( 2) 4, 4.1, 4.1.1,

2000-2006 ( 2) 4, 4.1, 4.1.1, 4.1.1. : - :. : : ( /,, ) :. - -,,,,,,, 2008

- : On Demand

: 5 : 37 : 61, : 89, : - 127 : 161 : 179 : 195

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΜΑΔΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Υπεύθυνη της Περιφερειακής Ομάδας Έρευνας-Συγγραφή Δέσποινα Σακκά, Επίκουρη Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Δ.Π.Θ. 1

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έρευνα εντάσσεται στο πλαίσιο υλοποίησης του Προγράμματος ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, Άξονας 4-Μέτρο 4.1., Ενέργεια 4.1.1., Κατηγορία Πράξης 4.1.1β, το οποίο αποσκοπεί στην εξάλειψη των διακρίσεων σε βάρος των κοριτσιών μέσα στην εκπαιδευτική κοινότητα και στην ενσωμάτωση της πολιτικής της ισότητας των δύο φύλων στο περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών, του επαγγελματικού προσανατολισμού και της σύνδεσης της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας. Ανάμεσα στις διάφορες δράσεις του Προγράμματος συμπεριλαμβάνεται και η διερεύνηση μιας σειράς παραγόντων που εμπλέκονται στη διαμόρφωση των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών επιλογών των εφήβων α- γοριών και κοριτσιών. Στόχοι της έρευνας αυτής είναι: (α) να καταγραφούν οι εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των νεαρών ατόμων, καθώς και (β) οι επιδόσεις τους και η σχέση τους με το σχολείο. Επιπλέον στόχοι είναι (γ) να διερευνηθούν η ενημέρωση, οι απόψεις και οι αξίες των εφήβων για την εκπαίδευση, την αγορά εργασίας, τις σχέσεις των δύο φύλων, την κοινωνική θέση των γυναικών, τη σχέση των γυναικών με την αγορά εργασίας, (δ) να διαπιστωθεί ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως μελλοντικούς/-ες εργαζόμενους/-ες, συντρόφους και γονείς και ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζουν να συνδυάσουν την επαγγελματική με την οικογενειακή τους ζωή και (ε) να εντοπισθούν οι ανάγκες αγοριών και κοριτσιών σε ό,τι αφορά τον επαγγελματικό προσανατολισμό τους ως προσανατολισμό ζωής και σε διαδικασίες συμβουλευτικής που θα συμβάλουν στη βελτίωση της πρόσβασής τους στην αγορά εργασίας, συμφιλιώνοντας την επαγγελματική με την οικογενειακή ζωή και για τα δύο φύλα. Τέλος, η έρευνα αποσκοπεί στο (στ) να μελετηθούν οι απόψεις και οι αξίες των εκπαιδευτικών για τα δύο φύλα και την ισότητα, οι προσδοκίες τους για το επαγγελματικό και οικογενειακό μέλλον αγοριών και κοριτσιών, οι πρακτικές τους μέσα στην τάξη, οι ιδέες τους για αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα και ιδιαίτερα στον τομέα της συμβουλευτικής και του επαγγελματικού προσανατολισμού και οι ανάγκες τους όσον αφορά τη δική τους δυνατότητα να παρέμβουν καθώς και (ζ) να διερευνηθούν οι απόψεις και οι αξίες των γονιών για τη διαπαιδαγώγηση των δύο φύλων στη σύγχρονη κοινωνία, οι προσδοκίες τους για το μέλλον των παιδιών τους με βάση το φύλο και τον τρόπο με τον οποίο αυτοί προσδιορίζουν το 7 3

ρόλο του σχολείου, αλλά και το δικό τους σε μια διαδικασία προώθησης της ισότητας των φύλων στο πλαίσιο της συμβουλευτικής και του επαγγελματικού προσανατολισμού Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται παρακάτω αποτελούν μέρος ευρύτερης πανελλαδικής έρευνας που διεξήχθη στο πλαίσιο του παραπάνω Προγράμματος στην Περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. 8 4

1. Μεθοδολογία έρευνας 1.1. Περιγραφή Δείγματος Στη μελέτη πήραν μέρος 557 έφηβοι από σχολεία των 5 Νομών της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Συμμετείχαν 292 αγόρια και 364 κορίτσια της Γ τάξης Γυμνασίου (291 άτομα, ποσοστό 52% του συνόλου των συμμετεχόντων-ουσών) και της Α τάξης του Ενιαίου Λυκείου ή ΤΕΕ (266 άτομα, ποσοστό 48%). Ποσοστό 54% των εφήβων προέρχεται από αστικές ή ημιαστικές περιοχές ενώ ποσοστό 46% προέρχεται από ημιαγροτικές ή αγροτικές περιοχές. Σε ό,τι αφορά το εκπαιδευτικό επίπεδο των γονιών των παιδιών, ποσοστό 50% έχει ολοκληρώσει τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ενώ ποσοστό περίπου 20%, έχει ολοκληρώσει σπουδές στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Ως προς το επάγγελμα, υψηλά ποσοστά πατεράδων είναι δημόσιοι ή ιδιωτικοί υπάλληλοι μη επιστήμονες (21%), μικροεπιχειρηματίες και τεχνίτες (24%) και αγρότες (18%). Μικρό ποσοστό είναι επιστήμονες ελεύθεροι ε- παγγελματίες (6%), επιστήμονες δημόσιοι ή ιδιωτικοί υπάλληλοι (8%) ή εκπαιδευτικοί (3%). Σε ό,τι αφορά τις μητέρες, περίπου οι μισές ασχολούνται με τα οικιακά (49%) ή είναι δημόσιοι ή ιδιωτικοί υπάλληλοι μη επιστήμονες (16%). Ελάχιστο ποσοστό είναι εκπαιδευτικοί (6%), επιστήμονες δημόσιοι ή ιδιωτικοί υπάλληλοι (6%), μικροεπιχειρηματίες ή τεχνίτριες (7%), αγρότισσες (4%) και ανειδίκευτες εργάτριες (4%). Επίσης, στη μελέτη ζητήθηκε να λάβουν μέρος οι γονείς όλων των μαθητών και μαθητριών του δείγματος. Ωστόσο, μόνο ένα τμήμα από αυτούς/-ές συμπλήρωσε τα ερωτηματολόγια που τους δόθηκε. Έτσι, το τελικό δείγμα γονέων απετέλεσαν 267 γονείς, 108 άνδρες και 159 γυναίκες. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι ποσοστό 5% (12 άτομα) των συμμετεχόντων ήταν άτομα τα οποία προέρχονται από άλλη χώρα (Ρωσία, Αλβανία, Ασία, Ευρώπη κ.ά.). Στον υπολογισμό αυτό, ωστόσο, δεν πάρθηκαν υπόψη τα άτομα τα οποία προέρχονται από ποικίλα πολιτισμικά περιβάλλοντα αλλά έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα. Η πλειοψηφία των γονέων ήταν απόφοιτοι/-ες Δευτεροβάθμιας Εκπαίδεσης (55%), περίπου το ένα τρίτο (29/%) ήταν απόφοιτοι/-ες της Π/βάθμιας Εκπαίδευσης ενώ οι υπόλοιποι/-ες (16%) ήταν απόφοιτοι/-ες της Τ/βάθμιας Εκπαίδευσης. Σε ό,τι αφορά το επάγγελμα, σημαντικό πο- 9 5

