Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης

Έργο: «ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ» «Προτάσεις Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης Ανάδοχος: Ένωση Εταιρειών ΤΕΚΜΩΡ Α.Ε. ΤΕΧΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Λεωφ. Βασ. Σοφίας 98, 115 28 Αθήνα Τηλ.: +30 210 7486226 Fax: +30 210 7717093 http://www.tecmor.gr e-mail : tecmor@tecmor.gr PLANNING ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ A.E. Αγ. Κωνσταντίνου 40, 151 24 Μαρούσι Achieving Τηλ.: +30 210 6183800 Fax: +30 210 6183999 http://www.planning.gr e-mail : info@planning.gr Ιούνιος, 2012 Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 7 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 Γενικά... 8 Αντικείμενο & Στόχος του παρόντος Εγχειριδίου... 9 Τι «είναι» το παρόν εγχειρίδιο... 9 Τι «δεν είναι» το παρόν εγχειρίδιο... 10 Πώς συστήνεται να χρησιμοποιηθεί το παρόν εγχειρίδιο... 10 2. ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ... 12 3. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΝΤΑΣΗΣ ΓΝΩΣΗΣ... 14 Εννοιολογικό πλαίσιο - Προσδιορισμός επιχειρήσεων ενδιαφέροντος... 14 Σημεία ενδιαφέροντος για την εφαρμογή πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας & οργανωτικής καινοτομίας... 16 4. ΜΗΤΡΑ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ... 17 Προσδιορισμός «Τύπου» Επιχείρησης... 17 Χρήση Μήτρας Προτάσεων Στρατηγικής (Matrix Model)... 19 5. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ... 22 5.1 Εσωτερική λειτουργική ευελιξία... 22 5.1.1 Εναλλαγή ρόλων και θέσεων μέσα στην ίδια την επιχείρηση (Job Rotation)... 22 5.1.2 Ανάληψη πολλαπλών, νέων ή συνθετότερων καθηκόντων (multitasking, polyvalence)... 23 Πεδίο εφαρμογής... 23 Πότε εφαρμόζεται... 24 Προϋποθέσεις Εφαρμογής... 26 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 27 Βήματα υλοποίησης... 27 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 30 Παραδείγματα εφαρμογής... 31 5.1.3 Διαχείριση χρόνου εργασίας... 32 5.1.4 Ομάδες Εργασίας (Work Teams)... 33 5.2 Επιχειρησιακές πρακτικές / Συστήματα... 34 5.2.1 Καθιέρωση μιας νέας βάσης δεδομένων για βέλτιστες πρακτικές, μαθήματα και άλλη γνώση... 34 Πεδίο εφαρμογής... 34 Πότε εφαρμόζεται... 35 Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 2

Προϋποθέσεις Εφαρμογής... 36 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 37 Βήματα υλοποίησης... 38 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 40 Παραδείγματα εφαρμογής... 41 5.2.2 Εισαγωγή Ολοκληρωμένου Συστήματος Παρακολούθησης (Integrated Monitoring System) Δραστηριοτήτων & CRM... 43 Πεδίο εφαρμογής... 43 Πότε εφαρμόζεται... 43 Προϋποθέσεις Εφαρμογής... 45 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 46 Βήματα υλοποίησης... 47 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 50 Παραδείγματα εφαρμογής... 51 5.2.3 Εισαγωγή Συστημάτων Διοίκησης και βελτίωσης (Management Systems)... 53 Πεδίο εφαρμογής... 53 Πότε εφαρμόζεται... 54 Προϋποθέσεις Εφαρμογής... 57 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 57 Βήματα Υλοποίησης... 58 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 60 Παραδείγματα εφαρμογής... 60 5.2.4 Προγράμματα εταιρικής βιωσιμότητας & αειφορίας... 61 Πεδίο εφαρμογής... 61 5.2.5 Εισαγωγή συστήματος διοίκησης της επιχειρησιακής απόδοσης (business performance management)... 62 Πεδίο εφαρμογής... 62 Πότε εφαρμόζεται... 63 Προϋποθέσεις Εφαρμογής... 67 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 69 Βήματα Υλοποίησης... 71 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 74 Παραδείγματα εφαρμογής... 75 5.2.6 Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού... 76 Πεδίο εφαρμογής... 76 Πότε εφαρμόζεται... 77 Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 3

Achieving Προϋποθέσεις Εφαρμογής... 79 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 81 Βήματα Υλοποίησης... 81 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 82 Παραδείγματα εφαρμογής... 83 5.3 Οργάνωση εργασίας... 85 5.3.1 Διατμηματική Ομάδα Εργασίας (Cross-Functional Team)... 85 Πεδίο εφαρμογής... 85 Πότε εφαρμόζεται... 86 Προϋποθέσεις εφαρμογής... 86 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 87 Βήματα Υλοποίησης... 88 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 90 Παραδείγματα εφαρμογής... 90 5.3.2 Καινοτομία στην οργανωτική & λειτουργική δομή... 93 Πεδίο εφαρμογής... 93 Πότε εφαρμόζεται... 95 Προϋποθέσεις εφαρμογής... 97 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 98 Βήματα Υλοποίησης... 98 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 100 Παραδείγματα εφαρμογής... 100 5.3.3 Συμβουλευτική από τους εργαζομένους (Regular Individual Consultation)... 102 Πεδίο εφαρμογής... 102 Πότε εφαρμόζεται... 103 Προϋποθέσεις εφαρμογής... 104 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 104 Βήματα Υλοποίησης... 105 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 106 Παραδείγματα εφαρμογής... 107 5.3.4 Ενιαιοποίηση Δραστηριοτήτων (Activities Intergration)... 109 Πεδίο εφαρμογής... 109 5.4 Σχέσεις με εξωτερικό περιβάλλον... 110 5.4.1 Συνεργασία με προμηθευτές και υπερεργολάβους... 110 Πεδίο εφαρμογής... 110 Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 4

Achieving Πότε εφαρμόζεται... 111 Προϋποθέσεις εφαρμογής... 112 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 112 Βήματα Υλοποίησης... 113 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 114 Παραδείγματα εφαρμογής... 115 5.4.2 Συνεργασία με πελάτες... 116 Πεδίο εφαρμογής... 116 Πότε εφαρμόζεται... 117 Προϋποθέσεις εφαρμογής... 117 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 118 Βήματα Υλοποίησης... 118 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 119 Παραδείγματα εφαρμογής... 119 5.4.3 Συνεργασία με φορείς για κοινή υλοποίηση δράσεων... 121 Πεδίο εφαρμογής... 121 5.4.4 Outsourcing υπηρεσιών/δραστηριοτήτων... 122 Πεδίο εφαρμογής... 122 Πότε εφαρμόζεται... 123 Προϋποθέσεις εφαρμογής... 124 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 124 Βήματα Υλοποίησης... 125 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 127 Παραδείγματα εφαρμογής... 127 5.4.5 Τηλεργασία... 129 Πεδίο εφαρμογής... 129 Πότε εφαρμόζεται... 130 Προϋποθέσεις εφαρμογής... 131 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 131 Βήματα υλοποίησης... 132 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 134 Παραδείγματα εφαρμογής... 134 5.4.6 Δικτύωση επιχειρήσεων (clustering/networking)... 136 5.4.7 Αξιοποίηση On-line Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Media)... 137 Πεδίο εφαρμογής... 137 Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 5

Πότε εφαρμόζεται... 139 Προϋποθέσεις εφαρμογής... 140 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 140 Βήματα Υλοποίησης... 141 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 142 Παραδείγματα εφαρμογής... 143 5.4.8 Benchmarking... 144 Πεδίο εφαρμογής... 144 Πότε εφαρμόζεται... 146 Προϋποθέσεις εφαρμογής... 147 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 148 Βήματα Υλοποίησης... 149 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 150 Παραδείγματα εφαρμογής... 150 6. ΠΗΓΕΣ... 152 7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ (ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ) ΤΑΛΕΝΤΩΝ (TALENT MANAGEMENT)... 153 Πεδίο εφαρμογής... 153 Πότε εφαρμόζεται... 154 Προϋποθέσεις εφαρμογής... 154 Πλεονεκτήματα εφαρμογής... 155 Βήματα υλοποίησης... 156 Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής & Προτάσεις άρσης ή περιορισμού... 157 Παραδείγματα εφαρμογής... 157 Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 6

