Ευρωπαϊκή Ένωση και Προσφυγική Κρίση Προσλήψεις και Στρατηγικές Ρόδος 15 Απριλίου 2016 Παναγιώτης Τσάκωνας Πανεπιστήμιο Αιγαίου
2001-2010: Αριθμός παράνομων/παράτυπων μεταναστών από Βόρεια Αφρικής & Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη αυξήθηκε κατά 42% Από 3,5 εκατ. σε σχεδόν 5 εκατ. Αραβικές εξεγέρσεις (2010) και η Συριακή κρίση (2011) ενίσχυσαν τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη 2009-2014: >800.000
2012: 80.6 % των παράτυπων μεταναστών στα Ευρωπαϊκά σύνορα αφορούσαν την Μεσόγειο 2013: 70% στα ευρωπαϊκά θαλάσσια σύνορα (ενώ το 2012, μόνο το 40% των παράτυπων μεταναστών είχε εντοπιστεί στα θαλάσσια σύνορα)
ΑΝΤΙΛΗΨΗ/ΠΡΟΣΛΗΨΗ Από τις αρχές 1990: η μετανάστευση προσεγγίζεται ως απειλή ( Φρούριο Ευρώπη ) Η μετανάστευση και ο έλεγχος των συνόρων «ασφαλειοποιούνται» ("securitized ) ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ/ΔΡΑΣΗ «Εκ του Μακρόθεν» (Remote Control) Διαχείριση από «Κράτη Πρώτης Γραμμής» Βραχυπρόθεσμα Αποτροπή και Διαχείριση Εξωτερικών Συνόρων της ΕΕ Μεσοπρόθεσμα «Εξωτερικοποίηση» (Externalization) των διαθέσιμων Πολιτικών και Εργαλείων Ευρωπαϊκά Εργαλεία: FRONTEX, EUROSUR, EUROPOL κλπ. Εθνικά Εργαλεία: Αποστολή "Mare Nostrum", Τείχος στον Έβρο κλπ. Ασφάλεια Ιεράρχηση απειλών και προκλήσεων λόγω μετανάστευσης σε Ευρωπαϊκά θεσμικά κείμενα Εξωτερικής και Εσωτερικής Ασφάλειας; Συνδέσεις με τρομοκρατία, ΟΜΚ, παράνομη διακίνηση, έγκλημα, αποσαρθρωμένα κράτη κλπ. Προσπάθεια θεσμοποίησης της συνεργασίας με «χώρες προέλευσης» και «χώρες διέλευσης» «Πενταετή Προγράμματα» (Tampere, The Hague, Stockholm), Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου Συνολική Προσέγγιση για Μετανάστ. & Κινητικότητα, Ομάδα Δράσης για την Μεσόγειο (Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης) και άλλες Ευρωπαϊκές Υπηρεσίες (EASO, FRA κ.ά.) Ανάπτυξη Αντιμετώπιση των αιτιών; Οικονομική βοήθεια για ανάπτυξη στις «χώρες προέλευσης» Μέσω υφισταμένων θεσμικών σχημάτων, π.χ. UfM, ENP (Action Plans) Συμφωνίες Κινητικότητας (Mobility Partnerships)
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 «Το Πρώτο Ξύπνημα» Ομολογία αναποτελεσματικότητας The situation in the Mediterranean is a tragedy Special meeting of the European Council, 23 April 2015 statement
ΙΟΥΛΙΟΣ/ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2015 Το «Δεύτερο Ξύπνημα» Η Μεσογειακή Τραγωδία μπορεί να γίνει ακόμα χειρότερη
Πρώτοι 8 ΜΗΝΕΣ 2015 300.000 πρόσφυγες και μετανάστες περνούν τα θαλάσσια σύνορα της Μεσογείου (περίπου 200.000 στην Ελλάδα και 110.000 στην Ιταλία) [Όλο το 2014: 219.000 πρόσφυγες και μετανάστες] Πρόσφυγες και μετανάστες που περνούν στα ελληνική νησιά 107.398 30.938 45.538 1.791 3.007 8.162 14.009 18.164 January February March April May June July August