σοστό των γυναικών δεν εργάζονταν (27%), υψηλό σχετικά ποσοστό ήταν αγρότες/-ισες (17%) ή υπάλληλοι χωρίς πτυχίο (14%). Επιπλέον, μικρότερα ποσοστά ήταν εκπαιδευτικοί (5%), υπάλληλοι με πτυχίο Τ/βάθμιας Εκπαίδευσης (8%), μικροεπιχειρηματίες ή τεχνίτες (10%), ανειδίκευτοι εργάτες (8%) και Δημόσιοι Λειτουργοί ή επιστήμονες ελεύθεροι επαγγελματίες (11%). Τέλος, σε ό,τι αφορά τους/τις εκπαιδευτικούς και τα στελέχη ΣΕΠ, στη μελέτη πήραν μέρος 76 άτομα (32 άνδρες και 44 γυναίκες) διαφόρων ειδικοτήτων. Επιπλέον, από το σύνολο των εκπαιδευτικών ποσοστό 3% (2 άτομα) απασχολείται σε εσπερινό Γυμνάσιο-Λύκειο ενώ ποσοστό 9% (7 άτομα) απασχολείται σε Διαπολιτισμικό Γυμνάσιο-Λύκειο. Τέλος, ποσοστό 34% (26 άτομα) απασχολείται σε Γυμνάσιο, ποσοστό 38% (29 άτομα) απασχολείται σε Λύκειο και ποσοστό 28% (21 άτομα) απασχολείται σε ΤΕΕ. Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών είναι ηλικίας 31-50 ετών (77%) ενώ οι μισοί περίπου ζουν σε Ημιαστική/Αστική περιοχή (54% ) και οι άλλοι μισοί σε Ημιαγροτική/Αγροτική περιοχή ( 46%). 1.2. Εργαλεία Για τη διερεύνηση των ερευνητικών ερωτημάτων που αναφέρονται παραπάνω, χρησιμοποιήθηκε κλειστό ερωτηματολόγιο. Οι απαντήσεις των παιδιών στις κλειστές ερωτήσεις και τις κλίμακες των ερωτηματολογίων υποβλήθηκαν σε Ανάλυση Παραγόντων προκειμένου να κατασκευαστούν Σύνθετες Μεταβλητές οι οποίες υποβλήθηκαν σε παραπέρα στατιστική ε- πεξεργασία. Για τον έλεγχο της επίδρασης των ανεξάρτητων μεταβλητών (μεταξύ άλλων: φύλο, αστικότητα, τύπος σχολείου, μορφωτικό επίπεδο και επαγγελματική κατάσταση πατέρα και μητέρας) στις απόψεις και τις πεποιθήσεις των εφήβων που συμμετείχαν στη μελέτη χρησιμοποιήθηκε η Ανάλυση Διακύμανσης με έναν παράγοντα (Οne way ANOVA) ενώ για τη διερεύνηση των πολλαπλών συγκρίσεων χρησιμοποιήθηκε ο έλεγχος Tukey. 10 6

2. Αποτελέσματα 2.1. Οι απόψεις των εφήβων αγοριών και κοριτσιών Σε ό,τι αφορά τους εφήβους, οι επιμέρους στόχοι της έρευνας ήταν, μεταξύ άλλων, να διερευνηθούν: (α) οι εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές τους, (β) οι πεποιθήσεις τους για τις σχέσεις των φύλων, την κοινωνική θέση των γυναικών, τη σχέση των γυναικών με την αγορά εργασίας, (γ) ο βαθμός ενημέρωσής τους για την αγορά εργασίας, (δ) η σχέση τους με το σχολείο και οι αξίες τους για την εκπαίδευση, (ε) η σχολική τους επίδοση, (στ) οι ατομικοί στόχοι επίτευξης, (ζ) οι στόχοι επίτευξης των γονέων και του σχολείου για τα παιδιά, όπως τους αντιλαμβάνονται όμως οι ίδιοι/ες οι μαθητές/ήτριες, (η) η συμφιλίωση της επαγγελματικής με την οικογενειακή ζωή, και (θ) οι ανάγκες των εφήβων, κοριτσιών και αγοριών, για επαγγελματικό προσανατολισμό, προσανατολισμό ζωής και διαδικασίες συμβουλευτικής με στόχο την άρση των στερεοτυπικών ως προς το φύλο αντιλήψεων και την προώθηση της ισότητας των φύλων. 2.1.1. Η επίδραση του παράγοντα «φύλο» Οι απόψεις των εφήβων που συμμετείχαν στη μελέτη διαφοροποιήθηκαν ως προς τον παράγοντα «φύλο» σε αρκετές περιπτώσεις ενώ τις περισσότερες περιπτώσεις οι απόψεις των αγοριών φαίνεται να είναι πιο στερεοτυπικές από εκείνες των κοριτσιών. Παράλληλα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι τα αγόρια φαίνεται να αμφισβητούν το ρόλο του σχολείου σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι τα κορίτσια. Πιο συγκεκριμένα: Σε ό,τι αφορά τη ζωή στο σχολείο και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες, σε ορισμένες περιπτώσεις οι έφηβοι που συμμετείχαν στη μελέτη αναπαράγουν τα κυρίαρχα στερεότυπα. Για παράδειγμα, τα κορίτσια εκτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τα αγόρια ότι είναι πιο αποτελεσματικά στα μαθήματα Γλώσσας και ταυτόχρονα θεωρούν ότι αυτά είναι ενδιαφέροντα και χρήσιμα. Επιπλέον, αναφέρουν ότι έχουν στόχους σε ό,τι αφορά τη μάθηση και ότι επιμένουν κατά την εκτέλεση των ακαδημαϊκών τους δραστηριοτήτων και δεν παραιτούνται σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τα αγόρια. 11 7

Εκτός των παραπάνω, φαίνεται ότι τα αγόρια βιώνουν πίεση σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι τα κορίτσια σε ό,τι αφορά την επίδοση αλλά τα κορίτσια, με τη σειρά τους, φαίνεται να βιώνουν πίεση από τους γονείς τους σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι τα αγόρια. Πιο συγκεκριμένα, τα αγόρια αντιλαμβάνονται σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι τα κορίτσια ότι το σχολείο θέτει στόχους ως προς την επίδοση (π.χ. σε αυτό το σχολείο οι καθηγητές/-τριες ενδιαφέρονται μόνο για τα έξυπνα παιδιά) ενώ τα κορίτσια αντιλαμβάνονται σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι τα αγόρια ότι το σχολείο θέτει στόχους ως προς τη μάθηση (π.χ. σε αυτό το σχολείο μετράει πολύ να προσπαθήσεις σκληρά). Παράλληλα, τα κορίτσια αντιλαμβάνονται σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι τα αγόρια ότι οι γονείς τους θέτουν στόχους ως προς τη μάθηση (π.χ. οι γονείς μου θέλουν να κατανοώ τα μαθήματά μου και όχι απλά να τα απομνημονεύω) και ότι οι γονείς τους εμπλέκονται συναισθηματικά και γνωστικά σε ό,τι αφορά το σχολείο τους (π.χ. οι γονείς μου, μου κάνουν δώρα βιβλία). Τέλος, είναι άξιο προσοχής το γεγονός ότι τα αγόρια, σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι τα κορίτσια, αναφέρουν κάποιο σκεπτικισμό για το σχολείο (π.χ. το να τα πάω καλά στο σχολείο δε θα με βοηθήσει να έχω μια ικανοποιητική δουλειά). Σε ό,τι αφορά τις επαγγελματικές επιλογές των εφήβων ή/και τις επιλογές ζωής, τα κορίτσια δίνουν έμφαση στη φύση της εργασίας (π.χ., να είναι μια ενδιαφέρουσα δουλειά, δημιουργική) και όχι στο χρήμα και το κύρος. Παράλληλα, ωστόσο, συμφωνούν με στερεοτυπικές απόψεις που αφορούν στη συμπεριφορά των κοριτσιών (τα κορίτσια τα καταφέρνουν καλύτερα με τις δουλειές του σπιτιού) ενώ τα αγόρια συμφωνούν σε υ- ψηλότερο βαθμό από ό,τι τα κορίτσια με στερεοτυπικές απόψεις που α- φορούν τη συμπεριφορά των αγοριών (π.χ. τα αγόρια τα καταφέρνουν καλύτερα στα μαθηματικά, είναι πιο σημαντικό για ένα αγόρι παρά για ένα κορίτσι να πετύχει στο Πανεπιστήμιο κ.ά.). Επιπλέον, τα αγόρια συμφωνούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι τα κορίτσια με συντηρητικές απόψεις και πεποιθήσεις σε ό,τι αφορά το ρόλο της γυναίκας μέσα στην οικογένεια ενώ τα κορίτσια συμφωνούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι τα αγόρια με προοδευτικές απόψεις για την κατανομή των ρόλων στην οικογένεια. Σε ό,τι αφορά τη μελλοντική τους ζωή, τα αγόρια σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι τα κορίτσια δηλώνουν ότι δεν επιθυμούν να κάνουν οικογένεια στο μέλλον και ότι είναι πρόθυμα να θυσιάσουν την εργασία 12 8

