Ιστορία ΟΜΑΔΑ Α προσανατολισμού Α1. Τι γνωρίζετε για την κατάσταση της ελληνικής βιομηχανίας από το 1870 έως το 1913; Μονάδες 18 Α2. Τι όριζε το Σύνταγμα του 1864; Μονάδες 12 Α3. Να δώσετε τους ορισμούς: Μεγάλη Ιδέα, Εθνικό κόμμα, Λαϊκό κόμμα. Μονάδες 15 Α4. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν ανάλογα με το περιεχόμενό τους ως Σ(σωστό) ή Λ(λάθος): α. Η ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος λειτούργησε ευεργετικά για την ελληνική οικονομία. β. Η διεθνής οικονομική κρίση του 1929 δεν επηρέασε καθόλου την Ελλάδα. γ. Η Ελλάδα κατά το Μεσοπόλεμο ακολούθησε πολιτική προστατευτισμού. δ. Η μέθοδος διακανονισμού κλήριγκ είχε μόνο αρνητικά αποτελέσματα για την ελληνική οικονομία. ε. Οι μεσοπολεμικές οικονομικές εξελίξεις ευνόησαν την ανάδειξη συγκεντρωτικών καθεστώτων Μονάδες 5 ΟΜΑΔΑ Β Β1. Βασιζόμενοι στις ιστορικές σας γνώσεις και τα παραθέματα που ακολουθούν: α. να παρουσιάσετε τους παράγοντες που ευνόησαν την ανάδειξη της Σύρου σε ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα της Ανατολικής Μεσογείου β. να εντοπίσετε τους παράγοντες που συνέβαλαν στην παρακμή της με την παράλληλη ανάγκη αντικατάστασης των ιστιοφόρων από ατμόπλοια. Κείμενο Α Μονάδες 25 Η Σύρος, η οποία έως τη δεκαετία του 1830 περιοριζόταν στην αλιεία και στην αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή αυτοκαταναλωτικού κατά βάση χαρακτήρα, μετατρέπεται 1
σταδιακά σε κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου και ναυτιλίας. Ο περιορισμένος έλεγχος της σουλτανικής εξουσίας και το ειδικό καθεστώς προνομίων που απολάμβαναν οι κάτοικοί της, καθολικοί στο θρήσκευμα που τελούσαν υπό την προστασία της Γαλλίας, σε συνδυασμό με την ουδέτερη στάση τους στη διάρκεια του Αγώνα, κατέστησε το νησί ασφαλές καταφύγιο για πρόσφυγες από τα νησιά του Αρχιπελάγους και τη Μικρά Ασία. Κατά κύριο λόγο επρόκειτο για Χιώτες αλλά και για Αϊβαλιώτες, Σμυρνιούς, Ψαριανούς, Κασιώτες, Κρητικούς και σε μικρότερο βαθμό για κατοίκους του ηπειρωτικού ελλαδικού χώρου. Πολύ γρήγορα οργανώθηκαν εμπορικές επιχειρήσεις στις οποίες πρωτοστάτησαν οι Χιώτες. Ακόμη οργανώθηκαν ναυπηγεία στα οποία πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν οι Ψαριανοί. Η πόλη των προσφύγων οικοδομήθηκε στο λιμάνι του νησιού και ονομάστηκε Ερμούπολη, θυμίζοντας τον Κερδώο Ερμή. Οι κάτοικοι της Ερμούπολης κατέστησαν τη Σύρο κέντρο των ανταλλαγών μεταξύ Ανατολής και Δύσης, εκμεταλλευόμενοι δικά τους κεφάλαια, δάνεια από Έλληνες της διασποράς και κυρίως την τεχνογνωσία του εμπορίου την οποία διέθεταν από τους τόπους προέλευσής τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα έσοδα του τελωνείου της Σύρου υπερέβαιναν το 70% των συνολικών τελωνειακών εσόδων του κράτους μεταξύ 1851 και 1858. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Ελληνική Ιστορία στο Διαδίκτυο. Κείμενο Β Η κατάρρευση των εξαγωγών των βυρσοδεψείων της Ερμούπολης εικονογραφεί θαυμάσια την πτώση του άλλοτε εμπορικού κέντρου της Ανατολικής Μεσογείου, μια συνέπεια των πολιτικών και οικονομικών ανακατατάξεων που συντελούνται στην περιοχή κατά το τελευταίο τέταρτο του 19 ου αιώνα, η οποία αξίζει ιδιαίτερη προσοχή. Ο πρώτος παράγοντας της παρακμής της Ερμούπολης είναι μια τεχνολογική επανάσταση:η τελική νίκη του ατμού στις θαλάσσιες μεταφορές και η πτώση των ναύλων την οποία συμπαρέσυρε (κυρίως μετά το 1877-78), εξουδετερώνοντας έτσι τον ανταγωνισμό των ιστιοφόρων. Παρόλο που απειλή ήταν ορατή, ήδη από τα μέσα του αιώνα, οι ίδιες οι δομές της ελληνικής ναυτιλίας δεν της επέτρεψαν να εκσυγχρονίσει έγκαιρα το στόλο της. Από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1870, η παρακμή επιταχύνεται. Τα ιστιοφόρα της Σύρου δεν εκτελούν πλέον τις μεταφορές των σιτηρών από τη Μαύρη Θάλασσα, το λιμάνι της δεν είναι πια το κύριο κέντρο ναύλωσης καραβιών. Υποβαθμίζεται έτσι ένας ζωτικός τομέας της οικονομικής ζωής του νησιού, και μαζί του ένας ολόκληρος κόσμος που ζούσε έμμεσα από την ιστιοφόρο ναυτιλία (για παράδειγμα το ναυπηγείο). 2
Αλλά η παρακμή της Ερμούπολης οφείλεται κυρίως σ έναν καθαρά οικονομικό παράγοντα, στενά συνδεδεμένο με τον προηγούμενο: πρόκειται για την αναδιάρθρωση του δικτύου των ανταλλαγών στην ευρύτερη περιοχή, αναδιάρθρωση που υποστηρίζεται από τη διείσδυση της ατμοπλοΐας και την υποστηρίζει με τη σειρά της. Καθώς το σύνολο της περιοχής κατακτά προοδευτικά ένα ορισμένο επίπεδο ανάπτυξης, το δίκτυο των επικοινωνιών στη θάλασσα του Αιγαίου πυκνώνει και διαφοροποιείται. Οι νέες ταχύτητες των θαλάσσιων μεταφορών και η μείωση των ναύλων διευκολύνουν τώρα πια τις άμεσες και πυκνότερες επαφές: «όλες οι σκάλες (λιμάνια) της Ανατολής έχουν σήμερα πια τη δυνατότητα να επικοινωνούν απευθείας με την Ευρώπη» διαπιστώνει ένας παρατηρητής στη Σύρο το 1871. Στις σκάλες αυτές άλλωστε οι αντιπρόσωποι των ευρωπαϊκών βιομηχανιών διαπραγματεύονται τώρα απευθείας τις πωλήσεις τους επιτόπου. Δεν χρειάζονται πλέον οι «ενδιάμεσοι» της Ερμούπολης ούτε η διαμετακομιστική «αποθήκη» της Ανατολικής Μεσογείου, που ήταν η Σύρα επί μισό σχεδόν αιώνα. Χ. Αγριαντώνη, Η Σύρος, σελ 269-270 Β2. Βασιζόμενοι στις ιστορικές σας γνώσεις και τα ακόλουθα παραθέματα να αναφερθείτε: α. στο δάνειο που έλαβε η Ελλάδα από τους Συμμάχους στα χρόνια του Α Παγκοσμίου πολέμου β. στα οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά αποτελέσματα του δανεισμού αυτού για τη χώρα, δεδομένων των διεθνών και εσωτερικών εξελίξεων τα αμέσως επόμενα χρόνια. Μονάδες 25 Κείμενο Α Για να μπορέσει η Ελλάδα να διεξάγει τον πόλεμο, οι Σύμμαχοι άνοιξαν πίστωση για την ελληνική κυβέρνηση, μέσω της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, 12 εκατομ. στερλίνες η Αγγλία, 300 εκατομ. φράγκα η Γαλλία και 50 εκατομ. δολάρια η Η.Π.Α. Με βάση αυτές τις πιστώσεις που θα μπορούσαν να ληφθούν μόνο μετά το τέλος του πολέμου, η Εθνική Τράπεζα εξέδωσε τραπεζογραμμάτια που η αξία τους ανερχόταν σε 850 εκατομ. δραχμές. Τέλος, όταν επανήλθε στη χώρα ο Κωνσταντίνος το 1920 ανακλήθηκαν όλες οι πιστώσεις. Γ.Β.Λεονταρίτης, Οικονομία και κοινωνία από το 1914 ως το 1918, στο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ, σελ. 84-85. Κείμενο Β Την μεθεπομένην της υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών ενώ επέστρεφα εις την Ελλάδα, κομιστής της συνθήκης ταύτης, δύο αξιωματικοί του ελληνικού στρατού επεχείρησαν να μου αφαιρέσουν την ζωήν, ρίψαντες εναντίον μου εις τον σταθμόν της Λυών δέκα σφαίρας εκ 3
