«ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΛΙΠΑΝΤΙΚΩΝ ΕΛΑΙΩΝ»

Ολοκληρωμένη Πράσινη Διαχείριση Πετρελαιοειδών Αποβλήτων και Καταλοίπων με βάση τον Κύκλο Ζωής ΟΔΗΓΟΣ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΗ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ & ΚΑΤΑΛΟΙΠΩΝ «ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΛΙΠΑΝΤΙΚΩΝ ΕΛΑΙΩΝ» ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΑΘΗΝΑ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014 LIFE10/ ENV/GR/606 1

Ομάδα Σύνταξης Οδηγού Κυρκίτσος Φίλιππος Δρ. Περιβαλλοντολόγος, Υπεύθυνος σύνταξης και συντονιστής Ομάδας Έργου Παπαθεοχάρη Σταυρούλα MSc Περιβαλλοντολόγος Μακρυνίκα Αικατερίνη, Μηχανικός Περιβάλλοντος MSc Χωματίδης Δημήτρης BEng Μηχανικός Περιβάλλοντος MSc Περιβαλλοντολόγος Δαλαμάγκα Αντιγόνη MA Πολιτικός Επιστήμων Περιβαλλοντολόγος Γκιόκα Πολύνα, Επικοινωνιολόγος Μιχαλόπουλος Χρήστος Δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός, MSc LIFE10/ ENV/GR/606 2

Περιεχόμενα Ομάδα Σύνταξης Οδηγού... 2 Περιεχόμενα... 3 Ευρετήριο Πινάκων... 4 Ευρετήριο Εικόνων... 4 1 Διαχείριση Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων... 5 1.1 Προέλευση... 5 1.2 Συλλογή... 6 2 Οδηγός Καλών Πρακτικών Διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων... 9 2.1 Χωριστή Συλλογή & Προσωρινή Αποθήκευση... 11 2.1.1 Διαδικασίες... 11 2.1.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 12 2.1.3 Προσωπικό... 13 2.2 Παράδοση... 13 2.2.1 Διαδικασίες... 13 2.2.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 14 2.2.3 Προσωπικό... 14 2.3 Μεταφορά... 14 2.3.1 Διαδικασίες... 15 2.3.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 17 2.3.3 Προσωπικό... 17 2.4 Επεξεργασία... 17 2.4.1 Διαδικασίες... 18 2.4.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 18 2.4.3 Προσωπικό... 18 LIFE10/ ENV/GR/606 3

Ευρετήριο Πινάκων Πίνακας 1: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων Μηχανών Εσωτερικής Καύσης & Κιβωτίων Ταχυτήτων... 10 Πίνακας 2: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Απόβλητων Υδραυλικών Ελαίων... 10 Πίνακας 3: Σημάνσεις Κινδύνου Αποθήκευσης & Μεταφοράς Αποβλήτων που αφορούν σε Απόβλητα Λιπαντικά Έλαια... 12 Πίνακας 4: Ενδεικτικό Εμπλεκόμενο Προσωπικό για Διαχείριση 10.000tn/y Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων... 19 Ευρετήριο Εικόνων Εικόνα 1: Σήμανση Προσανατολισμού Μέσου Προσωρινής Αποθήκευσης... 12 Εικόνα 2 : Δεξαμενές IBC χωρίς ή με Σκέπαστρο... 14 Εικόνα 2: Πορτοκαλί Πινακίδα με Αριθμό Αναγνώρισης και UN... 16 LIFE10/ ENV/GR/606 4