τη δική τους αλλά κυρίως της γυναίκας τους για τη φροντίδα της οικογένειας Τέλος, ως προς το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση,τα κορίτσια σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι τα αγόρια θεωρούν ότι σήμερα υπάρχει ανάγκη για υπηρεσίες συμβουλευτικής στο σχολείο οι οποίες θα πρέπει να αφορούν τόσο στην επιλογή επαγγέλματος όσο και στις γενικότερες επιλογές ζωής. 2.1.2. Η επίδραση του παράγοντα «αστικότητα» Οι απόψεις των εφήβων που συμμετείχαν στη μελέτη διαφοροποιήθηκαν ως προς τον παράγοντα «αστικότητα» σε αρκετές περιπτώσεις. Από τα αποτελέσματα φαίνεται ότι οι απόψεις των παιδιών που προέρχονται από αγροτικές ή ημιαγροτικές περιοχές φαίνεται να είναι πιο στερεοτυπικές ως προς το φύλο από εκείνες των εφήβων που προέρχονται από ημιαστικές ή αστικές περιοχές. Παράλληλα, ωστόσο, φαίνεται ότι τα παιδιά αυτών των ομάδων εκτιμούν το σχολείο και το ρόλο που αυτό παίζει σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι οι έφηβοι που προέρχονται από η- μιαστικές ή αστικές περιοχές. Πιο συγκεκριμένα: Σε ό,τι αφορά τη ζωή στο σχολείο και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες, οι έφηβοι που ζουν σε αστικές ή ημιαστικές περιοχές εκτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες που ζουν σε αγροτικές και ημιαγροτικές περιοχές ότι τα Μαθηματικά είναι ενδιαφέροντα και οι ίδιοι/-ες είναι πιο αποτελεσματικοί στα Μαθηματικά ενώ δεν ισχύει το ίδιο για τα μαθήματα Γλώσσας και τις Φυσικές Επιστήμες. Αντίθετα, οι έφηβοι που ζουν σε α- γροτικές ή ημιαγροτικές περιοχές εκτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες που ζουν σε αστικές ή ημιαστικές περιοχές ότι τα γλωσσικά μαθήματα και οι Φυσικές Επιστήμες έχουν ενδιαφέρον και είναι χρήσιμα. Επιπλέον, οι έφηβοι που ζουν σε αγροτικές ή ημιαγροτικές περιοχές αναφέρουν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνους/-ες που ζουν σε ημιαστικές ή αστικές περιοχές θετική στάση απέναντι στο σχολείο και ότι έχουν στόχους σε ό,τι αφορά τη μάθηση (π.χ. κάνω τα σχολικά μου καθήκοντα γιατί με ενδιαφέρουν) και σε ό,τι αφορά την επίδοση (μέσα από διαδικασίες προσέγγισης, όπως, π.χ. θα ήθελα να δείχνω στους καθηγητές μου ότι είμαι έξυπνος, κ.ά.) σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες που ζουν σε αστικές ή ημιαστικές περιοχές. Παράλ- 13 9

ληλα, αναφέρουν σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνους/-ες που ζουν σε αστικές ή ημιαστικές περιοχές την ευχαρίστηση και την ικανοποίηση των σημαντικών άλλων (π.χ. κάνω τη σχολική μου δουλειά ε- πειδή αυτό περιμένει η οικογένειά μου από μένα, κ.ά.). Τέλος, αναφέρουν οι γονείς τους εμπλέκονται στο σχολείο τους και δείχνουν ενδιαφέρον ενώ αποδίδουν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι οι συμμαθητές/-τριές τους τη χαμηλή σχολική τους επίδοση σε συνδυασμό παραγόντων που αφορούν στην εξυπνάδα του ατόμου, τους γονείς του και τυχαία γεγονότα. Σε ό,τι αφορά τις επαγγελματικές επιλογές των εφήβων ή/και τις επιλογές ζωής, οι έφηβοι που ζουν σε αγροτικές ή ημιαγροτικές περιοχές συμφωνούν σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες που ζουν σε ημιαστικές ή αστικές περιοχές με στερεοτυπικές απόψεις που αφορούν τόσο τη συμπεριφορά των αγοριών (π.χ. τα αγόρια τα καταφέρνουν καλύτερα στα μαθηματικά, κ.ά.) όσο και εκείνη των κοριτσιών (τα κορίτσια τα καταφέρνουν καλύτερα με τις δουλειές του σπιτιού). Παράλληλα, συμφωνούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνα που ζουν σε ημιαστικές ή αστικές με παραδοσιακές πεποιθήσεις σε ό,τι αφορά την κατανομή της εργασίας στα δύο φύλα. 2.1.3. Η επίδραση του παράγοντα «τύπος σχολείου» Οι απόψεις των εφήβων που συμμετείχαν στη μελέτη διαφοροποιήθηκαν ως προς τον παράγοντα «τύπος σχολείου» σε πολλές περιπτώσεις. Από τα αποτελέσματα φαίνεται ότι οι διαφορές αφορούσαν στους μαθητές και στις μαθήτριες των ΤΕΕ και του Γυμνασίου (έναντι εκείνων του Λυκείου) σε ό,τι αφορά τις απόψεις τους για τις ταυτότητες φύλου ενώ σε ό,τι αφορά τις απόψεις τους για τη σχολική ζωή οι διαφορές αφορούσαν στους μαθητές και τις μαθήτριες του Γυμνασίου-Λυκείου έναντι εκείνων των ΤΕΕ. Επίσης, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι απόψεις των μαθητών και μαθητριών των ΤΕΕ είναι πιο στερεοτυπικές, σε ό,τι αφορά τους ρόλους των δύο φύλων, από εκείνες των παιδιών των άλλων δύο τύπων σχολείων, ενώ, ταυτόχρονα, φαίνεται ότι έχουν πιο αρνητική στάση απέναντι στο σχολείο και λιγότερη υποστήριξη από τους γονείς τους. Πιο συγκεκριμένα: Σε ό,τι αφορά τη ζωή στο σχολείο και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες, οι έφηβοι που παρακολουθούν το Γυμνάσιο- Λύκειο εκτιμούν σε μεγαλύ- 14 10

τερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες που παρακολουθούν το ΤΕΕ ότι τα γλωσσικά μαθήματα έχουν ενδιαφέρον και είναι χρήσιμα. Επιπλέον, εκείνοι/- ες που παρακολουθούν το Λύκειο κάνουν την ίδια εκτίμηση σε υψηλότερο βαθμό από τους εφήβους που παρακολουθούν το Γυμνάσιο. Επιπλέον, οι έφηβοι που παρακολουθούν το Λύκειο, σε υψηλότερο βαθμό από τους υπόλοιπους, αναφέρουν ότι επιμένουν κατά την εκτέλεση των ακαδημαϊκών τους δραστηριοτήτων και δεν παραιτούνται. Επιπλέον, το ίδιο ισχύει και για εκείνους/-ες που παρακολουθούν το Γυμνάσιο σε σύγκριση με τους συμμαθητές/-τριές τους που παρακολουθούν το ΤΕΕ. Εκτός των παραπάνω, οι έφηβοι που παρακολουθούν το Γυμνάσιο - Λύκειο αναφέρουν ότι έχουν στόχους σε ό,τι αφορά τη μάθηση (π.χ. κάνω τα σχολικά μου καθήκοντα γιατί με ενδιαφέρουν) σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες που παρακολουθούν το ΤΕΕ ενώ δεν ισχύει το ίδιο σε ό,τι αφορά τους στόχους επίδοσης-προσέγγισης και τους στόχους επίδοσης-αποφυγής. Επιπλέον, σε ό,τι αφορά τους κοινωνικούς στόχους, οι έφηβοι του Γυμνασίου αναφέρουν σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των άλλων ομάδων την ευχαρίστηση των σημαντικών άλλων ενώ οι έφηβοι του Γυμνασίου-Λυκείου αναφέρουν τις συνέπειες της συμπεριφοράς στο μέλλον (π.χ. κάνω τη σχολική μου δουλειά επειδή δε θέλω να στεναχωρώ την οικογένειά μου, κ.ά.) σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των ΤΕΕ. Τέλος, οι έφηβοι του Γυμνασίου και των ΤΕΕ αντιλαμβάνονται σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες του Λυκείου ότι το σχολείο θέτει στόχους ως προς την επίδοση (π.χ. σε αυτό το σχολείο οι καθηγητές/-τριες ενδιαφέρονται μόνο για τα έξυπνα παιδιά) ενώ το ίδιο ισχύει και για εκείνους/-ες των ΤΕΕ σε σύγκριση με τους εφήβους του Γυμνασίου. Παράλληλα, οι έφηβοι του Γυμνασίου-Λυκείου αντιλαμβάνονται σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των ΤΕΕ ότι το σχολείο θέτει στόχους ως προς τη μάθηση (σε αυτό το σχολείο μετράει πολύ να προσπαθήσεις σκληρά), ότι οι γονείς τους εμπλέκονται συναισθηματικά σε ό,τι αφορά το σχολείο τους καθώς επίσης και ότι εμπλέκονται στο σχολείο τους. Σε ό,τι αφορά τις επαγγελματικές επιλογές των εφήβων ή/και τις επιλογές ζωής, οι έφηβοι που παρακολουθούν το Γυμνάσιο και το ΤΕΕ σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες που παρακολουθούν το Λύκειο δίνουν έμφαση στο συνδυασμό καριέρας και οικογένειας. Επιπλέ- 15 11

