ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΖΑΝΙΑ PRESIDENT, HELLENIC BANK ASSOCIATION The 17 th Roundtable with the Government of Greece EUROPE UNBOUND OVERCOMING STAGNATION: RE-IGNITING GREECE S POTENTIAL ΔΕΥΤΕΡΑ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013
ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΖΑΝΙΑ PRESIDENT, HELLENIC BANK ASSOCIATION The 17 th Roundtable with the Government of Greece EUROPE UNBOUND OVERCOMING STAGNATION: RE-IGNITING GREECE S POTENTIAL ΔΕΥΤΕΡΑ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013 Καλησπέρα σε όλους. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους διοργανωτές για την πρόσκληση που μου απηύθυναν να μιλήσω στην εκδήλωση. Αυτό που θα σας πω σήμερα είναι ότι οι ελληνικές Τράπεζες, ήταν υγιείς πριν την κρίση και αποκαθιστούν την ευρωστία τους. Πόσο μεγάλος μπορεί να είναι ο αντίκτυπος ενός ζητήματος όπως αυτό της Κύπρου σε χώρες που έχουν τραπεζικές υποδομές όπως στην Ελλάδα: Αυτό δεν ίσχυσε στην Ελλάδα, δεν υπήρχε μεγάλος αντίκτυπος. Οι ελληνικές Τράπεζες επιβίωσαν της διεθνούς κρίσης και, σε αντίθεση με άλλες χώρες, αυτή η κρίση δεν ήταν η πηγή της εγχώριας χρηματοοικονομικής κρίσης. Δείτε την περίπτωση της Κύπρου, της Ιρλανδίας, πριν από εμάς. Παρ όλα αυτά, ο ελληνικός τραπεζικός τομέας, υπέφερε από τις συνέπειες της ταχύτατης δημοσιονομικής προσαρμογής και της ύφεσης
μείωσης του ΑΕΠ η οποία οδήγησε σε συρρίκνωση της οικονομίας και βεβαίως ως αποτέλεσμα της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους συνέβαλλε σημαντικά στη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, κάτι το οποίο ήταν απαραίτητο για την έγκριση του 2 ου πακέτου διάσωσης πριν από ένα χρόνο αλλά όταν τελείωσε το PSI οδήγησε σ ένα σημαντικό κεφαλαιουχικό χτύπημα στις Τράπεζες, καθώς οδήγησε σε μια απώλεια 32 δισεκατομμυρίων ευρώ τις ελληνικές Τράπεζες. Αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας συνολικής απώλειας του 75% της τρέχουσας αξίας των ελληνικών ομολόγων τα οποία κατείχαν οι ελληνικές Τράπεζες.. Αυτές οι απώλειες υλοποιήθηκαν κατά την έκθεση των ελληνικών Τραπεζών στο ίδιο εθνικό χρέος σε βαθμό που δεν ήταν υψηλότερος από άλλες χώρες. Στην Ελλάδα ήταν 20%, το ίδιο και στην Ιταλία, 18% στην Πορτογαλία, 24% στην Ισπανία. Συνεπώς δεν πρόκειται για την υπερέκθεση στα ελληνικά ομόλογα που οδήγησε σ αυτή την κατάσταση. Ο αντίκτυπος του PSI και της ελληνικής κρίσης και η εξαγορά των ελληνικών ομολόγων, παρά τα δύο αυτά γεγονότα, κατάφερε οι ελληνικές Τράπεζες ν αντέξουν την κρίση διότι παρά το γεγονός ότι υπήρξε ραγδαία ύφεση, υπήρχαν μη εξυπηρετούμενα δάνεια των άνω των 90 ημερών που ανέβηκαν στο περίπου 25% στα τέλη του 2012. Την ίδια περίοδο οι μεγάλες Τράπεζες έκαναν και κάτι άλλο: Έλαβαν μέριμνα, ανέβασαν το ποσοστό κάλυψης υποχρεώσεων στο 18% κατά κάποια δισεκατομμύρια, ξεπερνώντας το 50%. Οι ελληνικές Τράπεζες επίσης ήταν ανθεκτικές καθώς συνέχισαν να παρέχουν ρευστότητα σε όλους, παρά το γεγονός ότι περίπου 92 δισεκατομμύρια ευρώ εγκατέλειψαν το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Είμαστε πολύ χαρούμενοι για το γεγονός ότι 19 δισεκατομμύρια επέστρεψαν μετά την έξοδο του προηγούμενου έτους. Σιγά-σιγά λοιπόν αποκαθίσταται η ισχύς του ελληνικού τραπεζικού συστήματος μέσω συγκεκριμένων διαδικασιών. Μεταξύ αυτών των διαδικασιών, η εξυγίανση και η ενοποίηση μάλλον Τραπεζών που ξεκίνησε το προηγούμενο καλοκαίρι μαζί με την ανακεφαλαιοποίηση, παίζουν σημαντικό ρόλο. 2