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ανταποκρινόμενος στις απαιτήσεις του πολυσύνθετου ρόλου του, ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), μέσω της θυγατρικής εταιρείας με την επωνυμία «Ανώνυμη Εταιρεία Αναπτυξιακών Δράσεων Στέγη της Ελληνικής Βιομηχανίας», η οποία έχει ως κύριο καταστατικό σκοπό το σχεδιασμό, την υλοποίηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της υλοποίησης αναπτυξιακών έργων και προγραμμάτων για την υποστήριξη των επιχειρήσεων, μεθοδεύει την υλοποίηση του έργου με τίτλο: «Μελέτη στρατηγικής των ελληνικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας». Το έργο αποτελεί μέρος Σχεδίου Δράσης που έχει εκπονήσει ο ΣΕΒ, ανταποκρινόμενος στην πρόκληση της αρχής της εταιρικής σχέσης, όπως αυτή διαμορφώνεται κατά την Προγραμματική Περίοδο 2007-2013 και χρηματοδοτείται από πόρους του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού». Ειδικότερα, το Σχέδιο Δράσης του ΣΕΒ έχει στόχο τη διαμόρφωση ουσιαστικών και αποτελεσματικών πολιτικών στήριξης της προσαρμογής των εργαζομένων και των επιχειρήσεων στα νέα οικονομικά δεδομένα, καθώς και την προώθηση της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης των εργαζομένων. Φιλοδοξία του έργου είναι να συμβάλει στην προώθηση της υιοθέτησης πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας από τις ελληνικές επιχειρήσεις, ως παράγοντα που μπορεί αφενός να συνεισφέρει αποτελεσματικά στη δημιουργία ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων για αυτές και αφετέρου να ενισχύσει την παραγωγικότητα της εργασίας του απασχολούμενου ανθρώπινου δυναμικού, δημιουργώντας έτσι συνθήκες για τη βελτίωση συνολικά της ελληνικής οικονομίας και την άμβλυνση των δυσμενών συνεπειών της οικονομικής κρίσης. Το παρόν Εγχειρίδιο - Έκθεση, με τίτλο «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας», αποτελεί τμήμα του τρίτου και τελευταίου από τα τρία συνολικά Παραδοτέα του ως άνω έργου, με τίτλο «Προτάσεις Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» και περιλαμβάνει οδηγίες για την εφαρμογή Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης, προσαρμοσμένων στην ελληνική πραγματικότητα, οι οποίες εντάσσονται σε 22 Θεματικά Πεδία που αντιστοιχίζονται σε ισάριθμες συνιστώμενες Προτάσεις Στρατηγικής. Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 7

Achieving 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ Στο πλαίσιο του πολυσύνθετου ρόλου του, ο ΣΕΒ μέσω της «Ανώνυμης Εταιρείας Αναπτυξιακών Δράσεων Στέγη της Ελληνικής Βιομηχανίας», μεθόδευσε την υλοποίηση του έργου με τίτλο «Μελέτη στρατηγικής των ελληνικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας» με βασική επιδίωξη τη σταθεροποίηση, ανάκαμψη και ανάπτυξη των ελληνικών επιχειρήσεων, μέσω της εισαγωγής παρεμβάσεων λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας στις τρέχουσες πρακτικές λειτουργίας τους, ώστε να υπάρξει η δυνατότητα ανταπόκρισης στις προκλήσεις που προέρχονται από τις μείζονες αλλαγές στο εγχώριο και διεθνές επιχειρηματικό περιβάλλον που ολοένα και περισσότερο πλήττεται από την οικονομική κρίση. Στο πλαίσιο υλοποίησης του ως άνω έργου, συντάχθηκε το Εγχειρίδιο «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας», το οποίο περιλαμβάνει χρήσιμες συμβουλές και οδηγίες για την εφαρμογή Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης, προσαρμοσμένων στην ελληνική πραγματικότητα, οι οποίες εντάσσονται σε 22 Θεματικά Πεδία που αντιστοιχίζονται σε ισάριθμες συνιστώμενες Προτάσεις Στρατηγικής. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΥΕΛΙΞΙΑ Η ποιοτική ή λειτουργική ευελιξία είναι «η ικανότητα των επιχειρήσεων να αναδιοργανώνουν τις εργασιακές ειδικότητες, στα όρια ενός ευρύτερου πλαισίου καθηκόντων. Η αναδιοργάνωση αυτή μπορεί να βασίζεται στη χρήση επανειδικευμένου πλεονάζοντος προσωπικού ή στην παράλληλη χρήση παλαιών και νέων ειδικοτήτων» (Atkinson, 1986). Είναι μια μόνιμη ή περιστασιακή στρατηγική επιχειρησιακής προσαρμογής που βασίζεται στην ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς εργασίας της επιχείρησης (εσωτερική κινητικότητα, αναδιάρθρωση ειδικοτήτων, αλλαγή περιεχομένου-αναδιοργάνωση ή και εμπλουτισμός της εργασίας, εκπαίδευση, επιμόρφωση κλπ), σε αντιδιαστολή με την εξωτερική ποσοτική ευελιξία, που έχει σαν άξονα την εξωτερική αγορά εργασίας, με προσλήψεις, απολύσεις κλπ. (OECD, 1986) Το πληροφοριακό υλικό που παρουσιάζεται στο παρόν Εγχειρίδιο είναι προσαρμοσμένο στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν οι Επιχειρήσεις «Έντασης Γνώσης». Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 8

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ & ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ Το παρόν Εγχειρίδιο με τίτλο «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» έχει αντικείμενο και στόχο, να παράσχει στον αναγνώστη (επιχειρηματία ή στέλεχος επιχείρησης) χρηστικές πληροφορίες για το πώς είναι σκόπιμο να εκκινούν και να τίθενται σε εφαρμογή πρωτοβουλίες εισαγωγής πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας στη λειτουργία των επιχειρήσεων. Οι πρακτικές αφορούν ουσιαστικά οδηγίες, τεχνικές ή μεθοδολογίες, οι οποίες είναι αποτέλεσμα έρευνας και μελέτης και η εφαρμογή τους έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί με ασφάλεια και αξιοπιστία σε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα. ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Είναι η εφαρμογή μιας νέας οργανωτικής μεθόδου στις επιχειρησιακές πρακτικές, την οργάνωση εργασίας ή τις εξωτερικές σχέσεις. Οι οργανωτικές καινοτομίες μπορούν να αυξήσουν την απόδοση με τη μείωση των διοικητικών εξόδων ή δαπάνες συναλλαγής, βελτιώνοντας την ικανοποίηση εργασιακών χώρων (και έτσι την παραγωγικότητα της εργασίας). Βοηθούν επίσης την πρόσβαση σε μη εμπορικά πλεονεκτήματα (όπως η μη κωδικοποιημένη εξωτερική γνώση, η συνεργασία, η δικτύωση) ή τη μείωση των δαπανών των προμηθειών. (ΟΣΛΟ Manual, 2005) Επιπλέον, στόχος του Εγχειριδίου είναι να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και αναφοράς, για τις επιχειρήσεις κάθε μεγέθους και δυναμικότητας, για τη δική τους πορεία προς τη υιοθέτηση ενός νέου επιχειρηματικού μοντέλου που θα έχει ταυτόχρονα πυλώνες την κερδοφορία και την ανάπτυξη, αλλά και τον τεχνολογικό, διοικητικό και οικονομικό εκσυγχρονισμό, παράλληλα με την αναβάθμιση της σημασίας του ανθρώπινου δυναμικού και την προστασία των εργαζομένων. Το μοντέλο αυτό εκτιμάται ότι αποτελεί μια στρατηγική επιλογή για τις ελληνικές επιχειρήσεις που μπορεί μεταξύ άλλων να συμβάλει και στην άμβλυνση των συνεπειών της οικονομικής κρίσης. ΤΙ «ΕΙΝΑΙ» ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Το παρόν εγχειρίδιο είναι ένας συμβουλευτικός οδικός χάρτης με κατευθύνσεις για την ομαλή εισαγωγή σε μια επιχείρηση πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας, οι οποίες εντάσσονται σε 22 Θεματικά Πεδία που αντιστοιχίζονται σε ισάριθμες συνιστώμενες Προτάσεις Στρατηγικής και περιλαμβάνει: Πεδίο εφαρμογής και συνιστώμενες προτεραιότητες υλοποίησης θεματικών πεδίων εντός των οποίων υπάγονται οι πρακτικές ενδιαφέροντος, ανά τύπο Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 9