1 Διαχείριση Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων Με τον όρο απόβλητο λιπαντικό έλαιο (ΑΛΕ) νοείται κάθε λιπαντικό έλαιο ορυκτής, συνθετικής ή μικτής βάσης, που έχει καταστεί ακατάλληλο για τη χρήση που προοριζόταν αρχικά. Ως προς την κύρια πηγή προέλευσης, τα ΑΛΕ προέρχονται από κινητήρες εσωτερικής καύσης (μηχανές εσωτερικής καύσης: ΜΕΚ), άλλους τύπους μηχανών (π.χ. στροβιλομηχανές), κιβώτια ταχυτήτων (μειωτήρες στροφών) και από συστήματα μετάδοσης κίνησης υδραυλικών συστημάτων ή μετάδοσης θερμότητας. 1.1 Προέλευση Κατά κύριο λόγο, τα ΑΛΕ παράγονται από κινητό εξοπλισμό (οχήματα παντός τύπου), από εξοπλισμό που φέρει υδραυλικά συστήματα κίνησης (π.χ. ανύψωσης, εκσκαφής κ.ά.) και από πηγές χρήσης λιπαντικών για μεταφορά θερμότητας (π.χ. εναλλάκτες ελαίου). Οι ποσότητες αυτές χαρακτηρίζονται από αμελητέες έως και καθόλου προσμίξεις, λόγω ακριβώς της προέλευσής τους από ποσοτικά πολυπληθείς αλλά ποιοτικά ολιγάριθμες πηγές παραγωγής, από τις οποίες τα ΑΛΕ μπορούν να συλλεχθούν χωρίς κατόπιν να αναμιχθούν με άλλες κατηγορίες ΠΑΚ. Εξαίρεση αποτελούν τα αντιψυκτικά και τα υγρά φρένων που προστίθενται στα ΑΛΕ, σε χώρους όπως τα συνεργεία αυτοκινήτων. Ως ποσοστό επί των συνολικά παραγόμενων ΑΛΕ από όλες τις πιθανές πηγές, συμπεριλαμβανομένων και των πηγών ΠΑΚΠ και ΒΠΑΚ, τα ΑΛΕ που προέρχονται από χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια οχημάτων ξεπερνούν το 60% (Monier V., Labouze E. 2001). Το υπόλοιπο ποσοστό (40%) ισοκατανέμεται σε ποσότητες ΑΛΕ που παράγονται από πλοία και βιομηχανίες (Γκάργκουλας Ν., Κουρνιώτης Σ., κ.α., 2005). Η κατηγορία εκείνη των ΑΛΕ που παράγεται σε βιομηχανίες και αφορά σε απόβλητα από τη μορφοποίηση και φυσική μηχανική επιφανειακή επεξεργασία μετάλλων και πλαστικών (Κωδικός ΕΚΑ 12) περιλαμβάνει ορυκτέλαια που χρησιμοποιούνται σε ορισμένες εφαρμογές μεταλλοτεχνίας. Η χρήση των ορυκτελαίων στις εν λόγω εφαρμογές αφορά σε κάλυψη απαιτήσεων λίπανσης κατά την κατεργασία μετάλλων και ειδικότερα, σε ότι αφορά κοπή, τόρνευση, φρεζάρισμα, λείανση κ.ά.. Ανάλογα με την τεχνική που ακολουθείται και το προς κατεργασία κράμα μετάλλων, τα ΑΛΕ μπορεί να είναι συνθετικά ή μη συνθετικά, με ή χωρίς προσθήκη αλογόνων. Η συγκεκριμένη κατηγορία ΑΛΕ περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων. Ειδικότερα, η βασική πηγή προέλευσης ΑΛΕ αφορά σε απόβλητα ελαίων και απόβλητα υγρών καυσίμων (εκτός βρώσιμων ελαίων) (Κωδικός ΕΚΑ 13). Τα εν λόγω ΑΛΕ προέρχονται από το σύνολο σχεδόν των μηχανισμών που φέρουν διατάξεις υδραυλικών συστημάτων (ανυψωτικές ή/και μεταφορικές μηχανές, συστήματα εκσκαφής κ.ά.). Ωστόσο, η πλειονότητα των ΑΛΕ αναφορικά με τις παραγόμενες ποσότητες αφορά σε απόβλητα έλαια μηχανών και κιβωτίων ταχυτήτων κυρίως για σκοπούς λίπανσης. Η προέλευση των εν λόγω αποβλήτων αφορά στο σύνολο των οχημάτων σταθερής ή/και ελεύθερης τροχιάς. Λόγω απαιτήσεων περιοδικής ανανέωσης των ορυκτελαίων οχημάτων, οι βασικές πηγές LIFE10/ ENV/GR/606 5

προέλευσης των εν λόγω ΑΛΕ αφορούν σε πρατήρια υγρών καυσίμων, συνεργεία επισκευής και συντήρησης οχημάτων και δευτερευόντως σε εκείνες τις βιομηχανικές εφαρμογές όπου πραγματοποιείται διαλογή των ΑΛΕ στην πηγή και αποθήκευση των αντίστοιχων ποσοτήτων σε βαρέλια ή/και δεξαμενές, ξεχωριστά από άλλες κατηγορίες ΒΠΑΚ. Τέλος, στη κατηγορία αυτή (Κωδικός ΕΚΑ 13) ανήκουν και ΑΛΕ που προέρχονται από εφαρμογές εναλλαγής θερμότητας ή/και μόνωσης. Τα εν λόγω ορυκτέλαια είναι ευρέως γνωστά και ως φυσικά ή συνθετικά διαθερμικά έλαια και απαντώνται σε μια πληθώρα εφαρμογών λόγω της υψηλής τους ειδικής θερμοχωρητικότητας που σε συνδυασμό με το σχετικά υψηλό τους ιξώδες τα καθιστούν κατάλληλα μέσα για συγκράτηση μεγάλων θερμοκρασιακών φορτίων. Μεταξύ των εφαρμογών αυτών, οι πλέον διαδεδομένες αφορούν σε χρήση τους ως εργαζόμενα μέσα στα ελαιόθερμα παραγωγής ατμού, σε οικιακά θερμαντικά σώματα, σε βιομηχανικούς εναλλάκτες θερμότητας, σε εφαρμογές ηλιοθερμικών πάρκων σε συνδυασμό με ατμοστροβίλους (organic rankine cycle: ORC generators) κ.ά.. 1.2 Συλλογή Η εφοδιαστική αλυσίδα διαχείρισης των ΑΛΕ εμφανίζει σημαντικές ομοιότητες με τη διαχείριση των ΑΣΑ. Λόγω της προέλευσής τους, τα ΑΛΕ εμφανίζουν υψηλό δείκτη καθαρότητας γεγονός που διευκολύνει την επεξεργασία τους στις αντίστοιχες μονάδες. Ειδικότερα, η πλειονότητα των συλλεγόμενων ποσοτήτων προέρχεται από πρατήρια υγρών καυσίμων και συνεργεία αυτοκινήτων, αφορά δε σε χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια ΜΕΚ τροχοφόρων οχημάτων. Ως εκ τούτου, κατά την αποκομιδή τους τα ΑΛΕ είναι ήδη διαχωρισμένα από άλλες κατηγορίες αποβλήτων. Αναλυτικότερα, οι φορείς που εμπλέκονται στο στάδιο συλλογής των ΑΛΕ, περιλαμβάνουν (Moneco Consultants Ltd., 1989): - Ιδιώτες που εκτελούν αυτοπροσώπως ορισμένες από τις διαδικασίες συντήρησης των οχημάτων τους που σχετίζονται με παραγωγή ΑΛΕ (π.χ. αλλαγή λαδιών κινητήρα). Κατά τη συλλογή των ΑΛΕ και με δεδομένο το γεγονός ότι, οι ιδιώτες δεν διαθέτουν χώρο προσωρινής αποθήκευσης, τα μεταφέρουν στο πλησιέστερο πρατήριο υγρών καυσίμων. - Ιδιοκτήτες πρατηρίων υγρών καυσίμων ή/και συνεργείων οχημάτων οι οποίοι, αν και εφόσον χρειάζεται, διαχωρίζουν τις ποσότητες ΑΛΕ από ανεπιθύμητες προσμίξεις και τις αποθηκεύουν προσωρινά σε ειδικά διαμορφωμένα μέσα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων και προκειμένου για ΑΛΕ που αφορούν σε χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια ΜΕΚ οχημάτων, διαδικασία γνωστή και ως αλλαγή λαδιών, δεν απαιτείται διαχωρισμός και τα ΑΛΕ συλλέγονται και αποθηκεύονται προσωρινά σε ειδικά σχεδιασμένη δεξαμενή, εντός του χώρου του πρατηρίου υγρών καυσίμων. Στο σημείο συλλογής θα ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για αποφυγή κινδύνου φωτιάς, για αντιμετώπιση τυχόν διαρροών και την αποτροπή LIFE10/ ENV/GR/606 6