Στο πλαίσιο αυτό, αρχίζουν οι Τράπεζες να προσαρμόζουν τα μεγέθη τους στο βέλτιστο και επίσης εξορθολογίζουν τα λειτουργικά τους κόστη. Η βασική πρόκληση για τις βασικές συστημικές Τράπεζες της Ελλάδος είναι η έγκαιρη υλοποίηση της διαδικασίας, ανακεφαλαιοποίησης η οποία θα καλυφθεί από το ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Σύμφωνα με το νόμο περί της ανακεφαλαιοποίησης, 10% θα αντληθεί από τον ιδιωτικό τομέα. Αν αυτό ισχύσει, τότε ο ηλεκτρονικός μηχανισμός θα έχει δικαιώματα μειοψηφίας, διαφορετικά ο μηχανισμός θα έχει πλήρη δικαιώματα. Η ανακεφαλαιοποίηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, πραγματοποιήθηκε με τον παραδοσιακό τρόπο, καθώς το κόστος ανακεφαλαιοποίησης πληρώθηκε από τους φορολογουμένους. Αυτό κατέστη εφικτό μέσω της διάθεσης 52 δισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία ήταν μέρος των 172 δισεκατομμυρίων ευρώ του πακέτου διάσωσης που συμφωνήθηκε το Φεβρουάριο του 2012. Πρόκειται για ένα τεράστιο μέγεθος κονδυλίων, για τεράστια κονδύλια τα οποία κάλυψαν τις Τράπεζες για να παρέλθουν σ ένα επίπεδο ασφαλείας. Η ευρωπαϊκή συζήτηση αναφορικά με το πώς θα σώσουμε τις Τράπεζες στο μέλλον μετά την κυπριακή υπόθεση, δεν έχει καμία συνάφεια με την ελληνική περίπτωση. Όχι μόνο διότι οι πόροι έχουν πλήρως ανακεφαλαιοποιηθεί και είναι ήδη διαθέσιμοι, αλλά και για μια σειρά άλλων λόγων. Για παράδειγμα, οι ελληνικές Τράπεζες δεν ήταν οι ίδιες η πηγή του προβλήματος όπως ήταν η περίπτωση αυτή σε άλλες χώρες. Δεύτερον: Το μέγεθος του ελληνικού τραπεζικού συστήματος είναι από τα μικρότερα και πολύ πιο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Τρίτον: Ελήφθησαν συγκεκριμένες αποφάσεις αλλά δεν πειράχτηκαν οι καταθέσεις, ακόμα και εκείνες τις δύσκολες ημέρες της μεγάλης αβεβαιότητας, όταν περισσότερο από 1 δις ευρώ εγκατέλειψε το ελληνικό τραπεζικό σύστημα καθημερινά. Επίσης, η εξαγορά των υποκαταστημάτων των κυπριακών Τραπεζών και η ανακεφαλαιοποίησή τους, έκοψε θα λέγαμε την αλυσίδα της μόλυνσης προς την Ελλάδα. Επίσης βελτιώθηκαν τα στατιστικά του ελληνικού δημόσιου τομέα. Αυτό σημαίνει μια αποσύμπλεξη από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό παροχής ρευστότητας, τον ELA. Υπάρχουν νέοι πόροι χρηματοδότησης και 3
ταυτόχρονα υπάρχει απομόχλευση από τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και βελτίωση των ισολογισμών. Οι ελληνικές Τράπεζες επίσης, σήμερα διατηρούν σημαντικό απόθεμα εξασφαλίσεων το οποίο ξεπερνά αυτό το οποίο υφίσταται μέσω των καταθέσεων. Οι Τράπεζες κατάφεραν ν αναδιαρθρώσουν τον εαυτό τους ως βασικοί χρηματοδότες της εθνικής οικονομίας. Οι εξελίξεις είναι αισιόδοξες. Σε μακρο- επίπεδο οι εξελίξεις είναι επίσης πολύ σημαντικές. βλέπουμε ότι και αυτό