ον,το ίδιο ισχύει για εκείνοι/-ες των ΤΕΕ σε σχέση με τους εφήβους του Γυμνασίου. Σε ό,τι αφορά τις απόψεις τους για τα δύο φύλα, οι έφηβοι των ΤΕΕ συμφωνούν σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνους/-ες του Γυμνασίου- Λυκείου με στερεοτυπικές απόψεις που αφορούν στη συμπεριφορά των αγοριών (π.χ. τα αγόρια τα καταφέρνουν καλύτερα στα μαθηματικά, κ.ά.). Επιπλέον, οι έφηβοι του Γυμνασίου και των ΤΕΕ συμφωνούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες του Λυκείου με συντηρητικές απόψεις και πεποιθήσεις σε ό,τι αφορά το ρόλο της γυναίκας μέσα στην οικογένεια. Σε ό,τι αφορά τη μελλοντική τους ζωή, οι έφηβοι του Γυμνασίου και των ΤΕΕ σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες του Λυκείου δηλώνουν ότι δεν επιθυμούν να κάνουν οικογένεια στο μέλλον. Το ίδιο ισχύει και για τους εφήβους των ΤΕΕ σε σχέση με εκείνους/-ες του Γυμνασίου. Επιπλέον, οι έφηβοι των ΤΕΕ και του Γυμνασίου δηλώνουν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από εκείνους-ες του Λυκείου ότι είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν την εργασία τη δική τους αλλά κυρίως της γυναίκας τους για τη φροντίδα της οικογένειας. Το ίδιο ισχύει και για εκείνους/-ες των ΤΕΕ σε σύγκριση με τους εφήβους του Γυμνασίου. Τέλος, ως προς το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση, οι έφηβοι του Γυμνασίου και των ΤΕΕ σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες του Λυκείου θεωρούν ότι ο ΣΕΠ όπως είναι σήμερα τους παρέχει πληροφόρηση και βοήθεια. Το ίδιο ισχύει και για τους εφήβους του Γυμνασίου σε σχέση με εκείνους/-ες των ΤΕΕ. Επιπλέον, οι έφηβοι του Γυμνασίου θεωρούν ότι υπάρχει ανάγκη για υπηρεσίες συμβουλευτικής στο σχολείο που να προωθούν την ισότητα των δύο φύλων σε υψηλότερο βαθμό από εκείνους/-ες των ΤΕΕ και του Λυκείου. 2.1.4. Η επίδραση του παράγοντα «μορφωτικό επίπεδο πατέρα» Σε ό,τι αφορά την επίδραση του παράγοντα «μορφωτικό επίπεδο πατέρα», στις περισσότερες περιπτώσεις οι απόψεις των εφήβων που οι πατέρες τους είναι απόφοιτοι της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης φαίνεται να είναι πιο στερεοτυπικές από εκείνες των εφήβων που οι γονείς τους είναι της Δευτεροβάθμιας ή Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Παράλληλα, είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι σε ό,τι αφορά τις απόψεις των εφήβων για τη ζωή 16 12

στο σχολείο, οι διαφοροποιήσεις αφορούν είτε τις ομάδες των εφήβων με γονείς της Τριτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έναντι ε- κείνων που οι γονείς τους είναι της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης είτε τις ομάδες των εφήβων με γονείς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έναντι εκείνων που οι γονείς τους είναι της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πιο συγκεκριμένα: Σε ό,τι αφορά τη ζωή στο σχολείο και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες, οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης εκτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι των άλλων δύο βαθμίδων της εκπαίδευσης ότι τα γλωσσικά μαθήματα έχουν ενδιαφέρον και είναι χρήσιμα. Επιπλέον, οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι της Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εκτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι πατέρες είναι της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ότι είναι πιο αποτελεσματικοί στα Μαθηματικά. Αντίθετα από τα παραπάνω, οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι της Τριτοβάθμιας και της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης δηλώνουν σε υψηλότερο βαθμό από εκείνους/-ες της Δευτεροβάθμιας ότι είναι πιο αποτελεσματικοί στα μαθήματα των Φυσικών Επιστημών και ότι θεωρούν τα μαθήματα αυτά ενδιαφέροντα. Σε ό,τι αφορά τις επαγγελματικές επιλογές των εφήβων ή/και τις επιλογές ζωής, οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι Τριτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι πατέρες είναι της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης δίνουν έμφαση στη φύση της εργασίας (π.χ., να είναι μια ενδιαφέρουσα δουλειά, δημιουργική) καθώς και στο κύρος και τα χρήματα. Παράλληλα, οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης συμφωνούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των ο- ποίων οι πατέρες είναι των άλλων δύο βαθμίδων της εκπαίδευσης με συντηρητικές απόψεις και πεποιθήσεις σε ό,τι αφορά το ρόλο της γυναίκας μέσα στην οικογένεια. Τέλος, ως προς το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση, οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/- ες της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θεωρούν ότι ο ΣΕΠ στη σημερινή του μορφή τους/τις βοηθά σε υψηλό βαθμό. 17 13

2.1.5. Η επίδραση του παράγοντα «μορφωτικό επίπεδο μητέρας» Οι απόψεις των εφήβων που συμμετείχαν στη μελέτη διαφοροποιήθηκαν και ως προς τον παράγοντα «μορφωτικό επίπεδο μητέρας» σε αρκετές περιπτώσεις. Πιο συγκεκριμένα: Σε ό,τι αφορά τη ζωή στο σχολείο και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι της Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης εκτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι μητέρες είναι της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ότι είναι πιο α- ποτελεσματικοί/-ές στα Μαθηματικά. Το ίδιο ισχύει και για τους εφήβους των οποίων οι γονείς είναι της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης σε σύγκριση με εκείνους/-ες των οι μητέρες είναι της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ενώ δεν ισχύει το ίδιο για τα γλωσσικά μαθήματα και τις Φυσικές Επιστήμες. Αντίθετα με τα παραπάνω, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης εκτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι μητέρες είναι της Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης ότι τα γλωσσικά μαθήματα έχουν ενδιαφέρον και είναι χρήσιμα. Παράλληλα, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι της Πρωτοβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης εκτιμούν ότι οι Φυσικές Επιστήμες έ- χουν επίσης ενδιαφέρον σε υψηλότερο βαθμό από τους εφήβους των ο- ποίων οι μητέρες είναι της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Σε ό,τι αφορά τις επαγγελματικές επιλογές των εφήβων ή/και τις επιλογές ζωής, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι της Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης δίνουν έμφαση στη φύση της εργασίας (π.χ., να είναι μια ενδιαφέρουσα δουλειά, δημιουργική). Επιπλέον, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι της Δευτεροβάθμιας ή Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης δίνουν σημασία στο κύρος και τα χρήματα σε υψηλότερο βαθμό από εκείνους/-ες των οποίων οι μητέρες είναι της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Παράλληλα, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης συμφωνούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι μητέρες είναι της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με συντηρητικές απόψεις και πεποιθήσεις σε ό,τι αφορά το ρόλο της γυναίκας μέσα στην οικογένεια αλλά είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι δεν εντοπίστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές ανάμε- 18 14

σα στους εφήβους με μητέρες των διαφόρων εκπαιδευτικών επιπέδων σε ό,τι αφορά τις απόψεις τους για τα αγόρια και τα κορίτσια. Σε ό,τι αφορά τη μελλοντική τους ζωή, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι μητέρες είναι της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης δηλώνουν ότι είναι πρόθυμοι/-ες να θυσιάσουν την εργασία τη δική τους αλλά κυρίως της γυναίκας τους για τη φροντίδα της οικογένειας. Τέλος, ως προς το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι μητέρες είναι της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης θεωρούν ότι η φυσιογνωμία του ΣΕΠ μπορεί να παραμείνει όπως είναι σήμερα. Επιπλέον, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης θεωρούν σε υψηλότερο βαθμό από εκείνους/-ες των οποίων οι μητέρες είναι της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ότι στο ΣΕΠ σήμερα υπάρχει ανάγκη για υπηρεσίες συμβουλευτικής στο σχολείο οι οποίες θα πρέπει να αφορούν τόσο στην επιλογή επαγγέλματος όσο και στις γενικότερες επιλογές ζωής. 2.1.6. Η επίδραση του παράγοντα «επάγγελμα πατέρα» Ως προς το επάγγελμα του πατέρα, στις περισσότερες περιπτώσεις οι απόψεις των εφήβων διαφοροποιούνται με συστηματικό τρόπο με την έννοια ότι η πιο συχνή διαφοροποίηση αφορά στις επαγγελματικές ομάδες «αγρότες», «ανειδίκευτοι εργάτες» και «γεωργοί» από τη μια, και από την άλλη, τους υπαλλήλους (επιστήμονες), τους εκπαιδευτικούς και τους επιστήμονες ελεύθερους επαγγελματίες. Πιο συγκεκριμένα: Σε ό,τι αφορά τη ζωή στο σχολείο και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες, από τη μια, οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι επιστήμονες ελεύθεροι επαγγελματίες εκτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι έφηβοι των ο- ποίων οι πατέρες ανήκουν σε όλες τις υπόλοιπες επαγγελματικές ομάδες ότι είναι πιο αποτελεσματικοί στα Μαθηματικά και στις Φυσικές Επιστήμες. Από την άλλη, οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι αγρότες εκτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες 19 15

