1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο - ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 2.4 Το σοσιαλιστικό σύστημα ή η σχεδιασμένη οικονομία
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1/16 19 ος αιώνας Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς Τα κοινωνικά προβλήματα που δημιούργησε ο καπιταλισμός αποτελούν τη βάση συστηματοποίησης του σοσιαλισμού. Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να εξασφαλίσει κοινωνική δικαιοσύνη. Στηρίζεται στην εκμετάλλευση και την ανισότητα. Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς Χωρίς την απόσπαση της υπεραξίας από τους εργαζόμενους, δεν μπορεί να αναπτυχθεί ο καπιταλισμός. Δεν έμειναν στη θεωρία, αλλά ανέπτυξαν έντονη πολιτική δράση. 3
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 2/16 Η εργατική τάξη, αντικείμενο εκμετάλλευσης των καπιταλιστών πρέπει να επαναστατήσει και να καταλάβει την εξουσία. 4
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 3/16 Νέο οικονομικό σύστημα. Η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής θα περάσει στο κράτος, το οποίο θα ελέγχεται από την εργατική τάξη. Η παραγωγή των προϊόντων θα γίνεται με σχέδιο και με στόχο την κάλυψη των αναγκών των μελών της κοινωνίας. Ο καθένας θα αμείβεται ανάλογα με την εργασία που προσφέρει. 5
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 4/16 Απώτερος σκοπός του σοσιαλιστικού συστήματος είναι η εγκαθίδρυση μιας κομμουνιστικής κοινωνίας με: σταδιακή εξαφάνιση του κράτους αταξική κοινωνία και η παραγωγή θα ικανοποιεί τις ανθρώπινες ανάγκες. 6
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 5/16 1848: Κομμουνιστικό Μανιφέστο. 1864: Πρώτη Διεθνής. 1871: Παρισινή Κομμούνα. 1889: Δεύτερη Διεθνής. 7
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 6/16 1917: Ρωσική Επανάσταση. 1918: Ρωσικό Κομμουνιστικό Κόμμα. 1922: Ε.Σ.Σ.Δ. 8
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 7/16 1989: Πτώση τείχους Βερολίνου. 1991: Διάλυση Σοβιετικής Ένωσης. 9
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 8/16 Κρατικοποίηση μέσων παραγωγής. Κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας. 10
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 9/16 Έδωσε έμφαση στην εκπαίδευση και εξάλειψε τον αναλφαβητισμό, στην υγεία, τις επιστήμες, την τεχνολογία. Αποτέλεσμα ήταν η γρήγορη ανάπτυξη. Αδυναμία εφοδιασμού της κοινωνίας με επαρκή καταναλωτικά αγαθά. Ο κεντρικός σχεδιασμός ανέπτυξε τη γραφειοκρατία. Το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν το μόνο νόμιμο κόμμα, γεγονός που έθετε ζητήματα δημοκρατίας. 11
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 10/16 Κίνα Ανατολική Γερμανία Πολωνία Ρουμανία 12
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 11/16 Τσεχοσλοβακία Ουγγαρία Αλβανία Γιουγκοσλαβία 13
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 12/16 Θεωρητικοί και πολιτικοί υποστηρίζουν ότι στις χώρες αυτές δεν εγκαθιδρύθηκε σοσιαλισμός, αλλά κρατικός καπιταλισμός. Τα μέσα παραγωγής πέρασαν στο κράτος, αλλά το κόμμα είχε τον έλεγχο και όχι οι εργάτες. Τα κομματικά στελέχη 14 αντικατέστησαν τους επιχειρηματίες.
Κριτήριο: σχέσεις παραγωγής 2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 13/16 Δουλοκτητικό Φεουδαρχικό Καπιταλιστικό Σοσιαλιστικό 15
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 14/16 Κριτήριο: κυρίαρχος τομέας παραγωγής Πρωτογενής τομέας Δευτερογενής τομέας Τριτογενής τομέας 16
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 15/16 Πρώτος Κόσμος Δεύτερος Κόσμος Δυτική Ευρώπη, ΗΠΑ, Ιαπωνία, κ.ά. Ατομική ιδιοκτησία μέσων παραγωγής, ελεύθερη αγορά. Πόλεις, μικρό % στη γεωργία. Οι χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού που δεν υπάρχουν πια. 17
2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 16/16 Τρίτος Κόσμος Τέταρτος Κόσμος Πρώην αποικιακές χώρες, υπανάπτυκτες. Μεγάλο % ασχολείται με τη γεωργία. Φτωχές, εξαθλιωμένες χώρες. Οι άστεγοι των μεγάλων πόλεων. 18