συμβαίνει. Ότι δηλαδή οι διαπραγματεύσεις με την τρόικα ολοκληρώθηκαν, βλέπουμε ότι ο προϋπολογισμός του 2012 υλοποιήθηκε σε βαθμό καλύτερο απ ότι υπολογίζαμε, βλέπουμε ότι πολύ σύντομα θα κινηθούμε προς πρωτογενή πλεονάσματα, βλέπουμε ότι το ισοζύγιο τρεχουσών λογαριασμών, ξέφυγε από το επίπεδο του 15% του ελλείμματος. Όλα αυτά πιστεύω είναι στοιχεία που υπόσχονται πολλά. Η αλληλεπίδραση υγιών Τραπεζών και προσδοκιών, θα οδηγήσουν σ ένα νέο περιβάλλον και σε ανάταξη στο εγγύς μέλλον. Σας ευχαριστώ πολύ. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ο κ. Χαρδούβελης από τη Eurobank έχει τον λόγο. Γ. ΧΑΡΔΟΥΒΕΛΗΣ: Καλησπέρα σας κυρίες και κύριοι. Θα προσπαθήσω να συμπληρώσω τη συζήτηση όλων αυτών που ακούσατε μέχρι στιγμής και θα σας δώσω το στίγμα που κινούνται οι Τράπεζες της Ελλάδας πριν μιλήσω για τις διαφάνειες θα ήθελα να σας πω ότι όλα σχετίζονται με την οικονομία. Οι ελληνικές Τράπεζες θα πάνε καλά, αν πάει καλά και η ελληνική οικονομία και πρέπει επίσης να έχουμε μια εικόνα του τι συμβαίνει έξω, στο εξωτερικό, ποιες είναι οι τάσεις στην Αμερική και στην Ευρώπη και υπάρχουν κάποιες μεγάλες τάσεις που ξεκίνησαν μετά τη διεθνή κρίση που θα επωμισθούμε για πολλά χρόνια. Η πρώτη τάση είναι η απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα και του δημοσίου. Δεν έχει ξεκινήσει ακόμα, γιατί η FED και η Τράπεζα της Ιαπωνίας δεν έχουν επιτρέψει ακόμα να συμβεί, αλλά αναμένεται στο εγγύς μέλλον. Έχουμε δει τους ρυθμιστές να ανταποκρίνονται στην κρίση και να επικεντρώνονται στον τραπεζικό τομέα με σκληρά μέτρα η κεντρική τράπεζα προωθεί τα προαπαιτούμενα της Βασιλείας ΙΙΙ, μιλάμε για εποπτεία και θα 4
δούμε ότι πολλά πράγματα θα αρχίζουν να υλοποιούνται ολοκληρωμένα μέχρι το 2018-2019. Το θέμα είναι, είναι αρκετά όλα αυτά; Θα ικανοποιήσουν τους Πολιτικούς αυτά που συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο; Γιατί πολλές φωνές λένε ότι για να έχουμε ένα σταθερό οικονομικό τομέα είναι να διασπάσουμε την εμπορική τραπεζική από την πιστωτική τραπεζική και ο Επίτροπος Μπαρνιέ στην έκθεσή του λέει ότι κάπως έτσι πρέπει να προχωρήσουμε στην Ευρώπη. Βέβαια εμείς οι τραπεζίτες δεν είμαστε υπέρ αυτού. Στην Ευρωζώνη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ρωτάει ποιο είναι το πρόβλημά σας σήμερα, είναι η ρευστότητα, τα κεφάλαια, τι είναι αυτό που σας ανησυχεί; Και οι τράπεζες λένε ότι είναι η οικονομία που πραγματικά μας απασχολεί και θα σας δείξω ένα γράφημα αργότερα. Οι τραπεζίτες σκέφτονται βραχυπρόθεσμα και όχι μακροπρόθεσμα. Αυτές είναι οι γενικές παρατηρήσεις μου, οι γενικές τάσεις που θα επηρεάσουν και την Ελλάδα. Αφού λύσουμε το θέμα της οικονομίας το άλλο ζήτημα έχει ήδη συζητηθεί από τους προηγούμενους ομιλητές και είναι το ζήτημα της τραπεζικής ένωσης. Η κρίση στην Ευρωζώνη είναι μια κρίση που έδειξε στους Πολιτικούς ότι βιάστηκαν να δημιουργήσουν την Ευρωζώνη, χωρίς να έχουν τον σωστό σχεδιασμό. Δεν άκουσαν τους Οικονομολόγους τότε, ήταν ένα πολιτικό project και τώρα πληρώνουν το τίμημα και ένα από τα βασικά στοιχεία της ένωσης είναι η τραπεζική ένωση και λείπει. Η ελεύθερη μεταφορά