ανήκουν σε όλες τις υπόλοιπες επαγγελματικές ομάδες ότι τα γλωσσικά μαθήματα και οι Φυσικές Επιστήμες έχουν ενδιαφέρον και είναι χρήσιμα. Επιπλέον, οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι εκπαιδευτικοί και επιστήμονες ελεύθεροι επαγγελματίες σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι πατέρες είναι αγρότες και μικροεπιχειρηματίες ή τεχνίτες δηλώνουν υψηλή σχολική ικανότητα ενώ οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι αγρότες και ανειδίκευτοι εργάτες αποδίδουν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες ανήκουν σε όλες τις υπόλοιπες επαγγελματικές ομάδες την χαμηλή σχολική τους επίδοση στον ίδιο τους τον εαυτό, τους γονείς και σε τυχαία γεγονότα. Σε ό,τι αφορά τις επαγγελματικές επιλογές των εφήβων ή/και τις επιλογές ζωής, οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι ανειδίκευτοι εργάτες και αγρότες ή μικροεπιχειρηματίες και τεχνίτες συμφωνούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι πατέρες είναι επιστήμονες ελεύθεροι επαγγελματίες με συντηρητικές απόψεις και πεποιθήσεις σε ό,τι αφορά το ρόλο της γυναίκας μέσα στην οικογένεια. Τέλος, ως προς το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση, οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες είναι ανειδίκευτοι εργάτες θεωρούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι οι έφηβοι των οποίων οι πατέρες ανήκουν σε όλες τις υπόλοιπες επαγγελματικές ομάδες ότι η φυσιογνωμία του ΣΕΠ μπορεί να παραμείνει η ίδια όπως είναι σήμερα. 2.1.7. Η επίδραση του παράγοντα «επάγγελμα μητέρας» Οι απόψεις των εφήβων διαφοροποιήθηκαν ανάλογα με την επαγγελματική κατάσταση της μητέρας με παρόμοιους τρόπους με αυτούς που διαφοροποιήθηκαν ανάλογα με την επαγγελματική κατάσταση του πατέρα. Ωστόσο, στην περίπτωση του επαγγέλματος της μητέρας, υπήρξε η νέα κατηγορία «οικιακά» και δεν εμφανίστηκε η κατηγορία «επιστήμονας ε- λεύθερος επαγγελματίας». Στο πλαίσιο αυτό, φαίνεται πως η πιο συχνή διαφοροποίηση αφορά στις επαγγελματικές ομάδες «αγρότισες», «ανειδίκευτς εργάτριες», «γεωργοί» και «οικιακά» από τη μια, και από την άλλη, τις υπαλλήλους (μη επιστήμονες), τις εκπαιδευτικούς και τις επιστήμονες δημόσιους ή ιδιωτικούς υπαλλήλους. Πιο συγκεκριμένα: Σε ό,τι αφορά τη ζωή στο σχολείο και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι επιστήμονες δημόσιοι ή ιδιωτικοί 20 16

υπάλληλοι, αγρότισες ή εκπαιδευτικοί εκτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι των οποίων οι μητέρες είναι μη επιστήμονες δημόσιοι ή ιδιωτικοί υπάλληλοι ότι είναι πιο αποτελεσματικοί στα μαθήματα Γλώσσας. Επιπλέον, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι αγρότισες εκτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι μητέρες ανήκουν σε όλες τις άλλες επαγγελματικές κατηγορίες ότι τα γλωσσικά μαθήματα και τα μαθήματα Φυσικών Επιστημών έχουν ενδιαφέρον και είναι χρήσιμα. Εκτός των παραπάνω, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι επιστήμονες δημόσιοι ή ιδιωτικοί υπάλληλοι αναφέρουν ότι επιμένουν κατά την εκτέλεση των ακαδημαϊκών τους δραστηριοτήτων και δεν παραιτούνται σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι μητέρες ανήκουν σε όλες τις άλλες επαγγελματικές κατηγορίες. Ωστόσο, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι αγρότισες αναφέρουν ότι έχουν στόχους σε ό,τι αφορά τη μάθηση (π.χ. κάνω τα σχολικά μου καθήκοντα γιατί με ενδιαφέρουν) σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι μητέρες ανήκουν σε όλες τις άλλες επαγγελματικές κατηγορίες και επίσης, αντιλαμβάνονται σε υψηλότερο βαθμό ότι οι γονείς τους εμπλέκονται στο σχολείο τους. Σε ό,τι αφορά τις επαγγελματικές επιλογές των εφήβων ή/και τις επιλογές ζωής, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες ασχολούνται με τα οικιακά ή είναι αγρότισες συμφωνούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι μητέρες είναι εκπαιδευτικοί με συντηρητικές απόψεις και πεποιθήσεις σε ό,τι αφορά το ρόλο της γυναίκας μέσα στην οικογένεια. Τέλος, ως προς το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση, οι έφηβοι των οποίων οι μητέρες είναι αγρότισες ή ανειδίκευτες εργάτριες ή ασχολούνται με τα οικιακά σε υψηλότερο βαθμό από ό,τι εκείνοι/-ες των οποίων οι μητέρες είναι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι ο ΣΕΠ στη σημερινή του μορφή τους βοηθάει και τους παρέχει πληροφόρηση για τα επαγγέλματα για τα οποία ενδιαφέρονται. 21 17

2.2. Οι απόψεις των γονιών Στο επίπεδο των γονέων, οι επιμέρους στόχοι της έρευνας ήταν, μεταξύ άλλων, να διερευνηθούν: (α) ο βαθμός ενήμερωσής τους σε θέματα ισότητας των φύλων στην ελληνική κοινωνία, (β) οι πεποιθήσεις τους για τις σχέσεις των φύλων στην οικογένεια, την εργασία και την κοινωνία, γενικότερα, την κοινωνική θέση των γυναικών, τη σχέση των γυναικών με την αγορά εργασίας, (γ) οι αντιλήψεις τους και οι πρακτικές διαπαιδαγώγησης αγοριών και κοριτσιών στη σύγχρονη κοινωνία, (δ) οι προσδοκίες για το μέλλον των παιδιών τους ως προς τον ακαδημαϊκό, τον ε- παγγελματικό και τον οικογενειακό τομέα, και (ε) οι προσδοκίες τους από το σχολείο και τους φορείς ΣΕΠ για δράσεις προώθησης της ισότητας στον επαγγελματικό και οικογενειακό τομέα. 2.2.1. Η επίδραση του παράγοντα «φύλο» Οι απόψεις των γονιών φαίνεται ότι θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σε γενικές γραμμές ως «στερεοτυπικές». Διαφοροποιήθηκαν ως προς το φύλο σε αρκετές περιπτώσεις ενώ η διαφοροποίηση των απόψεών τους φαίνεται να είναι συστηματική με την έννοια ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι απόψεις των ανδρών φαίνεται να είναι πιο στερεοτυπικές από εκείνες των γυναικών και επίσης φαίνεται να είναι προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης του παραδοσιακού καταμερισμού των ρόλων των φύλων. Πιο συγκεκριμένα: Ως προς τις επαγγελματικές επιλογές των εφήβων, οι γυναίκες φαίνεται να δίνουν έμφαση στην προσωπική ανάπτυξη τόσο των αγοριών όσο και των κοριτσιών (π.χ. να προσφέρει ικανοποίηση και οικονομική ασφάλεια, να είναι ενδιαφέρουσα και δημιουργική, να καλλιεργεί την υπευθυνότητα και να έχει δυνατότητες εξέλιξης) και να επιτρέπει το συνδυασμό καριέρας και οικογένειας ενώ οι άνδρες θεωρούν ότι κάτι τέτοιο πρέπει να ισχύει μόνο στην περίπτωση των κοριτσιών. Ως προς το ρόλο των δύο φύλων στο χώρο της οικογένειας και της εργασίας, οι άνδρες συμφωνούν σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι γυναίκες με συντηρητικές απόψεις για τους άνδρες και τις γυναίκες στο σπίτι και στην εργασία, όπως για παράδειγμα, συμφωνούν με την άποψη ότι οι άνδρες είναι πιο κατάλληλοι να ασχολούνται με θέματα της δημόσιας ζωής που αφορούν την εξωτερική πολιτική, την οικονομία και την άμυνα ή ότι οι γυναίκες θα έπρεπε να επιλέγουν το επάγγελμά τους 22 18