επιχείρησης, με βάση την στρατηγική της τοποθέτηση στην αγορά (υφιστάμενη ή επιθυμητή): (1) Χαμηλού Κόστους (2) Έμφαση στην Καινοτομία (3) Έμφαση στην Ποιότητα (4) Ευελιξία στην Παραγωγή Προϋποθέσεις και πλεονεκτήματα - οφέλη εφαρμογής εξεταζόμενων πρακτικών ενδιαφέροντος Περιγραφή διαδικασίας εφαρμογής (παράθεση βημάτων εφαρμογής) Παραδείγματα εφαρμογής Παρουσίαση ανασταλτικών παραγόντων για την εφαρμογή των ως άνω πρακτικών και προτάσεις άρσης ή περιορισμού αυτών ΤΙ «ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ» ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Το παρόν εγχειρίδιο δεν αποτελεί απαράβατο κανονιστικό πλαίσιο που οι επιχειρήσεις πρέπει να ακολουθήσουν απαρέγκλιτα προκειμένου να πετύχουν αποτελεσματική ενσωμάτωση πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας στη λειτουργία τους. Καθεμία επιχείρηση θα πρέπει να αναγνωρίσει τις ιδιαιτερότητες που την χαρακτηρίζουν και να δράσει ανάλογα. Ο αναγνώστης (επιχειρηματίας ή στέλεχος επιχείρησης) λοιπόν, καλείται να αποκτήσει προσωπική εικόνα για το κατά πόσο σκόπιμες και χρήσιμες είναι ενέργειες που αποσκοπούν στη δημιουργία ευέλικτης οργάνωσης αξιοποιώντας, μεταξύ άλλων, και την πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν εγχειρίδιο. ΠΩΣ ΣΥΣΤΗΝΕΤΑΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Το παρόν εγχειρίδιο συνοδεύεται από δύο επιπλέον εκθέσεις εγχειρίδια που έχουν παραχθεί στο πλαίσιο του έργου «Μελέτη στρατηγικής των ελληνικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας». Ο αναγνώστης καλείται να χρησιμοποιήσει συνδυαστικά και τις τρεις εκθέσεις εγχειρίδια, καθώς περιλαμβάνουν συμπληρωματικές πληροφορίες και παρέχουν ολοκληρωμένη οπτική για τα ζητήματα που πραγματεύεται συνολικά το έργο. Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 10

Ειδικότερα, το παρόν εγχειρίδιο συνοδεύεται από τις παρακάτω δύο επιπλέον εκθέσεις εγχειρίδια: «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης»: Είναι μεστή και συνοπτική έκθεση που περιλαμβάνει: Προσδιορισμό και ορισμούς των εννοιών της Λειτουργικής Ευελιξίας και της Οργανωτικής Καινοτομίας, Παρουσίαση θεματικών πεδίων ενδιαφέροντος που περιλαμβάνουν πρακτικές Λειτουργικής Ευελιξίας και Οργανωτικής Καινοτομίας που συστήνεται να εισαγάγουν οι ελληνικές επιχειρήσεις ως μέρος της στρατηγικής τους,. Παρουσίαση προσδοκώμενων ωφελειών και αποτελεσμάτων από την ως άνω εισαγωγή. Σχέδιο Μετάβασης σε Ευέλικτη Οργάνωση: Αποτελεί συνοπτικό οδικό χάρτη με κατευθύνσεις για την ομαλή διαχείριση των αλλαγών που αναπόφευκτα ανακύπτουν από την εισαγωγή σε μια επιχείρηση πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας, με γνώμονα τη μείωση της αβεβαιότητας κατά την υλοποίηση, την ανάγκη ύπαρξης ενός πλαισίου για τον έλεγχο της προόδου των εργασιών ενσωμάτωσης των νέων πρακτικών και τη διασφάλιση της τελικής υλοποίησης των ενδεχόμενων νέων οργανωτικών δομών, διαδικασιών και μεθόδων με την μικρότερη δυνατή επίπτωση στην λειτουργία Ο αναγνώστης επιχειρηματίας θα βρει χρηστικές πληροφορίες για το πώς να εκκινήσει, θέσει σε εφαρμογή και παρακολουθήσει ένα «πρόγραμμα» διαχείρισης αλλαγών. Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 11

2. ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Ακολουθεί παράθεση των 22 Θεματικών Πεδίων που πραγματεύεται το παρόν Εγχειρίδιο και οι οποίες αντιστοιχίζονται σε ισάριθμες συνιστώμενες Προτάσεις Στρατηγικής για την ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης, κατηγοριοποιημένων σε 4 ομάδες: (1) Εσωτερική Ευελιξία (2) Οργανωτική Καινοτομία Επιχειρησιακές Πρακτικές / Συστήματα (3) Οργανωτική Καινοτομία Οργάνωση Εργασίας (4) Οργανωτική Καινοτομία Σχέσεις με Εξωτερικό Περιβάλλον Πίνακας 2-1: Θεματικά Πεδία που περιλαμβάνουν πρακτικές ενδιαφέροντος για εισαγωγή στη Στρατηγική των Ελληνικών Επιχειρήσεων ΟΜΑΔΑ ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΥΕΛΙΞΙΑ 1. Εναλλαγή ρόλων και θέσεων μέσα στην ίδια την επιχείρηση (Job Rotation) Εσωτερική λειτουργική ευελιξία 2. Ανάληψη πολλαπλών, νέων ή συνθετότερων καθηκόντων (Multitasking, Polyvalence) 3. Διαχείριση χρόνου εργασίας 4. Ομάδες εργασίας (Work Teams) ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ 5. Καθιέρωση μιας νέας Βάσης δεδομένων για βέλτιστες πρακτικές, μαθήματα και άλλη γνώση Επιχειρησιακές πρακτικές / Συστήματα 6. Εισαγωγή Ολοκληρωμένου Συστήματος Παρακολούθησης Δραστηριοτήτων (Integrated Monitoring System) & CRM 7. Εισαγωγή Συστημάτων Διοίκησης & Βελτίωσης (Management Systems) 8. Προγράμματα Εταιρικής Βιωσιμότητας & Αειφορίας ( Sustainability Programmes) 9. Εισαγωγή Συστήματος Διοίκησης της Επιχειρησιακής Απόδοσης (Business Performance System) 10. Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 12

Achieving ΟΜΑΔΑ ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ 11. Διατμηματική Ομάδα Εργασίας (Cross-Functional Team) Οργάνωση εργασίας 12. Καινοτομία στην οργανωτική & λειτουργική δομή 13. Συμβουλευτική από τους εργαζόμενους (Regular Individual Consultation) 14. Ενιαιοποίηση δραστηριοτήτων (Activities Integration) 15. Συνεργασία με προμηθευτές και υπεργολάβους 16. Συνεργασία με πελάτες 17. Συνεργασία με φορείς για κοινή υλοποίηση δραστηριοτήτων Σχέσεις με εξωτερικό περιβάλλον 18. Outsourcing υπηρεσιών / δραστηριοτήτων 19. Τηλεργασία 20. Δικτύωση επιχειρήσεων (Clustering / Networking) 21. Αξιοποίηση on-line Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Media) 22. Benchmarking Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 13

3. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΝΤΑΣΗΣ ΓΝΩΣΗΣ Το παρόν Εγχειρίδιο αφορά τις Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ - ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Ως επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης (Knowledge Intensive) ορίζονται αυτές για τις οποίες η γνώση αποτελεί καθοριστική παράμετρο της λειτουργίας και συνιστά παράγοντα που διαμορφώνει τη φύση της επιχείρησης. Γενικά λοιπόν, ως Έντασης Γνώσης χαρακτηρίζονται οι επιχειρήσεις που απαιτούν πρόσβαση και διαχείριση μεγάλων ποσοτήτων γνώσης και σκοπεύουν στη δημιουργία, συσσώρευση ή διασπορά της γνώσης, ενώ βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην επαγγελματική γνώση και παρέχουν καινοτόμα προϊόντα και συστήματα. Είτε είναι πηγές γνώσης οι ίδιες είτε χρησιμοποιούν την γνώση για να παραγάγουν προϊόντα και υπηρεσίες για τους πελάτες τους. Κατά περίπτωση οι επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης μπορούν να έχουν στοιχεία Έντασης Εργασίας ή Κεφαλαίου ή Υλικών (ανάλογα με το ποσοστό που καθένας από αυτούς τους παραγωγικούς συντελεστές μετέχει στη διαμόρφωση του κόστους παραγωγής), αλλά το καθοριστικό στοιχείο τους είναι η ένταση γνώσης. Μια επιχείρηση Έντασης Γνώσης παρουσιάζει συνήθως τα παρακάτω χαρακτηριστικά: Παρέχει υπηρεσίες ή παράγει προϊόντα τα οποία είναι τα ίδια πρωτογενείς πηγές πληροφοριών και γνώσεων ή χρησιμοποιεί τις ειδικές γνώσεις της για να παρέχει υπηρεσίες ή να παράγει προϊόντα που διευκολύνουν τους πελάτες τους τις δικές της δραστηριότητες. Το απασχολούμενο προσωπικό περιλαμβάνει σε σημαντικό βαθμό επιστήμονες, μηχανικούς και άλλους εμπειρογνώμονες. Η συνεχής κατάρτιση του προσωπικού αποτελεί αναγκαιότητα για τη λειτουργία και εταιρική πολιτική Η μεταφορά και αφομοίωση τεχνολογικής γνώσης εξαρτάται από την προσπάθεια της επιχείρησης για ενδογενή τεχνολογική ανάπτυξη, καθώς και απορρόφηση των εξωγενών τεχνολογικών εισροών. Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 14

Η δραστηριότητα Έρευνας και Ανάπτυξης (Ε & Α) και οι δεξιότητες του προσωπικού της επιχείρησης συνιστούν τους κυριότερους ενδογενείς παράγοντες δημιουργίας και συσσώρευσης τεχνολογικής γνώσης. Οι εξωγενείς τεχνολογικές εισροές συνίστανται κυρίως σε πατέντες και τεχνολογικές άδειες, καθώς και στις συνεργασίες που η επιχείρηση αναπτύσσει με ηγετικές τεχνολογικά επιχειρήσεις. Τυπικά παραδείγματα επιχειρήσεων Έντασης Γνώσης: Επιχειρήσεις ανάπτυξης και εμπορίας λογισμικών εφαρμογών Φαρμακευτικές βιομηχανίες Επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών π.χ. χρηματιστηριακές εταιρείες, εταιρείες παροχής νομικών και λογιστικών υπηρεσιών, εταιρείες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών κ.α. Διαφημιστικές επιχειρήσεις Σημαντική σημείωση: Πολύ συχνό είναι το φαινόμενο συγκεκριμένες λειτουργίες μέσα σε μια επιχείρηση να είναι Έντασης Γνώσης και μάλιστα υψηλής Έντασης ενώ συνολικά η επιχείρηση να παρουσιάζει άλλα χαρακτηριστικά ως προς τους παραγωγικούς συντελεστές που μετέχουν στη διαμόρφωση του κόστους παραγωγής. Οι επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης συνήθως αποτελούν γόνιμο έδαφος για την εισαγωγή νέων καινοτόμων παρεμβάσεων τόσο στη λειτουργία τους όσο και στην εν γένει οργάνωση της εργασίας του προσωπικού, το οποίο έχει στην κουλτούρα του την τακτική εφαρμογή αλλαγών που υπαγορεύονται από τις εξελίξεις σε επιστήμες και στην τεχνολογία. Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 15

ΣΗΜΕΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ & ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ Σε επιχειρήσεις όπου η γνώση είναι ο σημαντικότερος συντελεστής λειτουργίας: Η εφαρμογή πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας πρέπει να γίνεται έπειτα από προσεκτική μελέτη, καθώς παρεμβάσεις ευθέως στο ανθρώπινο δυναμικό, όπως εσωτερική κινητικότητα, αναδιάρθρωση ειδικοτήτων, αλλαγή περιεχομένουαναδιοργάνωση ή και εμπλουτισμό της εργασίας, ενδέχεται να επιφέρουν διαφορετικά από τα επιδιοκώμενα αποτελέσματα. Το προσωπικό που εργάζεται σε θέσεις με καθήκον, μεταξύ άλλων, τη διαχείριση κρίσιμης γνώσης (ρητής ή άρρητης) που αξιοποιείται στην παροχή των υπηρεσιών ή την παραγωγή των προϊόντων χρειάζεται ιδιαίτερη μεταχείριση. Πρακτικές που εμπεριέχονται στα θεματικά πεδία ενδιαφέροντος περί την Οργανωτική Καινοτομία, όπως η εισαγωγή νέων Συστημάτων που αποσκοπούν είτε στην ολοκληρωμένη διαχείριση και αξιολόγηση της απόδοσης επιχειρησιακών διεργασιών είτε στη διάχυση και μεταφορά εταιρικής μη καταγεγραμμένης γνώσης, μπορούν να αποτελέσουν ενισχυτικούς παράγοντες στην προσπάθεια των επιχειρήσεων να τονώσουν την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα εργασίας. Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 16

4. ΜΗΤΡΑ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ «ΤΥΠΟΥ» ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Οι Προτάσεις Στρατηγικής που παρατίθενται στο παρόν Εγχειρίδιο, συσχετίζονται με βασικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων. Ως πρώτο χαρακτηριστικό έχει ληφθεί η Ένταση, η οποία προσδιορίζει τον βασικό παράγοντα που διαμορφώνει την ανάλωση πόρων (κόστος) για την παραγωγή και διάθεση των προϊόντων. Το παρόν Εγχειρίδιο αφορά τις Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης. Ως δεύτερο χαρακτηριστικό έχει ληφθεί η Στρατηγική τοποθέτηση στην αγορά (υφιστάμενη ή επιθυμητή) της επιχείρησης: Εκλαμβάνεται ως ένα προμελετημένο σχέδιο που προετοιμάζεται συνειδητά και με ιδιαίτερη προσοχή. Το σχέδιο αυτό καταρτίζεται με σκοπό τον έλεγχο της πραγματοποίησης συγκεκριμένων στόχων που η επιχείρηση έχει θέσει. Για τις ανάγκες του παρόντος διακρίνονται τέσσερις δυνατές επιλογές: (1) Στρατηγική Χαμηλού Κόστους: Η επιχείρηση προσπαθεί να είναι ο παραγωγός με το χαμηλότερο κόστος στον κλάδο που δραστηριοποιείται της. Σκοπός της είναι η δημιουργία πλεονεκτήματος κόστους που να επιτρέπει είτε πωλήσεις σε χαμηλότερες τιμές και μεγαλύτερα μερίδια αγοράς, είτε πωλήσεις στις τρέχουσες τιμές της αγοράς και μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους. Σημειώνεται ότι σκοπός της στρατηγικής αυτής είναι η μείωση του κόστους σε σχέση με τους ανταγωνιστές και όχι η μείωση που μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητα προϊόντα ή υπηρεσίες. (2) Έμφαση στην Καινοτομία: Η επιχείρηση προσπαθεί να διαφοροποιήσει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες της από αυτά των ανταγωνιστών της δίνοντας έμφαση στα επιστημονικά, τεχνικά, εμπορικά και οικονομικά βήματα που είναι απαραίτητα για την επιτυχή ανάπτυξη και το μάρκετινγκ νέων ή βελτιωμένων μεταποιημένων προϊόντων, την εμπορική χρήση νέων ή βελτιωμένων διαδικασιών ή εξοπλισμού ή την εισαγωγή νέων προσεγγίσεων σε παρεχόμενες υπηρεσίες. Επίσης, συνήθως δίνει έμφαση στη Έρευνα και Ανάπτυξη. Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 17

