ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Μεγαλώνοντας ως αγόρι, μεγαλώνοντας ως κορίτσι: η κατασκευή της ταυτότητας του φύλου στο οικογενειακό και στο σχολικό πλαίσιο

Transcript

1 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μεγαλώνοντας ως αγόρι, μεγαλώνοντας ως κορίτσι: η κατασκευή της ταυτότητας του φύλου στο οικογενειακό και στο σχολικό πλαίσιο

2 ΘΕΜΑ : ΦΟΡΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΥ ΕΝΙΣΧΥΟΥΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΟΥΝ ΤΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ

3 ΟΜΑΔΑ 2: ΔΙΓΡΕΝΗ ΘΕΟΔΩΡΑ ΓΙΤΣΑ ΚΩΝ/ΝΑ ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΜΑΝΑΤΙΔΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

4 ΦΟΡΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΥ ΕΝΙΣΧΥΟΥΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΟΥΝ ΤΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΥΟ ΦΥΛΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (οµάδες συνοµηλίκων, Μ.Μ.Ε., αγορά εργασίας κ.λ.π)

5 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Η διαδικασία κοινωνικοποίησης στο ρόλο του φύλου συντελείται σε µεγάλο βαθµό µέσα στο πλαίσιο της οικογένειας, η οποία έχει µελετηθεί ως παράγοντας που επηρεάζει σε µεγάλο βαθµό ( εληγιάννη, Μαζηρίδου & Κιοσέογλου, 2002): τη σχολική επίδοση του ατόµου τις εκπαιδευτικές και επαγγελµατικές αποφάσεις του τις απόψεις και τα πρότυπα του/της εφήβου/έφηβης για την οικογένεια και την κατανοµή των ρόλων µέσα σ αυτή.

6 Οι γονείς ενισχύουν τη συµπεριφορά του παιδιού που θεωρείται κατάλληλη για το φύλο του, όπως αυτή προσδιορίζεται από την κοινωνία, ενώ αποθαρρύνουν ή αγνοούν εκδηλώσεις συµπεριφοράς από τα παιδιά που δε θεωρούνται κατάλληλες για το φύλο τους.

7 Το παιδί, επίσης, υιοθετώντας σαν πρότυπο συµπεριφοράς τον πατέρα, τη µητέρα ή άλλους «σηµαντικούς άλλους», άνδρες ή γυναίκες, ανάλογα µε το φύλο του, ταυτίζεται µαζί τους και µιµείται τη συµπεριφορά τους. Βέβαια, έχει αποδειχθεί ότι η διαµόρφωση της ταυτότητας φύλου στο πλαίσιο της οικογένειας διαφοροποιείται ανάλογα µε την κοινωνική προέλευση αλλά και το φύλο των παιδιών µέσα στην ίδια oικογένεια.

8 Η οικογένεια επιδρά στη διαµόρφωση της ταυτότητας φύλου: Άµεσα παραινέσεις απαγορεύσεις οδηγίες/κανόνες συµπεριφοράς εκµάθηση διαφορετικών δεξιοτήτων και τεχνικών ανάλογα µε το φύλο (π.χ. πλέξιµο για τα κορίτσια,ηλεκτρονικό παιχνίδι για τα αγόρια) απονοµή ποινών ή αµοιβών προσδοκίες γύρω από την ενήλικη ζωή των παιδιών/διαφοροποιήσεις ανάλογα µε το φύλο Έµµεσα σύστηµα αξιών γονέων/ιδεολογία σχέσεις γονέων και κατανοµή ρόλων µέσα στην οικογένεια λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο της οικογένειας

9 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΠΡΟΣ ΤΑ ΥΟ ΦΥΛΑ Οι αντιλήψεις για τη στερεοτυπική συµπεριφορά των φύλων υπάρχουν στα ενήλικα άτοµα, πριν ακόµα τα παιδιά εκδηλώσουν διαφορές στη συµπεριφορά τους ως άτοµα του ενός ή του άλλου φύλου. Πριν ακόµη γεννηθεί το παιδί, έχει διαµορφωθεί ήδη ένα διαφορετικό περιβάλλον γι αυτό ανάλογα µε το φύλο του οι αντιλήψεις για τα δύο φύλα που έχουν οι γονείς και οι προτιµήσεις τους ως προς το φύλο του παιδιού που θα αποκτήσουν, διαµορφώνουν το αρχικό ψυχολογικό κλίµα, µέσα στο οποίο θα έρθει στον κόσµο ένα παιδί (Κακαβούλης, 1995).