ανάμιξης με άλλα απόβλητα που μπορούν να καταστήσουν τα συλλεγόμενα ΑΛΕ ακατάλληλα για περαιτέρω επεξεργασία. - Φορείς συλλογής και μεταφοράς των ΑΛΕ από τις πηγές παραγωγής τους προς τις μονάδες προσωρινής αποθήκευσης. Ο ρόλος των εν λόγω φορέων αφορά σε χρήση στόλου οχημάτων για την αποκομιδή των ΑΛΕ από το πλήθος των πηγών παραγωγής (π.χ. πρατήρια υγρών καυσίμων) και τη μεταφορά τους σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο προσωρινής αποθήκευσης ή απευθείας, στη μονάδα επεξεργασίας. Το μέγεθος των οχημάτων συλλογής και μεταφοράς ποικίλει ανάλογα με τον αριθμό των σημείων συλλογής και τη μέση ποσότητα συλλεγόμενων ΑΛΕ ανά σημείο. Η διαδικασία συλλογής των αποβλήτων λιπαντικών ελαίων περιλαμβάνει αποκομιδή των ΑΛΕ από τις πηγές παραγωγής τους με βυτιοφόρα οχήματα. Η διαδικασία αποκομιδής μπορεί να πραγματοποιηθεί με τρεις εναλλακτικούς τρόπους ανάλογα με τη συχνότητα των δρομολογίων και τους τύπους των πηγών συλλογής ΑΛΕ. Οι τρόποι αυτοί αφορούν σε συλλογή των ΑΛΕ από: - Σημεία συλλογής. Τα οχήματα αποκομιδής συλλέγουν τα ΑΛΕ από κάθε σημείο συλλογής ξεχωριστά. Ως σημείο συλλογής ορίζονται μεμονωμένα πρατήρια υγρών καυσίμων, συνεργεία οχημάτων κ.ά.. Η εν λόγω μέθοδος εμφανίζει το πλεονέκτημα ότι, τα ΑΛΕ χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό καθαρότητας. Στον αντίποδα, απαιτείται μεγάλος αριθμός δρομολογίων, γεγονός που συνεπάγεται υψηλό λειτουργικό κόστος για το στόλο των οχημάτων αποκομιδής. - Ζώνες συλλογής. Οι ζώνες συλλογής αφορούν σε πηγές παραγωγής ΑΛΕ που έχουν ομαδοποιηθεί ανάλογα με την κύρια δραστηριότητα που εκτελείται ανά πηγή. Συγκεκριμένα, τα οχήματα αποκομιδής επιμερίζονται σε ομάδες όπου κάθε ομάδα συλλέγει τα ΑΛΕ από μια ξεχωριστή ζώνη που σχετίζεται με βιομηχανική περιοχή, συνεργεία επισκευής και συντήρησης οχημάτων, πρατήρια υγρών καυσίμων κ.ά.. Το πλεονέκτημα της εν λόγω μεθόδου έγκειται στο ότι, το ποσοστό συλλογής των ΑΛΕ είναι το μεγαλύτερο δυνατό, καθώς η αποκομιδή εξαπλώνεται σε κάθε χώρο όπου αυτά παράγονται συμπεριλαμβανομένων και περιοχών βιομηχανικής βιοτεχνικής δραστηριότητας. Στον αντίποδα, η συγκέντρωση των συλλεγόμενων ΑΛΕ σε χώρο προσωρινής αποθήκευσης ενδέχεται να οδηγήσει σε ανάμιξη ποσοτήτων όπου, λόγω της διαφορετικής προέλευσης, αλλοιώνουν την καθαρότητα των προς επεξεργασία ΑΛΕ. - Κέντρα συλλογής. Στα κέντρα συλλογής, κατά τη συνήθη πρακτική, συγκεντρώνονται και άλλα πλην των ΑΛΕ ειδικά ρεύματα αποβλήτων. Ανάλογα με την περίπτωση η συγκέντρωση των ποσοτήτων ΑΛΕ γίνεται είτε μέσω στόλου οχημάτων αποκομιδής από σημεία LIFE10/ ENV/GR/606 7

ή/και ζώνες συλλογής, είτε μέσω των ίδιων των παραγωγών οι οποίοι προσκομίζουν τα ΑΛΕ στο κέντρο συλλογής. LIFE10/ ENV/GR/606 8

