ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ- ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ- ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ- ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ- ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ Μάθηµα: Προσεγγίσεις του Σχεδιασµού στην Ελλάδα Κριτική Προσέγγιση των Κατευθύνσεων του Γ.Π.Σ. του Π.Σ. Ηρακλείου για το παραλιακό µέτωπο Γαλιφιανάκης Βασίλειος ιδάσκοντες :Κ. Σερράος,. Μέλισσας Αθήνα, Ιούλιος 2007 1

Περίληψη Η παρούσα εργασία µε θέµα Κριτική προσέγγιση των κατευθύνσεων του Γ.Π.Σ. του ήµου Ηρακλείου όσον αφορά στην παραλιακή ζώνη του Π.Σ. Ηρακλείου πραγµατοποιείται στο πλαίσιο του µαθήµατος Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα και έχει σκοπό να αναδείξει τα προβλήµατα της παραλιακής ζώνης του Π.Σ. Ηρακλείου και πως αυτά προσεγγίζονται αν επιλύονται ή όχι- µέσα από τις ρυθµίσεις του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου (Γ.Π.Σ.). Η επικέντρωση της ανάλυσης στο παραλιακό µέτωπο της πόλης έγινε λόγω της ιδιαίτερης σηµασίας που έχει το κοµµάτι αυτό για την πόλη του Ηρακλείου, των έντονων αλλαγών που λαµβάνουν χώρα στην περιοχή τα τελευταία χρόνια αλλά και εξαιτίας των επιπτώσεων που αυτές προκαλούν στο οικονοµικό, κοινωνικό και πολεοδοµικό γίγνεσθαι της άµεσης αλλά και ευρύτερης περιοχής επιρροής. Λέξεις Κλειδιά: Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο, Παραλιακό Μέτωπο, Ηράκλειο, Χωρικός Σχεδιασµός 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...5 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ... 6 Οικιστική Εξέλιξη... 6 Οργάνωση του Π.Σ. Ηρακλέιου σύµφωνα µε το Γ.Π.Σ.... 7 ΤΟ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ... 8 Χρήσεις Τουρισµού-Αναψυχής... 9 Αεροδρόµιο... 12 Λιµάνι... 13 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 14 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα εργασία µε θέµα Κριτική προσέγγιση των κατευθύνσεων του Γ.Π.Σ. του ήµου Ηρακλείου όσον αφορά στην παραλιακή ζώνη του Π.Σ. Ηρακλείου πραγµατοποιείται στο πλαίσιο του µαθήµατος Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα. Σκοπός της εργασίας είναι να αναδείξει τα προβλήµατα της παραλιακής ζώνης του Π.Σ. Ηρακλείου και πως αυτά προσεγγίζονται αν επιλύονται ή όχι- µέσα από τις ρυθµίσεις του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου (Γ.Π.Σ.). Ειδικότερα, βασική υπόθεση της εργασίας συνιστά η παραδοχή ότι, παρά την πρόθεση των Γ.Π.Σ. να εκτιµήσουν τις κοινωνικές, οικονοµικές και περιβαλλοντικές εξελίξεις της πόλης, προκειµένου να προβούν στην πολεοδοµικής της οργάνωση, εν τούτοις στις χωρικές ρυθµίσεις που προτείνουν δε λαµβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες της κοινωνικής, οικονοµικής και περιβαλλοντολογικής πραγµατικότητας της πόλης. Η επικέντρωση της ανάλυσης στο παραλιακό µέτωπο της πόλης έγινε λόγω της ιδιαίτερης σηµασίας που έχει το κοµµάτι αυτό για την πόλη του Ηρακλείου, των έντονων αλλαγών που λαµβάνουν χώρα στην περιοχή τα τελευταία χρόνια αλλά και εξαιτίας των επιπτώσεων που αυτές προκαλούν στο οικονοµικό, κοινωνικό και πολεοδοµικό γίγνεσθαι της άµεσης αλλά και ευρύτερης περιοχής επιρροής. 5

