήσεις παραγωγής - Ρόλος της τεχνολογίας Η συνάρτηση παραγωγής δείχνει την σχέση μεταξύ του προϊόντος της παραγωγής και του αποτελεσματικού συνδυασμού ποσοτήτων των εισροών, που χρησιμοποιούνται για την απόκτηση του προϊόντος. Την συνάρτηση παραγωγής ενός προϊόντος () με δύο εισροές, κεφάλαιο (Κ) και εργασία (L) ορίζεται ως εξής: = f (Κ, L). Η συνάρτηση παραγωγής εκφράζεται καλύτερα με τη συνάρτηση bb-douglas, που έχει την εξής μορφή, =A L α Κ β, όπου α και β είναι οι ελαστικότητες παραγωγής ως προς την εργασία και το κεφάλαιο αντίστοιχα και Α είναι συντελεστής τεχνολογίας. -αν α+β=1, τότε έχουμε σταθερές αποδόσεις κλίμακας. -αν α+β>1, τότε έχουμε αύξουσες αποδόσεις. -αν α+β<1, τότε έχουμε φθίνουσες αποδόσεις κλίμακας. Με περισσότερους παραγωγικούς συντελεστές η συνάρτηση θα είχε τη μορφή = A F a β 1 F γ ω 2 F3 F ν Και πάλι το άθροισμα των α+β+γ+.ν =1 ή >1 ή <1 θα μας έδινε τη μορφή των αποδόσεων 26 κλίμακας.

27 Συναρτήσεις παραγωγής - Ρόλος της τεχνολογίας L L α+β=1 =A L α Κ β Κ α+β<1 =A L α Κ β L α+β>1 =A L α Κ β Κ Κ

28 28 Κόστος Οικονομικό κόστος ενός προϊόντος θεωρείται το χρηματικό κόστος που πρέπει να πληρώσει ο επιχειρηματίας για την απόκτηση των απαραίτητων παραγωγικών συντελεστών για την παραγωγή του προϊόντος αυτού. Είναι προφανές ότι ο επιχειρηματίας πρέπει να γνωρίζει με ακρίβεια το επίπεδο του κόστους σε κάθε επίπεδο παραγωγής. Εκτός όμως του οικονομικού κόστους πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και το ονομαζόμενο κόστος ευκαιρίας. Ως κόστος ευκαιρίας θεωρείται η αξία του προϊόντος Υ στην παραγωγή του οποίου θα μπορούσαμε εναλλακτικά να χρησιμοποιήσουμε τους παραγωγικούς συντελεστές, ενώ τους χρησιμοποιήσαμε στην παραγωγή του προϊόντος Χ. Στο πλαίσιο αυτό διακρίνουμε ανάμεσα σε: άμεσο ή χρηματικό κόστος που είναι οι δαπάνες της επιχείρησης για να αγοράσει συντελεστές για την παραγωγή του προϊόντος π.χ. δαπάνη για ηλεκτρικό ρεύμα ή πρώτες ύλες. έμμεσο ή αφανές κόστος που δεν αφορά σε άμεση δαπάνη για την αγορά παραγωγικού συντελεστή εκείνη τη χρονική στιγμή αλλά σε παραγωγικούς συντελεστές που η επιχείρηση έχει ήδη στη διάθεση της και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά (π.χ. κτίρια και μηχανήματα, απώλεια τόκων από την εναλλακτική επιλογή της τοποθέτησης των χρημάτων στην τράπεζα). Μία άλλη έννοια του κόστους, είναι το μη ανακτούμενο κόστος, το οποίο έχει διενεργηθεί στο παρελθόν (Sunk cost). To μη ανακτούμενο κόστος αφορά συνήθως σε σταθερό κόστος (αλλά όλα τα σταθερά κόστη δεν είναι απαραίτητα μη ανακτούμενα (π.χ. αμοιβή λογιστή).