2 Οδηγός Καλών Πρακτικών Διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων Αναφορικά με τις διαδικασίες που συνθέτουν την περιβαλλοντικά ορθή και βιώσιμη διαχείριση των απόβλητων λιπαντικών ελαίων, αυτή θα επικεντρωθεί αφενός στις κύριες κατηγορίες που συνθέτουν το εν λόγω ρεύμα ΠΑΚ, αφετέρου, θα περιοριστεί σε εκείνα τα ΑΛΕ που προέρχονται από χερσαίες πηγές πλην βιομηχανιών. Δηλαδή, κατά την παράθεση του οδηγού καλών πρακτικών, θα εξαιρεθούν οι ποσότητες ΑΛΕ που παράγονται από εργασίες συντήρησης του μηχανολογικού εξοπλισμού πλοίων, καθώς επίσης και οι ποσότητες ΑΛΕ που παράγονται από συγκεκριμένου τύπου βιομηχανικές εφαρμογές (π.χ. έλαια μεταλλοτεχνίας). Ειδικότερα, οι πρακτικές διαχείρισης των ΑΛΕ που παράγονται από πλοία παρατίθενται ως υποσύνολο των καλών πρακτικών διαχείρισης ΠΑΚΠ. Αντιστοίχως, οι πρακτικές διαχείρισης των ΑΛΕ που παράγονται από συγκεκριμένες βιομηχανικές εφαρμογές αποτελούν τμήμα των καλών πρακτικών διαχείρισης των ΒΠΑΚ. Στον εν λόγω οδηγό καλών πρακτικών θα προσδιοριστούν οι διαδικασίες διαχείρισης που αφορούν σε τρεις βασικές κατηγορίες ΑΛΕ που περιλαμβάνουν: - Απόβλητα λιπαντικά έλαια μηχανών εσωτερικής καύσης και κιβωτίων ταχυτήτων - Υδραυλικά έλαια τροχήλατων ανυψωτικών μηχανών. Επιπλέον, η παράθεση των διαδικασιών διαχείρισης θα επικεντρωθεί στις πηγές παραγωγής των εν λόγω ποσοτήτων, δηλαδή, στους σταθμούς ανεφοδιασμού καυσίμων κίνησης και στα συνεργεία επισκευής συντήρησης οχημάτων. Με δεδομένο ότι, τα ΑΛΕ εμφανίζουν ποικιλομορφία, η χωριστή συλλογή πρέπει να λαμβάνει υπόψη την κατά το δυνατόν ελαχιστοποίηση της ανάμιξης ΑΛΕ με διαφορετικές ιδιότητες. Στο πλαίσιο αυτό, απαιτείται η χωριστή συλλογή τουλάχιστον για τις ακόλουθες κατηγορίες ΑΛΕ, βάσει της κωδικοποίησης αυτών σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων (ΕΚΑ). Συγκεκριμένα, οι κωδικοί κατά ΕΚΑ για ΑΛΕ των οποίων η ανάμιξη πρέπει να αποφεύγεται παρατίθενται σε διαφορετικούς Πίνακες. Για τους κωδικούς ΑΛΕ του ίδιου Πίνακα, είναι επιθυμητή η χωριστή συλλογή, ωστόσο, όταν αυτό δεν είναι εφικτό, οι εν λόγω Κωδικοί μπορούν να τύχουν επεξεργασίας και σε ανάμικτη μορφή. LIFE10/ ENV/GR/606 9

Πίνακας 1: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων Μηχανών Εσωτερικής Καύσης & Κιβωτίων Ταχυτήτων Κωδικός & Υποκωδικός Κατηγορίας Αποβλήτου 13 00 00 13 02 00 13 02 04* 13 02 05* 13 02 06* Κατηγορία Αποβλήτου Απόβλητα ελαίων και απόβλητα υγρών καυσίμων (εκτός βρώσιμων ελαίων) Απόβλητα έλαια μηχανής, κιβωτίου ταχυτήτων και λίπανσης Χλωριωμένα έλαια μηχανής, κιβωτίου ταχυτήτων και λίπανσης με βάση τα ορυκτά Μη χλωριωμένα έλαια μηχανής, κιβωτίου ταχυτήτων και λίπανσης με βάση τα ορυκτά Συνθετικά έλαια μηχανής, κιβωτίου ταχυτήτων και λίπανσης Πίνακας 2: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Απόβλητων Υδραυλικών Ελαίων Κωδικός & Υποκωδικός Κατηγορίας Αποβλήτου 13 00 00 Κατηγορία Αποβλήτου Απόβλητα ελαίων και απόβλητα υγρών καυσίμων (εκτός βρώσιμων ελαίων) 13 01 00 Απόβλητα υδραυλικών ελαίων 13 01 01* Υδραυλικά έλαια που περιέχουν PCB ή PCT 13 01 09* Χλωριωμένα υδραυλικά έλαια με βάση τα ορυκτά 13 01 10* Μη χλωριωμένα υδραυλικά έλαια με βάση τα ορυκτά 13 01 11 Σύνθετα υδραυλικά έλαια LIFE10/ ENV/GR/606 10

