Ανέκαθεν η πλειοψηφία των κρατικών εσόδων κάθε κοινωνίας προερχόταν από την είσπραξη των φόρων. Φόρος καλείται η υποχρεωτική χρηματική καταβολή από τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες υπέρ του κράτους χωρίς όμως να παρέχεται γι αυτό κάποιο αντάλλαγμα. Αντίθετα το τέλος ενέχει την έννοια του ανταλλάγματος. Δηλαδή οι φόροι αποτελούν α) ένα αναγκαστικό μέσο (υποχρεωτική καταβολή) και β) ένα μονομερές μέσο (μη ύπαρξη ανταλλακτικής παροχής από το κράτος). ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ Τρεις είναι οι βασικές λειτουργίες της φορολογίας 1. Ταμιευτική λειτουργία, η οποία αποσκοπεί στη συγκέντρωση χρηματικών πόρων από το κράτος προκειμένου να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά του. 2. Οικονομική λειτουργία, η οποία συντελεί στην επίτευξη των οικονομικών στόχων της κυβέρνησης. Έτσι αν το κράτος επιθυμεί αύξηση του ΑΕΠ και μείωση της ανεργίας αυξάνει τις δημόσιες δαπάνες και μειώνει τους φόρους ενώ αν επιθυμεί να μειώσει τη ζήτηση για να μειώσει λ.χ. τον πληθωρισμό τότε μειώνει τις δημόσιες δαπάνες και αυξάνει τους φόρους. 3. Κοινωνική λειτουργία, η οποία συντελεί στην απόδοση κοινωνικής δικαιοσύνης. Στην δίκαιη φορολόγηση κάθε πολίτη ανάλογα με τις δυνάμεις του προκειμένου να χρηματοδοτηθεί το κοινωνικό κράτος. Α) Διακρίσεις φόρων με κριτήριο τη φορολογική βάση. 1. Φόροι εισοδήματος ή άμεσοι φόροι οι οποίοι υπολογίζονται επί του εισοδήματος του φυσικού ή νομικού προσώπου. 2. Φόροι περιουσίας οι οποίοι υπολογίζονται επί της καθαρής αξίας της περιουσίας του φυσικού ή νομικού προσώπου. 3. Φόροι κατανάλωσης ή φόροι δαπανών ή έμμεσοι φόροι οι καταβάλλονται μέσω της αγοράς προϊόντων ή υπηρεσιών από τους καταναλωτές. Ο πιο σημαντικός έμμεσος φόρος σήμερα είναι ο φόρος προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ).

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΦΟΡΩΝ Το ύψος του φόρου σχετίζεται με τη φορολογική βάση, δηλαδή το εισόδημα, και το φορολογικό συντελεστή, δηλαδή το ποσό του φόρου που αντιστοιχεί σε κάθε μονάδα της φορολογικής βάσης. Ο φορολογικός συντελεστής διακρίνεται σε μέσο φορολογικό συντελεστή δηλαδή στον ανά μονάδα φόρο ο οποίος υπολογίζεται από συνολικός φόρος τον τύπο t και σε οριακό φορολογικό συντελεστή συνολικό εισόδημα δηλαδή στο φόρο που αντιστοιχεί σε κάθε επιπλέον μονάδας εισοδήματος και που μεταβολή συνολικού φόρου υπολογίζεται από τον τύπο t' μεταβολή εισοδήματος Β) Διακρίσεις φόρων με κριτήριο το φορολογικό συντελεστή. 1. Φόροι προοδευτικοί, δηλαδή όσο αυξάνεται η φορολογική βάση τόσο αυξάνεται ο οριακός φορολογικός συντελεστής. Η προοδευτική φορολογία είναι η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη σήμερα. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τη φορολογική κλίμακα των φυσικών προσώπων για μισθωτούς και συνταξιούχους και αποτελεί ένα παράδειγμα προοδευτικής φορολογίας. Κλιμάκιο εισοδήματος Φορολογικός συντελεστής Φόρος κλιμακίου Σύνολο % Εισοδήματος Φόρου 25.000 22% 5.500 25.000 5.500 17.000 32% 5.440 42.000 10.940 Υπερβάλλον 42% Παρατηρούμε επομένως ότι: Ο Οριακός και ο Μέσος Φορολογικός Συντελεστής αυξάνονται (Οριακός: 22% 32% 42%) και σε κάθε επίπεδο εισοδήματος ο οριακός Φορολογικός συντελεστής είναι υψηλότερος του μέσου εκτός από το πρώτο κλιμάκιο που είναι ίσοι. Αριθμητικό Παράδειγμα Για εισόδημα 20.000 τόσο ο μέσος όσο και ο οριακός φορολογικός συντελεστής είναι στο 22% επειδή είμαστε σε εισόδημα χαμηλότερο των 25.000. Αντίθετα σε εισόδημα 35.000 ο Οριακός Φορολογικός Συντελεστής είναι στο 32% εφόσον είμαστε στο δεύτερο κλιμάκιο για εισοδήματα από 25.000 42.000 ενώ ο μέσος φορολογικός συντελεστής θα είναι: Φόροι (Τ) = 25.000 * 22% + 10.000 * 32% = 8.700 5.500 + 3.200 = 8.700. Άρα t 0, 2486 ή 24,86%. Δηλαδή έχουμε 35.000 αύξηση του μέσου φορολογικού συντελεστή από το 22% στο 24,86% καθώς αυξήθηκε το εισόδημα ενώ παράλληλα ο μέσος παρέμεινε χαμηλότερος από τον οριακό. 2