29 Κόστος στη βραχυχρόνια περίοδο Βραχυχρόνια η παραγωγική ικανότητα της επιχειρήσεως είναι δεδομένη, επειδή οι πάγιες εγκαταστάσεις δεν μπορούν να μεταβληθούν. Τα κόστη παραγωγής κατηγοριοποιούνται σε σταθερά κόστη (fixed costs) και μεταβλητά κόστη (variable costs). Σταθερό κόστος (FC) είναι το κόστος που δεν μεταβάλλεται καθώς η ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος μεταβάλλεται. Μεταβλητό κόστος (VC) είναι το κόστος που μεταβάλλεται καθώς η ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος μεταβάλλεται. Για παράδειγμα ένα εργοστάσιο που κατασκευάζει έπιπλα θα έχει ως : - μεταβλητό κόστος το ξύλο, τα μέταλλα, τη βαφή, που χρησιμοποιούνται στα έπιπλα, το ηλεκτρικό ρεύμα που χρησιμοποιούν τα μηχανήματα παραγωγής, η επισκευή των μηχανημάτων παραγωγής από τις φθορές, τους εργάτες που απασχολούνται στη γραμμή παραγωγής, κ.α - σταθερό κόστος το ενοίκιο του εργοστασίου, τη λογιστική απόσβεση των μηχανημάτων, το ηλεκτρικό ρεύμα που χρησιμοποιείται στα γραφεία της διοίκησης, το μισθό του λογιστή, τη δημιουργία ενός διαφημιστικού φυλλαδίου, κ.α Το συνολικό κόστος (TC) είναι το άθροισμα του σταθερού και του μεταβλητού κόστους: TC = FC + VC 29

30 Καμπύλες συνολικού, μεταβλητού και σταθερού κόστους Ο πίνακας δεξιά δίνει στοιχεία για το κόστος παραγωγής ενός προϊόντος με σταθερή την ποσότητα κεφαλαίου και μεταβαλλόμενη της ποσότητα εργασίας. Σε επίπεδο παραγωγής 0 θα υπάρχει μόνο το κόστος τους κεφαλαίου το οποίο είναι σταθερό (FC) και απεικονίζεται με μία παράλληλη γραμμή στον άξονα του προϊόντος. Το μεταβλητό κόστος (VC) θα είναι 0 όταν το προϊόν είναι 0 και θα ανέρχεται καθώς αυξάνεται η παραγωγή. Αρχικά και ως την 3 η μονάδα προϊόντος αυξάνεται με φθίνοντα ρυθμό διότι εμφανίζονται αύξουσες αποδόσεις κλίμακας (δηλ. με ολοένα και λιγότερες μονάδες εργασίες παράγεται μία πρόσθετη μονάδα προϊόντος). Μετά την 3 η μονάδα αυξάνεται με αύξοντα ρυθμό διότι εμφανίζονται φθίνουσες αποδόσεις κλίμακας. (δηλ. με ολοένα και περισσότερες μονάδες εργασίες παράγεται μία πρόσθετη μονάδα προϊόντος). Η καμπύλη συνολικού κόστους (TC) είναι ουσιαστικά μία προβολή της καμπύλης VC πάνω από την καμπύλη σταθερού κόστους FC VC TC TC VC FC

31 Καμπύλες μέσου και οριακού κόστους Στα δεδομένα του προηγούμενου πίνακα προσθέτουμε τους υπολογισμούς για: το Μέσο Σταθερό Κόστος AFC=FC/ το Μέσο Μεταβλητό Κόστος AVC=VC/ το Μέσο Συνολικό Κόστος AΤC=ΤC/ το Οριακό Κόστος (MC) που είναι η ποσότητα παραγωγικού συντελεστή που χρησιμοποιούμε για κάθε πρόσθετη μονάδα προϊόντος MC=ΔΤC/Δ FC VC TC AFC AVC ATC MC ,4 8 10, , ,7 31 MC AΤC AVC AFC

32 Καμπύλες μέσου και οριακού κόστους Η καμπύλη AFC έχει φθίνουσα πορεία γιατί όσο αυξάνεται η παραγωγή το σταθερό κόστος επιμερίζεται σε όλο και περισσότερες μονάδες προϊόντος. Η καμπύλη AVC φθίνει μέχρι ενός σημείου (επίπεδο παραγωγής = 4) λόγω των αυξουσών αποδόσεις κλίμακας και μετά αυξάνει λόγω των φθινουσών αποδόσεων κλίμακας του παραγωγικού συντελεστή. Η καμπύλη ΑΤC φθίνει μέχρι ένα επίπεδο παραγωγής και μετά αυξάνει. Αυτό οφείλεται στην επίδραση του μεταβλητού κόστους. Η απόσταση των καμπυλών ΑΤC και AVC είναι μεγαλύτερη σε μικρά επίπεδα παραγωγής και σχεδόν μηδενίζεται σε υψηλά επίπεδα παραγωγής επειδή στην ATC συνυπολογίζεται και το AFC το οποίο όσο αυξάνεται η παραγωγή φθίνει. Η καμπύλη MC αρχικά έχει φθίνουσα πορεία και στη συνέχεια αυξάνεται λόγω αυξουσών και φθινουσών αποδόσεων κλίμακας αντίστοιχα. Η MC τέμνει τις καμπύλες AVC και ATC στα κατώτατά τους σημεία. Δηλαδή, όσο το οριακό κόστος είναι μικρότερο από το μέσο (συνολικό ή μεταβλητό) κόστος, «τραβά» το μέσο κόστος προς τα κάτω όσο το οριακό κόστος είναι μεγαλύτερο από το μέσο (συνολικό ή μεταβλητό) κόστος, το «τραβά» προς τα πάνω. Στο σημείο όπου MC=ATC τότε η παραγωγή βρίσκεται στην αποτελεσματική κλίμακα στην οποία το ATC ελαχιστοποιείται.