10 Η ΕΡΕΥΝΑ ΜΑΣ ΔΕΙΓΜΑ: 20 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ (10 ΣΕ ΓΟΝΕΙΣ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ, 10 ΣΕ ΓΟΝΕΙΣ ΑΓΟΡΙΩΝ)

11

12

13 Κατάλληλα χρώματα για τα ρούχα αγοριών είναι μόνο τα θεωρούμενα ως «αγορίστικα» (μπλε, καφέ, μαύρο κλπ.)

14 Κατάλληλα αθλήματα για αγόρια είναι μόνο το μπάσκετ, ποδόσφαιρο, καράτε (και όχι π.χ. μπαλέτο).

15 Κατάλληλα παιχνίδια για αγόρια είναι μόνο τα θεωρούμενα ως «αγορίστικα» ( π.χ. όπλα, αυτοκίνητα κλπ. ).

16 Κατάλληλα κινούμενα σχέδια και βιβλία για αγόρια είναι μόνο αυτά που περιέχουν δράση και ήρωες (και όχι π.χ. με νεράιδες, πριγκίπισσες).

17 Επικρατεί η άποψη ότι οι άντρες δεν κλαίνε.

18 Τα αγόρια σε αυτήν την ηλικία μπορούν να έχουν μακριά μαλλιά.

19 Κατάλληλες μικροαπασχολήσεις στο σπίτι για αγόρια είναι μόνο οι θεωρούμενες ως «ανδρικές» (π.χ. εξωτερικά θελήματα, μαστορέματα).

20 Κατάλληλη διακόσμηση για αγορίστικο δωμάτιο είναι μόνο με μπλέ και παρόμοια χρώματα.

21 Επικρατεί η άποψη ότι τα αγόρια είναι πιο επιθετικά και αντιδραστικά.

22 Επικρατεί η άποψη ότι τα αγόρια δεν είναι τόσο επιμελή με τα μαθήματά τους.

23 ΚΟΡΙΤΣΙΑ Κατάλληλα χρώματα για τα ρούχα κοριτσιών είναι μόνο τα θεωρούμενα ως «κοριτσίστικα» (ροζ, κόκκινο, φουξια κλπ.).

24 Κατάλληλα αθλήματα για κορίτσια είναι μόνο το μπαλέτο, βόλει (και όχι π.χ. ποδόσφαιρο).

25 Κατάλληλα παιχνίδια για κορίτσια είναι μόνο τα θεωρούμενα ως «κοριτσίστικα» ( π.χ. κούκλες, κουζινικά κλπ.).

26 Κατάλληλα κινούμενα σχέδια και βιβλία για κορίτσια είναι μόνο αυτά που περιέχουν νεράιδες και πριγκίπισσες (και όχι π.χ. δράση και ήρωες).

27 Επικρατεί η άποψη ότι οι γυναίκες κλαίνε πιο εύκολα από τους άντρες.

28 Τα κορίτσια σε αυτή την ηλικία μπορούν να έχουν κοντά μαλλιά.

29 Κατάλληλες μικροαπασχολήσεις στο σπίτι για κορίτσια είναι μόνο οι θεωρούμενες ως «κοριτσίστικες» (π.χ. καθάρισμα του σπιτιού).

30 Κατάλληλη διακόσμηση για κοριτσίστικο δωμάτιο είναι μόνο με ροζ και παρόμοια χρώματα.

31 Επικρατεί η άποψη ότι τα κορίτσια είναι πιο ήρεμα και ευαίσθητα.

32 Επικρατεί η άποψη ότι τα κορίτσια είναι πιο επιμελή με τα μαθήματά τους από ότι τα αγόρια.

33 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι περισσότεροι γονείς κοριτσιών και αγοριών δεν επιλέγουν για τα παιδιά τους ρούχα σε χρώματα αγορίστικα ή κοριτσίστικα. Στις επιλογές παιχνιδιών-βιβλίων και κινούμενων σχεδίων οι γονείς αγοριών εμφανίζονται παραδοσιακοί : η πλειοψηφία τους επιλέγει τα θεωρούμενα αγορίστικα. Αντίθετα οι γονείς ων κοριτσιών όσον αφορά μεν τα παιχνίδια μοιράζονται : άλλοι επιλέγουν κοριτσίστικα, και άλλοι δεν αποκλείουν και τα αγορίστικα, στα βιβλία όμως και στα κινούμενα σχέδια φαίνονται ανοιχτοί, δεν επιλέγουν μόνο κοριτσίστικα. Όσον αφορά τα αθλήματα οι περισσότεροι γονείς, αγοριών τα στρέφουν προς αθλήματα όπως μπασκετ καράτε, ποδόσφαιρο ενώ οι γονείς των κοριτσιών μοιράζονται : οι μισοί θα έστρεφαν τα κορίτσια τους μόνο σε κοριτσίστικα αθλήματα όπως μπαλέτο και οι άλλοι μισοί δεν έχουν πρόβλημα να τα κατευθύνουν σε αγορίστικα αθλήματα, όπως ποδόσφαιρο.