2. Φόροι αντίστροφα προοδευτικοί, δηλαδή όσο αυξάνεται η φορολογική βάση τόσο μειώνεται ο μέσος και οριακός φορολογικός συντελεστής. Στην πράξη η αντίστροφα προοδευτική φορολογία δεν εφαρμόζεται. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει μία υποθετική αντίστροφα προοδευτική κλίμακα: Κλιμάκιο εισοδήματος Φορολογικός συντελεστής Φόρος κλιμακίου Σύνολο % Εισοδήματος Φόρου 25.000 42% 10.500 25.000 10.500 17.000 32% 5.440 42.000 15.940 Υπερβάλλον 22% Παρατηρούμε επομένως ότι: Ο Οριακός και ο Μέσος Φορολογικός Συντελεστής μειώνονται (Οριακός: 42% 32% 22%) και σε κάθε επίπεδο εισοδήματος ο οριακός Φορολογικός συντελεστής είναι χαμηλότερος του μέσου εκτός από το πρώτο κλιμάκιο που είναι ίσοι. Αριθμητικό Παράδειγμα Για εισόδημα 20.000 τόσο ο μέσος όσο και ο οριακός φορολογικός συντελεστής είναι στο 42% επειδή είμαστε σε εισόδημα χαμηλότερο των 25.000. Αντίθετα σε εισόδημα 35.000 ο Οριακός Φορολογικός Συντελεστής είναι στο 32% εφόσον είμαστε στο δεύτερο κλιμάκιο για εισοδήματα από 25.000 42.000 ενώ ο μέσος φορολογικός συντελεστής θα είναι: Φόροι (Τ) = 25.000 * 42% + 10.000 * 32% = 10.500 + 3.200 = 13.700. Άρα 13.700 t 0, 3914 ή 39,14%. Δηλαδή 35.000 έχουμε μείωση του μέσου φορολογικού συντελεστή από το 42% στο 39,14% καθώς αυξήθηκε το εισόδημα ενώ παράλληλα ο μέσος παρέμεινε υψηλότερος από τον οριακό. 1. Φόροι αναλογικοί, δηλαδή όσο αυξάνεται η φορολογική βάση ο μέσος και ο οριακός φορολογικός συντελεστής παραμένουν σταθεροί. Στην πράξη η αναλογική φορολογία εφαρμόζεται ελάχιστα. Ένα παράδειγμα μπορεί να θεωρηθεί η φορολογία των ανωνύμων εταιρειών (ΑΕ) η οποία είναι 26% ανεξαρτήτου εισοδήματος. Στην περίπτωση αυτή μέσος και οριακός φορολογικός συντελεστής παραμένουν σταθεροί και ίσοι. 3

Διευκρίνιση των όρων Συχνά συναντάμε τους όρους φοροδιαφυγή, φοροαποφυγή και φοροκλοπή. Η σωστή ερμηνεία των όρων αυτών είναι : Φοροδιαφυγή : πρόκειται για μια μη νόμιμη διαδικασία κατά την οποία ο φορολογούμενος, είτε είναι φυσικό είτε είναι νομικό πρόσωπο, εσκεμμένα αποκρύπτει μέρος του φορολογητέου εισοδήματός του με σκοπό τη φορολογική του ελάφρυνση. Παράδειγμα φοροδιαφυγής αποτελεί η μη έκδοση αποδείξεων μετά την ολοκλήρωση μιας εμπορικής συναλλαγής. Φοροαποφυγή : πρόκειται για μια νόμιμη διαδικασία κατά την οποία ο φορολογούμενος, είτε είναι φυσικό είτε είναι νομικό πρόσωπο, μειώνει τη φορολογική του επιβάρυνση χρησιμοποιώντας ευεργετικές διατάξεις νόμων. Παράδειγμα φοροαπαλλαγής αποτελεί η αγορά μιας κατοικίας στο όνομα τρίτου προσώπου με α βαθμό συγγένεια, πχ τέκνο προκειμένου να αποφευχθεί ο φόρος μεταβίβασης. Φοροκλοπή : πρόκειται για μια μη νόμιμη διαδικασία κατά την οποία ο φορολογούμενος, είτε είναι φυσικό είτε είναι νομικό πρόσωπο, αποφεύγει να αποδώσει το ποσό του φόρου στο δημόσιο παρόλο που τον έχει εισπράξει. Παράδειγμα φοροδιαφυγής αποτελεί η μη απόδοση του ΦΠΑ, η του Φόρου Μισθωτών Υπηρεσιών που έχει ήδη παρακρατηθεί στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. 4