33 Κόστος στη μακροχρόνια περίοδο Στη μακροχρόνια περίοδο όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές μπορούν να μεταβληθούν και όλες οι δαπάνες (ενοίκια κτιρίων, οικόπεδα, πρώτες ύλες, μηχανήματα, εργασία, κ.λπ.) μπορούν να θεωρηθούν μεταβλητές δαπάνες, δηλ. δαπάνες που εξαρτώνται από το μέγεθος της παραγωγής. Η έκταση της μακροχρόνιας αυτής περιόδου δεν είναι αυστηρά καθορισμένη, αλλά είναι διαφορετική για κάθε επιχείρηση. Το μακροχρόνιο συνολικό κόστος (LTC) είναι το κόστος μιας ποσότητας του παραγομένου προϊόντος, όταν όλες οι εισροές είναι μεταβλητές. LTC LMC LAC Το συνολικό κόστος ξεκινά από το μηδέν καθόσον δεν υπάρχει σταθερό κόστος μακροχρόνια. Οι σχέσεις μεταξύ LTC, LAC και LMC είναι οι ίδιες που ισχύουν στη βραχυχρόνια ανάλυση. Όσο το LMC μειώνεται το LTC αυξάνεται με φθίνοντα ρυθμό. Όταν το οριακό κόστος αυξάνεται τότε το LTC αυξάνεται με αύξοντα ρυθμό. Tο οριακό κόστος τέμνει το μέσο κόστος στο ελάχιστο σημείο του. Όταν το οριακό κόστος είναι μεγαλύτερο από το μέσο κόστος, τότε το μέσο κόστος ανέρχεται.

34 Καμπύλη μακροχρονίου μέσου κόστους H καμπύλη μακροχρονίου μέσου κόστους (LAC) μοιάζει με αυτή του μέσου βραχυχρονίου κόστους, δηλαδή κατέρχεται παρουσιάζοντας ελάχιστο στο σημείο Α και κατόπιν ανέρχεται. Οι λόγοι που οδηγούν στην συμπεριφορά αυτή είναι διαφορετικοί από τους λόγους που ίσχυαν στην βραχυχρόνια περίοδο. Αριστερά του σημείου Α, όπου το LAC κατέρχεται, έχουμε εμφάνιση των θετικών οικονομιών κλίμακας όπως η βελτίωση της τεχνολογίας και ο καταμερισμός και εξειδίκευση της εργασίας που υπάρχουν μακροχρόνια. Μετά το σημείο Α οι οικονομίες κλίμακας έχουν επιτευχθεί και η καμπύλη γίνεται πιο επίπεδη. Μετά το σημείο Β όπου το LAC ανέρχεται, έχουμε εμφάνιση των αρνητικών οικονομιών κλίμακας όπως η πολυπλοκότητα της επιχείρησης, η γραφειοκρατία και τα προβλήματα από την εντατικοποίηση της εργασίας. Εξωτερικές οικονομίες κλίμακας όπως η διεύρυνση της αγοράς προκαλούν μετατόπιση της LAC προς τα κάτω. Εξωτερικές αρνητικές οικονομίες κλίμακας όπως αύξηση της τιμής μίας πρώτης ύλης προκαλούν μετατόπιση της LAC προς τα πάνω. LAC2 Α Β Α Β LAC