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Το Ηράκλειο βρίσκεται στη βόρεια παραλιακή ζώνη της Κρήτης. Ανήκει στα σηµαντικότερα αστικά κέντρα της χώρας και είναι το σηµαντικότερο οικιστικό κέντρο της Κρήτης. Η ιστορική του εξέλιξη (ο ρόλος των τειχών) και µια σειρά από άλλους παράγοντες, όπως η άναρχη και αυθαίρετη δόµηση, συντέλεσαν στη διαµόρφωση ενός αισθητικά και λειτουργικά δυσάρεστου αστικού περιβάλλοντος. Στη συνέχεια παρουσιάζεται ο λόγος αυτής της οικιστικής εξέλιξης και η οργάνωση του Π.Σ. Ηρακλείου µέσα από τις κατευθύνσεις που δίνει το Γ.Π.Σ. Οικιστική Εξέλιξη Η οικιστική ανάπτυξη της εκτός των τειχών πόλης προήλθε κυρίως από τη συνεχή αύξηση των αυθαιρέτων κτισµάτων και την εκ των υστέρων νοµιµοποίηση τους. Η οικιστική ανάπτυξη αυτών οφείλεται καταρχήν στις πιεστικές οικιστικές ανάγκες που υπερέβαιναν τα εγκεκριµένα πολεοδοµικά δεδοµένα. Στην κείµενη πολεοδοµική νοµοθεσία που επιτρέπει την δόµηση χωρίς γεωγραφικούς περιορισµούς µε αποτέλεσµα να δηµιουργείται: o Νόµιµη παραγωγή χώρου µε γενικούς κανόνες δόµησης o Αυθαίρετη παραγωγή χώρου, µε οικιστικά προβλήµατα από την εκ των υστέρων ένταξη τους σε σχέδια πόλης o Ανάπτυξη οικιστικών περιοχών από τον συνδυασµό νόµιµου και µη νόµιµου οικιστικού χώρου. (Ντέµου και Ζεντέλης, 2005) Τα παραπάνω, σε συνδυασµό µε την αύξηση του πληθυσµού και την ανάπτυξη λειτουργιών και δραστηριοτήτων σχετικών µε τον τουρισµό (Αναψυχή, λιµάνι, αεροδρόµιο) προκάλεσαν πολλά προβλήµατα στην εύρυθµη λειτουργία και στην ποιοτική διαβίωση των κατοίκων της πόλης, προβλήµατα τα οποία καλείται να επιλύσει το Γ.Π.Σ. 6

Οργάνωση του Π.Σ. Ηρακλέιου σύµφωνα µε το Γ.Π.Σ. Το Πολεοδοµικό Συγκρότηµα (Π.Σ.) του Ηρακλείου περιλαµβάνει τους ήµους Ηρακλείου, Γαζίου και Νέας Αλικαρνασσού. Στο Βορρά, το θαλάσσιο µέτωπο αποτελεί το φυσικό όριο του Π.Σ. Ηρακλείου. Η οικιστική ανάπτυξη του Π.Σ. εµποδίζεται και οριοθετείται λειτουργικά από τις χρήσεις του αεροδροµίου και της βιοµηχανικής περιοχής ανατολικά (ΥΠΕΧΩ Ε, 2003). Οι επεκτάσεις του Γ.Π.Σ. προς το νότο οριοθετούνται από µια σειρά χρήσεις υπερτοπικού χαρακτήρα, όπως: 1. η χωροθέτηση του χώρου του Πανεπιστηµίου Κρήτης νότια του. Γαζίου 2. η χωροθέτηση των εγκαταστάσεων του Τ.Ε.Ι. νότια του κόµβου της Μεσσαράς 3. η ανάπτυξη των βιοµηχανικών και βιοτεχνικών χρήσεων της Φοινικιάς νότια και της ΒΙ.