(3) Έμφαση στην Ποιότητα: Η επιχείρηση μελετά προσεκτικά τις ανάγκες των πελατών ώστε να ξέρει τι θεωρούν σπουδαίο και πολύτιμο και ενσωματώνει τις προτιμήσεις, τις προσδοκίες και τις απαιτήσεις αυτές στα προϊόντα της ενώ συχνά επιδιώκει αυτά να είναι περισσότερο ελκυστικά από αυτά των ανταγωνιστών. Σκοπός της στρατηγικής αυτής είναι η δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος με την προσέλκυση και διατήρηση πελατών με δυνατή προτίμηση στο συγκεκριμένο προϊόν. Η στρατηγική αυτή επιτρέπει συχνά στην επιχείρηση να ζητά υψηλότερες τιμές για τα προϊόντα της. Η έμφαση στην ποιότητα μπορεί να πάρει πολλές μορφές, όπως π.χ. ιδιαίτερα ή διαφορετικά χαρακτηριστικά του προϊόντος, αξιοπιστία, κύρος, ποιότητα, εξυπηρέτηση μετά την πώληση, τεχνολογική ανωτερότητα, μοναδική αξία κτλ. (4) Ευελιξία: Αφορά σε ευελιξία για την αυξομείωση των ποσοτήτων των χρησιμοποιούμενων παραγωγικών συντελεστών και της ποσότητας του προϊόντος ή των υπηρεσιών. Η επιχείρηση προσπαθεί να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις εκείνες που επιτρέπουν στην λειτουργία της παραγωγής να προσαρμόζεται με ταχύτητα και αμεσότητα σε μεταβαλλόμενες καταστάσεις της αγοράς και σε εξειδικευμένες μοναδικές παραγγελίες πελατών, διαμορφώνοντας έτσι ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Με άλλα λόγια η παραγωγή αντιμετωπίζεται ως μοχλός ανάπτυξης και όχι απλώς μια λειτουργική στρατηγική στην υπηρεσία της γενικής στρατηγικής της επιχείρησης. Στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτής λαμβάνονται αποφάσεις που διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: (α) αποφάσεις δομής, δηλαδή αποφάσεις σχετικά με τον εξοπλισμό τη δυναμικότητα των εγκαταστάσεων, την τεχνολογία κ.α., οι οποίες έχουν συνήθως μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, απαιτούν σημαντικές επενδύσεις και είναι δύσκολο να αντιστραφούν αν έχουν υλοποιηθεί. (β) αποφάσεις υποδομής, δηλαδή αποφάσεις που σχετίζονται με τα συστήματα διοίκησης, όπως αποφάσεις για εργαζόμενους, την επιδιωκόμενη ποιότητα, τον προγραμματισμό παραγωγής και την οργάνωση. Οι αποφάσεις υποδομής είναι συνήθως πιο τακτικής φύσης αφορούν καθημερινές αποφάσεις για τρέχοντα θέματα και συνήθως δεν απαιτούν μεγάλες επενδύσεις. Μπορούν όμως να έχουν σωρευτικά την ίδια επίδραση όπως και οι αποφάσεις δομής. Με βάση τα ανωτέρω, οι Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης περιλαμβάνουν τους «Τύπους» Επιχειρήσεων: 13, 14, 15 & 16 Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 18

ΧΡΗΣΗ ΜΗΤΡΑΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ (MATRIX MODEL) Κάθε επιχείρηση Έντασης Γνώσης καλείται να χρησιμοποιήσει τη Μήτρα Προτάσεων Στρατηγικής (Matrix Model) που συσχετίζει το αντικείμενο των 22 επιλεγμένων Θεματικών Πεδίων (ήτοι πρακτικών) της λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας με τους ανωτέρω δυνατούς «τύπους» επιχειρήσεων. Ειδικότερα, η Μήτρα Προτάσεων Στρατηγικής ενδιαφέροντος για το παρόν Εγχειρίδιο, συσχετίζει: με 22 επιλεγμένα Θεματικά Πεδία Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας (ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ στον πίνακα matrix) τους τύπους επιχειρήσεων (ΚΑΘΕΤΑ στον πίνακα matrix) 13, 14, 15 & 16 Με την κατάλληλη αξιολόγηση, το αποτέλεσμα είναι: «Προσδιορισμός σημαντικών και υλοποιήσιμων πρακτικών ανά τύπο επιχειρήσεων» Για τη διαμόρφωση της Μήτρα Προτάσεων Στρατηγικής πραγματοποιήθηκε πολυκριτηριακή ανάλυση με αξιοποίηση των εξής δύο μεταβλητών (κριτηρίων): (Α) Σημαντικότητα: Καταδεικνύει τον βαθμό επίδρασης της εφαρμογής της πρακτικής στη λειτουργία του οργανισμού (Β) Ευκολία: Καταδεικνύει το κατά πόσο ανεμπόδιστα μπορεί να λάβει χώρα η εφαρμογής της πρακτικής εντός του οργανισμού Περισσότερα στοιχεία δίνονται στο «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης». Με βάση την ως άνω μεθοδολογική προσέγγιση, διαμορφώθηκε η Μήτρα Προτάσεων Στρατηγικής που ακολουθεί και η οποία ενσωματώνει την αξιολόγηση της δυνατότητας εφαρμογής πρακτικών ενδιαφέροντος ανά τύπο επιχείρησης Έντασης Γνώσης. Σύμβολα Πίνακα: = Quick win = Priority I = Priority II = Do nothing Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 19

Achieving Ε-m Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 20

Achieving Ε-m Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης - «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 21

5. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ 5.1 ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΥΕΛΙΞΙΑ 5.1.1 Εναλλαγή ρόλων και θέσεων μέσα στην ίδια την επιχείρηση (Job Rotation) Δυνατότητα εφαρμογής ανά τύπο Επιχείρησης Στρατηγική τοποθέτηση στην αγορά Χαμηλό Κόστος Καινοτομία Ποιότητα Ευελιξία Τύπος Επιχείρησης 13 14 15 16 Αξιολόγηση Δυνατότητας Εφαρμογής = Quick win / = Priority I / = Priority II / = Do nothing Σημαντική σημείωση: Η εφαρμογή της πρακτικής, παρά το ότι μπορεί -υπό προϋποθέσεις- να επιφέρει σημαντικά οφέλη, δεν εντάσσεται στις κύριες προτεραιότητες των ελληνικών επιχειρήσεων και δεν αναλύεται στο παρόν Εγχειρίδιο. Γενικά, οι επιχειρήσεις έντασης γνώσης δεν προωθούν την εναλλαγή ρόλων και καθηκόντων μέσα στην ίδια επιχείρηση επειδή «επενδύουν» στην τεχνογνωσία κάθε θέσης εργασίας και η εναλλαγή δημιουργεί κενά. Ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης μπορεί να αντλήσει περισσότερα στοιχεία σχετικά με την πρακτική (γενική επισκόπηση, προϋποθέσεις και εμπόδια επιτυχούς εφαρμογής, παραδείγματα εφαρμογής) στην Έκθεση με τίτλο «Π.2: «Καταγραφή και αποτίμηση πρακτικών ευέλικτης οργάνωσης» που αποτελεί μέρος του παρόντος έργου «Μελέτη στρατηγικής των ελληνικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας» Στο Παράρτημα του παρόντος περιγράφεται η διαχείριση ταλέντων που αφορά και εναλλαγή ρόλων και καθηκόντων Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης- «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 22