2.1 Χωριστή Συλλογή & Προσωρινή Αποθήκευση 2.1.1 Διαδικασίες Οι διαδικασίες χωριστής συλλογής και προσωρινής αποθήκευσης περιλαμβάνουν: - Λήψη των μέτρων ασφαλείας για αποφυγή επαφής του προσωπικού με το προς συλλογή ΑΛΕ. Σημειώνεται ότι, ορισμένες κατηγορίες ΑΛΕ (π.χ. υδραυλικά έλαια) μπορούν να προκαλέσουν ατύχημα κατά την επαφή τους με το δέρμα. - Ταξινόμηση των ΑΛΕ. - Αφαίρεση των ποσοτήτων ΑΛΕ κατά την εκτέλεση των εργασιών επισκευής συντήρησης. - Επιλογή μέσων προσωρινής αποθήκευσης που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για το σκοπό αυτό. - Διασφάλιση της καταλληλότητας των μέσων προσωρινής αποθήκευσης κατά τη διαδικασία πλήρωσης αυτών που περιλαμβάνει έλεγχο επαρκούς στεγανότητας. - Έλεγχο και αφαίρεση υπολειμμάτων (καθιζήματα κ.ά.) από το μέσο προσωρινής αποθήκευσης. - Έλεγχο του μέσου προσωρινής αποθήκευσης ως προς τη σήμανση που ενημερώνει για το περιεχόμενο. - Συλλογή των ΑΛΕ και προσωρινή αποθήκευση σε υδατοστεγή πλαστική δεξαμενή φορητού τύπου (παλετοδεξαμενή) ή σε μεταλλικό ή/και πλαστικό βαρέλι. Προβλέπονται τουλάχιστον δύο δεξαμενές για: o o Απόβλητα λιπαντικά έλαια μηχανών εσωτερικής καύσης και κιβωτίων ταχυτήτων Απόβλητα λιπαντικά έλαια κιβωτίων ταχυτήτων - Τοποθέτηση σήμανσης επί του μέσου προσωρινής αποθήκευσης και σε ευδιάκριτο σημείο αυτού. Οι σχετικές σημάνσεις επιμερίζονται στις σημάνσεις κινδύνου και στις σημάνσεις προσανατολισμού. Ανεξάρτητα από τον τύπου του προσωρινά αποθηκευμένου ΑΛΕ, κάθε μέσο προσωρινής αποθήκευσης (δεξαμενή), πρέπει να φέρει σήμανση προσανατολισμού. Η εν λόγω σήμανση (βέλη προσανατολισμού) υποδεικνύει τον ορθό προσανατολισμό της συσκευασίας. Τα αντίστοιχα βέλη πρέπει να τοποθετούνται στις 2 αντίθετες κάθετες πλευρές και να δείχνουν την σωστή κατεύθυνση. LIFE10/ ENV/GR/606 11

Εικόνα 1: Σήμανση Προσανατολισμού Μέσου Προσωρινής Αποθήκευσης Οι σημάνσεις κινδύνου εξαρτώνται από τις ιδιότητες των μεταφερόμενων ουσιών. Πρέπει να είναι σε μορφή τετραγώνου κανονισμένο σε γωνία των 40ο με ελάχιστες διαστάσεις 100mm επί 100mm. Αν το μέγεθος της συσκευασίας το απαιτεί οι διαστάσεις των ετικετών μπορούν να μειωθούν εφόσον παραμένει ευδιάκριτη. Οι σημάνσεις κινδύνου πρέπει να υπάρχουν επί των αντίστοιχων μέσων προσωρινής αποθήκευσης τόσο κατά την παραμονή εν αναμονή μεταφοράς, όσο και κατά τη μεταφορά. Ακολούθως, παρατίθεται η σήμανση κινδύνου σύμφωνα με τον Κανονισμό ADR όπου, κατά την προσωρινή αποθήκευση και μεταφορά πρέπει να υπάρχει σε ευκρινές σημείο επί των αντίστοιχων μέσων προσωρινής αποθήκευσης, προκειμένου για ΑΛΕ. Πίνακας 3: Σήμανση Κινδύνου Αποθήκευσης & Μεταφοράς Αποβλήτων που αφορούν σε Απόβλητα Λιπαντικά Έλαια ΚΛΑΣΗ ΣΗΜΑ ΣΗΜΑ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ 9 - ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣ (Περιβαλλοντικά Επικίνδυνα Υγρά) 2.1.2 Εξοπλισμός Υποδομές Προκειμένου για ΑΛΕ μηχανών εσωτερικής καύσης, η συλλογή μπορεί να γίνει απευθείας κατά την εργασία συντήρησης επισκευής (αλλαγή λαδιών) μέσω ανυψωτικής ράμπας ή μέσω ειδικά διαμορφωμένου δοχείου συλλογής κατάλληλης χωρητικότητας. LIFE10/ ENV/GR/606 12