ΠΕ. νοτιοανατολικά 4. η ζώνη προστασίας του αρχαιολογικού χώρου της Κνωσού που αναπτύσσεται νότια και νοτιοανατολικά του κεντρικού πυρήνα της πόλης (ΥΠΕΧΩ Ε, 2003). Ένας από τους βασικούς στόχους του Γ.Π.Σ. είναι η δηµιουργία ενός οργανωµένου και πολυσύνθετου οικιστικού πλέγµατος. Κατά συνέπεια, η οργάνωση του χώρου αντιµετωπίζεται ενιαία και ανεξάρτητα από διοικητικά όρια, έτσι ώστε η εφαρµογή οργανωµένων προγραµµάτων οικονοµικής, αναπτυξιακής και κοινωνικής δράσης να µην κρίνεται από κριτήρια διοικητικής οργάνωσης (ΥΠΕΧΩ Ε, 2003). Η οικιστική ανάπτυξη του Π.Σ. προς τα ανατολικά εµποδίζεται από τις χρήσεις της βιοµηχανικής περιοχής και του αεροδροµίου. Εποµένως, το Π.Σ. αναπτύσσεται, κυρίως, προς τα δυτικά και τα νότια. Η βασική περιοχή κεντρικών λειτουργιών του Ηρακλείου είναι η περιοχή εντός των τειχών. Ο κορεσµός όµως του κέντρου και η ανάγκη για µεγαλύτερους χώρους ώθησε στη δηµιουργία νέων ζωνών. Σήµερα αναπτύσσεται διαρκώς η ζώνη κεντρικών λειτουργιών κατά µήκος της οδού 62 Μαρτύρων στα δυτικά (Π.Ε. 6, 13) και της οδού Κνωσού στο νότιο τµήµα (Π.Ε. 14, 15). Η ανάγκη χωροθέτησης νέων περιοχών κεντρικών λειτουργιών οδηγεί στη δηµιουργία νέας περιοχής στη συνέχεια της 62 Μαρτύρων πλησίον του δυτικού παραλιακού µετώπου. Χωροθετείται, επίσης, ζώνη κεντρικών λειτουργιών στην Π.Ε. 42, κοντά στο ιστορικό κέντρο, αλλά εκτός των τειχών µε σκοπό την αποσυµφόρηση της εντός των τειχών περιοχής, την ευκολότερη εφαρµογή προγραµµάτων ανάπλασης του ιστορικού πυρήνα και την αναβάθµιση 7

της περιοχής εισόδου στην πόλη από το λιµάνι (ΥΠΕΧΩ Ε, 2003). Τοπικά κέντρα γειτονιάς συνοικίας δηµιουργούνται και στις υπόλοιπες Π.Ε. του πολεοδοµικού συγκροτήµατος. Όσον αφορά τις αντίστοιχες µε το θέµα κατευθύνσεις που δίνει το Γ.Π.Σ., αυτές επικεντρώνονται στην επέκταση της υπάρχουσας ζώνης τουρισµού αναψυχής στην περιοχή Αµµουδάρα, στο δυτικό τµήµα του Π.Σ. (Π.Ε. 29), στο θαλάσσιο µέτωπο από τις εκβολές του Γιόφυρου µέχρι τον ενετικό λιµένα και στην παραλία της Νέας Αλικαρνασσού (Π.Ε. 41). Στόχος της χωροθέτησης χρήσεων τουρισµού και αναψυχής στο θαλάσσιο µέτωπο είναι η αξιοποίηση της λειτουργικής σύνδεσης της πόλης µε αυτό. Στην περιοχή Αµµουδάρα υπάρχουν ήδη πολλές ξενοδοχειακές µονάδες και η περιοχή διαθέτει αρκετές τουριστικές υποδοµές που δηµιουργούν την εικόνα ενός αµιγούς τουριστικού θέρετρου. Η παραλία της Νέας Αλικαρνασσού (Π.Ε. 41) δεν είναι δυνατό να αξιοποιηθεί τουριστικά προς το παρόν λόγω του αεροδροµίου που δηµιουργεί πρόβληµα σε ολόκληρη την περιοχή λόγω της ηχορύπανσης. Προβλέπεται όµως η κατασκευή του λοξού διαδρόµου στο αεροδρόµιο ώστε κατά την απογείωση τα αεροπλάνα να µη περνάνε πάνω από την περιοχή κατοικίας. Σχετικά µε τους ελεύθερους χώρους και το αστικό πράσινο, το Γ.Π.Σ. προτείνει τη δηµιουργία γραµµικών ζωνών πρασίνου κατά µήκος των ρεµάτων, εκατέρωθεν της Νέας Εθνικής Οδού, στα Ενετικά Τείχη της Παληάς Πόλης και σε τµήµατα των Π.