5.1.2 Ανάληψη πολλαπλών, νέων ή συνθετότερων καθηκόντων (multitasking, polyvalence) ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Δυνατότητα εφαρμογής ανά τύπο Επιχείρησης Στρατηγική τοποθέτηση στην αγορά Χαμηλό Κόστος Καινοτομία Ποιότητα Ευελιξία Σχόλια Τύπος Επιχείρησης 13 14 15 16 Αξιολόγηση Δυνατότητας Εφαρμογής Αφορά σε θέσεις που απαιτούν τεχνικά επαγγέλματα για τα οποία το θεσμικό πλαίσιο απαιτεί αδειοδοτήσεις Αφορά όλες τις λοιπές θέσεις εργασίας = Quick win / = Priority I / = Priority II / = Do nothing Σημαντική σημείωση: Η εφαρμογή της πρακτικής στις περιπτώσεις (θέσεις εργασίας) που δεν προσκρούει σε περιορισμούς του θεσμικού πλαισίου και που αυτό αποτελεί σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα, μπορεί να προσδώσει βραχυπρόθεσμα σημαντικά οφέλη σε μια επιχείρηση με χαρακτηριστικά Έντασης Γνώσης, όπως π.χ. μείωση λειτουργικού κόστους αύξηση παραγωγικότητας και αποδοτικότητας μέσω της αξιοποίησης χρόνων απραξίας εργαζομένων σε ορισμένες θέσεις εργασίας ανάπτυξη νέων ικανοτήτων και δεξιοτήτων του υφιστάμενου προσωπικού με παράλληλη ανάπτυξη ταλαντούχων στελεχών. Επισημάνσεις Ο όρος «Πολυδυναμία» (Polyvalence/Multiskilling) εκφράζει την ικανότητα του εργαζόμενου να εκτελεί μια ποικιλία καθηκόντων (tasks) και όχι να επικεντρώνεται σε ένα μόνο. Έτσι, έχει τη διαθεσιμότητα να εκτελεί ένα αριθμό διαφορετικών εργασιών. Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης- «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 23

Ο «Πολυδύναμος» εργαζόμενος κατέχει ή αποκτά ένα εύρος ικανοτήτων και γνώσεων και τις εκμεταλλεύεται για να εκτελέσει εργασίες που είναι εκτός των παραδοσιακών ορίων της αρχικής του εκπαίδευσης. Η «Πολυδυναμία» είναι άρρηκτα δεμένη με την κατάρτιση. Ο όρος «multitasking» εκφράζει την ανάληψη πολλαπλών, νέων ή συνθετότερων καθηκόντων Η δυνατότητα άσκησης πολλαπλών, νέων, διαφορετικών ή συνθετότερων καθηκόντων δεν συνεπάγεται μείωση προσωπικού, αλλά δίνει πρακτικούς τρόπους ορθολογικοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού μέσα από τη βέλτιστη χρήση με την προσδοκία μείωσης του λειτουργικού κόστους και της σπατάλης. Η εκτέλεση πολλαπλών, νέων, διαφορετικών ή συνθετότερων καθηκόντων περιλαμβάνει και οριζόντια επέκταση του πεδίου εφαρμογής της εργασίας με την προσθήκη νέων/ διαφορετικών καθηκόντων παρόμοιων απαιτήσεων. Υπάρχουν πολλές έρευνες που δείχνουν ότι το «multitasking», δηλαδή η διεκπεραίωση ταυτόχρονα διαφορετικών εργασιών (tasks), δεν είναι αποτελεσματικό, γιατί ο εγκέφαλος δεν προσαρμόζεται και ο εργαζόμενος είναι επιρρεπής σε σφάλμα και μειωμένη παραγωγικότητα. Στην μελέτη αυτή όταν γίνεται αναφορά σε θέσεις εργασίας «multitasking» εννοούνται εργαζόμενοι που εκτελούν πολλαπλές εργασίες αλλά όχι ταυτόχρονα. ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ανάληψη πολλαπλών, νέων ή συνθετότερων καθηκόντων (multitasking) από το απασχολούμενο προσωπικό αποτελεί αναγκαιότητα για τις σύγχρονες επιχειρήσεις. Οι λόγοι είναι ποικίλοι. Ειδικότερα: Από τη μια πλευρά, η επιτυχημένη διεκπεραίωση των ποικίλων έργων και διεργασιών που πρέπει να φέρουν σε πέρας οι επιχειρήσεις για να είναι ανταγωνιστικές απαιτεί ανθρώπινο δυναμικό κατάλληλα καταρτισμένο, με πλουραλισμό σε ικανότητες και δεξιότητες που επιτρέπουν την ταχεία ανταπόκριση σε μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της αγοράς. Από την άλλη πλευρά, η εφαρμογή της πρακτικής αποτελεί μέθοδο συγκράτησης του λειτουργικού κόστους σε επιχειρήσεις, μέσω της κάλυψης διακριτών αναγκών από τα ίδια πολυειδικευμένα στελέχη. Τα οφέλη στην παρούσα δυσμενή για τη χώρα και την επιχειρηματική κοινότητα οικονομική συγκυρία είναι προφανή. Οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν την ανάληψη πολλαπλών, νέων ή συνθετότερων καθηκόντων ως συμπτύξεις δραστηριοτήτων (multitasking), πρακτική που είναι ταυτόσημη με την πρακτική της Μεγέθυνσης Εργασίας ή Job enlargement (αλλαγή του πεδίου εφαρμογής της εργασίας ώστε να περιλάβει μεγαλύτερο τμήμα). Αυτή η θεώρηση έχει οδηγήσει επιχειρήσεις που έχουν προχωρήσει ή Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης- «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 24

προχωρούν σε αναδιοργάνωση και αλλαγή δομής και ρόλων, να υιοθετούν ευρέως την ανάληψη πολλαπλών και νέων καθηκόντων από το προσωπικό τους. Στις περιπτώσεις αυτές πολλοί εργαζόμενοι αναλαμβάνουν επιπλέον ή/και νέες αρμοδιότητες, ενώ δημιουργούνται θέσεις που χειρίζονται ομάδες προϊόντων και ομάδες πελατών κτλ. Οι τάσεις της αγοράς θα ενισχύσουν την πρακτική αυτή ακόμη περισσότερο στο μέλλον. Η ανάληψη πολλαπλών, νέων ή συνθετότερων καθηκόντων αποτελεί προϋπόθεση για job rotation και συντελεί σε επίπεδες (flat) οργανώσεις. Η δυνατότητα εκτέλεσης πολλαπλών, νέων ή συνθετότερων καθηκόντων και η ικανότητα από πλευράς εργαζομένου για την εκτέλεση αυτών μέσω εκπαίδευσης επιφέρει την ευελιξία στις επιχειρήσεις. Γενικά, οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι η σημερινή κατάσταση δεν χρειάζεται μονοδιάστατα άτομα και ότι διατηρούνται στις θέσεις τους αυτοί που έχουν προσαρμοσθεί. Αυτό, με τη σειρά του, δημιουργεί δύο ανάγκες: Οι νέοι που προσλαμβάνονται πρέπει να έχουν περισσότερες ικανότητες και δεξιότητες για να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις. Στην πρόσληψη πρέπει να δίνεται προσοχή στο να είναι δεκτικοί οι εργαζόμενοι (ευρύτητα αποδοχής) Οι προϊστάμενοι που καλούνται να διαχειριστούν τις διαρκώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της αγοράς πρέπει να έχουν ποικίλες ικανότητες ώστε να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά, ενώ παράλληλα καλούνται να καλλιεργήσουν ηγετικά χαρακτηριστικά που τους επιτρέπουν να διοικούν αποτελεσματικά το ολοένα και περισσότερο πολυειδικευμένο προσωπικό. Η ανάληψη πολλαπλών, νέων ή συνθετότερων καθηκόντων (multitasking, polyvalence / multiskilling) αξιοποιείται επίσης για την εκμετάλλευση του «νεκρού χρόνου» των εργαζομένων σε διεργασίες στις οποίες εμπλέκονται σε όφελος άλλων διεργασιών. Ιδιαίτερα σε περιόδους όπως η σημερινή, όπου σε επιχειρήσεις παρουσιάζεται μείωση του όγκου εργασιών σε συγκεκριμένες θέσεις εργασίας λόγω μείωσης των πωλήσεων και συνεπώς της ζήτησης, η πρακτική αποκτά μεγαλύτερη σημασία. Επακόλουθο του multi-tasking, είναι ότι αρκετές διαδικασίες και συστήματα που αρχικά ήταν «προσωποποιημένα», συμπτύσσονται ή καταργούνται με αποτέλεσμα την απλοποίηση τους. Κατά την ίδια λογική, το multi skilling αξιοποιείται σε στοχευμένες παρεμβάσεις απλοποίησης διαδικασιών. Ακόμα, αξίζει να αναφερθεί ότι η εφαρμογή της πρακτικής επιδιώκεται πλέον σε αρκετές περιπτώσεις και από τους ίδιους τους εργαζόμενους που επιθυμούν τον εμπλουτισμό των εργασιακών καθηκόντων, την πολυειδίκευση και πολλαπλές δεξιότητες ως μεθόδους για τη διασφάλιση της επαγγελματικής δραστηριότητας. Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης- «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 25