34 Οι περισσότεροι γονείς αγοριών συμφωνούν με την εκδήλωση συναισθημάτων των παιδιών τους ακόμα και με το κλάμα, καταρρίπτουν δηλαδή παραδοσιακά στερεότυπα, οι γονείς κοριτσιών, όπως είναι αναμενόμενο παραδέχονται ότι τα κορίτσια τους κλαίνε με μεγαλύτερη ευκολία από τα αγόρια, ακολουθούν δηλαδή το στερεότυπο. Στο θέμα της κατανομής των οικιακών ρόλων, οι περισσότεροι γονείς αγοριών καταρρίπτουν στερεότυπα και δηλώνουν ότι τα αγόρια μέσα στο σπίτι βοηθούν σε όλες τις μικρο-απασχολήσεις και όχι μόνο στις ανδρικές. Αντίθετα εδώ οι γονείς κοριτσιών εμφανίζονται πιο παραδοσιακοί, αφού η πλειοψηφία δηλώνει ότι κατάλληλη μικρο-απασχόληση στο σπίτι για τα κορίτσια είναι ό,τι εμπεριέχεται στο γυναικείο ρόλο. Οι μισοί γονείς αγοριών αποδέχονται το μακρύ μαλλί για τα αγόρια τους και οι μισοί όχι. Οι περισσότεροι γονείς θέλουν τα κορίτσια τους να έχουν τυπική κοριτσίστικη εμφάνιση με μακριά μαλλιά.

35 Οι περισσότεροι γονείς αγοριών, στερεοτυπικοί εδώ, προτιμούν να διακοσμούν το δωμάτιο των αγοριών τους με αγορίστικα χρώματα, ενώ οι γονείς κοριτσιών στην πλειοψηφία τους δε δεσμεύονται να επιλέξουν μόνο κοριτσίστικα χρώματα για το δωμάτιο, αρκετοί όμως αποδέχονται το στερεότυπο και το κάνουν. Η πλειοψηφία των γονιών αγοριών δηλώνει ότι τα αγόρια τους είναι επιμελή στα μαθήματα τους, οι γονείς κοριτσιών στην πλειοψηφία τους δηλώνει ότι τα κορίτσια όμως μελετούν πιο πολύ από τα αγόρια, αρκετοί όμως, πρέπει να πούμε, δεν συμφωνεί με αυτή την άποψη. Τέλος, οι περισσότεροι γονείς κοριτσιών συμφωνούν ότι τα κορίτσια είναι ήρεμα και ευαίσθητα.

36 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Οι γονείς αγοριών σε κάποια θέματα, όπως διακόσμηση δωματίου, αθλήματα, παιχνίδια, βιβλία, κινούμενα σχέδια δίνουν στερεοτυπικές απαντήσεις, πράγμα που σημαίνει ότι ενδιαφέρονται αρκετά να κατοχυρώσουν στα αγόρια τους την ανδρική ταυτότητα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η βούληση γονιών των αγοριών τα αγόρια τους να βοηθούν σε όλες τις οικιακές δουλειές, γιατί καταρρίπτουν ισχυρό στερεότυπο. Οι γονείς κοριτσιών σε κάποια θέματα όπως αθλήματα, βιβλία, κινούμενα σχέδια εμφανίζουν μια ανεκτικότητα και δεν διαχωρίζουν αγορίστικα και κοριτσίστικα, σε κάποια άλλα όμως έχουν εσωτερικεύσει στερεότυπα φυλετικά, όπως για παράδειγμα να θέτουν στα κορίτσια γυναικείες μικροαπασχολήσεις στο σπίτι.

37 Βιβλιογραφία: Μεγαλώνοντας ως αγόρι: Διερεύνηση της ανάπτυξης της ανδρικής ταυτότητας στην εφηβική ηλικία. Βασιλική Δεληγιάννη- Κουϊμτζή, Δέσποινα Σάκκα, Αθήνα 2005 Φύλο και σχολική πράξη. Β. Δεληγιάννη, Σ. Ζιώγου, Θεσσαλονίκη 1997 Εκπαίδευση και φύλο. Δεληγιάννη, Σ. Ζιώγου, Θεσσαλονίκη 1994 Η έρευνα με το ερωτηματολόγιο. Claude Javeau, Αθήνα 2000 Σας ευχαριστούμε.