Ε. για την προστασία της κατοικίας από τη ΒΙ.ΠΕ. Ηρακλείου και την περιοχή Μη Οχλούσας Βιοµηχανίας Βιοτεχνίας της Φοινικιάς. Επιπλέον, προτείνονται χώροι πρασίνου για τη προστασία φυσικών σχηµατισµών εντός των ορίων του Γ.Π.Σ., χαρακτηρίζονται ζώνες αστικού πρασίνου όλα τα διαµορφωµένα άλση και πάρκα του Π.Σ. Ηρακλείου και προτείνεται η εξασφάλιση χώρων πρασίνου για κάθε νέα Π.Ε. (ΥΠΕΧΩ Ε, 2003). ΤΟ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Παρόλο που η πόλη του Ηρακλέιου είναι παραλιακή, οι έντονοι Β-Β άνεµοι προκάλεσαν την αποστροφή της πόλης από τον παραθαλάσσιο χαρακτήρα της. Θύµα και αυτή της αυθαίρετης δόµησης, η παραλιακή ζώνη γέµισε µε αυθαίρετα κτίσµατα που αφορούσαν τόσο κατοικίες, όσο και βιοτεχνίες, ενώ η ανέχεια και η έλλειψη πολιτικής βούλησης συντηρούσε το φαινόµενο επί δεκαετίες.. Παράλληλα, η εύκολη διέξοδος των κατοίκων για αναψυχή σε κοντινές περιοχές συντέλεσε στην αποκοπή του χώρου της παραλίας από τον αστικό ιστό. 8

Το εν λόγω Γ.Π.Σ. αποδέχεται τις υπάρχουσες χρήσεις γης εκτός από την βιοµηχανία βιοτεχνία οι οποίες χωροθετούνται νοτίως της πόλης. Ωστόσο, το σχέδιο δε λαµβάνει υπόψη συγκεκριµένα κοινωνικά χαρακτηριστικά. Για παράδειγµα, η Π.Ε. 13 (Καµίνια) κατοικήθηκε από χαµηλά κοινωνικά στρώµατα προερχόµενα από περιοχές του Ρεθύµνου τα οποία ανέπτυξαν βιοτεχνίες κυρίως χαµηλής όχλησης. Το Γ.Π.Σ. προσπαθώντας να επιλύσει προβλήµατα όπως η υποβάθµιση του παραλιακού µετώπου απαγορεύει κάθε µορφής βιοµηχανικής δραστηριότητα.(συµπεριλαµβανοµένης και της βιοτεχνίας χαµηλής όχλησης) χωρίς, ωστόσο, να την συνδέει µε κίνητρα µετεγκατάστασης. 1 Αποτέλεσµα της απαγόρευσης η ανεργία να πλήττει πολλούς από τους κατοίκους της περιοχής που ασχολούνται µε τον τοµέα αυτό, δεδοµένου ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων η βιοτεχνία αποτελούσε κατά κάποιον τρόπο προέκταση του νοικοκυριού τους. Χρήσεις Τουρισµού-Αναψυχής Ο τουρισµός αποτελεί έναν από τους τοµείς κλειδί για την ανάπτυξη της πόλης του Ηρακλείου, κάτι που αντικατοπτρίζεται και από το πλήθος των τουριστών που φτάνουν στην πόλη ακτοπλοϊκώς ή αεροπορικώς. Οι διαρκώς αυξανόµενες ανάγκες για τουριστικά καταλύµατα και χρήσεις τουρισµού και αναψυχής προκαλούν οικιστικές πιέσεις και περιβαλλοντικά προβλήµατα. Οι χρήσεις τουρισµού και αναψυχής όπως προτείνονται από το Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο χωροθετούνται στις περιοχές: Αµµουδάρα (Π.Ε. 29) Στο θαλάσσιο µέτωπο από τις εκβολές του Γιόφυρου µέχρι τον ενετικό λιµένα Στην παραλία της Νέας Αλικαρνασσού (Π.Ε. 41) 1 Εξάλλου και το σχέδιο ΚΥΑ για το ΕΠΧΣΑΑ για την Βιοµηχανία αναφέρει: Η συνύπαρξη της παραδοσιακής βιοτεχνίας - χειροτεχνίας καθώς και µονάδων τυποποίησης τοπικών προϊόντων ονοµασίας προέλευσης µε τον τουρισµό κρίνεται επιθυµητή. 9