λαμβάνοντας υπόψη ότι κάποια στιγμή θα γίνουν σύζυγοι και μητέρες. Επιπλέον, φαίνεται να υιοθετούν λιγότερο από ό,τι οι γυναίκες προοδευτικές απόψεις για την συμμετοχική φροντίδα των παιδιών από τους γονείς, τον καταμερισμό των οικιακών εργασιών, την από κοινού λήψη αποφάσεων στην οικογένεια, τον επωμισμό των οικονομικών υποχρεώσεων και την επαγγελματική εξέλιξη των δύο φύλων. Τέλος, ως προς το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση, οι μητέρες σε σχέση με τους πατέρες έχουν μεγαλύτερες προσδοκίες απ το μάθημα του ΣΕΠ σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών επαγγελματικής και μη συμβουλευτικής (π.χ. να βοηθά τα παιδιά να πάρουν αποφάσεις για το μέλλον, να προσφέρει πληροφόρηση για επαγγέλματα, να προσφέρει συμβουλευτική για θέματα που απασχολούν τα παιδιά, να καλλιεργεί την αυτογνωσία και τις μη στερεότυπες επαγγελματικές επιλογές βάσει φύλου, την διδασκαλία του από άτομο εξειδικευμένο και όχι μη εξειδικευμένο εκπαιδευτικό). Επιπλέον, οι γυναίκες συμφωνούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από τους άνδρες ότι το σχολείο πρέπει να προάγει προοδευτικές αντιλήψεις για το ρόλο των δύο φύλων στο δημόσιο βίο, στην οικογένεια και την εργασία. 2.2.2. Η επίδραση του παράγοντα «ηλικία» Οι απόψεις των γονιών διαφοροποιήθηκαν ως προς την ηλικία σε ελάχιστες περιπτώσεις. Πιο συγκεκριμένα: Ως προς το ρόλο των δύο φύλων στο χώρο της οικογένειας και της εργασίας, οι γονείς που είναι μέχρι 30 ετών εκτιμούν ότι η απόχτηση εμπειριών ζωής τόσο από τα αγόρια όσο και από τα κορίτσια είναι μια σημαντική προϋπόθεση για τη δημιουργία οικογένειας περισσότερο από όλες τις άλλες ηλικιακές ομάδες γονέων, ενώ οι γονείς που είναι 51 ετών και άνω εκτιμούν σε μικρότερο βαθμό από όλους τους άλλους ότι ισχύει κάτι τέτοιο. Αντίθετα, ωστόσο, από τα παραπάνω, ως προς την επίδοση και τη συμπεριφορά των παιδιών στο σχολείο, οι νεώτεροι γονείς (μέχρι 30 ετών) μαζί με εκείνους/-ες των 31-40 ετών αλλά και εκείνους/-ες των 51 ετών και άνω, θεωρούν ότι τα κορίτσια ευνοούνται στο σχολείο και στην οικογένεια. Επιπλέον, ως προς τη σχέση γονιών και παιδιών, οι γονείς που είναι μέχρι 30 ετών εκτιμούν σε μικρότερο βαθμό από όλους τους υπόλοι- 23 19

πους ότι υιοθετούν συμπεριφορές που δείχνουν ότι σέβονται τα παιδιά τους και τους αναθέτουν πρωτοβουλίες (π.χ. τους επιτρέπουν να βγαίνουν έξω όσο συχνά θέλουν, τους δίνουν τόση ελευθερία όση θέλουν, τους επιτρέπουν να παίρνουν μόνα τους αποφάσεις, τα αφήνουν να αποφασίζουν για τον εαυτό τους, τα αφήνουν να κάνουν πράγματα που τους αρέσουν και να ντύνονται όπως θέλουν). 24 20

2.2.3. Η επίδραση του παράγοντα «αστικότητα» Η διαφοροποίηση των απόψεων των γονιών ανάλογα με το βαθμό α- στικότητας της περιοχής στην οποία ζουν, όπως και στην περίπτωση της επίδρασης του παράγοντα «φύλο», φαίνεται να είναι συστηματική με την έννοια ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι απόψεις των γονιών που ζουν σε ημιαστικά και αστικά περιβάλλοντα είναι λιγότερο στερεοτυπικές από εκείνες των γονιών που ζουν σε αγροτικές και ημιαγροτικές περιοχές. Πιο συγκεκριμένα: Ως προς τις επαγγελματικές επιλογές των εφήβων, οι γονείς που ζουν σε αστικές και ημιαστικές περιοχές δίνουν έμφαση στην προσωπική ανάπτυξη τόσο των αγοριών όσο και των κοριτσιών (π.χ. η μελλοντική εργασία να προσφέρει ικανοποίηση και οικονομική ασφάλεια, να είναι ενδιαφέρουσα και δημιουργική, να καλλιεργεί την υπευθυνότητα και να έχει δυνατότητες εξέλιξης και να επιτρέπει το συνδυασμό καριέρας και οικογένειας. Επιπλέον, οι γονείς που ζουν σε αγροτική/ημιαγροτική περιοχή θεωρούν πως τα κορίτσια είναι πιο κατάλληλα για επαγγέλματα που παρέχουν φροντίδα καθώς και για τις δουλειές του σπιτιού. Ως προς το ρόλο των δύο φύλων στο χώρο της οικογένειας και της εργασίας, οι γονείς που ζουν σε αγροτικές ή ημιαγροτικές περιοχές δηλώνουν ότι αναθέτουν εργασίες στα κορίτσια τους σε μεγαλύτερο βαθμό από εκείνους τους γονείς που ζουν σε ημιαστικές ή αστικές περιοχές. Επιπλέον, οι γονείς που ζουν σε αγροτική/ημιαγροτική περιοχή φαίνεται να υιοθετούν συντηρητικές απόψεις για άνδρες και γυναίκες σε μεγαλύτερο βαθμό από τους γονείς που ζουν σε ημιαστικές και αστικές περιοχές. Ω- στόσο, επίσης θα πρέπει να πούμε, στο σημείο αυτό, ότι οι γονείς και από τις δύο περιοχές υιοθετούν στον ίδιο βαθμό τόσο προοδευτικές απόψεις για άνδρες και γυναίκες, όσο και πιο ακραίες αντιλήψεις για υπεροχή των γυναικών έναντι των ανδρών σε σχέση με το τι μπορούν να κάνουν στο χώρο της εργασίας και της οικογένειας. 2.2.4. Η επίδραση του παράγοντα «εκπαίδευση» Και σε αυτήν την περίπτωση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η διαφοροποίηση των απόψεων των γονιών φαίνεται να είναι συστηματική με την έννοια ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι απόψεις εκείνων που έχουν ολοκληρώσει μόνο την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση τείνουν να είναι πιο 25 21