Ελκυστικές για Άσυλο Χώρες
SHOW INCREASE IN 2015 IN THE EASTERN MED ROUTE Through GREECE (via Kos and Lesvos)
Θεσμικές Πρωτοβουλίες Μετά το «Πρώτο Ξύπνημα» 4 Μαρτίου: Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Ευρωπαϊκή Agenda για την Μετανάστευση 20 Απριλίου: 10 Σημεία Άμεσης Δράσης (EU HRFASP F. Mogherini Commissioner D. Avramopoulos) 23 Απριλίου: Eιδικό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: 4 Μέτρα 28 Απριλίου: «Νέα Ευρωπαϊκή Agenda για την Ασφάλεια»
Διαχείριση μέσω «Εκτάκτων» και «Ειδικών Συνόδων» ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ
Διαχείριση μέσω «Εκτάκτων» και «Ειδικών Συνόδων» Special EU Council Meeting, June 2015 Emergency Ministerial Meeting of Home and Justice Affairs, 14 September 2015 Special EU Council Meeting, 23 September 2015 Meeting of the Western Balkans Migration Route, 25 October 2015 EU-Turkey Joint Action Plan, 29 November 2015 EU-Turkey Special Meetings οn 7 March & 17 March 2016
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ Διαχείριση μέσω «Εκτάκτων» και «Ειδικών Συνόδων» «Υποχρεωτική Αλληλεγγύη» vs. «Προαιρετική Αλληλεγγύη» Αποκλίσεις για «σύστημα ποσοστώσεων» (Ουγγαρία, η Τσεχία, η Σλοβακία, η Πολωνία και ορισμένες Βαλτικές δημοκρατίες) «Χάσμα Υλοποίησης" Απόκλιση/Κενό μεταξύ ευρωπαϊκών αποφάσεων και εθνικών πρακτικών (χρηματοδότηση, επιχειρησιακό μέτωπο και εφαρμογή ΚΣΑ)
ΜΕΤΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Συνολικός αριθμός από την Ελλάδα και την Ιταλία = 1.145 (Στόχος: 6.000) ΕΠΑΝΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Από την αρχή του προγράμματος (20 Ιουλίου 2015) 5.677 άτομα επανεγκαταστάθηκαν σε 15 χώρες. Από τις 4 Απριλίου που έχει τεθεί σε ισχύ ο μηχανισμός 1:1, δηλαδή για κάθε Σύρο πρόσφυγα που επαναπροωθείται από την Ελλάδα στην Τουρκία ένας άλλος μεταφέρεται από την Τουρκία στην Ευρώπη, έχουν επανεγκατασταθεί 37 Σύροι στη Γερμανία, 11 στη Φινλανδία και 31 στις Κάτω Χώρες.
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ Διαχείριση μέσω «Εκτάκτων» και «Ειδικών Συνόδων» «Υποχρεωτική Αλληλεγγύη» vs. «Προαιρετική Αλληλεγγύη» Αποκλίσεις για «σύστημα ποσοστώσεων» (Ουγγαρία, η Τσεχία, η Σλοβακία, η Πολωνία και ορισμένες Βαλτικές δημοκρατίες) «Χάσμα Υλοποίησης" Απόκλιση/Κενό μεταξύ ευρωπαϊκών αποφάσεων και εθνικών πρακτικών (χρηματοδότηση, επιχειρησιακό μέτωπο και εφαρμογή ΚΣΑ) ΕΕ Τουρκία «Από τον συμβιβασμό στα ημίμετρα» «Σχέδιο Δράσης" (Action Plan) Νοέμβριος 2015 Αστυνόμευση των ελληνοτουρκικών συνόρων από ναυτική δύναμη του ΝΑΤΟ (μέχρι την ενεργοποίηση της Ευρωπαϊκής Ακτοφυλακής) Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για μετεγκατάσταση σε ευρωπαϊκές χώρες