35 Σχέση μέσου βραχυχρόνιου κόστους και μακροχρονίου μέσου κόστους Έστω ότι κάθε καμπύλη μέσου βραχυχρόνιου κόστους (SAC) αντιπροσωπεύει διαφορετικά επίπεδα παραγωγής της επιχείρησης. Κάθε καμπύλη SAC αντιστοιχεί σε μία ποσότητα συντελεστή (πχ εργοστάσιο) που στη βραχυχρόνια περίοδο είναι σταθερός. Έτσι η επιχείρηση με ένα εργοστάσιο θα έχει SAC1 με δύο εργοστάσια SAC2 κοκ. Η καμπύλη μέσου μακροχρόνιου κόστους (περιβάλλουσα) εξάγεται από τη σύνδεση των ελάχιστων σημείων των καμπυλών μέσου βραχυχρόνιου κόστους στο σημείο τομής τους με τις αντίστοιχες καμπύλες βραχυχρόνιου οριακού κόστους (SMC). SMC1 SAC1 SMC2 SAC2 SMC3 SAC4 SAC3 LAC SMC4 35

36 Έσοδα όταν η τιμή δεν μεταβάλλεται Όπως είδαμε στην αρχή το κέρδος της επιχείρησης προκύπτει από τη διαφορά μεταξύ εσόδων και εξόδων. Στις προηγούμενες διαφάνειες είδαμε το κόστος της επιχείρησης. Τώρα θα εξετάσουμε τα έσοδα σε καθεστώς πλήρους ανταγωνισμού. Συνολικά έσοδα (TR). Είναι τα συνολικά έσοδα που προκύπτουν από την πώληση μίας ποσότητας παραγόμενου προϊόντος επί την τιμή του P. TR=P. Μέσο έσοδο (AR). Είναι το έσοδο ανά μονάδα που εισπράττει η επιχείρηση και προκύπτει ως ο λόγος των συνολικών εσόδων προς την ποσότητα παραγόμενου προϊόντος και ισούνται με την τιμή του προϊόντος εφόσον όλη η παραγωγή στην ίδια τιμή. AR = TR = P = P Οριακό έσοδο (MR). Είναι το επιπλέον έσοδο που προκύπτει από την πώληση μίας επιπλέον μονάδας προϊόντος σε ένα δεδομένο επίπεδο παραγωγής. Προκύπτει από το λόγο της διαφοράς του οριακό εσόδου προς τη διαφορά της πωλούμενης ποσότητας MR = ΔTR Δ = P 2 P =P

37 Έσοδα όταν η τιμή δεν μεταβάλλεται Σε καθεστώς πλήρους ανταγωνισμού η τιμή που σχηματίζεται στην αγορά (α) είναι δεδομένη για μία επιχείρηση γιατί δε μπορεί να την επηρεάσει (β). Η καμπύλη ζήτησης για την επιχείρηση είναι οριζόντια και τέμνει τον άξονα τιμών στην τιμή ισορροπίας. Αυτό σημαίνει ότι όση ποσότητα και να προσφέρει στην ίδια τιμή θα την πωλήσει. Στο επίπεδο της δεδομένης τιμής λοιπόν η τιμή ταυτίζεται με το μέσο έσοδο και το οριακό έσοδο. P1 P α) αγορά β) επιχείρηση γ) συνολικά έσοδα S P P1 TR D=P=AR=MR D Δεδομένου ότι η τιμή είναι σταθερή τα συνολικά έσοδα θα αυξάνονται σταθερά αναλογικά με τις πωλήσεις και η καμπύλη συνολικού εσόδου θα είναι ευθεία (γ)

38 Αν μία επιχείρηση έχει σχετικά μεγάλο μερίδιο στην αγορά, μπορεί να επηρεάσει την τιμή και θα αντιμετωπίζει μία καμπύλη ζήτησης με αρνητική κλίση. Το μέσο έσοδο θα ισούται και εδώ με την εκάστοτε τιμή AR = TR = P = P και συνεπώς θα ταυτίζεται με την καμπύλη ζήτησης. Έσοδα όταν η τιμή μεταβάλλεται Το οριακό έσοδο όμως εδώ δε θα ταυτίζεται με την καμπύλη ζήτησης αλλά θα βρίσκεται από κάτω της. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν μία επιχείρηση θέλει να αυξήσει τις πωλήσεις της θα πρέπει να μειώσει την τιμή. Η μείωση της τιμής θα γίνει για όλες τις μονάδες που πουλά και όχι μόνο για την τελευταία που εκφράζει το οριακό έσοδο. Συνεπώς το οριακό έσοδο για κάθε πρόσθετη μονάδα θα περιλαμβάνει ότι μόνο τη μείωση της τιμής για την ίδια μονάδα αλλά και για όλες τις προηγούμενες. Εκτός αυτού το μέσο έσοδο παίρνει μόνο θετικές τιμές σε αντίθεση το οριακό έσοδο το οποίο παίρνει αρνητικές τιμές όταν βρισκόμαστε σε σημείο με ανελαστική ζήτηση επί της καμπύλης.