στερεοτυπικές από εκείνες των γονιών που είναι έχουν ολοκληρώσει την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα: Ως προς τις επαγγελματικές επιλογές, οι γονείς που έχουν ολοκληρώσει την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση φαίνεται να δίνουν έμφαση στην προσωπική ανάπτυξη τόσο των αγοριών όσο και των κοριτσιών (π.χ. να προσφέρει ικανοποίηση και οικονομική ασφάλεια, να είναι ενδιαφέρουσα και δημιουργική, να καλλιεργεί την υπευθυνότητα και να έχει δυνατότητες εξέλιξης και να επιτρέπει το συνδυασμό καριέρας και οικογένειας). Επιπλέον, θεωρούν σε μικρότερο βαθμό από τους γονείς που έχουν ολοκληρώσει μόνο την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση ότι τα κορίτσια είναι πιο κατάλληλα για επαγγέλματα που παρέχουν φροντίδα καθώς και για τις δουλειές του σπιτιού. Ως προς το ρόλο των δύο φύλων στο χώρο της οικογένειας και της εργασίας, οι γονείς με Τριτοβάθμια εκπαίδευση εκτιμούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από ό,τι οι γονείς με Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ότι αναθέτουν στα αγόρια τους οικιακές εργασίες ενώ οι υπόλοιποι δηλώνουν ότι αναθέτουν οικιακές εργασίες κυρίως στα κορίτσια τους. Επιπλέον, οι γονείς με Πρωτοβάθμια εκπαίδευση συμφωνούν σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από τους γονείς με Δευτεροβάθμια και με Τριτοβάθμια εκπαίδευση με συντηρητικές απόψεις για το ρόλο των δύο φύλων στο σπίτι και στην εργασία ενώ οι γονείς με Τριτοβάθμια εκπαίδευση συμφωνούν σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από τους γονείς με Πρωτοβάθμια εκπαίδευση με προοδευτικές απόψεις για το ρόλο των δύο φύλων στο σπίτι και την εργασία. Ωστόσο, είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι, α- ντίθετα με τα παραπάνω, οι γονείς με Πρωτοβάθμια εκπαίδευση συμφωνούν σε μεγαλύτερο βαθμό από τους γονείς με Τριτοβάθμια εκπαίδευση με πιο ακραίες αντιλήψεις για το ρόλο των δύο φύλων στο σπίτι και στην εργασία με μεγαλύτερη ικανότητα των γυναικών. Τέλος, ως προς το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση, οι γονείς με Τριτοβάθμια εκπαίδευση περιμένουν σε μεγαλύτερο βαθμό από τους γονείς με Πρωτοβάθμια εκπαίδευση το μάθημα του ΣΕΠ να βοηθά τα παιδιά να πάρουν αποφάσεις για το μέλλον τους, να προσφέρει πληροφορίες για τα επαγγέλματα που ενδιαφέρουν τα παιδιά, να παρέχει υπηρεσίες συμβουλευτικής για θέματα που απασχολούν τους έφηβους/ες, να τα βοηθά να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους. Επι- 26 22

πλέον, οι γονείς με Τριτοβάθμια εκπαίδευση περιμένουν σε μεγαλύτερο βαθμό από τους γονείς με Πρωτοβάθμια εκπαίδευση το μάθημα του ΣΕΠ να προωθεί προοδευτικές αντιλήψεις για άντρες και γυναίκες στην οικογένεια και την κοινωνία 2.2.5. Η επίδραση του παράγοντα «επάγγελμα» Οι απόψεις των γονιών διαφοροποιήθηκαν ως προς το επάγγελμα σε λίγες περιπτώσεις και, αντίθετα με τις προηγούμενες περιπτώσεις, δεν μπορούμε να πούμε ότι η διαφοροποίηση αυτή είναι συστηματική. Πιο συγκεκριμένα: Ως προς τις επαγγελματικές επιλογές, οι γονείς που δεν εργάζονται (οικιακά) φαίνεται να δίνουν έμφαση στην προσωπική ανάπτυξη τόσο των αγοριών όσο και των κοριτσιών (π.χ. να προσφέρει ικανοποίηση και οικονομική ασφάλεια, να είναι ενδιαφέρουσα και δημιουργική, να καλλιεργεί την υπευθυνότητα και να έχει δυνατότητες εξέλιξης) σε αντίθεση με τους υπόλοιπους. Το ίδιο ισχύει και για εκείνους τους γονείς που είναι εκπαιδευτικοί σε ό,τι αφορά τα κορίτσια. Ωστόσο, σε αντίθεση με τα προηγούμενα, εκείνοι οι γονείς που είναι εκπαιδευτικοί φαίνεται να υιοθετούν και τη στερεοτυπική άποψη ότι τα κορίτσια είναι κατάλληλα για επαγγέλματα που παρέχουν φροντίδα και για δουλειές στο σπίτι σε αντίθεση με όλες τους γονείς των άλλων επαγγελματικών κατηγοριών. Ως προς το ρόλο των δύο φύλων στο χώρο της οικογένειας και της εργασίας, οι εργάτες εκφράζουν σε μεγαλύτερο βαθμό από αυτούς που κάνουν επαγγέλματα που εμπίπτουν στην κατηγορία «άλλο» συντηρητικές απόψεις (π.χ. αρνητικές συνέπειες της επαγγελματικής εξέλιξης των γυναικών, έλλειψη τρυφερότητας εργαζόμενων μητέρων στα παιδιά τους, μη καταλληλότητα των γυναικών για συμμετοχή στο δημόσιο βίο σε αντίθεση με τους άνδρες, καθήκον γυναικών για φροντίδα της οικογένειας). Παράλληλα, οι γονείς που εμπίπτουν στην κατηγορία «άλλο» με τη σειρά τους συμφωνούν με συντηρητικές απόψεις σε μεγαλύτερο βαθμό από τους αγρότες και οι αγρότες σε μεγαλύτερο βαθμό από τους εκπαιδευτικούς. Τέλος, ως προς το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση, οι μικροεπιχειρηματίες και τεχνίτες σε μεγαλύτερο βαθμό 27 23

από τους δημόσιους και ιδιωτικούς υπαλλήλους (επιστήμονες) θεωρούν πως οι υπεύθυνοι μαθήματος ΣΕΠ στο σχολείο, οι εξειδικευμένες υπηρεσίες της Β Βάθμιας Εκπαίδευσης (ΓΡΑΣΕΠ, ΚΕΣΥΠ) και οι δάσκαλοι φέρουν την ευθύνη της πληροφόρησης των αγοριών τους σχετικά με τα διάφορα επαγγέλματα. Παρόμοια, οι μικροεπιχειρηματίες και τεχνίτες σε μεγαλύτερο βαθμό από τους γονείς που δεν εργάζονται (οικιακά) και αυτοί από τους δημόσιους και ιδιωτικούς υπαλλήλους (επιστήμονες) πιστεύουν πως οι υπεύθυνοι μαθήματος ΣΕΠ στο σχολείο, οι εξειδικευμένες υπηρεσίες της Β Βάθμιας Εκπαίδευσης (ΓΡΑΣΕΠ, ΚΕΣΥΠ) και οι δάσκαλοι φέρουν την ευθύνη της πληροφόρησης των κοριτσιών τους σχετικά με τα διάφορα επαγγέλματα. 2.3. Οι απόψεις των εκπαιδευτικών Στο επίπεδο των εκπαιδευτικών και των στελεχών ΣΕΠ, οι επιμέρους στόχοι της έρευνας είναι να διερευνηθούν: (α) ο βαθμός ενημέρωσής τους σε θέματα ισότητας των φύλων στην ελληνική κοινωνία, (β) οι πεποιθήσεις τους για τις σχέσεις των φύλων στην οικογένεια, την εργασία και την κοινωνία, γενικότερα, την κοινωνική θέση των γυναικών, τη σχέση των γυναικών με την αγορά εργασίας, (γ) οι απόψεις τους για τη διαμόρφωση των ταυτοτήτων φύλου στην οικογένεια και το σχολείο, (δ) οι πρακτικές τους, διδακτικές και μη, απέναντι σε αγόρια και κορίτσια στο σύγχρονο σχολείο, (ε) οι προσδοκίες για το μέλλον των μαθητών και μαθητριών τους ως προς τον ακαδημαϊκό, τον επαγγελματικό και τον οικογενειακό τομέα, και (στ) οι ιδέες τους για αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα, κυρίως σε σχέση με το ΣΕΠ όπως και ο βαθμός επίγνωσης του ρόλου τους στη διαδικασία λήψης των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών αποφάσεων των μαθητών και μαθητριών τους και η αναγνώριση της αναγκαιότητας για συμμετοχή σε διαδικασίες συμβουλευτικής με στόχο την άρση των στερεοτυπικών ως προς το φύλο αντιλήψεων και την προώθηση της ισότητας των φύλων μέσα από παρεμβατικές δράσεις στις οποίες οι ίδιοι θα εμπλέκονται ενεργά. 28 24

