Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου Ενότητα 1 : Το ταξίδι των λέξεων στον χρόνο 1 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Διαφάνειες Οι Έλληνες και η ελληνική γλώσσα 3-4 Η καταγωγή του ελληνικού αλφαβήτου 5-7 Οι διάλεκτοι της Αρχαίας Ελληνικής 8-9 Επαφή με κείμενα διαφόρων περιόδων 10-16 Γιατί να μάθω αρχαία ελληνικά; 17 Κ. Κολιαράκη 2
Οι Έλληνες και η ελληνική γλώσσα Η Ελληνική αποτελεί μοναδικό παράδειγμα γλώσσας με αδιάκοπη ιστορική συνέχεια. Έτσι μιλάμε για ενιαία γλώσσα από την αρχαιότητα ως σήμερα. Τα κείμενα που έχουν σωθεί, μαζί με τα αρχαιολογικά ευρήματα αποτελούν τις μαρτυρίες του παρελθόντος. Η επαφή με τα πρωτότυπα κείμενα μας δίνει μια αίσθηση οικειότητας με το παρελθόν. 3
Οι Έλληνες και η ελληνική γλώσσα Η Αρχαία Ελληνική αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς των Ελλήνων. Η ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας αρχίζει πριν από 40 περίπου αιώνες. Τα παλαιότερα μνημεία της είναι οι πινακίδες της Γραμμικής γραφής Β (περ. 1450 1200 π.χ.), που ήταν γραμμένες σε συλλαβογραφικό αλφάβητο. 4
Η καταγωγή του ελληνικού αλφαβήτου Μεταξύ 12ου και 9ου αι. π.χ., κατά την περίοδο ακμής των σχέσεων Φοινίκων και Ελλήνων εισάγεται στην Ελλάδα το φοινικικό αλφάβητο. Ήταν ένα συμφωνογραφικό συλλαβογραφικό αλφάβητο, το οποίο περιλάμβανε 21 συλλαβογράμματα, καθένα από τα οποία αντιστοιχούσε και σε κάποιες συλλαβές. (π.χ. τ = τα, τε, τι, το). Έλειπαν το Ξ, Φ, Χ, Ψ, Ω, ενώ υπήρχαν επιπλέον το δίγαμμα (F) και το κόππα (). 5
Η καταγωγή του ελληνικού αλφαβήτου Οι Έλληνες έκριναν ότι αυτό το αλφάβητο θα προκαλούσε δυσκολίες. Έτσι, το προσάρμοσαν στις δικές τους φωνητικές ανάγκες και το συμπλήρωσαν μετατρέποντας σε φωνολογικό. Κάθε γράμμα αντιστοιχούσε πλέον σε ένα φθόγγο, φωνήεν ή σύμφωνο. Το αλφάβητο ονομάστηκε ελληνικό. Τα πρώτα σωζόμενα γραπτά μνημεία της ελληνικής γλώσσας στο ελληνικό αλφάβητο είναι η επιγραφή του ποτηρίου του Νέστορος και της Οινοχόης του Διπύλου. 6
Η καταγωγή του ελληνικού αλφαβήτου Το ανεπτυγμένο ελληνικό αλφάβητο της Χαλκίδας (δυτικό) μεταφέρθηκε τον 8ο αι. π.χ. στην Κάτω Ιταλία και μετεξελίχθηκε στο γνωστό λατινικό αλφάβητο. Τον 9ο αι. μ.χ., κατά τον εκχριστιανισμό των Σλάβων από τους έλληνες μοναχούς Κύριλλο και Μεθόδιο, με βάση το ελληνικό πλάστηκε το κυριλλικό αλφάβητο, το οποίο χρησιμοποιείται ως σήμερα. 7
Οι διάλεκτοι της Αρχαίας Ελληνικής Η Αρχαία Ελληνική παρουσιάζει ποικιλία διαλέκτων. Από τον 4ο αι. π.χ. άρχισε να επικρατεί η Αττική, που διαμορφώθηκε στην Αθήνα, έφτασε σε υψηλό βαθμό καλλιέργειας με τα κείμενα του 5ου και 4ου αι. π.χ. και τελικά κυριάρχησε. Ο διαχωρισμός των διαλέκτων είναι συμβατικός, αφού η γλωσσική εξέλιξη γίνεται βαθμιαία και όχι με απότομες αλλαγές. Αξιοσημείωτη είναι η επιβίωση στοιχείων της α.ε. σε νεοελληνικά ιδιώματα και διαλέκτους στο λεξιλόγιο, τη σημασία και τη σύνταξη. 8
Οι διάλεκτοι της Αρχαίας Ελληνικής Από τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους στη Νέα Ελληνική Ιωνική - Αττική Αιολική (Θεσσαλική, Λεσβιακή, Βοιωτική) Ελληνιστική Κοινή (323π.Χ. 330 μ.χ.) Αρκαδοκυπριακή Δυτική (Δωρική, Βορειοδυτική) Βυζαντινή Μεσαιωνική (330μ.Χ. 1453μ.Χ.) Νέα Ελληνική (Ουσιαστικά από τον 10ο αι.) 9
Επαφή με κείμενα διαφόρων περιόδων Τα κείμενα θα λειτουργήσουν ως ακουστικά ερεθίσματα και ως αφορμή για σκέψη και συζήτηση. Στα αρχαία κείμενα θα εντοπιστούν οι λέξεις που μας είναι γνωστές από τη ν.ε. 10
Επαφή με κείμενα διαφόρων περιόδων 11
Επαφή με κείμενα διαφόρων περιόδων 12
Επαφή με κείμενα διαφόρων περιόδων 13
Επαφή με κείμενα διαφόρων περιόδων 14
Επαφή με κείμενα διαφόρων περιόδων 15
Επαφή με κείμενα διαφόρων περιόδων 16
Γιατί να μάθω αρχαία ελληνικά; 17
Τέλος ενότητας Τις απορίες και τις ερωτήσεις σας στείλτε τις στο e-mail: kkoliaraki@arnos.co.gr Η καθηγήτρια κα Κολιαράκη θα ορίσει δωρεάν ζωντανή επικοινωνία για να σας απαντήσει (on line). Περιμένουμε τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας, τα θετικά μας ενθαρρύνουν και τα αρνητικά μας βελτιώνουν www.tutor.uni-learn.gr 18