Επιπλέον, σε περίπτωση που η επιχείρηση εστιάζει στην επίτευξη ομαδικών στόχων, το multitasking μπορεί να αποδειχθεί αρκετά αποτελεσματικό. Σημαντική σημείωση: Η πρακτική δεν εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που οι απαιτήσεις εξειδίκευσης είναι πολύ υψηλές και οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι αφοσιωμένοι σε μια κρίσιμη διεργασία. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Κυριότερες προϋποθέσεις επιτυχούς εφαρμογής της πρακτικής είναι οι ακόλουθες: Κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού είτε στο πλαίσιο άσκησης των νέων καθηκόντων μέσω μαθητείας δίπλα σε κάποιον εμπειρότερο εργαζόμενο (on the job training) είτε μέσω παρακολούθησης σεμιναρίων κατάρτισης. Διαμόρφωση συμμετοχικής κουλτούρας στις επιχειρήσεις: Διοίκηση και υπάλληλοι εργάζονται για να φέρουν σε πέρας έναν κοινό στόχο και όλα τα μέρη έχουν μερίδιο στην επιτυχία (και στην ενδεχόμενη αποτυχία). Καλλιέργεια σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ Διοίκησης και υπαλλήλων: συμβάλλει σημαντικά στη διάθεση των τελευταίων να επωμιστούν νέα καθήκοντα και συνεπώς νέες ευθύνες, καθώς και στον περιορισμό ή και άρση τυχών αντιστάσεων στις επιδιωκόμενες αλλαγές Σαφής καθορισμός των προδιαγραφών θέσεων εργασίας με ανάγκης στελέχωσης από εργαζομένους υψηλής κατάρτισης. Σημαντική σημείωση: Η δυνατότητα εκτέλεσης πολλών και διαφορετικών διεργασιών από έναν εργαζόμενο (multitasking) προϋποθέτει την πολυδυναμία multiskilling, δηλαδή κάλυψη μέρους ή του συνόλου κατά περίπτωση των ακόλουθων συνθηκών: κατάλληλη κατάρτιση ικανότητα προσαρμογής σε επιβαλλόμενες αλλαγές από το περιβάλλον οι οποίες αφορούν το αντικείμενο εργασίας, δυνατότητα επανειδίκευσης Τα ανωτέρω θα πρέπει να επιδιώκονται με το κατά το δυνατό μικρότερο Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης- «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 26

κόστος. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Για την επιχείρηση: Το σημαντικότερο πλεονέκτημα για μια επιχείρηση που «ενθαρρύνει» το multitasking είναι πως οι στόχοι παραγωγικότητας επιτυγχάνονται με μεγαλύτερη ευελιξία. Οι «multitaskers» εργαζόμενοι, χάρη στην υψηλή τους παραγωγικότητα, μπορούν να απασχοληθούν, αναλαμβάνοντας μέρος άλλων, σημαντικών για την επιχείρηση, διεργασιών. Υπάρχουν πολλά περιθώρια για αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων, δεδομένου του ότι αποκτούν δεξιότητες σε νέα για αυτούς πεδία. Σημαντική σημείωση: Ουσιαστικά, μια επιχείρηση, προσλαμβάνοντας ή έχοντας ήδη εντάξει στο ανθρώπινο δυναμικό της multitaskers εργαζομένους, ελαχιστοποιεί τις ανάγκες εκπαίδευσης περισσότερων εργαζομένων σε πολλά πεδία. Όπως είναι λογικό, για εργαζομένους που είναι εξοικειωμένοι σε ποικίλα πεδία επιχειρηματικών δραστηριοτήτων απαιτούνται λιγότερες δράσεις κατάρτισης έναντι άλλων που είτε είναι εξειδικευμένοι σε έναν συγκεκριμένο τομέα είτε δεν είναι ιδιαίτερα καταρτισμένοι προκειμένου να απασχοληθούν σε διαφορετικά πεδία. Για τον εργαζόμενο: Καθώς το «multitasking» συνδέεται άμεσα με τον οριζόντιο εμπλουτισμό της εργασίας (που αποτελεί ουσιαστικά μια ουσιαστική προσπάθεια νέου σχεδιασμού των θέσεων εργασίας, μειώνοντας το βαθμό εξειδίκευσης), αυξάνει το ενδιαφέρον των εργαζόμενων για τα καθήκοντα με τα οποία έχουν επιφορτιστεί, μειώνοντας τη μονοτονία και τη ρουτίνα. Ουσιαστικά, επιτρέπει στους εργαζομένους «multitaskers» να αισθάνονται δημιουργικοί και ενδεχομένως να αναπτύσσουν περισσότερες κοινωνικές σχέσεις στο χώρο της εργασίας. ΒΗΜΑΤΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Βήμα 1 ο : Προσδιορισμός στόχων εφαρμογής πρακτικής Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης- «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 27

1) Η επιχείρηση καλείται να δώσει απαντήσεις στα ακόλουθα ερωτήματα: Υπάρχουν καθήκοντα ή αρμοδιότητες που μπορούν να αναληφθούν από έναν εργαζόμενο; Υπάρχουν θέσεις εργασίας για τις οποίες επιζητείται μεγαλύτερη ευελιξία, μέσω εμπλουτισμού του βάθους αρμοδιοτήτων; Υπάρχουν εργαζόμενοι για τους οποίους η πρακτική θα αποτελούσε καλή ευκαιρία ανάπτυξης; 2) Η επιχείρηση θα πρέπει να έχει σημαντικές ενδείξεις εφόσον η απάντηση σε κάποιο από τα ως άνω ερωτήματα είναι καταφατική. 3) Η επιχείρηση καλείται να προσδιορίσει και οριοθετήσει σαφείς και ευκρινείς στόχους: Όσο πιο σαφείς και ευκρινείς είναι οι στόχοι, τόσο πιο εύκολα θα αναζητηθούν τα μέσα για την επίτευξή τους και θα συντονίζεται καλύτερα η εκτέλεση του έργου. Οι απαιτήσεις σε ρόλους, διαδικασίες και τεχνολογίες πρέπει επίσης να είναι εξαρχής πλήρως καθορισμένες Βήμα 2 ο : Εντοπισμός για ανάληψη πολλαπλών, νέων και συνθετότερων καθηκόντων (multitasking) Η επιχείρηση με βάση την ανωτέρω στοχοθεσία: 1) εντοπίζει τις θέσεις για τις οποίες θα εφαρμόσει οριζόντια επέκταση του πεδίου εφαρμογής της εργασίας με την προσθήκη νέων ή διαφορετικών καθηκόντων παρόμοιων απαιτήσεων 2) προσδιορίζει κατά πόσον έχει ανάγκη για την εκτέλεση περισσότερων καθηκόντων από έναν ή περισσότερους εργαζόμενους. Βήμα 3 ο : Μελέτη θέσης για την εκτέλεση πολλαπλών, νέων και συνθετότερων καθηκόντων 1) Απαραίτητος κρίνεται ο σαφής καθορισμός των συνολικών διεργασιών για την περάτωση ενός έργου καθώς και των χρονικών και τεχνικών απαιτήσεων για κάθε διεργασία. Στο σημείο αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντικό ο εργαζόμενος να ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες να κάνει λάθη, μιας και τα λάθη οδηγούν σχεδόν πάντα στην επανάληψη σημαντικού μέρους των διεργασιών. Γι αυτό, λοιπόν, ο εργαζόμενος οφείλει να είναι εξοικειωμένος και να χρησιμοποιεί τακτικά τα εργαλεία που τον διευκολύνουν ενόσω εκτελεί πολλές και σύνθετες διεργασίες. 2) Σκόπιμη είναι η τεκμηρίωση των περιγραφών των θέσεων εργασίας προκειμένου να είναι δυνατή η εκ των υστέρων αποτίμηση της πρακτικής. Βήμα 4 ο : Εξέταση «πολυδύναμων» εργαζομένων Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης- «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 28