κεφαλαίων ισχύει, αλλά δεν έχουμε κοινές αποφάσεις, κοινή εποπτεία. Τώρα τα συζητάμε όλα αυτά τα θέματα και κάνουμε μεγάλη πρόοδο. Το ζήτημα της Κύπρου αναφέρθηκε και πιστεύω ότι το ζήτημα της Κύπρου παρουσιάστηκε κακά. Η πρώτη απόφαση του Eurogroup ήταν κάτι που ούτε εγώ το πίστευα, δεν πίστευα ότι αυτοί ήταν Οικονομολόγοι στο Eurogroup και ο τρόπος που συμπεριφέρθηκαν στην Κύπρο δεν ήταν ο σωστός και αυτοί ήταν Οικονομολόγοι. Και είχα σοκαριστεί που κατέστρεψαν ένα κλίμα που υπήρχε εν μία νυκτί και τώρα υπάρχει φόβος και κανένας στο νότο της Ευρώπης αυτή τη στιγμή δεν πιστεύει πλέον ότι υπάρχει ασφάλεια των καταθέσεων, ακόμα και ως 10 χιλιάδες ευρώ κι αυτό πρέπει να διορθωθεί στα μυαλά όλων μας. 5
Θα δούμε λοιπόν μια τραπεζική ένωση; Αν ακολουθήσουμε την πολιτική θα κατανοήσουμε ότι αρχικά το Ηνωμένο Βασίλειο δεν ήταν υπέρ μιας τέτοιας άποψης το 2004 και ακολούθησε και η Γερμανία που είχε πολλές μικρές τράπεζες και δεν ήθελαν εποπτεία αυστηρή. Άρα η πολιτική καθυστέρησε αυτή την ένωση κι εφόσον διευρύνθηκε η κρίση γρήγορα, τώρα πάμε πολύ πιο γρήγορα, πρέπει να επιδιορθώσουμε και να πάρουμε αυτή την απόφαση ως χώρα και να ενωθούμε, αλλά νομίζω ότι κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση. Υπάρχει ένα ζήτημα εδώ. Ναι, πιστεύω ότι υπάρχει ένα ζήτημα και πιστεύω ότι οι σκληροπυρηνικοί της Ευρώπης αρχίζουν να κάμπτονται εξ αιτίας της τραπεζικής ένωσης και κυρίως η Αυστρία αντιστέκεται στη διαφάνεια και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Αυτούς που θεωρούμε εμείς ως σκληροπυρηνικούς εδώ στην Ελλάδα μπορεί και να μην είναι. Και οι ελληνικές τράπεζες, ο κ. Ζανιάς ήταν πολύ εύγλωττος στην περιγραφή του, όπως προείπα οι ελληνικές τράπεζες αποτελούν ουσιαστικά παράπλευρη απώλεια αυτών των ζημιών. Οι ελληνικές τράπεζες δεν είναι τόσο κακές, ήταν ηγέτες το 2007, δανειζόταν το 2007 μόνο 2 δισεκατομμύρια ευρώ από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ενώ οι γερμανικές τράπεζες δανειζόταν υπεροπολλαπλάσια αυτού του ποσού. Και θα σας δείξω, έχω πολλά γραφήματα βέβαια, θα σας δείξω όμως το τελευταίο και θα ολοκληρώσω. Εδώ είναι το γράφημα πόσο εξαρτόμαστε από τον κ. Ντράγκι και την Τράπεζα της Ελλάδος, ήμασταν στα 130 δισεκατομμύρια πέρυσι. Η αυστηρή νομισματική πολιτική λοιπόν δεν εκτιμήθηκε, αντιθέτως επιπλήχθηκε τη στιγμή που οι ελληνικές τράπεζες έπαιρναν αυστηρά μέτρα για να σώσουν το σύστημά τους. Τώρα το ποσό αυτό έχει μειωθεί και νομίζω ότι οι ελληνικές τράπεζες σιγά-σιγά θα βρουν φως στην άκρη του τούνελ. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ευχαριστούμε πολύ κ. Χαρδούβελη. Έχουμε πολύ λίγο χρόνο για ερωτήσεις που αφορούν όλους τους πανελίστες, θα μπορούσα εγώ να σας ρωτήσω ένα πράγμα, όπως υπογράμμισαν πολλοί και άσκησαν κριτική για τις κατασχέσεις των χρημάτων των μικρών καταθετών και τα λοιπά και μίλησαν διότι έγινε μεγάλη ζημιά, θα 6