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ 1.Βασική λειτουργία των φόρων είναι η: Α) Ταμιευτική Β) Οικονομική Γ) Κοινωνική Δ) Τα Α,Β,Γ ταυτόχρονα 2. Η φοροδιαφυγή ορίζεται ως: Α) η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης χρησιμοποιώντας ευεργετικές διατάξεις νόμων. Β) η μη απόδοση στο δημόσιο φόρων που έχουν ήδη παρακρατηθεί Γ) η δήλωση εισοδημάτων μικρότερων του αφορολογήτου ορίου Δ) κάθε παράνομη πράξη ή παράλειψη με την οποία επιδιώκεται μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης ή αποφυγή καταβολής του φόρου. 3. Όταν το ετήσιο εισόδημα αυξηθεί από 10.000 σε 15.000 ευρώ, ο μέσος φορολογικός συντελεστής αυξάνεται από 10% σε 15%. Για το κλιμάκιο εισοδήματος από 10.000 έως 15.000 ευρώ ο οριακός φορολογικός συντελεστής είναι: Α)10% Β) 15% Γ) 25% Δ) 35% Απάντηση: Μέσος Φορολογικός συντελεστής για εισόδημα Y=10.000 T t 0,10 T 1.000 10.000 Μέσος Φορολογικός συντελεστής για εισόδημα Y=15.000 T t 0,15 T 2.250. 15.000 2.250-1.000 1.250 Οριακός Φορολογικός Συντελεστής: t' 0, 25 15.000-10.000 5.000 ή 25%. 5

4. Στην αντίστροφα προοδευτική φορολογία, καθώς διευρύνεται η φορολογική βάση Α) ο μέσος φορολογικός συντελεστής καθίσταται μεγαλύτερος από τον οριακό φορολογικό συντελεστή Β) ο μέσος φορολογικός συντελεστής καθίσταται μικρότερος από τον οριακό φορολογικό συντελεστή Γ) ο μέσος φορολογικός συντελεστής γίνεται ίσος με τον οριακό φορολογικό συντελεστή Δ) ο οριακός φορολογικός συντελεστής αυξάνεται 5. Η κατανομή του φορολογικού βάρους θεωρείται δίκαιη μόνο όταν: Α) ικανοποιείται η αρχή της οριζόντιας φορολογικής ισότητας. Β) ικανοποιείται η αρχή της κάθετης φορολογικής ισότητας. Γ) ικανοποιούνται οι αρχές τόσο της οριζόντιας όσο και της κάθετης φορολογικής ισότητας. Δ) διευρύνεται η φορολογική βάση. Απάντηση: Οριζόντια Φορολογική ισότητα σημαίνει πολίτες με ίδια φοροδοτική ικανότητα να πληρώνουν ίδιο ποσό φόρου. Κάθετη φορολογική ισότητα σημαίνει πολίτες με διαφορετική φοροδοτική ικανότητα να πληρώνουν και διαφορετικά ποσά φόρου. Ο πολίτης με μεγαλύτερη φοροδοτική ικανότητα πληρώνει και μεγαλύτερα ποσά φόρου. 6. Στην προοδευτική φορολογία ο μέσος φορολογικός συντελεστής: Α) είναι μεγαλύτερος από τον οριακό φορολογικό συντελεστή. Β) είναι μικρότερος από τον οριακό φορολογικό συντελεστή. Γ) είναι ίσος με τον οριακό φορολογικό συντελεστή. Δ) μειώνεται καθώς αυξάνεται η φορολογική βάση. 7. Έστω ότι η συνάρτηση φόρων είναι T = 0,35Y, όπου T είναι ο φόρος και Y είναι το επίπεδο του εισοδήματος. Στην περίπτωση αυτή ο οριακός φορολογικός συντελεστής είναι: α. ίσος με 0. β. μικρότερος από 0,35. γ. μεγαλύτερος από 0,35. δ. ίσος με 0,35. Απάντηση: Οριακός Φορολογικός Συντελεστής t' ( 0,35Y )' 0, 35 E-mail: info@onlineclassroom.gr 6