Προκειμένου για ΑΛΕ κιβωτίων ταχυτήτων και υδραυλικά έλαια απαιτείται ειδικός συλλεκτήρας υποδοχέας του οποίου το περιεχόμενο μεταφορτώνεται σε υδατοστεγή πλαστική δεξαμενή φορητού τύπου. 2.1.3 Προσωπικό Το προσωπικό αφορά σε εργαζόμενο που εκτελεί τις εργασίες επισκευής συντήρησης. Επιπλέον, απαιτείται προσωπικό για την πλήρωση των μέσων προσωρινής αποθήκευσης καθώς επίσης και για τη διαδικασία φόρτωσης αυτών στο όχημα μεταφοράς, κατά την παράδοση των ΑΛΕ. Για το σύνολο του απασχολούμενου προσωπικού, απαιτείται η λήψη μέτρων ασφαλείας που περιλαμβάνει προστατευτικά γάντια και φόρμα εργασίας. 2.2 Παράδοση Οι διαδικασίες παράδοσης παραλαβής αφορούν στη μεταβίβαση των ΠΑΚ από το χώρο παραγωγής προς τον αδειοδοτημένο συλλέκτη για τη μεταφορά. Οι αντίστοιχες διαδικασίες επιμερίζονται σε εκείνες που αποτελούν ευθύνη του παραγωγού των αποβλήτων και σε εκείνες που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του παραλήπτη μεταφορέα. 2.2.1 Διαδικασίες Ο παραγωγός των αποβλήτων οφείλει να υλοποιήσει τα ακόλουθα: - Παροχή στον μεταφορέα συνοδευτικών εγγράφων (εξουσιοδοτήσεις, εγκρίσεις, πιστοποιήσεις κ.λπ.). - Συσκευασία του αποβλήτου σε κατάλληλο μέσο προσωρινής αποθήκευσης - Μέριμνα για τη σήμανση του συσκευασμένου μέσου προσωρινής αποθήκευσης. - Έλεγχος των μέσων συσκευασίας έναντι φθορών που μπορούν να προκαλέσουν ανεπιθύμητη διαρροή των ΑΛΕ. Η διαδικασία φόρτωσης θα ακυρωθεί έως ότου επισκευαστεί η φθορά, εάν η συσκευασία είναι φθαρμένη, ιδιαίτερα αν δεν είναι στεγανή και υπάρχουν διαρροές ή πιθανότητα διαρροών της επικίνδυνης ουσίας. - Πλήρη συμμόρφωση με τις ειδικές απαιτήσεις φόρτωσης και χειρισμού όταν φορτώνει επικίνδυνα εμπορεύματα σε ένα όχημα. - Μετάγγιση των προς παράδοση ποσοτήτων από τη δεξαμενή προσωρινής αποθήκευσης σε βυτιοφόρο όχημα μέσω αντλητικού συγκροτήματος ή φόρτωση του συσκευασμένου μέσου προσωρινής αποθήκευσης στο όχημα που θα εκτελέσει τη μεταφορά προκειμένου για μεταφορά από μη βυτιοφόρο όχημα. Στην περίπτωση που ο παραγωγός δεν είναι ο αποστολέας τότε ο παραγωγός πρέπει να παρέχει το σύνολο των παραπάνω πληροφοριών στον υπεύθυνο για την αποστολή. Ο LIFE10/ ENV/GR/606 13

παραγωγός παραμένει υπεύθυνος για την διαχείριση των αποβλήτων του μέχρι το τελικό στάδιο, όπως ορίζεται στο άρθρο 24, παράγραφος 2 του Ν. 4042/2012. 2.2.2 Εξοπλισμός Υποδομές Για την περίπτωση των ΑΛΕ, ο εξοπλισμός αφορά σε μέσα προσωρινής αποθήκευσης και ειδικότερα, σε πλαστικές ή μεταλλικές υδατοστεγείς παλετοδεξαμενές ή βαρέλια. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, τα ΑΛΕ μπορούν να αποθηκευτούν προσωρινά σε δεξαμενές (IBC) και βαρέλια πιστοποιημένα σύμφωνα με τις προδιαγραφές UN (σύμφωνα με τις διατάξεις του IMDG και ADR Code) κατάλληλα για την συσκευασία επικίνδυνων υγρών αποβλήτων. Εικόνα 2 : Δεξαμενές IBC χωρίς ή με Σκέπαστρο Επίσης, απαιτείται η ύπαρξη αντλητικού συγκροτήματος για τη μετάγγιση των προς παράδοση ποσοτήτων από τη δεξαμενή προσωρινής αποθήκευσης σε βυτιοφόρο όχημα. 2.2.3 Προσωπικό Το απασχολούμενο προσωπικό αφορά στους εργαζομένους που θα εκτελέσουν τη διαδικασία φόρτωσης των συσκευασμένων ΑΛΕ από το χώρο αποθήκευσης προς το μέσο μεταφοράς. 2.3 Μεταφορά Ακολούθως, περιγράφονται τα μέσα και οι διαδικασίες που σχετίζονται με τη μεταφορά των ΑΛΕ, από τον παραγωγό προς το χώρο μεταφόρτωσης ή/και επεξεργασίας. Οι εμπλεκόμενοι φορείς απαιτείται να είναι συμβεβλημένοι με το αντίστοιχο Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης όπου, για την περίπτωση των ΑΛΕ είναι η Εναλλακτική Διαχείριση Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων Α.Ε. με διακριτικό τίτλο ΕΝ.ΔΙ.Α.Λ.Ε. Α.Ε.. LIFE10/ ENV/GR/606 14

2.3.1 Διαδικασίες Οι διαδικασίες που πρέπει να εκτελούνται με ευθύνη του μεταφορέα των ΑΛΕ περιλαμβάνουν: - Έλεγχο της ταξινόμησης του προς μεταφορά ΑΛΕ έτσι ώστε να διακριβωθεί ότι ο μεταφορέας είναι εγκεκριμένος για τη μεταφορά συγκεκριμένου τύπου αποβλήτου. - Έλεγχος των συνοδευτικών εγγράφων. Συγκεκριμένα, ο μεταφορέας πρέπει να ελέγχει ότι, όλες οι προβλεπόμενες, από τη νομοθεσία, πληροφορίες που αφορούν τα προς μεταφορά ΑΛΕ έχουν δοθεί από τον παραγωγό αποστολέα πριν τη μεταφορά, ότι τα προβλεπόμενα έγγραφα είναι πάνω στη μονάδα μεταφοράς ή στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται τεχνικές ηλεκτρονικής επεξεργασίας δεδομένων (ΕΡΒ) ή ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων (ΕΒΙ) αντί της έγγραφης τεκμηρίωσης, ότι τα δεδομένα είναι διαθέσιμα κατά τη διάρκεια της μεταφοράς κατά τρόπο τουλάχιστον ισοδύναμο με εκείνο της εγγραφής τεκμηρίωσης - Έλεγχος οχήματος μεταφοράς έναντι ενδεχόμενης ύπαρξης εμφανών ελαττωμάτων όπως διαρροές ρωγμές, ελλιπή εξοπλισμό, κ.λπ.. - Έλεγχος ότι δεν έχει παρέλθει η ημερομηνία προθεσμίας για τον επόμενο έλεγχο που αφορά σε μεταφορά μέσω βυτιοφόρων οχημάτων, σε μεταφορά μέσω σταθερών ή/και αποσυνδεόμενων. - Έλεγχος του οχήματος έναντι υπερφόρτωσης - Έλεγχος ορθής λειτουργίας εξοπλισμού ασφαλείας οχήματος. - Έλεγχος ορθής επικόλλησης ετικετών κινδύνου και προβλεπόμενων σημάνσεων. Κατ αναλογία με τις σημάνσεις κινδύνου, τα οχήματα μεταφοράς των ΠΑΚ απαιτείται να φέρουν τις προβλεπόμενες σημάνσεις. Οι σημάνσεις αυτές προσδιορίζουν τις ιδιότητες των ουσιών που μεταφέρονται. Συμφώνα με τον Κανονισμό ADR και προκειμένου για μεταφορά επικινδύνων αποβλήτων, οι σχετικές σημάνσεις κατά τη μεταφορά αφορούν στις πορτοκαλί πινακίδες. Οι πορτοκάλι πινακίδες φέρουν τον αριθμό αναγνώρισης του κινδύνου και τον αριθμό αναγνώρισης της μεταφερόμενης ύλης. Οι πορτοκαλί χρώματος πινακίδες πρέπει να είναι αντανακλαστικές και έχουν 40 cm βάση κι όχι λιγότερο από 30 cm ύψος με μαύρο πλαίσιο. Η πινακίδα είναι χωρισμένη στη μέση (οριζόντια τομή), στο πάνω μέρος αναγράφεται ο αριθμός αναγνώρισης κινδύνου και στο κάτω μέρος ο αριθμός UN. LIFE10/ ENV/GR/606 15