Η περιοχή της Αµµουδάρας συγκεντρώνει εδώ και αρκετές δεκαετίες µεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήµατα και χρήσεις τουρισµού και αναψυχής. Η περιοχή αυτή αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα αλλαγής χρήσεων γης η οποία διαµορφώθηκε από τη µεταβολή του αγροτικού περιβάλλοντος και την αστικοποίηση της γης (Κοκκώσης και Τσάρτας, 2001). Όπως και στις περισσότερες περιπτώσεις στην ελληνική πραγµατικότητα η αλλαγή αυτή δεν αφορά στην ανάγκη δηµιουργίας πρώτης κατοικίας, αλλά στοχεύει στην ανέγερση τουριστικών καταλυµάτων ή δεύτερης κατοικίας. Το Γ.Π.Σ. και σε αυτήν την περίπτωση απλά αποδέχεται την υπάρχουσα χρήση, χωρίς να περιλαµβάνει µέτρα περιορισµού του φαινοµένου ώστε να διασωθεί έστω και µικρό κοµµάτι της εναποµένουσας σήµερα γεωργικής γης στην περιοχή. Επίσης, κρίνεται σκόπιµο να υπογραµµιστεί ότι, αφήνει εκτός ορίων της Π.Ε. τις µεγάλες ξενοδοχειακές µονάδες για να µη δηµιουργηθούν προβλήµατα αρτιότητας µε βάση την κατάταξη των τουριστικών συγκροτηµάτων όπως καθορίζονται από τον ΕΟΤ 2. Επιπλέον, τίθεται ένα ζήτηµα στο σηµείο αυτό, δηλαδή αν εκτός από τις υφιστάµενες ξενοδοχειακές µονάδες αφήνει σκοπίµως εκτός σχεδίου περιοχές για την ανάπτυξη µεγάλων ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων µε βάση τα κριτήρια του ΕΟΤ. Να αναφερθεί επιπρόσθετα ότι, το Γ.Π.Σ. προτείνει η περιοχή να πολεοδοµηθεί µε τις διατάξεις του άρθρου 10 του Ν. 2742/99 3 που αφορά στις ΠΟΑΠ. Συνολικά, διαπιστώνεται ότι το Γ.Π.Σ. δείχνει να περιορίζεται στις εντός των ορίων σχέσεις των χρήσεων καθώς σε καµία περίπτωση δε γίνεται αναφορά στη γειτνίαση της περιοχής αυτής µε τα Λινοπεράµατα και το εργοστάσιο της ΕΗ που βρίσκεται εκτός σχεδίου ενώ θα έπρεπε στην περίπτωση αυτή να προβλεφθεί ζώνη προστασίας της τουριστικής περιοχής. 2 Με το Π.. 18 5 91 (ΦΕΚ 474 / 23 7 91) καθορίστηκαν όροι και περιορισµοί δόµησης για την ανέγερση τουριστικών εγκαταστάσεων σε γήπεδα εκτός σχεδίων πόλεων και εκτός ορίων οικισµών των νήσων Κρήτης, Ρόδου, Κέρκυρας καθώς και του Νοµού Χαλκιδικής. Αναλόγως την περίπτωση το ελάχιστο εµβαδό γηπέδου είναι 20 στρέµµατα και σε συγκεκριµένες περιπτώσεις τα 10 στρέµµατα. 3 Ο Ν. 2742/99 «περί χωροταξικού σχεδιασµού και αειφόρου ανάπτυξης» και στο άρθρο 10, καθορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις για την χωροθέτηση «Περιοχών Οργανωµένης Ανάπτυξης Παραγωγικών ραστηριοτήτων» (Π.Ο.Α.Π..) «Ως περιοχές Π.Ο.Α.