των οποίων δύο μόνον με έπληξαν, ευτυχώς ακινδύνως. Και το έγκλημα τούτο δεν ωφείλετο εις την πρωτοβουλίαν των δύο αξιωματικών, αλλ είχεν αποφασισθή υπό εγκύρων αντιπροσώπων του Βασιλικού Κόμματος, υπό την προεδρίαν υψηλά ισταμένου προσώπου. Ούτε εις τούτο μόνον ηρκέσθησαν. Η περίοδος δια την οποίαν είχε εκλεχθεί η Βουλή της 31 ης Μαΐου 1915, είχε λήξει την 31 η Μαΐου 1919. Η δε κυβέρνησίς μου, ακολουθούσα το παράδειγμα της Γαλλίας και της Σερβίας, παρέτεινε τον βίον της Βουλής εκείνης, νομίζουσα ότι ήτο ενδεδειγμένον να αναμείνωμεν το οριστικόν τέρμα της πολεμικής περιόδου, δια να είναι εις θέσιν το έθνος, εν γνώσει των πράγματι επιτευχθέντων αποτελεσμάτων, να κρίνη την πολιτικήν μου. Αλλά η τότε αντιπολίτευσις κατήγγειλε την κυβέρνησίν μου ως τυραννίδα, η οποία κατείχε την αρχήν άνευ εγκρίσεως του λαού. Και ούτε αφωπλίσθη η αντιπολίτευσις από την υπογραφήν της Συνθήκης των Σεβρών, ούτε συνετίσθη από την παγκόσμιον αποδοκιμασίαν που προεκάλεσε το έγκλημα του σταθμού της Λυών. Αλλ εξηκολούθει αξιούσα την άμεσον διεξαγωγήν εκλογών, με τον σκοπόν φυσικά να καταλάβη την αρχήν προτού εκτελεσθή εντελώς η συνθήκη των Σεβρών. Ελ. Βενιζέλος, «Η πολιτική των «βασιλικών» κομμάτων μετά την συνθήκην των Σεβρών», Κείμενο Γ εφημ. Ελεύθερον Βήμα, 13 Οκτωβρίου 1934. Οι εξελίξεις αυτές ωστόσο δεν μπορούσαν να είναι ούτε άμεσα ορατές ούτε εγγυημένες για τις Δυτικοευρωπαϊκές Δυνάμεις το Νοέμβριο του 1920.Τ ο νέο καθεστώς αντιπροσώπευε για την Αντάντ στη χειρότερη περίπτωση κάποια πιθανή μελλοντική απειλή και στην καλύτερη έναν παράγοντα αστάθμητο. Οι πρώτες αντιδράσεις της κοινής γνώμης στην Αγγλία και ιδιαίτερα στη Γαλλία, όπου το όνομα του Κωνσταντίνου εξακολουθούσε να είναι σχεδόν εξίσου μισητό με αυτό του Γερμανού Κάιζερ, ενίσχυσαν τη στάση εχθρικής αναμονής (απλής αναμονής στην περίπτωση της Αγγλίας), που υιοθέτησαν συνολικά οι συμμαχικές κυβερνήσεις απέναντι στην Ελλάδα μετά την ήττα του Βενιζέλου. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. ΙΕ, σελ. 150 ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζόμενους) 1. Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα Ατομικά στοιχεία μαθητή. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα). Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις το όνομά σας. 2. Να γράψετε το Ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δε θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δε σβήνει. 4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις(3) διδακτικές ώρες [150 ]. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: μετά τις 12.00. ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ΤΑ ΚΙΝΗΤΑ 4
5