Εικόνα 3: Πορτοκαλί Πινακίδα με Αριθμό Αναγνώρισης και UN Κατ αναλογία με τις σημάνσεις κινδύνου επί των μέσων προσωρινής αποθήκευσης, οι αριθμοί αναγνώρισης κινδύνου αποτελούνται από 2 ή 3 αριθμούς οι οποίοι υποδεικνύουν τους ακόλουθους κινδύνους 2 εκπομπή αερίου λόγω της πίεσης ή χημικής αντίδρασης 3 ευφλεκτότητα υγρών (ατμών) και αερίων ή αυτό-θερμαινόμενων υγρών 4 ευφλεκτότητα στερεών ή αυτό-θερμαινόμενων στερεών 5 οξειδωτική (πυροδυναμωτική) επίδραση 6 τοξικότητα ή κίνδυνος μολύνσεως 7 ραδιενέργεια 8 διαβρωτικότητα 9 κίνδυνος αυθόρμητης βίαιης αντίδρασης Όταν διπλασιάζεται το σύμβολο αυξάνεται και ο συγκεκριμένος κίνδυνος. Όταν για τη περιγραφή του κινδύνου αρκεί ένας αριθμός τότε αυτός ακολουθείται από μηδέν. Εάν ο αριθμός αναγνώρισης έχει ως πρόθεμα το «Χ» σημαίνει ότι η ουσία θα αντιδράσει επικίνδυνα με νερό. Προκειμένου για τα ΑΛΕ, τα αντίστοιχα μέσα μεταφοράς (οχήματα και οδηγοί) πρέπει να έχουν την κατάλληλη πιστοποίηση κλάσης, δηλαδή, 9. Στην περίπτωση όπου ο μεταφορές εντοπίσει παραβίαση των παραπάνω απαιτήσεων τότε δεν θα μεταφέρει το φορτίο μέχρι να διευθετηθεί η παράβαση. Εάν, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, παρατηρηθεί παραβίαση που θα μπορούσε να διακινδυνεύσει την ασφάλεια της μεταφοράς, η αποστολή θα πρέπει να σταματήσει το συντομότερο δυνατό, δεδομένων των προϋποθέσεων ασφαλείας της κυκλοφορίας, της ασφαλούς ακινητοποίησης της αποστολής LIFE10/ ENV/GR/606 16