Π.. χαρακτηρίζονται θαλάσσιες εκτάσεις, καθώς και χερσαίες περιοχές, που είναι πρόσφορες σύµφωνα µε τις κατευθύνσεις του χωροταξικού σχεδιασµού, για την ανάπτυξη παραγωγικών και επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων του πρωτογενούς, δευτερογενούς ή τριτογενούς τοµέα, καθώς και δραστηριοτήτων ή επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών πειραµατικού χαρακτήρα. Οι περιοχές αυτές µπορεί να εξειδικεύονται κατά κλάδο δραστηριότητας ή τοµέα παραγωγής ή είδος και προσδιορισµό λειτουργίας και να διακρίνονται σε περιοχές αποκλειστικής χρήσης, στις οποίες κάθε άλλη δραστηριότητα εκτός από εκείνη στην οποία αποβλέπει ο χαρακτηρισµός τους και σε περιοχές κύριας χρήσης, όπου επιτρέπονται και άλλες δραστηριότητες υπό όρους». 10

Επίσης, στην ανατολική πλευρά της Π.Ε. περιλαµβάνεται η, υπερτοπική όπως χαρακτηρίζεται από το Γ.Π.Σ., χρήση αθλητισµού του Παγκρητίου Εθνικού Σταδίου. Το κτίσιµο του Παγκρητίου Σταδίου ξεκίνησε σχεδόν 15 χρόνια πριν αλλά µόλις πριν 3 χρόνια ολοκληρώθηκε! Οι Ολυµπιακοί Αγώνες του 2004 ήταν η χρυσή ευκαιρία για το Παγκρήτιο, µιας και ήταν µία από τις επιλογές της Οργανωτικής Επιτροπής προκειµένου να φιλοξενήσει αγώνες ποδοσφαίρου. Για όλο αυτό το διάστηµα από την έναρξη της κατασκευής του υπήρχαν ελλείψεις σε θέµατα µελετών και έργων που αφορούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, την αντιπληµµυρική προστασία της περιοχής, των θέσεων πάρκινγκ, περιβάλλοντος χώρου κ.λπ. Αξίζει να σηµειωθεί πως δε διέθετε καν άδεια οικοδόµησης. Η δεύτερη περιοχή χωροθέτησης τουριστικών χρήσεων είναι στο θαλάσσιο µέτωπο από τις εκβολές του Γιοφύρου µέχρι τον ενετικό λιµένα. Ουσιαστικά αποτελεί τη ζώνη φιλέτο καθώς βρίσκεται στο κέντρο του παραλιακού µετώπου της πόλης. Ήδη στην περιοχή είναι εγκατεστηµένες πολλές ξενοδοχειακές µονάδες κυρίως εντός των τειχών. Η τρίτη περιοχή που προτείνεται για την ανάπτυξη χρήσεων τουρισµού αναψυχής βρίσκεται στον. Αλικαρνασσού στο βορειοδυτικό όριο του αεροδροµίου. Η γειτνίαση όµως µε αυτό, χωρίς να προβλέπεται κάποια ζώνη προστασίας, θα δηµιουργήσει προβλήµατα στην ανάπτυξη της περιοχής, όπως εξάλλου συµβαίνει στο σύνολο της περιοχής πλησίον του αεροδροµίου. Εν κατακλείδι, θα µπορούσε να υποστηριχθεί ότι σε γενικές γραµµές ο σχεδιασµός κρίνεται θετικός καθώς το Γ.Π.Σ. δίνει τις κατευθύνσεις για την στροφή της πόλης στη θάλασσα, αξιοποιώντας τα πλεονεκτήµατα µιας παραθαλάσσιας πόλης.. Προτείνει την συνολική ανάπλαση της παραλιακής ζώνης και λαµβάνει υπόψη την µελέτη για την δυτική παραλιακή λεωφόρου στο πλαίσιο των Ολυµπιακών έργων που είχαν προγραµµατιστεί 4. Ωστόσο αυτό θα έχει ως αποτέλεσµα την πλήρη εµπορευµατοποίηση της. Ήδη, η παραλιακή ζώνη, γεµίζει µε κέντρα διασκέδασης µε αυξανόµενο ρυθµό προσφέροντας τον χώρο σε επιχειρηµατίες και όχι στους κατοίκους. Η διατήρηση κάποιων περιοχών κατοικίας και η µίξη χρήσεων σίγουρα θα λειτουργούσε θετικά στην απόδοση του χώρου στους κατοίκους. 4 Ν. 2947/2001 (ΦΕΚ 228 Α ) «Θέµατα Ολυµπιακής Φιλοξενίας, Έργων Ολυµπιακής Υποδοµής και άλλες διατάξεις» 11