39 Σχέση ελαστικότητας ζήτησης, τιμής και συνολικών εσόδων του παραγωγού Τα συνολικά έσοδα αυξάνονται κατά τη μείωση της τιμής για όσο η ζήτηση είναι ελαστική. Φτάνουν στη μέγιστη τιμή τους όταν η ελαστικότητα ζήτησης γίνεται 1 και όταν αυτή γίνεται ανελαστική αρχίζουν και μειώνονται. TR TR2 B TR1 TR5 TR=P P P1 P2 P3 Εd >1 Εd =1 A Εd <1 ΑR MR

40 Μεγιστοποίηση του κέρδους Αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης δεν είναι απλά το κέρδος αλλά η μεγιστοποίηση του κέρδους (Π). Δηλαδή η μεγιστοποίηση της διαφοράς μεταξύ Συνολικού Εσόδου (TR) και Συνολικού Κόστους (TC) TC Κέρδος TR Π= TR-TC 10 maxπ= max(tr-tc) Π -10

41 Μεγιστοποίηση του κέρδους Εναλλακτικά για να βρούμε το σημείο μεγιστοποίησης του κέρδους μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το οριακό έσοδο (MR) και το οριακό κόστος (MC). Στην περίπτωση αυτή τα κέρδη μεγιστοποιούνται όταν τα δύο μεγέθη είναι ίσα. maxπ MR=MC P P1 Κέρδος 1 MC MR AC D=ΑR Αυτό συμβαίνει γιατί όσο το οριακό κόστος είναι μικρότερο από το οριακό έσοδο «προστίθενται περισσότερες μονάδες» στα συνολικά έσοδα από ότι στο συνολικό κόστος και συνεπώς το κέρδος αυξάνεται έως στο σημείο που θα εξισωθούν. Μετά το σημείο αυτό το οριακό κόστος προσθέτει περισσότερες μονάδες στο συνολικό κόστος από ότι το οριακό έσοδο στα συνολικά έσοδα και κατά συνέπεια τα κέρδη μειώνονται. Όταν MR > MC αύξηση Όταν MR < MC μείωση Όταν MR = MC maxπ (Θέση Ισορροπίας) Εναλλακτικά θα μπορούσαμε να υπολογίσουμε και το κέρδος από τη διαφορά του μέσου εσόδου από το μέσο κόστος. Θα βρίσκαμε το μέγιστο μέσο κέρδος (ΑΠ) το οποίο στη συνέχεια πολλαπλασιάζοντας το με την ποσότητα προϊόντος () θα μας έδινε το συνολικό κέρδος. ΑΠ= AR-AC Π= AΠ

42 Ζημία και απόφαση για συνέχιση η διακοπή της παραγωγής Ακόμα και αν δεν υπάρχει συγκεκριμένο επίπεδο παραγωγής στο οποίο να υπάρχει κέρδος το επίπεδο παραγωγής στο οποίο MR=MC ελαχιστοποιεί τη ζημιά. Το ερώτημα είναι κατά πόσο η επιχείρηση πρέπει να συνεχίζει να παράγει εάν έχει ζημιά. MC P MC Ζημιά AC Συνεχίζει AC AVC Διακόπτει D =ΑR 1 D=ΑR 1 MR Στη βραχυχρόνιο περίοδο θα πρέπει να μπορεί να καλύπτει τουλάχιστον τα μεταβλητό της κόστος. Εάν αυτό συμβαίνει σημαίνει ότι η παραγωγική διαδικασία μπορεί να καλύψει το κόστος της και να καλύψει ίσως και κάποιο μέρος των σταθερών εξόδων. Δεδομένου ότι όσο αυξάνεται η παραγωγή το σταθερό κόστος έχει όλο και μικρότερη βαρύτητα στη διαμόρφωση του συνολικού κόστους η επιχείρηση θα συνεχίσει την παραγωγή. Αντίθετα αν η επιχείρηση δε μπορεί να καλύψει το μεταβλητό κόστος τότε συσσωρεύει ζημία η οποία με δεδομένη τη σχέση μεταβλητού εσόδου και μεταβλητού κόστους συνεχώς θα αυξάνεται και θα πρέπει να διακόψει την παραγωγή. Στη μακροχρόνια περίοδο δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα σε σταθερό και μεταβλητό κόστος και ως εκ τούτου η επιχείρηση πρέπει να καλύπτει το συνολικό της κόστος. 1 D=ΑR