ήθελα λοιπόν να μιλήσετε λίγο-πολύ περισσότερο για το κατά πόσον σοβαρή είναι αυτή η απόφαση που αρχικά πάρθηκε για την κατάσχεση καταθέσεων έστω και μικροκαταθετών, είτε αν πρόκειται για εφάπαξ εισφορά είτε για σταδιακή φορολόγηση. Είναι το ίδιο πρόβλημα, αποκαλείς κάποιον κλέφτη και μετά η φήμη διευρύνεται, ένα μικρό λάθος μπορεί να κάνει μεγάλη ζημιά και αυτή η απόφαση του Eurogroup που αρχικά πάρθηκε έκανε μεγάλη ζημιά διότι δημιούργησε αβεβαιότητα μεταξύ των καταθετών, κανείς πλέον δεν εμπιστεύεται τα χρήματά του στις τράπεζες και σκεφτείτε ότι οι άνθρωποι έπαιρναν τα χρήματά τους και τα έστελναν στην Κεντρική Ευρώπη. Με αυτό τι γίνεται, τι υπονοεί; Ότι οι λαοί της Βόρειας Ευρώπης είναι πιο αξιόπιστοι από τις χώρες του νότου; Αυτό δεν είναι καλή πολιτική προσέγγιση. Κύριε Ζανιά; Γ. ΖΑΝΙΑΣ: Θα ήθελα να προσθέσω κάτι. Έχοντας δουλέψει τρία χρόνια με το Eurogroup έμεινα έκπληκτος για το πώς πάρθηκε μια τέτοια απόφαση, γιατί ο βασικός λόγος αναδιάρθρωσης του χρηματοοικονομικού μας συστήματος είναι να δημιουργήσει μία σταθερότητα. Τώρα προσπαθούν να κατηγορήσουν την Κύπρο για κάποια πράγματα, αλλά νομίζω ότι το Eurogroup και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πρέπει να υπερασπιστούν τα κεκτημένα. Βεβαίως υπάρχουν πολλές συγκρουόμενες απόψεις, αλλά πιστεύω ότι πρέπει να πρεσβεύσει η λογική. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Κύριε Belke; Α. BELKE: Όσον αφορά τις καταθέσεις και την προστασία τους κάτω των 100 χιλιάδων ευρώ, πιστεύω οι Υπουργοί μετά τη συνάντησή τους και το Eurogroup η προσέγγιση ήταν διαφορετική. Οι αποφάσεις που πάρθηκαν ήταν πάρα πολύ δύσκολες, δημιούργησαν μία αβεβαιότητα, η Κύπρος βέβαια καταλαβαίνετε ότι έχει ένα τραπεζικό σύστημα πέντε φορές μεγαλύτερο από αυτό της Ελλάδος σε σχέση με την οικονομία της και πραγματικά υπήρχαν παρόμοιες αποφάσεις που είχαν παρθεί στο παρελθόν, αλλά γενικά πιστεύω σε αυτό που είπαν οι συνάδελφοί μου στην προσέγγισή τους ότι θα πρέπει να βρεθεί μια θετική λύση. 7
Είναι αλήθεια ότι παρακολούθησα τι συνέβη στα spreads κατά τη διάρκεια της συνάντησης του Eurogroup και τα spreads είδαμε ότι δεν άλλαξαν, ακόμα και τα ισπανικά. Βέβαια τα κυπριακά ανέβηκαν, άρα η αγορά βραχυπρόθεσμα δεν το είδε όλο αυτό το ζήτημα ως σοβαρό ζήτημα και αυτό ουσιαστικά ίσως έσωσε την όλη κατάσταση. Υπάρχουν κάποια πράγματα που ειπώθηκαν, υπήρξε είπαμε και η άρνηση των Κυπρίων να δεχθούν τη φορολόγηση των καταθέσεων, ήταν όμως μία απόφαση του Eurogroup. Η προσπάθεια εδώ είναι να δούμε την ελληνική αναδιάρθρωση ως συγκεκριμένη, αλλά τώρα βλέπουμε ότι θεωρείται ιδιαίτερη και η περίπτωση της Κύπρου. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Το ερώτημα λοιπόν είναι αν οι καταθέτες το εξέλαβαν ως μια ξεχωριστή περίπτωση. Νομίζω ότι η Γερμανία το είδε ως αντιστοιχία του τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης, ότι έπρεπε όταν δημιουργείται μία κρίση να υπάρχει ένα αντιστάθμισμα για να καλυφθούν οι απώλειες από αυτή την κρίση. Βέβαια αυτό ως καταιγίδα χτύπησε και τους μη συστημικούς καταθέτες. Υπάρχουν πολλά θέματα που μπορούν να συζητηθούν εδώ, αλλά έχει ήδη φτάσει ο Υπουργός και θα πρέπει να συνεχίσουμε με την επόμενη συνεδρία. Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους για τα σχόλιά σας και τις παρουσιάσεις σας, σας ευχαριστώ πάρα πολύ. 8