Αεροδρόµιο Το αεροδρόµιο αποτελεί το ανατολικό όριο του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος Ηρακλείου και του ήµου Ν. Αλικαρνασσού. Παρόλο που είναι εκτός Γ.Π.Σ. η παρούσα εργασία θα το συµπεριλάβει λόγω της µεγάλης σηµασίας του για την περιοχή αλλά και της επιρροής του Γ.Π.Σ. στην ανάπτυξή του. Σύγκρουση Χρήσεων (GoogleEarth, Ιδία Επεξεργασία) Η συνεχής αύξηση του τουρισµού στην Κρήτη προκάλεσε τα αντίστοιχα αποτελέσµατα και στην κίνηση στον διεθνή αερολιµένα, αυξάνοντας έτσι την ανάγκη για επέκτασή του. Το Master Plan του αεροδροµίου θα µπορούσε να λύσει αρκετά προβλήµατα, η επίλυση των οποίων θα εξασφάλιζε την απρόσκοπτη εξέλιξη της κίνησης, ωστόσο παρουσιάζονται πολλά εµπόδια στην υλοποίηση αυτού, λόγω της δυσκολίας απαλλοτρίωσης των γειτονικών εκτάσεων καθώς και εξαιτίας της τροποποίησης του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου του πολεοδοµικού συγκροτήµατος Ηρακλείου (Απόφαση 26882/2003, ΦΕΚ/ /696/2003) σύµφωνα µε το οποίο τα όρια του Γ.Π.Σ. επεκτείνονται έως τα όρια του αερολιµένα και καταλαµβάνουν 12

εκτάσεις που σύµφωνα µε το Master Plan κρίνονται ζωτικές για την ανάπτυξη και λειτουργία του αερολιµένα (δεν προβλέπονται ζώνες ασφαλείας αερολιµένα, ζώνες ειδικών χρήσεων γης λόγω λειτουργίας του αεροδροµίου, κλπ). Λιµάνι Τα προβλήµατα που έχουν δηµιουργηθεί στο λιµάνι του Ηρακλείου είναι πολλά σε σηµείο που έχουν φέρει σε κόντρα την διοίκηση του ΟΛΗ µε τη δηµοτική αρχή. Ο λόγος ήταν η ασυµβατότητα του ΓΠΣ µε το Master Plan του λιµανιού. Η τελική έγκριση του Master Plan από τη διυπουργική επιτροπή θεωρείται πως έλυσε τα προβλήµατα ασυµβατότητας µε το ΓΠΣ αλλά στην πραγµατικότητα λύνει τα χέρια στον ΟΛΗ να διαχειριστεί και το επίµαχο κοµµάτι της χερσαίας παραλιακής ζώνης (Ναυτεµπορική, 26/2/2007). Για µια ακόµη φορά λοιπόν διαπιστώνεται ότι ο αναπτυξιακός σχεδιασµός δεν λαµβάνει υπόψη του τον χωρικό µε αποτέλεσµα ο δεύτερος να καθίσταται αναποτελεσµατικός. Κόλπος ερµατά Από µια γενική εικόνα του Master Plan (µαρίνα στον κόλπο ερµατά 5 -, ξενοδοχείο αντίθετο µε τον χαρακτήρα της περιοχής) διαπιστώνεται πως τα οικονοµικά συµφέροντα κυριαρχούν εις βάρος της βιώσιµης ανάπτυξης. 5 Στον κόλπο του ερµατά σχεδιάζεται από τον Οργανισµό Λιµένος Ηρακλείου η δηµιουργία µαρίνας, κατά την πρόβλεψη του νόµου 2160/1993 ΦΕΚ 118/Α/1993. Η πρόβλεψη αυτή αντιτίθεται στον χωροταξικό σχεδιασµό που υπήρχε για το Ηράκλειο (το εγκεκριµένο Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο του 1992) που δεν προέβλεπε µαρίνα στον ερµατά, τον οποίο σχεδιασµό αγνόησαν οι υπογράφοντες το νόµο 2160/1993 Υπουργοί. Το Γ.Π.Σ. Ηρακλείου, όπως αναθεωρήθηκε το 2003 επίσης δεν προτείνει µαρίνα. Αντίθετα στη συγκεκριµένη περιοχή καθορίζεται ευρύτερη Ζώνη Προστασίας χώρων Ιστορικού - Αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Εξάλλου µε την Υ.Α. 6525/7.5.65 (ΦΕΚ 360/Β/12.6.1965), η οποία ισχύει µέχρι σήµερα, διότι ποτέ δεν έχει ανακληθεί, ο δήµος Ηρακλείου χαρακτηρίζεται οργανωµένος 13