1) Εξετάζεται η ύπαρξη «πολυδύναμων» εργαζομένων, που μπορούν να επανδρώσουν τις θέσεις που επιτάσσουν την άσκηση πολλαπλών, νέων, διαφορετικών ή συνθετότερων καθηκόντων. Η διαδικασία αυτή διενεργείται εσωτερικά σε πρώτη φάση. 2) Εάν δεν υπάρξει κάποιο αποτέλεσμα τότε η επιχείρηση καλείται να στραφεί στην προσέλκυση νέων πολυδύναμων εργαζομένων ή στην εκπαίδευση των υπαρχόντων. Βήμα 5 ο : Εκπαίδευση εργαζόμενων 1) Η επιχείρηση επενδύει στην εκπαίδευση των υπαρχόντων εργαζομένων. Αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί: μέσω εκπαίδευσης στο νέο αντικείμενο καθώς και στο πλαίσιο άσκησης των νέων καθηκόντων, μέσω μαθητείας δίπλα σε κάποιον εμπειρότερο εργαζόμενο (on the job training). 2) Η εκπαίδευση μπορεί να υλοποιηθεί με διοργάνωση εσωτερικών σεμιναρίων ή με προσφυγή σε τρίτους εξωτερικούς εκπαιδευτές Βήμα 6 ο : Εφαρμογή 1) Η επιχείρηση αναθέτει σε εργαζόμενους που τεκμηριωμένα διαθέτουν τις σχετικές ικανότητες και δεξιότητες, να εκτελούν νέα ή διαφορετικά καθήκοντα ή πιο σύνθετες εργασίες, δίνοντας έμφαση ώστε η πρακτική να μην συνεπάγεται σημαντικό κόστος 2) Σημείο προσοχής αποτελεί η επιδίωξη να μην υπάρχει ανάγκη για συνεχή επίβλεψη και καθοδήγηση των εμπλεκόμενων εργαζόμενων. Σημαντική σημείωση: Ο «multitasker» εργαζόμενος, αφού φέρει επιτυχώς εις πέρας μια διεργασία, οφείλει να την «ξεχάσει» τουλάχιστον προσωρινά. Επίσης, είναι σκόπιμο να μην συνδέει διανοητικά δύο ή περισσότερες εργασίες. Βήμα 7 ο : Ανασκόπηση 1) Η επιχείρηση, ανάλογα με την έκταση εφαρμογής της πρακτικής και το πλήθος των εμπλεκόμενων εργαζόμενων, συστήνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα να πραγματοποιεί ανασκόπηση της προόδου και της αποτελεσματικότητας της. 2) Σκόπιμο είναι τα ευρήματα της ανασκόπησης να καταγράφονται και να λαμβάνουν επιπροσθέτως χώρα οι ακόλουθες ενέργειες: Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης- «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 29

εξέταση της δυνατότητας δημιουργίας νέων θέσεων με πολλαπλά καθήκοντα οι οποίες θα στελεχωθούν με υπάρχον προσωπικό και εξέταση της δυνατότητας το μελλοντικό πρόγραμμα προσλήψεων να βασίζεται σε θέσεις πολλαπλών και σύνθετων καθηκόντων και τρόπο προσέλκυσης πολυδύναμων υποψηφίων. ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ & ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΡΣΗΣ Η ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ενδεχόμενη αντίσταση εργαζομένων σε αλλαγές που συνεπάγονται επιπλέον ευθύνες και διαμορφώνουν νέες συνθήκες εργασίας Ανάγκη και κόστος εκπαίδευσης εκπαίδευσης των μεταφερόμενων εργαζόμενων Ανάγκη για διάθεση χρόνου προσαρμογής των εργαζομένων (ενδεχομένως επιφέρει αρχικά χαμηλότερη παραγωγικότητα και λάθη) Συχνά οι έμπειροι εργαζόμενοι δεν θέλουν να μάθουν νέες εργασίες ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΡΣΗΣ Ή ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ Η επαύξηση των αρμοδιοτήτων ενός εργαζόμενου πρέπει να συμβαδίζει με τις πραγματικές δυνατότητες και τα προσόντα του. Διαφορετικά θα νιώσει ανασφάλεια και φόβο και θα εκτεθεί απέναντι στους συναδέλφους και προϊσταμένους τους ως αναποτελεσματικός Εφαρμογή δομημένου Σχεδίου Μετάβασης στη νέα κατάσταση Ανάδειξη ωφελειών της πρακτικής Ανάδειξη του σχεδιασμού της καριέρας (career planning) του εργαζόμενου Κατάλληλη εκπαίδευση προσωπικού με βάση συγκεκριμένο πρόγραμμα (είτε στο πλαίσιο άσκησης των νέων καθηκόντων μέσω μαθητείας δίπλα σε κάποιον εμπειρότερο εργαζόμενο είτε μέσω παρακολούθησης σεμιναρίων κατάρτισης) Καλλιέργεια σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ Διοίκησης και εργαζομένων Διαμόρφωση συμμετοχικής κουλτούρας με πυλώνες τη δημιουργικότητα και τη συνεχή μάθηση Θεσμικό πλαίσιο Εναπόκειται σε φορείς που εκπροσωπούν επιχειρήσεις να διεκδικήσουν τη βελτίωση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης- «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 30

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Οι πρακτικές multitasking & multiskilling αξιοποίησης πολυδύναμων εργαζόμενων που εφαρμόζονται στις ελληνικές επιχειρήσεις είναι σε μεγάλο βαθμό εξειδικευμένες και δεν μπορούν να εφαρμοστούν γενικά. Αντίθετα απαιτείται συγκεκριμένη ανάλυση και εφαρμογή. Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικές περιπτώσεις με ενδιαφέρον: Πωλητές που επιφορτίζονται με τις εισπράξεις αναλαμβάνουν τον συντονισμό και την παρακολούθηση φόρτωσης προϊόντων στο φορτηγό Διοικητικοί υπάλληλοι αξιοποιούν τον κενό χρόνο και εκτελούν την μισθοδοσία και πληρωμές προμηθευτών Εργαζόμενοι στον τομέα διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας αναλαμβάνουν την εκτέλεση πολλών δραστηριοτήτων, π.χ. χειριστής μηχανημάτων αναλαμβάνει και χρέη χειριστή φορτωτή ή και οδηγού φορτηγού κ.α. (σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα αποτελεί η νομοθεσία και το καθεστώς των αδειοδοτήσεων, ενώ σημαντικό ρόλο έχουν στην εφαρμογή ή μη της πρακτικής, οι επαγγελματικές ενώσεις). Οι πωλητές παίρνουν παραγγελίες στα γραφεία, επισκέπτονται πελάτες, καταχωρίζουν παραγγελίες και διενεργούν εκπαίδευση. Σε καταστήματα ηλεκτρικών ειδών πωλητές τοποθετημένοι στην εξυπηρέτηση καταναλωτών αναφορικά με μία μόνο κατηγορία ειδών (π.χ. Λευκές Συσκευές- Εικόνα - Ήχος-Τεχνολογία) καλούνται να λειτουργήσουν σε όλες. Υποστήριξη μετά την πώληση (After Sales Service) και εγκατάσταση του αγορασθέντος εξοπλισμού στον πελάτη γίνεται από εργαζόμενους στην Εφοδιαστική Αλυσίδα Εταιρεία εφαρμόζει τον εμπλουτισμό της εργασίας / Job enrichment με αύξηση του βάθους της θέσης έτσι ώστε να περιλάβει υπευθυνότητες που παραδοσιακά διεκπεραιωνόταν από υψηλότερο επίπεδο ιεραρχίας. Αυτό εφαρμόζεται κυρίως σε επίπεδα managers και οδηγούν σε flat organization. Η ανάγκη για διαχείριση της πληροφορίας που έρχεται από πολλές πλευρές (τηλέφωνο σταθερό, τηλέφωνο κινητό, fax, internet, e-mail, web site, sms, social media κλπ), οπότε αυτομάτως τίθεται ως απαίτηση η εφαρμογή του multi-tasking. Κλασσικό παράδειγμα αποτελεί ο τεχνίτης συντήρησης που μπορεί να συντηρήσει περισσότερες της μιας διαφορετικών μηχανών Επιχειρήσεις Έντασης Γνώσης- «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας» 31