και της δημόσιας ασφαλείας. Η επιχείρησή μεταφοράς μπορεί να συνεχιστεί μόνο όταν η αποστολή συμμορφωθεί με τους κανονισμούς. Στην περίπτωση που η ζητούμενη συμμόρφωση δεν μπορεί να επιτευχθεί και η εξουσιοδότηση δεν μπορεί να δοθεί για το υπόλοιπο του ταξιδιού, η αρμόδια αρχή (αρχές) θα παρέχουν στο μεταφορέα την απαραίτητη διοικητική βοήθεια. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που ο μεταφορέας ενημερώσει την αρμόδια αρχή (αρχές) ότι η επικινδυνότητα των μεταφερόμενων εμπορευμάτων δεν του γνωστοποιήθηκε από τον αποστολέα και ότι επιθυμεί, δυνάμει του ισχύοντος νόμου περί μεταφορικών συμβάσεων, να εκφορτώσει, να καταστρέψει τα εμπορεύματα ή να τα καταστήσει αβλαβή. 2.3.2 Εξοπλισμός Υποδομές Ο εξοπλισμός που απαιτείται κατά τη μεταφορά διαφοροποιείται ως προς το εάν τα ΑΛΕ αποθηκεύονται σε φορητά μέσα προσωρινής αποθήκευσης (ενδείκνυται για τη διαδικασία χωριστής συλλογής), ή εάν παράγεται ένας τύπος ΑΛΕ, οπότε και η μεταφορά μπορεί να γίνει σε βυτιοφόρο όχημα. Στο πλαίσιο αυτό, ο εξοπλισμός περιλαμβάνει ένα εκ των ακόλουθων μέσων: - Βυτιοφόρο όχημα με διαστασιολόγηση ανάλογα με τη συχνότητα δρομολογίων και την μεταφερόμενη ποσότητα. - Φορτηγό όχημα με καρότσα για τη μεταφορά φορητών μέσων προσωρινής αποθήκευση (παλετοδεξαμενές ή βαρέλια). 2.3.3 Προσωπικό Το προσωπικό που σχετίζεται με τη μεταφορά των ΑΛΕ από το χώρο παραγωγής τους προς τη μονάδα επεξεργασίας αφορά στον οδηγό του οχήματος μεταφοράς. 2.4 Επεξεργασία Η επεξεργασία των ΑΛΕ πρέπει να γίνεται με γνώμονα τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές. Η πλέον ενδεικνυόμενη εξ αυτών αφορά στην κλασματική απόσταξη υπό συνθήκες κενού με υδρογόνωση για αποχρωματισμό. Η εν λόγω τεχνολογία συγκεντρώνει μια σειρά σημαντικών πλεονεκτημάτων μεταξύ των οποίων η παραγωγή υψηλής ποιότητας τελικών προϊόντων (επαναχρησιμοποιήσιμα ορυκτέλαια), η παραγωγή παραπροϊόντων με υψηλό δυναμικό αξιοποίησης (ασφαλτικά προϊόντα), η ενεργειακή εκμετάλλευση των ελαφρών κλασμάτων πετρελαίου για κάλυψη ιδιοκαταναλώσεων της μονάδας και η απουσία χρήσης στερεού μέσου για τον αποχρωματισμό των αναγεννημένων ορυκτελαίων. Εκτός των άλλων, η εν λόγω τεχνολογία έχει χαρακτηριστεί βάσει κοινοτικών Οδηγιών (96/61/ΕΚ και 2010/75/ΕΕ) ως βέλτιστη διαθέσιμη τεχνική. LIFE10/ ENV/GR/606 17

2.4.1 Διαδικασίες Εν αναμονή τροφοδοσίας της μονάδας επεξεργασίας ΑΛΕ (μέσω αναγέννησης), απαιτείται η εφαρμογή καλών πρακτικών ως προς τις διαδικασίες παραλαβής εκφόρτωσης των ΑΛΕ από το μέσο μεταφοράς. Οι εν λόγω διαδικασίες αποτελούν ευθύνη του προσωπικού που απασχολείται στη μονάδα επεξεργασίας και περιλαμβάνουν: - Έλεγχος ορθής εκφόρτωσης συμφώνα με το έγγραφο μεταφοράς. - Έλεγχος μέσων μεταφοράς πριν και κατά τη διάρκεια της εκφόρτωσης, έναντι φθορών όπου ενδεχομένως τίθεται σε κίνδυνο η εργασία εκφόρτωσης. Σε τέτοια περίπτωση πρέπει να διασφαλίζεται η μη εκτέλεση της εκφόρτωσης έως τη λήψη κατάλληλων μέτρων. - Αφαίρεση υπολειμμάτων που ενδεχομένως έχουν προσκολληθεί στο εξωτερικό μέρος της δεξαμενής του οχήματος ή του εμπορευματοκιβώτιου κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εκφόρτωσης. Προκειμένου για βυτιοφόρο όχημα να διασφαλίζεται το κλείσιμο των βαλβίδων και των ανοιγμάτων επιθεώρησης, - Εκτέλεση της προβλεπόμενης διαδικασίας καθαρισμού και απολύμανσης των οχημάτων και εμπορευματοκιβωτίων 2.4.2 Εξοπλισμός Υποδομές Ο σχετικός εξοπλισμός αφορά σε χρήση πλυστικού μηχανήματος κατά τη διαδικασία καθαρισμού των δεξαμενών και του οχήματος μεταφοράς. Επιπλέον, απαιτείται η χρήση ανυψωτικών μέσων ή/και μέσων εκφόρτωσης όπου, ανάλογα με τον τύπο του μεταφερόμενου υλικού περιλαμβάνουν: - Ανυψωτικά μηχανήματα (π.χ. γερανούς). - Περονοφόρα οχήματα 2.4.3 Προσωπικό Το εμπλεκόμενο προσωπικό αφορά σε εργαζομένους που θα εκτελέσουν τις ανωτέρω εργασίες. Συνολικά, το εμπλεκόμενο προσωπικό στη διαχείριση των ΑΛΕ, προκειμένου για ενδεικτική διαχειριζόμενη ποσότητα 10.000tn/y παρατίθεται στον ακόλουθο Πίνακα: LIFE10/ ENV/GR/606 18

Πίνακας 4: Ενδεικτικό Εμπλεκόμενο Προσωπικό για Διαχείριση 10.000tn/y Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων Τύπος Θέσης Εργασίας Κατηγορία Απασχόλησης & Αριθμός Εμπλεκόμενου Προσωπικού Παραγωγή & Προσωρινή Αποθήκευση 4 (ΙΠΑ) Μεταφορά ΑΛΕ προς Εγκατάσταση Ενδιάμεσης Αποθήκευσης Μεταφόρτωσης 3 (ΙΠΑ) Εγκατάσταση Ενδιάμεσης Αποθήκευσης Μεταφόρτωσης (Κέντρο Συλλογής Υλικών) 3 (ΙΠΑ) Μεταφορά ΑΛΕ προς Εγκατάσταση Επεξεργασίας 3 (ΙΠΑ) Εγκατάσταση Θερμο Χημικής Επεξεργασίας 14 (ΙΠΑ) & 10 (ΙΜΑ) (*) ΙΠΑ: Ισοδύναμο Πλήρους Απασχόλησης (**) ΙΜΑ: Ισοδύναμο Μερικής Απασχόλησης LIFE10/ ENV/GR/606 19