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συνοψίζοντας τα παραπάνω θα µπορούσαµε να καταλήξουµε στο συµπέρασµα πως το Γ.Π.Σ. Ηρακλείου, όσον αφορά τουλάχιστον στην παραλιακή ζώνη, δίνει σωστές κατευθύνσεις αν πρόκειται για έναν αναπτυξιακό σχεδιασµό. Ωστόσο, από τη στιγµή που πρόκειται για χωρικό σχεδιασµό µάλλον παρεκκλίνει του αρχικού στόχου. Έτσι, η βιώσιµη ανάπτυξη και η βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων που αρχικά θέτει ως στόχο το Γ.Π.Σ. δε µπορούν να πραγµατοποιηθούν µε το παρόν σχέδιο. Επίσης, όπως έγινε κατανοητό στις περιπτώσεις του λιµανιού και του αεροδροµίου, δύο από τις σηµαντικότερες λειτουργίες της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, το Γ.Π.Σ. δε λαµβάνει υπόψη κάθε περίπτωση ξεχωριστά, αναγνωρίζοντας τις ανάγκες κάθε λειτουργίας, πόσο µάλλον όταν υπάρχουν άλλα σχέδια που θα έλυναν τα υπάρχοντα προβλήµατα και το Γ.Π.Σ. εµποδίζει. υστυχώς, τα προβλήµατα που παρουσιάστηκαν σχετικά µε τις κατευθύνσεις που δίνει το Γ.Π.Σ. για την παραλιακή ζώνη του Π.Σ. Ηρακλείου, εντοπίζονται και για το σύνολο του Π.Σ. αλλά και σε µεγάλο βαθµό στα Γ.Π.Σ. και στα Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. των ελληνικών πόλεων. αρχαιολογικός χώρος και πριν από κάθε κατεδάφιση ή ανέγερση νέας εγκατάστασης, απαιτείται η έγκριση της αρµόδιας Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. 14

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αραβαντινός Α. (1997) Πολεοδοµικός Σχεδιασµός: Για µια Βιώσιµη ανάπτυξη του Χώρου (Αθήνα: Συµµετρία). European Commision (2000) Towards quality coastal tourism Integrated quality management (IQM) of coastal tourist destinations, Brussels Κοκκώσης Χ., Τσάρτας Π. (2001) Βιώσιµη Τουριστική Ανάπτυξη και Περιβάλλον, Κριτική, Αθήνα Ναυτεµπορική (26-2-2007), Κόντρα ΟΛΗ- ήµου Ηρακλείου Ντέµου Α., Ζεντέλης Π. (2005) Τα ΓΠΣ και οι ΖΟΕ στην εκτός σχεδίου δόµηση, Νοµικη τεχνική και οικονοµική διάσταση, 7 ο Εθνικό Συνέδριο, Περιφερειακή Επιστήµη και Πολιτική: Ελλάδα και Βαλκάνια ΥΠΠΟ [Υπουργείο Πολιτισµού] (2001) Πρόγραµµα «ΕΛΛΑ Α 2004»: Έργα και παρεµβάσεις στις Ολυµπιακές πόλεις ποδοσφαίρου- Ηράκλειο (Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισµού). ΥΠΕΧΩ Ε [Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ηµοσίων Έργων] (2003) Μελέτη Τροποποίησης Εγκεκριµένου Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος Ηρακλείου (Αθήνα: Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ηµοσίων Έργων). ΥΠΕΧΩ Ε (2007) Σχέδιο της ΚΥΑ του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης για την Βιοµηχανία ιαδικτυακές Πηγές www.domiki.gr www.lasithinet.gr www.patris.gr www.cretetv.gr 15