2.3.1. Η επίδραση του παράγοντα «φύλο» Οι απόψεις των εκπαιδευτικών διαφοροποιήθηκαν ως προς το φύλο σε λίγες συγκριτικά περιπτώσεις αλλά με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα τρόπο: Στις περισσότερες περιπτώσεις οι απόψεις των ανδρών φαίνεται να είναι πιο στερεοτυπικές από εκείνες των γυναικών. Πιο συγκεκριμένα: Ως προς τις επαγγελματικές επιλογές, οι άνδρες εκπαιδευτικοί συμφωνούν σε μικρότερο βαθμό από τις γυναίκες συναδέλφους τους ότι προϋπόθεση για τα κορίτσια για τη δημιουργία οικογένειας είναι η οικονομική ανεξαρτησία, το επάγγελμα και οι σπουδές. Επιπλέον, θεωρούν ότι τα κορίτσια είναι πιο κατάλληλα από τα αγόρια για επαγγέλματα που απαιτούν φροντίδα και για τις δουλειές του σπιτιού. Ως προς το ρόλο των δύο φύλων στο χώρο της οικογένειας και της εργασίας, οι άνδρες εκπαιδευτικοί συμφωνούν σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι γυναίκες με συντηρητικές απόψεις για τους άνδρες και τις γυναίκες στο σπίτι και στην εργασία, όπως για παράδειγμα, ότι οι άνδρες είναι πιο κατάλληλοι να ασχολούνται με θέματα της δημόσιας ζωής που αφορούν την εξωτερική πολιτική, την οικονομία και την άμυνα ή ότι οι γυναίκες θα έπρεπε να επιλέγουν το επάγγελμά τους λαμβάνοντας υ- πόψη ότι κάποια στιγμή θα γίνουν σύζυγοι και μητέρες Σε ό,τι αφορά την επίδοση και τη σχολική συμπεριφορά των παιδιών, οι άνδρες εκπαιδευτικοί αποδίδουν σημαντικό ρόλο στην οικογένεια ως παράγοντα ο οποίος επηρεάζει την επίδοση τόσο των αγοριών όσο και των κοριτσιών, μια άποψη που μπορεί να χαρακτηριστεί «παραδοσιακή». Τέλος, ως προς το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση, οι γυναίκες εκπαιδευτικοί συμφωνούν σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από τους άνδρες συναδέλφους τους ότι το σχολείο πρέπει να προάγει προοδευτικές αντιλήψεις για το ρόλο των δύο φύλων στο δημόσιο βίο, στην οικογένεια και την εργασία. 2.3.2. Η επίδραση του παράγοντα «ηλικία» Οι απόψεις των εκπαιδευτικών διαφοροποιήθηκαν ως προς την ηλικία σε ελάχιστες σχετικά περιπτώσεις και η διαφοροποίηση αυτή δεν ήταν σε όλες τις περιπτώσεις συστηματική με την έννοια ότι οι απόψεις των νέων 29 25

σε ηλικία εκπαιδευτικών είναι λιγότερο στερεοτυπικές από εκείνες των υψηλότερων σε ηλικία συναδέλφων τους. Πιο συγκεκριμένα: Ως προς το ρόλο των δύο φύλων στο χώρο της οικογένειας και της εργασίας, οι εκπαιδευτικοί της χαμηλότερης ηλικιακής ομάδας (έως 30 ε- τών) φαίνεται να δίνουν έμφαση για τη δημιουργία οικογένειας σε παράγοντες που αφορούν στην οικονομική ανεξαρτησία, το επάγγελμα και τις σπουδές τόσο των κοριτσιών όσο και των αγοριών σε μεγαλύτερο βαθμό από τους συναδέλφους τους των μεγαλύτερων σε ηλικία. Επιπλέον, ιδιαίτερα σημαντική προϋπόθεση για τη δημιουργία οικογένειας, ωστόσο, θεωρούν και τις εμπειρίες ζωής τόσο για τα αγόρια όσο και για τα κορίτσια. Σε ό,τι αφορά την επίδοση και τη σχολική συμπεριφορά των παιδιών, οι νεώτεροι εκπαιδευτικοί (31 έως 50 ετών) θεωρούν ότι τα αγόρια ευνοούνται μόνο στο σχολείο ενώ τα κορίτσια ευνοούνται τόσο στο σχολείο όσο και στην οικογένεια σε υψηλότερο βαθμό από τους μεγαλύτερους συναδέλφους τους (51 ετών και άνω). Είναι ενδιαφέρον, ωστόσο ότι διαφοροποιούνται επίσης και από τους πολύ νεώτερους συναδέλφους τους (έως 30 ετών). Τέλος, ως προς τις επαγγελματικές επιλογές και το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση, οι απόψεις των εκπαιδευτικών δε διαφοροποιήθηκαν ως προς την ηλικία σε καμία περίπτωση. 2.3.3. Η επίδραση του παράγοντα «αστικότητα» Οι απόψεις των εκπαιδευτικών διαφοροποιήθηκαν ως προς το βαθμό αστικότητας του τόπου κατοικίας των εκπαιδευτικών σε μια μόνο περίπτωση: Ως προς το ρόλο των δύο φύλων στο χώρο της οικογένειας και της εργασίας, οι εκπαιδευτικοί που ζουν σε ημιαστικές και αστικές περιοχές διατηρούν σε υψηλότερο βαθμό από τους εκπαιδευτικούς των αγροτικών και ημιαγροτικών περιοχών προοδευτικές απόψεις για τους άνδρες και τις γυναίκες. Οι απόψεις των εκπαιδευτικών δε διαφοροποιήθηκαν ως προς το βαθμό αστικότητας του τόπου κατοικίας τους ούτε για τις επαγγελματικές επιλογές των εφήβων της τάξης τους ούτε σε ό,τι αφορά την επίδοση και τη σχολική συμπεριφορά των παιδιών ή το ρόλο του σχολείου και του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην εκπαίδευση. 30 26

2.3.4. Η επίδραση του παράγοντα «ιδιότητα ΣΕΠ» Οι απόψεις των εκπαιδευτικών διαφοροποιήθηκαν ως προς την ιδιότητα σε λίγες περιπτώσεις αλλά με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα τρόπο: Στις περισσότερες περιπτώσεις οι απόψεις των εκπαιδευτικών που δεν είναι ΣΕΠ φαίνεται να είναι πιο στερεοτυπικές από εκείνες των εκπαιδευτικών που είναι ΣΕΠ. Πιο συγκεκριμένα: Ως προς τις επαγγελματικές επιλογές των μαθητών/-τριών, εκείνοι/-ες οι εκπαιδευτικοί που δεν είναι ΣΕΠ τείνουν να θεωρούν σε μεγαλύτερο βαθμό από εκείνους/-ες που είναι ΣΕΠ ότι οι εμπειρίες ζωής είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τα αγόρια για τη δημιουργία οικογένειας ενώ δεν θεωρούν στον ίδιο βαθμό ότι κάτι τέτοιο πρέπει να ισχύει και για τα κορίτσια. Επιπλέον, δηλώνουν σε μεγαλύτερο βαθμό από εκείνους/-ες που είναι ότι τα κορίτσια είναι κατάλληλα για επαγγέλματα ή δραστηριότητες στην οικογένεια που απαιτούν φροντίδα Ως προς το ρόλο των δύο φύλων στο χώρο της οικογένειας και της εργασίας, εκείνοι/-ες οι εκπαιδευτικοί που είναι ΣΕΠ θεωρούν σε υψηλότερο βαθμό από εκείνους/-ες που δεν είναι ότι τα αγόρια ευνοούνται στην εργασία, τις κοινωνικές σχέσεις και την οικογένεια, παρουσιάζοντας με αυτόν τον τρόπο περισσότερη ευαισθησία στην αντίληψη των στερεοτύπων του φύλου στο δημόσιο και ιδιωτικό χώρο. Επιπλέον, όπως και στις προηγούμενες περιπτώσεις οι απόψεις των εκπαιδευτικών που δεν είναι ΣΕΠ εμφανίζονται να είναι πιο στερεοτυπικές από τις απόψεις εκείνων που είναι ΣΕΠ. Φαίνεται ότι εκείνοι οι εκπαιδευτικοί που δεν είναι ΣΕΠ θα προτιμούσαν σε μεγαλύτερο βαθμό από εκείνους/-ες που είναι ΣΕΠ, για τις μαθήτριες τους ένα επάγγελμα που θα τους αποφέρει ικανοποίηση και θα συγκεντρώνει θετικά χαρακτηριστικά ενώ, παράλληλα, θα προτιμούσαν και ένα επάγγελμα που θα τις παρέχει οικονομική ασφάλεια και θα τις επιτρέψει το συνδυασμό καριέρας και οικογένειας. Αντίθετα, δίνουν έμφαση στη φύση της εργασίας και τα χαρακτηριστικά της σε μεγαλύτερο βαθμό από τους συναδέλφους τους που είναι ΣΕΠ σε ό,τι αφορά το μελλοντικό επάγγελμα των αγοριών της τάξης τους ενώ δε δίνουν σημασία σε παράγοντες όπως είναι ο συνδυασμός καριέρας και οικογένειας. Σε ό,τι αφορά την επίδοση και τη σχολική συμπεριφορά των παιδιών, εκείνοι/-ες οι εκπαιδευτικοί που δεν είναι ΣΕΠ τείνουν να διαφοροποιούνται από εκείνους/-ες που είναι ΣΕΠ σε ό,τι αφορά τις διαφορετικές 31 27